دسته بندي: تحقیق و پروژه رایگان,دانش آموزی,تحقیق دانشجویی,

مدارس دوره صفويه

مدرسه ملاعبدالله

در ابتداي بازار قيصريه و در زير چهارسوي زيبايي كه در دوران صفويه چهارسوي شاه ناميده مي شد مدرسه ملاعبدالله قرار دارد. اين مدرسه به دستور شاه عباس اول صفوي ساخته شد و به تدريس حاج ملا عبدالله شوشتري كه يكي از روحانيون برجسته آن عهد بود اختصاص يافت.

مدرسه ملاعبدالله در دو طبقه ساخته شده كه در هر دو طبقه حجره هاي طلاب واقع شده اند. پشت بغل هاي بالا و پايين مدرسه با تزئينات كاشيكاري معّرق آراسته شده اند. مدرسه ملاعبدالله تاريخ ساخت مشخص ندارد،‌ اما با توجه به نحوه كاشيكاري معرق و منابع و مآخذ موجود قطعاً در زمان شاه عباس اول ساخته شده است.

در ايوان جنوبي مدرسه لوحي از سنگ پارسي نصب شده كه به خط نستعليق برجسته به تاريخ 1088 هجري قمري نوشته شده است. مفاد اين كتيبه حاكي از اين است كه شخص نيكوكاري موقوفاتي براي مدرسه تعيين كرده است. كتيبه سر در مدرسه ملاعبدالله نيز به خط ثلث سفيد بر كاشي خشت لاجوردي مورخ به سال 1218 هجري قمري است.

در اين كتيبه به تعميراتي اشاره شده است كه در زمان حكمراني محمدحسين خان صدر اصفهاني بر اصفهان در اين مدرسه انجام گرفته است. مدرسه ملاعبدالله درزمان حيات ملاعبدالله از مدارس پر رونق و باشكوه اصفهان بوده كه بسياري از دانشمندان و روحانيون برجسته اصفهان از آن فارغ التحصيل شده اند.

مدرسه جده بزرگ

در بازار بزرگ اصفهان و در نزديكي بازار زرگرها دو مدرسه از زمان شاه عباس دوم باقي مانده كه از مدارس بزرگ و باشكوه دوران صفوي است. اين دو مدرسه در طول دهها سال حيات خود، دانشمندان و روحانيون برجسته اي را در خود پرورش داده اند. اين دو مدرسه به جده بزرگ و جده كوچك معروف هستند.

مدرسه جده بزرگ كه در دو طبقه ساخته شده در بازار اصلي اصفهان واقع است و نهر آبي از ميان آن مي گذرد. وجه تسميه آن به اين علت است كه جده بزرگ شاه عباس آن را ساخته است. كتيبه اي كه در سر در مدرسه است با خط ثلث با كاشي معرق بر زمينه كاشي لاجوردي است. تاريخ از 1058 هجري قمري و خطاط آن محمدرضا امامي است.

در اين كتيبه به نام شاه عباس دوم و جده او اشاره شده است. تزئينات داخل مدرسه جده بزرگ كاشيكاري است. در ضلع شرقي صحن مدرسه لوحه كوچكي است كه با خط نستعليق مشكي تاريخ تعمير مدرسه را به سال 1334 ذكر كرده است.

مدرسه جده كوچك

مدرسه جده كوچك در بازار بزرگ اصفهان واقع شده است. اين محل به نام (بازار قهوه كاشي‌ها) معروف است. همانگونه كه از نام اين مدرسه مشخص مي شود جده كوچك شاه عباس دوم باني آن بوده است. كتيبه بزرگي كه بر يك لوح سنگ مرمر بر ديوار يكي از غرفه هاي شمالي مدرسه نصب شده است و با خط ثلث برجسته تاريخ 1057 هجري قمري را نشان مي دهد بيانگر اين مطلب است كه جده شاه عباس دوم به نام (دلارام خانم) باني ساختمان اين مدرسه بوده است. عمارت مدرسه جده كوچك دو طبقه است و حجره ها مخصوص اقامت طلاب علوم ديني است.

پشت بغل هاي نماي اطراف سر در اين ساختمان تزئينات كاشيكاري دارد. كتيبه اي كه به خط ثلث سفيد معرق بر زمينه كاشيكاري لاجوردي رنگ به تاريخ 1056 هجري قمري نوشته شده به نام شاه عباس دوم و پدر او شاه صفي اشاره كرده است. اين كتيبه را محمدرضا امامي خوشنويس مشهور عصر صفوي نوشته است. مدرسه جده كوچك از مدارس بسيار نفيس اصفهان است كه از مدرسه جده بزرگ مساحت بيشتري دارد.

مدرسه سليمانيه

در گوشه جنوب غربي مسجد امام مدرسه سليمانيه واقع شده است. اين مدرسه قرينه مدرسه (ناصري) و برخلاف آن فاقد حجره براي طلاب است. اين مدرسه با يك در ورودي به خارج از مدرسه و مسجد راه دارد. اين در ورودي كه به كوچه پشت مسجد باز مي شود داراي كتيبه اي است كه به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي لاجوردي نوشته شده است. خطاط اين كتيبه محمدرضا امامي و تاريخ آن 1078 هجري قمري است. در اين كتبيه به سلطنت شاه سليمان اشاره شده است. در يكي از دو مدخلي كه مدرسه را به صحن مسجد وصل مي كند دو لوح سنگي از زمان فتحعليشاه قاجار به سال 1212 و ناصرالدين شاه قاجار به سال 1268 هجري قمري است.

سنگ شاخص معروف مسجد كه محاسبه و نصب آن بوسيله شيخ بهائي دانشمند بزرگ عصر صفويه صورت گرفته است در قسمت پايين يكي از جرزهاي صحن اين مدرسه تعبيه شده است. مدرسه سليمانيه به شيوه دو ايوانه ساخته شده كه يكي در جنوب غربي و ديگري در شمال شرقي مدرسه واقع شده است. تزئينات مدرسه عبارتند از كاشيكاري، مقرنس كاري، حجاري و كتيبه كه به بهترين شيوه در اين مدرسه انجام شده اند.

مدرسه آقا كافور

مدرسه آقا كافور يكي ديگر از آثار دوران شاه عباس دوم مي باشد كه بوسيله آقاكافور يكي از خواجه هاي حرم شاه عباس در مجاورت بازار توپچي باشي و محمد امين ساخته شد.

به نوشته مؤلف كتاب "گنجينه آثار تاريخي" از اين مدرسه جز كتيبه سر در آن كه بر يك لوح سنگ مرمري نوشته شده و در يكي از غرفه هاي مسجد خان نگاهداري مي شود اثري بر جاي نمانده است. در اين كتيبه نفيس كه به خط بسيار زيباي نستعليق برجسته بر سنگ مرمر حجاري شده به نام شاه عباس دوم صفوي اشاره شده، اما آقا كافور، را حاجي كافور نوشته شده است. نويسنده اين كتيبه محمدرضا امامي و تاريخ آن 1069 هجري قمري است.

مدرسه ميرزا حسين

يكي از مدارس قديمي اصفهان مدرسه ميرزا حسين است. اين مدرسه كه در نزديكي مسجد سيد و در محله بيد آباد واقع شده از آثاري است كه در زمان شاه سليمان صفوي ساخته شده است.

سال ساخت مدرسه به موجب كتيبه سردر، سال 1099 هجري قمري است. اين كتيبه كه به خط نستعليق سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي است حاوي اشعاري است كه مصراع آخر آن سال 1099 هجري را بيان مي دارد. در اين اشعار به نام باني مدرسه و شاه سليمان صفوي اشاره شده است. سنگاب نفيس مدرسه نيز به خط نستعليق برجسته بر سنگ پارسي تاريخ 1275 هجري قمري (زمان سلطنت ناصرالدين شاه قاجار) را با نام نويسنده برخود دارد. مدرسه ميرزا حسين 4 ايوانه است و حجرات طلاب در يك طبقه ساخته شده اند.

مدرسه كاسه گران

مدرسه كاسه گران از بناهائي است كه در آخرين سال سلطنت شاه سليمان و آغاز حكومت شاه سلطان حسين صفوي در نزديك مسجد جامع اصفهان در بازار ساخته شد، باني مدرسه اميرمحمد مهدي حكيم اردستاني است. مدرسه كاسه گران در دو طبقه و بصورت دو ايوان در جناح هاي شمال شرقي و جنوب غربي ساخته شده است. حجره ها در يك حياط مركزي به شكل 8 گوش نامنظم ساخته شده اند.

كتيبه سر در مدرسه به خط ثلث با كاشي سفيد معرق بر زمينه لاجوردي به تاريخ 1105 هجري قمري به قلم "عبدالله رجال" است. در اين كتيبه به نام شاه سليمان صفوي و حكيم الملك اردستاني اشاره شده است. بر سكوهاي طرفين سر در مدرسه نيز با خط بنائي آيات قرآن به تاريخ 1103 هجري قمري نوشته شده است. در اشكال مربع طرفين سر در مدرسه هم،‌ با خط نستعليق و خط بنائي و خط ثلث ضمن اشعاري نام " محمد مومن بنا اصفهاني" و"محمد ابراهيم اصفهاني" با تاريخ 1103 نوشته شده است.

در اطراف ايوان شمالي مدرسه كاسه گران كتيبه اي به خط ثلث سفيد بر روي زمينه قهوه اي گچبري شده است. اين كتيبه طولاني كه روايتي از حضرت رسول (ص) است به خط جعفر بن عبدالله نوشته شده است. تاريخ اين كتيبه نيز 1103 هجري قمري است.

در اطراف سردر داخلي مدرسه كاسه گران كتيبه اي بصورت قرينه كتيبه ايوان شمالي وجود دارد كه آن نيز ثلث لاجوردي بر زمينه سفيد نوشته شده است. به نوشته منابع و مآخذ مختلف، حكيم الملك اردستاني كه از اطباء حاذق بوده است به هندوستان رفته و پس از مدتي به ايران مراجعت مي نمايد و بناي مدرسه را آغاز مي كند. بنابراين اين مدرسه در ابتدا شمسيه و سپس به حكيميه معروف مي شود.

به هرحال مدرسه كاسه گران به دليل در برداشتن تزئينات گچبري و خطوط بنائي در عداد آثار بسيار زيباي دوره صفويه به شمار مي آيد.

مدرسه نيم آورد

يكي از مدارس قديمي اصفهان مدرسه نيم آورد است كه در بازار اصفهان و در يكي ار محلات شهر كه به همين نام معروف است قرار دارد. وجه تسميه مدرسه دقيقاً معلوم نيست اما آنچه مسلم است اينكه اين مدرسه را يكي از زنان نيكوكار زمان شاه سلطان حسين صفوي به نام زينب بيگم در سال 1117 بنا كرده است. اين زن همسر حكيم الملك اردستاني باني مدرسه كاسه گران بوده است.

مدرسه نيم آورد به صورت 4 ايوانه بنا شده و از نظر تزئينات كاشيكاري و گچبري بي نظير است. كتيبه سردر مدرسه نيم آورد به خط ثلث سفيد بر زمينه كاشي لاجوردي شامل آيات قرآني است. تاريخ اين كتيبه 1349 هجري قمري است و به نظر محققين از بناي ديگر به اين مدرسه منتقل شده است. خطوط بنائي موجود در سردر مدرسه نيز شامل آياتي از قرآن و احاديث است. در داخل مدرسه نيم آورد نيز قطارهاي گچبري به خط نستعليق مشكي اشعاري نوشته شده كه كاتب آنها ابوالفتوح گلستانه است.

مدرسه نيم آورد علاوه بر شهرتي كه از نظر تزئيناتي دارد به لحاظ وجود بزرگان و علماء و فضلائي نام آور است كه در طول دهها سال در آن به كسب علم و يا تدريس مشغول بوده اند. بطوري كه مدرسه نيم آورد يا نم آورد اصفهان با نام بزرگاني همچون مرحومين ملاحسن نائيني و آقا سيد محمدباقر درچه اي و آقا عبدالكريم جزي و... همراه است. در زمان معاصر نيز اسوه هاي علم و دانش همچون آيت الله بروجردي و مرحوم جلال همائي در اين مدرسه حجره داشته اند و سالها در اين مكان به كسب علم و دانش مشغول بوده اند.

مدرسه جلاليه

مدرسه جلاليه در اواخر عصر صفوي در زمان شاه سلطان حسين به سال 1114 هجري قمري بنا گرديده است. اين مدرسه كه به وسيله جلال الدين محمد حكيم (طبيب شاه سلطان حسين) ساخته شده در محله احمد آباد واقع شده است.

كتيبه سردر مدرسه جلاليه سال 1114 هجري قمري را بيان مي دارد اما برخي از محققين سال اتمام بنا را 1115 هجري قمري ذكر مي كنند. مدرسه جلاليه با دو ايوان در شمال و جنوب و حجره هائي كه در جناح هاي ساختمان انسجام يافته اند با كتيبه هائي كه با خط ثلث و كوفي نوشته شده اند و تزئينات كاشيكاري و معقلي و مقرنس كاري و گچبري در عداد بناهاي جالب توجه اواخر دوره صفويه به حساب مي آيد. در ايوان شمالي مدرسه جلاليه باني مدرسه (جلال الدين محمد حكيم) دفن شده است.

مدرسه ناصري

در گوشه جنوب شرقي مسجد امام (مسجد شاه) مدرسه اي است كه بناي آن را به اواخر دوره شاه عباس اول يا اوائل دوره شاه صفي نسبت مي دهند. اما با توجه به كتيبه هائي كه به دست آمده است تزئينات كاشيكاري و كتيبه هاي مدرسه مربوط به زمان شاه عباس دوم است.

در ايوان جنوبي مدرسه ناصري كتيبه هائي است كه يكي از آنها به خط ثلث مشكي بر زمينه زرد به قلم محمدرضا امامي، صلوات بر 14 معصوم را با امضاء محمدرضا امامي و تاريخ 1077 هجري برخود دارد. در اطراف محراب اين ايوان نيز آيات قرآن با همان تاريخ و امضاء همان خطاط آمده است.

كتيبه داخل محراب در زمان سلطنت شاه سليمان صفوي به خط ثلث سفيد بر روي زمينه كاشي لاجوردي نوشته شده است. اين كتيبه شامل رواياتي از حضرت رسول (ص) با تاريخ 1095 و امضاء محمد حسن امامي است. علت اينكه اين مدرسه را ناصري هم مي نامند اين است كه در زمان سلطنت ناصرالدين شاه قاجار تعمير و مرمت شده است. اين مدرسه داراي حجره هائي است كه در ضلع جنوب شرقي مدرسه قرار دارند. مدرسه داراي دو ايوان در شمال شرقي و جنوب غربي است. تزئينات به كار رفته در مدرسه كاشيكاري، مقرنس كاري، حجاري و خط نوشته است.

مدرسه سليمانيه

مدرسه صدر بازار

يكي از آثار بسيار نفيس و مشهور دوران قاجار در اصفهان مدرسه صدر است كه در بازار بزرگ اصفهان واقع شده است. اين مدرسه كه از زمان احداث تا كنون پيوسته دائر بوده و در هر زمان محل تدريس علماء و دانشمندان طراز اول اسلام بوده است. از آثار مرحوم حاج محمد حسين خان صدر اصفهاني است.

صدر اصفهاني از رجال بزرگ و نيكنام اوائل عصر قاجار است كه در زمان حكومت اصفهان و در دوراني كه صدر اعظم ايران بود به دليل علاقه بسيار به شهر اصفهان و ميراث هاي فرهنگي علاوه بر تعمير و مرمت بناهاي زمان صفويه و نجات بسياري از آنها از انهدام و نابودي قطعي؛ در اصفهان آثاري ساخت كه يكي از آنها به مدرسه صدر بازار معروف است.

ساختمان مدرسه و تزئينات نماي خارجي مدرسه به علت فوت مرحوم صدر ناتمام مانده است اما پس از اتمام به دليل وجود درختان سر به فلك كشيده و ساختمان جالب، پيوسته در بين طلاب طرفداران فراوان داشته است.

در قسمت فوقاني سر در مدرسه صدر با خط نستعليق سفيد بر زمينه مشكي معرق جمله "بسم الله الرحمن الرحيم" و عبارات ديگر مذهبي نوشته شده است. خطاط اين كتيبه عبدالجواد خطيب است. در سر در مدرسه نيز اشعاري به خط نستعليق سفيد بر زمينه مشكي معرق نوشته شده كه تاريخ آن 1342 هجري قمري است. سراينده اين اشعار مرحوم جلال همائي است. بر سنگاب نفيس و زيباي مدرسه نيز كتيبه اي به خط نستعليق برجسته با تاريخ 1275 هجري قمري وجود دارد كه برآن نام واقف سنگاب نوشته شده است. در سر در كتابخانه نيز با خط نستعليق سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي نام باني كتابخانه، آيت اله خراساني و تاريخ 1364 هجري قمري نوشته شده است.

علاوه بر آن، اشعاري اثر طبع مرحوم جلال همائي و نام استاد كاشي ساز آن نوشته شده است. آنچه مدرسه صدر را در عداد مدارس معروف اصفهان معرفي مي كند علاوه بر معماري زيباي دوران قاجار وجود دانشمندان بزرگي همچون مرحوم جهانگيرخان قشقايي و آيت اله دهكردي و آيت اله شمس آبادي و ديگر روحانيون برجسته اي است كه در اين نهاد عظيم ديني و فرهنگي به تدريس اشتغال داشته اند.

ذكر اين نكته مناسب است كه مدرسه صدر در زماني در اصفهان ساخته شد كه شهر اصفهان پس از حملات افعانها و تغيير پايتخت از عظمت دوران صفوي عاري گرديده بود بطوري كه ساخت مساجدي همچون مسجد سيد و مسجد حاج محمد جعفر آباده اي و مدارسي مانند مدرسه صدر شروع مجدد عظمت اصفهان به شمار مي رود.

مدرسه امامي

مدرسه امامي از مدارس بسيار قديمي و زيبا و معروف اصفهان است كه در مجاورت مقبره بابا قاسم واقع شده است. ساختمان بنا دو طبقه است كه با نقشه چهار ايواني براي سكونت و درس طلاب علوم ديني ساخته شده است. مدرسه امامي داراي تزئينات كاشيكاري بسيار زيبا است و قسمت هائي از ايوان و طاقهاي آن با كاشي هاي معرّق و 7 رنگ پوشانده شده است.

اين مدرسه با نقشه 4 ايواني ساخته شده كه اين ايوان هاي 4 گانه با كتيبه هائي به خط بنائي تزئين شده است. اين كتيبه ها شامل سوره هائي از قرآن مجيد، مطالبي درباره اصحاب حضرت رسول (ص) و احاديث مذهبي است. مهمترين بخش اين مدرسه از نظر كاشيكاري، ايوان و گنبد جنوبي آن است. نام كاشيكار اين قسمت، شيخ محمد عمر نوشته شده است. محراب مدرسه زيباترين بخش اين بنا را تشكيل مي داده كه با كاشي هاي رنگي تزئين شده بود. كه در حال حاضر در مدرسه نيست. اين مدرسه به نام مدرسه بابا قاسم و اماميه نيز ناميده مي شود.باباقاسم يكي از عرفاي اصفهان بود كه يكي از مريدان او اين مدرسه را براي تدريس او ساخت.

مدرسه سلطاني

اوج ظرافت در كاشي كاري و تناسب در هنر معماري

معروف به: مدرسه سلطاني، مدرسه مادرشاه، مدرسه امام جعفرصادق(ع)

موقعيت: خيابان چهارباغ عباسي

سال تاسيس: 1116 هجري (دوره شاه سلطان حسين صفوي)

آخرين بناي با شكوه عهد صفويه است كه براي تدريس و تعليم طلاب علوم ديني ساخته شده است. درختهاي چنار كهنسال و نهر آبي كه در آن جريان دارد بر زيبايي تزئينات نفيس كاشيكاري اين بنا افزوده است.

قسمتهاي ديدني مدرسه عبارت است از:

معماري و طرح زيباي كاشيكاري گنبد مدرسه

درب مجلل تزئين شده با طلا و نقره

محراب با شكوه

منبر يك پارچه مرمري

حجره مخصوص شاه سلطان حسين

كاشيكاري بي نظير مدخل مدرسه

خطوط نستعليق كتيبه ها و پنجره هاي آلت بري شده

در ضلع شرقی خيابان چهارباغ بنای باشکوه و نفيسی است که می توان آن را آخرين بنای مهم و با عظمتی دانست که در عصر صفويان در اصفهان ساخته شد.

اين مدرسه که «مدرسه سلطانی» و «مدرسه مادر شاه» نيز ناميده می شده در زمان سلطنت شاه سلطان حسين آخرين حکمران سلسله صفوی احداث گرديد.

تاريخ شروع عمارت 1116 هجری قمری و سال اتمام آن 1126 هجری قمری است. هيچ يک از آثار موجود در اصفهان به اندازه مدرسه چهارباغ، (کلکسيون کاشيکاری ايران) جهانگردان و سياحان و بازديد کنندگان خارجی را تحت تأثير جاذبه های خود قرار نداده است.

اين مطلب را نوشته ها و خاطرات آنان تأييد می کند. بطوريکه برخی از آنها مدرسه را با عبارتی همچون سحر آميز، جذاب و دلپذير توصيف کرده اند.

از جمله اين سياحان: اوژن فلاندن، ديولافوا، کنت دوگوبينو هستند که مدرسه چهارباغ را شاهکار مسلم معماری دوران صفوی به حساب آورده اند.

وجه تسميه مدرسه به سلطانی به اين علت است که در زمان شاه سلطان حسين ساخته شده و بدين جهت مدرسه چهارباغ ناميده می شود که در خيابان چهارباغ واقع شده است. و دليل آنکه مدرسه مادر شاه گفته می شود اين است که مادر شاه سلطان حسين چند کاروانسرا و بازار و ساير نهادهای اقتصادی را وقف بر آن کرده است.

مدرسه چهارباغ به صورت چهار ايوانی است. نمای خارجی عمارت شامل سردری رفيع و با شکوه و زيبا است هفده طاق نمای دو طبقه آجری در اطراف در ورودی خودنمايی می کنند. سردر ساختمان مزين به کاشيهای ريز و ظريف همراه با مقرنس های پر نقش و نگار و خطوط مختلف است که بخش ورودی بنا را تشکيل می دهد.

کتيبه سردر به خط نستعليق سفيد بر زمينه کاشی لاجوردی است که تاريخ 1112 را بر خود دارد و به وسيله عبدالرحيم جزايری کتابت شده است.

دو دهانه سردر با کاشی های فيروزه ای تزئين شده و بر روی دو پايه سنگ مرمری، گلدانی به شکل بسيار زيبا قرار گرفته است در طرفين سر در دو سکوی مرمر بسيار نفيس و عالی وجود دارد.

در اصلی مدرسه که با طلا و نقره تزئين شده نمونه بارز هنر زرگری و قلمزنی است که در دوران صفويه به نهايت تعالی و تکامل رسيده است.

بر دو لنگه چپ و راست اين در به خط نستعليق بسيار زيبا و به صورت برجسته، اشعاری نوشته شده است. خطاط اين اشعار محمد صالح اصفهانی خوشنويس برجسته آن عصر است. قسمت داخلی مدرسه شامل هشتی، ورودی، حيات داخلی، گنبد، مناره و اطاقهاست. زيباترين قسمت مدرسه از نظر کاشيکاری هشتی ورودی آن است.

در وسط دالان مدرسه سنگاب نفيسی قرار دارد که صلوات بر چهارده معصوم با تاريخ 1110 هجری بر روی آن حجاری شده است. اين سنگاب شاهکار هنر سنگتراشی و خوشنويسی است.

ايوان ها و حجره های صحن چهار ايوانه مدرسه رو به باغی پر درخت قرار دارد که جويباری از ميان آن می گذرد. اين نهر به نام فرشادی است (در اصفهان اين گونه نهرها را مادی می گويند).

مادی فرشادی شعبه ای از زاينده رود است. صحن مدرسه چهارباغ نمونه کامل يک معماری درون گرا و بومی به شمار می رود.

حجره هايی که در دو طبقه و در فواصل ايوان های مدرسه ساخته شده که اختصاص به سکونت طلاب علوم دينی داشته است. اکثر اين حجره ها دارای نقشه يکسانی است که از يک اتاق نشيمن در جلو و قسمتی به صورت صندوقخانه در عقب و قسمتی به نام بالا خانه تشکيل می شود. در جلوی اين حجره ها ايوان زيبا و خوش طرحی قرار دارد.

در جبهه شمالی مدرسه، ايوان شمالی با دهانه نسبتاً عريض و ارتفاع زياد قرار دارد. که در جبهه مقابل آن گنبد و مناره های ايوان جنوبی ديده می شود. کتيبه فوقانی داخل گنبد به خط عبدالرحيم جزايری خوش نويس عصر صفويه می باشد.

تمامی سطوح داخلی بنا به قطعات کوچکی تقسيم می شود که با کاشی تزئين شده است. منبر دوازده پله مدرسه که يکپارچه از سنگ مرمر ساخته شده از بهترين نمونه های هنر حجاری و سنگتراشی آن روزگار است. در کنار اين منبر، محراب نفيس و بسيار زيبای مدرسه قرار دارد که کتيبه بالای محراب و منبر نيز به خط عبدالرحيم جزايری است.

اشعاری که در اطراف سرسرای مدرسه به خط نستعليق بسيار زيبا به رنگ سفيد بر زمينه کاشی خشت لاجوردی نوشته شده به خط محمد صالح اصفهانی و مورخ به سال 1119 هجری است.

کتيبه افقی داخل گنبد نيز به خط عبدالرحيم جزايری و تاريخ 1121 هجری است. شبستان مسقف مدرسه چهارباغ که در ضلع شرقی مدرسه واقع شده با درب منبت کاری بسيار نفيسی به محوطه زير گنبد مربوط می شود در اين شبستان سه محراب وجود دارد که کتيبه های اطراف آنها را محمد مؤمن الحسينی به سال 1118 هجری کتابت کرده است.

در شمال مدرسه چهارباغ بازارچه ای زيبا و مرتفع وجود دارد که در عصر صفويه بازارچه بلند و بازارچه شاهی نيز ناميده می شد. اين بازارچه نمونه ارزنده ای از بازارهای عصر صفوی است. در شرق مدرسه چهارباغ کاروانسرای مادر شاه واقع شده که مهمانسرای عباسی امروز است.

مدرسه چهارباغ دارای کتابخانه کم نظير و با ارزشی بوده که در حمله افغانها نابود شده است اين کتابخانه با کتب بسيار نفيس و کمياب در اختيار طلاب علوم دينی و ساير پژوهشگران و محققين آن روزگار بوده است.

مدرسه چهارباغ موقوفاتی بسيار نيز داشته است که شامل باغها، مزارع، روستاها، املاک، دکانها، کاروانسراها و ساير مستغلات بوده است که چگونگی آنها با حمله افغانها نامعلوم مانده است به طور کلی مدرسه چهارباغ که به قول بسياری از محققين هم مدرسه و هم مسجد بوده است، با 8500 متر مربع مساحت از آثار مهم و با ارزش عصر صفوی است که در اواخر حکومت اين خاندان در اصفهان ساخته شده است.

مدرسه چهارباغ اصفهان که پس از پيروزی انقلاب اسلامی «مدرسه علميه امام صادق (ع)» نامگذاری شد در حال حاضر به آموزش طلاب علوم دينی و حجره های آن نيز همانند عصر صفويه به اقامت طلاب اختصاص دارد