بسم الله الرحمن الرحیم

عنوان تحقیق : حجــــــــاب

انسان فطرتی خدا خواه وخواهان رشد وکمال دارد وبا کسب شناختی نسبی از پروردگار عالم آوای بر دست سر می دهد وبا صل اشتیاق در برابر دستورات ونواحی الهی سر تسلیم فرود می آورد.تفاوت عمده ي فرهنگ جديد غربي و فرهنگ اسلامي ، در تعريف « انسان » منعكس مي شود . اگر انسان بر حسب فرهنگ غربي ، موجودي است كه معنويت ، فرع و ور بناي زندگي مادي اوست ، در فرهنگ اسلامي موجودي است كه معنويت ، كمال مطلوب و غايت و نهايت زندگي اوست نكته مهم اين است كه در اسلام ، معنويت و روحانيت به هيچ روي در مقابل ماديت و جسمانيت قرار نگرفته است .

دين براي آن نيامده است تا مارا از جسم يك سمره غافل سازد و از دنيا جدا كند ، بلكه براي آن است كه به ما « اندازه » بيامزد تا بتوانيم با حفظ اعتدال ، از افراط و تفريط مصون بمانيم و مثلاً چنان نباشيم كه خود را تن بنگاريم و جز به بهره وري از جسم به هيچ چيز نينديشيم . در چنين بينشي ديگر تن ، تنها بخش وجود انسان نيست و خوشبخت شدن نيز ، تمتع محدود جسماني ميان تولد تا مرگ نيست . انسان راه درازي در پيش دارد كه مرگ يكي از گذرگاه هاي آن است . او رو به سوي خدا دارد كه كمال مطلق و سرچشمه ي همه ي خوبي ها و ارزش هاست . او خود را شريف تر از آن مي داند كه به جسمش شناخته شود و وظيفه ي خود را خطيرتر از آن مي بيند كه تنها به بدن نمايي و آرايش جسم بپردازد انسان در همه ي بينش هاي معنوي و از جمله در اسلام ، براي آن لباس به تن نمي كند كه تن را عرضه كند ، بلكه لباس مي پوشد تا خود را بپوشد .

لباس براي او يك حريم است ، به منزله ي ديوار دژي است كه تن را از دستبرد محفوظ ميداردوكرامتاوراحفظميكند . لباس،پوستدومانساننيستخانهاوست.انساناسلام،كمالخودرابهخدايخويشميفروشد . لباسانسان،پرچمكشوروجوداوست،پرچمياستكهاو بر سردر خانه ي وجود خود نصب كرده است و با آن اعلام مي كند كه از كدام فرهنگ تبعيت مي كند . هم چنان كه هر ملتي با وفا داري و احترام به پرچم خود اعتقادش را به هويت ملي و سياسي خود را ابراز مي كند . هر انسان نيز ، مادام كه به يك سلسله ارزش ها معتقد باشد ، لباس متناسب با آن ارزش ها را از تن به در نخواهد كرد.

شگفت است كه هرگاه صحبت از پوشش و سادگي اسلامي به ميان مي آيد ، مخالفان مي گويند شما مي خواهيد زن را از حضور فعال در جامعه محروم كنيد و او را در خانه محبوس مي سازيد شما شخصيت زن را جدي نگرفته ايد و نيمي از جمعيت كشور را از صحنه ي كار اجتماعي بيرون رانده ايد . در پاسخ بايد گفت : اتفاقاً چون در تفكر اسلامي ، زن بايد به عنوان يك انسان به صورتي بسيارجري وارد اجتماع شود لازم است دست از تجمل و خود نمايي بردارد . لازمه ي اجتماعي بودن اين است كه فرد كمتر به خود بپردازد و خود را هم چون قطره اي در درياي جامعه غرق كند . 

پوشیدگی زن یکی از ارزش های بزرگ اسلام است که اگر به سبک زیبایی جامعوقطعیبهشیواورسابهآنپرداختهشودازآناستقبالمیکردوازبرکاتفراوانحجاببهرهمندمیگرددوازآفتهایمتعددوزیانباربیحجابیوبدحجابیمصونمیماندفلسفهحجابازمسائلمهمي است كه آگاهي از آن مي تواند يكي از پايه هاي تحقق فرهنگ پوشش اسلامي گردد و به آن عمق و معنا بخشد. پوشش ديني از فلسفه هاي متعددي برخوردار است كه به طور مستقل مورد بررسي قرار مي گيرند.

فلسفه نگهباني و پوشش اشياء، ارزش آنهاست و هر قدر افزايش يابد درصد محافظت از آنها بيشتر مي شود به گونه اي كه جواهرات، اسناد و اوراق بهادار در مطمئن ترين و محكمترين جا نگهداري مي شوند. زن هم كه گوهري گرانبهاست بايد خود را در صدف حجاب نگهداري كند. از آنچه بيان شد معلوم مي گردد فلسفه حجاب حفظ ارزش والاي زن است و از همين رو است كه خداوند پوشش ديني را بر او واجب و نگاه به بدن و موي سر او را حرام فرموده است.

زن اگر موقعيت خود را در نظام آفرينش بيابد، حقيقت و ارزش خود را درك كند، بداند از كجا آمده است، در كجا قرار دارد و به كجا مي رود از پوشش ديني به عنوان يك نياز جدي خود بهره مي گيرد و هرگز جامعه را صحنه نمايش تن و تحركات جنسي خود قرار نمي دهد.

نكته عرفاني:

اي گوهر آفرينش! زن چه نيكو مقامي دارد كه فاطمه از افق او تجلي كرد و مريم و زينب از آسمان او درخشيدند و آسيه و خديجه از هستي او طلوع كردند. پس گوهر وجود خود را به صدف حجاب زينت بخش كه حجاب اسلامي از جلوه هاي زيباي بندگي است.
ب- امنيت و آرامش زن
نفس آدمي دريائي از تمايلات و خواسته هاي اوست كه مهمترين آنها به خوراكيها، امور جنسي و مال و جاه مربوط مي شود و بدون شك بالاترين خواسته هاي مردان تمايل به جنس زن است. در سخنان عرفا آمده است:
اعظم الشهوه شهوه النساء 
بزرگترين خواسته مرد رغبت به زنان است.
ارائه زيبايي ها و مواضع بدن زن، به شهوت و طمع مردان دامن مي زند و آنها را به يك كانون جدي خطر مبدل مي سازد كه به سلب امنيت و آرامش زن منتهي مي گردد. آنچه مي تواند از اين ناامني پيشگيري كند پوشيدگي زن از چشم هاي گرسنه نامحرمان است كه با حجاب كامل اسلامي عمل خواهد شد. پوشش ديني پيام عفت، شخصيت و خداترسي زن مسلمان است و مردان جامعه نه تنها به چنين بانوئي چشم طمع نخواهند داشت كه پاكي و نجابت او را مي ستايند. و از طرفي بدن و اسرار زيبائي هاي او در ساية حجابي كه دارد از چشم نامحرم پوشيده خواهد بود. در اين صورت است كه زن در سنگر حجاب خود از تير نگاه هاي زهرآلود و سخنان آزار دهنده و برخوردهاي اراذل جامعه مصون خواهد بود و امنيت و آرامش دروني او برقرار خواهد شد.

قرآن كريم با اشاره به اين فلسفه حجاب فرموده است:يا ايها النبي لازواجك و بناتك و نساء المومنين يدنين عليهن من جلابيبهن ذلك ادني ان يعرفن فلا يوذين .اي پيامبر! به زنان و دخترانت و زنهاي مؤمنان بگو خود را با مقنعه بلند (چادر) بپوشانند كه اين پوشش براي آنكه به عفت شناخته شوند بهتر است تا (از تعرض هوسرانان) آزار نبينند.

پايه هاي حجاب

پوششي كه اسلام آن را به عنوان يك حكم شرعي اعلام كرده است يك عمل ظاهري و گسسته از عوامل، پايه ها و فرهنگ پوششي اسلام نيست بلكه حجاب خيمه عفاف بانواني است كه آن را بر پايه هاي خود استوار كرده اند و چنانچه اين پايه ها در وجود هر خانمي بوجود آيد حجاب ديني او به طور طبيعي شكل خواهد گرفت در غير اين صورت به عنوان يك عمل خشك فيزيكي مطرح خواهد بود كه همواره در معرض تزلزل است.

الف- ايمان به خدا و آخرت

ايمان به خدا و ترس از آخرت از مهمترين پايه هاي حجاب به شمار مي رود. وقتي زن به خدايتعالي و علم و حكمت او ايمان آورد و معتقد گردد احكامي كه براي انسان تشريع كرده است بدون نقص و داراي فوائد و آثار مثبتي است و همچنين باور كند كه بي توجهي به احكام خدايتعالي خذلان دنيا و عذاب آخرت را به همراه دارد از حكم الهي حجاب استقبال مي كند. اميرالمؤمنين (عليه السلام) فرموده است: انسان به وسيلة ايمان به كارهاي خوب رهنمون مي گردد.

ب- آگاهي

شناخت سيماي زن، حقيقت حجاب و فلسفه و آثار آن از جمله پايه هاي مستحكم پوشش ديني است. وقتي خانمي به پاسخ دروني خود كه چرا بايد پوشيده باشيم نائل شود پاية حجاب ديني در درون او شكل مي گيرد و اين آگاهي به عمل او معنا و ارزش مي بخشد و دوام آن را نيز تضمين خواهد كرد. و ما در فصل اول، فلسفه حجاب را به طور مشروح بيان كرديم.

شناخت آثار حجاب بخش ديگري از آگاهي هاي ضروري را تشكيل مي دهد. انسان تا به آثار مثبت كاري پي نبرده باشد به انجام آن راغب نخواهد بود اما با آگاهي از آثار مثبت آن با علاقه به دنبال تحقق آن حركت مي كند. به عنوان مثال اگر انسان به فوايد باران آگاهي نداشته باشد باريدن باران را جز گل شدن زمين و ايجاد مشكلات نمي پندارد كه مانع ركود فعاليتها، محدوديت در بيرون رفتن از منزل و امثال آن مي گردد اما وقتي بداند كه اثر باران سرسبزي و طراوت زمين، حيات جنگلها، رشد و تغذيه موجودات زنده، پاك سازي زمين و آسمان از آلودگيها، و آثار فراوان ديگري از جمله پاسخ به نيازهاي ضروري و حياتي انسان خواهد بود به بارش باران علاقمند مي گردد و از گل شدن زمين و برخي مشكلات سطحي و زودگذر آن كمترين ناراحتي به خود راه نخواهد داد.وقتي زن به آثار و بركات حجاب آگاهي يابد نه تنها از آن احساس سنگيني نمي كند كه از آن استقبال مي كند و وسوسه هاي شيطاني را به هيچ مي انگارد.

شناخت آثار زيانبار خودنمائي و جلوه گري هاي زن و تأثيرات نامطلوبي كه بر جنس مخالف مي گذارد مكمل آگاهي هايي است كه از آنها سخن گفتيم. اگر زن با ايماني كه از دلي بيمار برخوردار نيست بداند نمايش زيبائي ها يا بخشي از موهاي سر يا بدن او سبب تحريك و اشتغال ذهني نامحرم مي گردد، تمايل خفته او را بيدار و آرامش وي را بر هم مي زند و در غفلت از ياد خدايش فرو مي برد هرگز خود را عامل چنين آثار سوئي نخواهد كرد. آثار خودنمائي و پوشش هاي ناقص و آفتمند در مباحث آينده مورد بررسي قرار خواهد گرفت.خداوند حيا و پوشيدگي بندگانش را دوست دارد. پيامبر اكرم (ص)

ادله حجاب اسلامي

لزوم پوشيدگي زن از چهار دليل قرآن، روايات، سيره و عقل برخوردار است كه هر كدام به تنهايي براي اثبات ضرورت حجاب بانوان كافي است. و در اين فصل همة آنها را مورد بررسي قرار مي دهيم.

الف- قرآن و روايات

مهمترين دلايل شرعي وجوب پوشش بانوان آيات سورة نور و احزاب است، خداي تعالي در سورة نور فرموده است. (اي پيامبر) به زنان با ايمان بگو ديده هاي خود را فروبندند و عورت خود را بپوشانند. (دامان خود را پاك نگاه دارند) و زيور و زينت خويش بر نامحرم آشكار نسازند مگر آنچه پيداست. و سرپوش هاي خود را بر گريبانهاي خويش اندازند و زينت و جمال خود را آشكار نكنند مگر براي شوهران، يا پدران، يا پدرشوهران، يا پسران، يا پسران شوهر، يا برادران، يا برادرزادگان، يا خواهرزادگان، يا زنان، يا كنيزان خود، يا مرداني كه از زن بي نيازند، يا كودكاني كه از عورت زنان آگاه نيستند و پاي بر زمين نزنند كه زيور پاهايشان معلوم گردد. اي مؤمنان همگي به سوي خداوند توبه كنيد باشد كه رستگار گرديد.آنچه از اين آيه شريفه استفاده مي شود عبارت است از:

1- بستن چشم از نگاه هاي شهوت آلود به مردان.

2- لزوم پوشش عورت از ديگران. (بر هر مرد و زن مسلمان واجب است عورت خود را به استثناي همسر از هر زن و مرد محرم و نامحرم و اطفال مميز بپوشاند). 

3- لزوم پوشش بدن و زينت هاي آن.

4- جواز آشكار بودن بدن و زينت هاي آن در برابر محارم.

حجاب برتر

خداي تعالي در سورة احزاب فرموده است:يا ايها النبي قل لازواجك و بناتك و نساء المؤمنين يدنين عليهن من جلابيبهن ذلك ادني ان يعرفن فلا يؤذين و كان الله غفوراً رحيماً. اي پيامبر به زنان و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: جلباب هاي خود را به هم نزديك سازند كه با اين پوشش بهتر شناخته شوند تا از تعرض (هوسرانان) آزار نبينند و خداوند بخشنده و مهربان است.اين آيه يكي ديگر از آيات حجاب اسلامي است كه پس از آيه شريفه سورة مباركه نور نازل شده است. آنچه بايد در اين آيه مورد بحث و بررسي قرار گيرد معناي جلباب است.در اين آيه خداي تعالي از همه زنان خواسته است تا با پوششي به نام «جلباب» كه مفرد «جلابيب» است خود را بپوشانند.

مفسران و اهل لغت معاني مختلفي را براي جلباب ذكر كرده اند.ابن عباس گويد: الرداء الذي يستر من فوق الي اسفل. جلباب ردائي است كه سراسر بدن از بالا تا پائين را مي پوشاند.مراد از «رداء» پوششي است كه نظير عبا، بر روي لباس ديگر مي پوشند و مصداق آن در زمان ما عبا و چادر زنان عرب و ايراني است. تعبير به هم نزديك كردن رداء در آيه شريفه، با چادر و عبا سازگارتر است زيرا شكل آن به گونه اي است كه بايد اطراف آن به هم نزديك و روي هم قرار گيرند تا بدن را پوشش دهند.در تفسير قرطبي آمده است: «ثوب اكبر من الخمار و من ابن عباس و ابن مسعود: «انه الرداء» و قيل «القناع» و الصحيح: انه الثوب الذي يستر جميع البدن»

جلباب لباسي است كه از روسري بزرگتر است و ابن عباس و ابن مسعود آن را به معناي رداء گرفته اند و گفته شده است: مقنعه است. و نظر صحيح آن است كه جلباب لباسي است كه همه بدن را مي پوشاند. (عبا و چادر)علامه طباطبائي در تفسير الميزان در ذيل آيه شريفه آورده است:الجلابيب جمع جلباب و هو ثوب تشتمل به المرأه فيغطّي جميع بدنها او الخمار الذي تغطّي به رأسها و وجهها.جلابيب جمع جلباب است و آن لباسي است كه زن آن را در بر مي كند و همه بدن خود را مي پوشاند. يا مقنعه اي است كه سر و صورت خود را به آن مي پوشاند.

صاحب تفسير الميزان دو معنا براي جلباب ذكر كرده است كه معناي دوم او مطابق قول صاحب تفسير مجمع البيان است.اين منظور در لسان العرب آورده است:الجلباب ثوب اوسع من الخمار دون الرداء تغطّي به المرأه رأسها و صدرها و قيل هو ثوب واسع دون الملحفه تلبسه المراه و قيل هو الملحفه.جلباب لباسي بزرگتر از سرپوش و كوچكتر از ردا است كه زن سر و سينه خود را با آن مي پوشاند و گفته شده است لباسي بزرگ است كه از ملحفه كوتاه تر است و زن آن را مي پوشد و گفته شده است: همان ملحفه است.ملحفه همان ملافه و در نتيجه جلباب همان چادر مي باشد كه از ملافه كوتاهتر است.