ساير جاذبه‌هاى معمارى استان يزد، استان يزد

استان يزد بنا بر مقتضيات اقليمى و طبيعى خود، عناصرى از معمارى ويژه را به نمايش گذاشته که به معمارى کويرى موسوم است. اين عناصر براى هر تازه وارد و افراد غيربومى فوق‌العاده جالب و ديدنى است. آسياب‌هاى قديمى با ساختار ويژه، بادگيرها، ساباط‌ها و ديگر عناصر معمارى را فقط مى‌‌توان در اين استان مشاهده کرد.

یزد

استان يزد، نماد معماري، هنر و آئينها و مراسم مناطق کويرى ايران است. اين استان با قدمتى تاريخى داراى چهار کانون باستانى در يزد، مهريز و فهرج، رستاق و ميبد و اردکان بود و در مسير شاهراه تاريخى رى و کرمان قرار داشت. مردم استان يزد از نژاد آريايى و ايرانى هستند و به علت موقعيت جغرافيايى ويژهٔ اين استان، از آميختن با نژادهاى غيرايرانى تا اندازه‌اى مصون مانده‌اند.مردم استان يزد به زبان فارسى رايج، با پاره‌اى ويژگى‌هاى گويشى سخن ‌مى‌گويند.

جغرافياى تاريخى استان

سرزمين يزد، صاحب يکى از شکوهمندترين و درخشان‌ترين ميراث‌هاى فرهنگ و تمدن کهن ادوار مختلف تاريخى ايران است. تاريخ سکونت انسان در اين خطه، از هزارهٔ سوم پيش از ميلاد فراتر رفته است، به طورى که در عهد پيشداديان، طايفه‌هاى در حال کوچ از بلخ به پارس، اين سرزمين را يزدان ناميدند و از آن زمان به بعد، ‌يزد محل عبادت شد. از مهم‌‌ترين مراکز اسکان اوليه در اين سرزمين، به مهرپادين (مهريز)، فهرشان، پهره (فهرج)، خورميش، ارد (اردکان)، ‌شواز، قلاع موبدان (ميبد)، ‌طرنج، عقدا و اشکدز مى‌توان اشاره کرد. شهر يزد به عنوان محلى پاک و مقدس در رأس همهٔ‌ اين آبادى‌ها قرار داشته است.       

يزد به معناى پاک و مقدس و يزدگرد به معنى داده خدايى است. شهر يزد نيز به مفهوم شهر خدا و سرزمين مقدس است. در دورهٔ‌ اسلامى، شهر يزد را دارالعباده مى‌ناميدند. اهميت دينى شهر يزد تا پيش از اسلام به حدى بود که از اطراف و اکناف به ويژه در ايام بهار براى عبادت به اين مکان سفر مى‌‌کردند. يزد نگين کوير است و اولين بار نام آن در کنار اسم «چيترتخمه» يکى از همرزمان داريوش آورده شد. مورخان يونانى، ‌شهر کهن و باستانى يزد را «ايساتيس» مى‌خواندند. بعدها بر ويرانه‌هاى «ايساتيس»، «کثه» به‌وجود آمد. اين شهر، هستهٔ‌ اوليهٔ شهر کنونى و مرکز حکومتى و اقتصادى در قرون اسلامى بوده است. جغرافى‌دانان بعد از اسلام، ‌نام يزد را همراه نام «کثه» ذکر کرده‌‌اند.  

ابتدا ولايت يزد جزو «کورهٔ‌ اصطخر» (استخر) مربوط به ايالت پارس بوده و بزرگ‌ترين ناحيهٔ‌ اين کوره به حساب مى‌آمده است.   

شهر باستانى يزد در کنار آبراه سگزه و منتهى‌اليه مسير آب تفت در تقاطع را‌ه‌هاى باستانى رى - کرمان و پارس - خراسان قرار داشته است. اين ناحيه همواره در دورهٔ‌ هخامنشيان از راه‌هاى معتبر، مؤسسه‌هاى راهدارى، مراکز پستى و چاپارى برخوردار بوده است. راهدارى در يزد قديم چنان اهميتى داشت که خاندان آل‌مظفر از منصب راهدارى ناحيهٔ ميبد به پادشاهى رسيدند.