معرفی طرح درس :

2416 - طرح درس سالانه کتاب کاربر گرافیکی محتوای آموزشی

-   فایل بصورت ورد و قابل ویرایش -  تعداد صفحات : سه صفحه - قیمت : شش هزار تومان  :

  برای اطمینان شما عزیزان:

  فایل پی دی اف کامل این طرح درس فقط برای مشاهده در زیر آمده است . ابتدا فایل پی دی اف را مشاهده نمائید و در صورت رضایت فایل ورد و قابل ویرایش و بدون آرم این طرح درس به قیمت شش هزار تومان از لینک خرید دریافت نمائید .ابتدا فایل پی دی اف را مشاهده نمائید :

در صورت رضایت فایل ورد و قابل ویرایش این طرح درس را از لینک خرید زیر و با قیمت شش هزار تومان دریافت نمائید :

راهنمای خرید :   برای خرید آنلاین و دریافت بلافاصله فایل ورد ابتدا بر روی لینک خرید زیر کلیک نمائید . تا وارد صفحه خرید و دانلود سایت علمی و پژوهشی آسمان شوید . لینک خرید :

پاسخ تمرین های درس اول فارسی 1 دهم درس از چشمه و سنگ

ستایش به نام کردگار

به نام کردگارِ هفت افلاک

   که پیدا کرد آدم از کفی خاک

 به نام خداوندی که هفت آسمان را خلق کرد. پروردگاری که انسان‌ها را از مشتی خاک به وجود آورد.

آرایه: مجاز (هفت افلاک مجاز از تمام دنیا) - تلمیح (مصراع دوم به آیۀ قرآن «إِنَّا خَلَقْنَاهُم مِن طِینٍ»)

الهی، فضلِ خود را یار ما کن

   ز رحمت، یک نظر در کار ما کن

 خدایا با بخششت ما را یاری کن و از روی لطف و رحمت به ما توجه کن.

آرایه: جناس ناقص (یار و کار) - کنایه (نظر در کار کردن: کنایه از توجه کردن)

تویی رزّاقِ هر پیدا و پنهان

   تویی خلاقِ هر دانا و نادان

 خداوندا تو روزی دهنده همۀ موجودات و خلق کنندۀ همه انسان‌ها هستی.

آرایه: تضاد (پیدا و پنهان) (دانا و نادان) - مجاز (پیدا و پنهان و دانا و نادان مجاز از همه چیز و همه کس) موازنه (کل بیت)

زهی گویا ز تو، کام و زبانم

   تویی هم آشکارا، هم نهانم

 آفرین بر خدایی که زبانم با وجود او سخنور شده است. خدایی که از همه چیز من آگاه است.

آرایه: تضاد (آشکار و نهان) - واج‌آرایی (در مصوت بلند «آ») مجاز (آشکار و نهان از همه چیز)

چو در وقتِ بهار آیی پدیدار

   حقیقت، پرده برداری ز رُخسار

 هنگامی که در فصل بهار خود را نشان می‌دهی، به درستی که از چهرۀ حقیقت نقاب بر می‌داری.

آرایه: کنایه (پرده برداشتن کنایه از آشکار کردن)

فروغِ رویت اندازی سوی خاک

   عجایب نقش‌ها سازی سوی خاک

 از تابش نور رخسار تو است که بر پهنۀ خاک، روییدنی‌های عجیب و زیبا در رنگ‌ها و جلوه‌های گوناگون سبز می‌شوند.

آرایه: استعاره (نقش استعاره از زیبایی‌های خلقت)

گل از شوقِ تو خندان در بهار است

   از آنش رنگ‌های بی‌شمار است

 گل از اشتیاق به تو در فصل بهار همیشه خندان است. این همه رنگ‌های گوناگون و جلوه‌های دلفریب گل به خاطر وجود توست.

آرایه: تشخیص (خندیدن گل در مصراع اول) هر آن وصفی که گویم، بیش از آنی

   یقین دانم که بی‌شک، جانِ جانی

 خدایا هرگونه که تو را وصف کنم تو بالاتر از آن توصیف هستی. یقین دارم تنها تو در عمق جان من جای داری.

آرایه: تکرار (جانِ جان) - جناس ناقص (آنی و جانی) نمی‌دانم، نمی‌دانم الهی

   تو دانی و تو دانی، آنچه خواهی

خداوندا من از آنچه تو می‌خواهی آگاهی ندارم. تنها تویی که از همه چیز آگاهی.

آرایه: تضاد (ندانستن و دانستن) - تکرار (نمی‌دانم، نمی‌دانم) (تو دانی و تو دانی)

الهی نامه،عطار نیشابوری

 چشمه

گشت یکی چشمه ز سنگی جدا

   غُلغله زن، چهره نما، تیز پا

 چشمه‌ای با تکبر و غرور و جوش و خروش بسیار از سنگی جدا شد.

آرایه: تشخیص (در مصراع دوم: چهره نما و تیزپا)

گه به دهان، بر زده کف چون صدف

   گاه چو تیری که رود بر هدف

 گاهی همچون صدف کف به دهان می‌آورد و گاه همچون تبری بود که به هدف می‌نشست.

آرایه: تشبیه (در هر دو مصراع) - تشخیص (دهان چشمه) - کنایه (تیر بر هدف رفتن کنایه از مستقیم و با سرعت) - جناس ناهمسان (صدف و هدف) - تناسب (تیر و هدف)

گفت: درین معرکه، یکتا منم

   تاج سرِ گُلبن و صحرا، منم

 می‌گفت: در این دنیا من نظیری ندارم، من تاجِ سر گل و سرور صحرا هستم.

آرایه: تشخیص (در مصراع اول)

چون بِدَوَم، سبزه در آغوش من

   بوسه زند بر سر و دوش من

 هنگامی که می‌دوم سبزه خود را در آغوش من می‌اندازد و بر سر و دوش من بوسه می‌زند.

آرایه: تشخیص - واج‌آرایی (در حرف «ب») - مراعات النظیر (سر، دوش و آغوش)

چون بگشایم ز سر مو، شِکَن

   ماه ببیند رخ خود را به من

 هنگامی که چین و شِکن موهای خود را باز کنم، ماه با آن همه زیبایی تصویر خود را در من می‌بیند.

آرایه: تشخیص (ماه ببیند) - مراعات‌نظیر (مو، رخ، سر) - تناسب (مو و شکن) قطرۀ باران که درافتد به خاک

   زود بدمد بس گُهر تابناک

 وقتی که قطرۀ باران در خاک می‌افتد، گل‌های رنگارنگی از او به وجود می‌آید.

آرایه: استعاره (گهر استعاره از گل‌ها) در بر من، ره چو به پایان برد

   از خجلی سر به گریبان برد

 باران با وجود زیبایی‌هایی که در خاک به وجود می‌آورد، هنگامی که به من می‌رسد، از خجالت و شرمندگی سر به گریبان خویش‌ می‌برد.

آرایه: کنایه (سر به گریبان بردن کنایه از شرمنده شدن) ابر ز من، حامل سرمایه شد

   باغ ز من صاحب پیرایه شد

 ابر به خاطر وجود من پر از باران شده و باغ به خاطر من زیبا و رنگارنگ گشته است.

آرایه: موازنه - استعاره (سرمایه استعاره از باران) گُل به همه رنگ و برازندگی

   می‌کند از پرتو من زندگی

 گل با وجود این همه زیبایی و لیاقت به خاطر وجود من است که زنده است و زندگی می‌کند.

آرایه: واج‌آرایی (در صامت «گ») در بُنِ این پردۀ نیلوفری

 کیست کند با چو منی همسری؟

 در زیر این آسمان آبی چه کسی می‌تواند با من برابری کند.

آرایه: تشخیص دید یکی بحر خروشنده‌ای

   سهمگنی، نادره جوشنده‌ای

 دریای خروشان، ترسناک و بی‌نظیری را دید.

آرایه: تشخیص (در مصراع اول)

نعره بر آورده، فلک کرده کر

   دیده سیه کرده، شده زَهره در

 دریایی که خروشش گوش همه را کر کرده بود، چشمان ترسناک و هراس انگیز داشت.

آرایه: تشخیص (در مصراع اول و دوم) - کنایه (کر کردن فلک کنایه از بلند صدا زدن و دیده سیه کردن و زهره در شدن کنایه از ترساندن)

راست به مانند یکی زلزله   داده تنش بر تن ساحل  َیله

 دریای هولناک درست مانند زلزله‌ای بود که خود را در آغوش ساحل رها می‌کرد.

آرایه: تشخیص

چشمهٔ کوچک چو به  آنجا رسید

   وان همه هنگامهٔ‌ی دریا بدید

 چشمۀ کوچک هنگامی که به آنجا رسید و آن غوغا و فریاد دریا را دید.

آرایه: تشخیص (در مصراع اول و دوم) خواست کزان ورطه، قدم درکشد

   خویشتن از حادثه برتر کشد

خواست تا خود را از آن مهلکه و حادثه نجات دهد.

آرایه: کنایه (قدم در کشیدن کنایه از بیرون آمدن) لیک چنان خیره و خاموش ماند

   کز همه شیرین سخنی، گوش ماند

 اما آنچنان ساکت و متعجب شد که با وجود همۀ شیرین سخنی‌ها فقط گوش کرد و چیزی نگفت.

آرایه: تشخیص - کنایه (گوش ماندن کنایه از خاموش شدن) - حس‌آمیزی (شیرین سخنی)

 نیما یوشیج (علی اسفندیاری)

کـارگـاه متــن پژوهــی

قلمرو زبانی (صفحهٔ ۱۴ کتاب درسی)

2- معنای واژه‌های مشخّص شده را با معادل امروزی آنها مقایسه کنید.

در بُنِ این پردۀ نیلوفری

    کیست کند با چو منی همسری؟

 واژه «همسری» در گذشته به معنای «برابری» بوده اما امروزه به معنای «زوج» (شوهر یا زن) است.

راست به مانند یکی زلزله

    داده تنش بر تن ساحل، یَله

 واژه «راست» نیز در گذشته به معنای «درست» بوده اما کاربرد امروزی آن در معنای «مستقیم» و«خط راست» است.

3- بیت زیر را براساس ترتیب اجزای جمله در زبان فارسی، مرتّب کنید و نام اجزای آن را مشخّص نمایید.

گشت یکی چشمه ز سنگی جدا

     غُلغله زن، چهره نما، تیز پا

 یکی چشمه، (نهاد) غلغله زن (قید) و چهره‌ نما و تیز پا ز سنگی جدا (مسند) گشت. (فعل اسنادی)

4- در بیت پانزدهم، کدام گروه اسمی، در جایگاه مفعول قرار دارد؟

آن همه هنگامۀ دریا

قلمرو ادبی (صفحهٔ ۱۴ کتاب درسی)

1- هر یک از بیت های زیر را از نظر آرایه‌های ادبی بررسی کنید.

  چون بگشایم ز سر مو، شِکَن 

     ماه ببیند رخ خود را به من

 تشخیص (ماه ببیند) - مراعات‌نظیر (مو، رخ، سر) - تناسب (مو و شکن)

  گه به دهان، بر زده کف چون صدف

     گاه چو تیری که رود بر هدف

 تشبیه (در هر دو مصراع) - تشخیص (دهان چشمه) - کنایه (تیر بر هدف رفتن کنایه از مستقیم و با سرعت) - جناس ناهمسان (صدف و هدف) - تناسب (تیر و هدف)

2- با توجّه به شعر نیما، «چشمه نماد» چه کسانی است؟

انسان‌های مغرور و خودبین

3- آمیختن دو یا چند حس، در کلام را «حس آمیزی» می‌گویند؛ مانند: «از صدای سـخن عشـق ندیدم خوشـتر» ؛ به جای «شـنیدن سخن» ، «دیدن سخن» آمده است.

* نمونه‌ای کاربرد این آرایۀ ادبی را در سرودۀ نیما بیابید.

شیرین سخنی (به دلیل آمیختگی دو حس چشایی و شنیداری) شاعر به جای شنیدن سخن از چشیدن سخن استفاده کرده است.

۴- هر واژه، یک معنای اصلی و یک یا چند معنای غیر اصلی دارد؛ ه معنای اصلی واژه، معنای حقیقی و به معنای غیر اصلی آن، معنای مجازی می‌گویند. کلمه‌ای که در معنای غیر حقیقی به کار رفته باشد، «مجاز» نامیده می‌شود مثال:

پشت دیوار آنچه گویی، هوش دار   تا نباشد در پسِ دیوار، گوش

    سعدی  

 همان طور که می دانید، «گوش» اندام شنوایی است و در این معنا، «حقیقت» است و نمی‌تواند در پسِ دیوار بیاید؛ شاعر در بیت اوّل، به مفهوم مجازی «گوش ،»یعنی؛ «انسانِ سخن چین» تأکید دارد. اکنون به بیت دوم توجّه نمایید.

«سرو»، در لغت، نام گونه‌ای درخت است، ولی شاعر، آن را در معنای دیگری به کاربرده است ،یعنی؛ «سرو» در اینجا، «مَجاز» است.

در شعر این درس دو نمونه مَجاز بیابید و مفهوم هر یک را بنویسید.

قلمرو فکری (صفحهٔ ۱۵ کتاب درسی)

1- پس از رسیدن به دریا، چه تغییری در نگرش و نحوهٔ تفّکر «چشمه» ایجاد شد؟

به کوچکی و حقارت خود پی برد و از غرور و خودبینی دست برداشت و محو عظمت و بزرگی دریا شد.

2- معنای بیت زیر را به نثر روان بنویسید.

نعره بر آورده، فلک کرده کر

     دیده سیه کرده، شده زَهره در

 دریایی که خروشش گوش همه را کر کرده بود، چشمان ترسناک و هراس انگیز داشت.

3- سرودۀ زیر از سعدی است، محتوای آن را با شعر نیما مقایسه کنید.

یکی قطره باران ز ابری چکید

 خجل شد چو پهنای دریا بدید

 که جایی که دریاست من کیستم؟

   گر او هست حقّا که من نیستم

 چو خود را به چشم حقارت بدید

   صدف در کنارش به جان پرورید

 بلندی از آن یافت کو پست شد

   در نیستی کوفت تا هست شد

 تأکید هر دو سروده بر فروتنی و تواضع و نیز پرهیز از غرور و خودبینی است. چشمه‌ای که در شعر نیما مغرور و متکبر  است و همه کس را به چشم حقارت می‌بیند با دیدن عظمت دریا سکوت اختیار می‌کند اما قطره باران در شعر سعدی متواضع و فروتن است و این تواضع سبب می‌شود که او با ارزش شود.

همچنین پاسخ سایر فعالیت های دروس فارسی 1 دهم را از لینک های زیر ببینید :

حتما نظر بدهید زیر هر کدام .با تشکر

 پاسخ تمرین های درس هشتم فارسی 1 دهم درس در سایه سار نخل ولایت

کارگاه متــن پژوهــی

قلمرو زبانی (صفحهٔ ۶۶ کتاب درسی)

1- دربارۀ معنا و کاربرد واژۀ «نیست» در مصراع زیر توضیح دهید.

هیچ دینی نیست که وامدار تو نیست.

«نیست» اول به معنی «وجود ندارد» فعل غیر اسنادی است. «نیست» دوم به معنی «نباشد» فعل اسنادی است.

قلمرو ادبی (صفحهٔ ۶۷ کتاب درسی)

1- با توجّه به سرودۀ زیر:

«شعر سپید من، روسیاه ماند/ که در فضای تو به بیوزنی افتاد».

الف) کنایه و ایهام را مشخص کنید.

ب) چرا شاعر، شعرش را «سپید» نامیده است؟

زیرا شعر سپید، وزن عروضی ندارد و شاعر نیز شعر خود را بی‌وزن و بی‌مقدار می‌داند.

2- در شعر زیر، آرایه‌ها را مشخّص نمایید. دری که به باغ بینش ما گشودی/ هزار بار خیبری تر است / مرحبا به بازوان اندیشه و کردار تو!

3- از متن درس، نمونه‌هایی برای کاربرد آرایۀ «تضاد» بیابید

. بلندترین، کوچک‌ترین- زَبر، زیر- آرامش، خروش- سحر، شب

4- آوردن بخشی از آیه، حدیث، مصراع یا بیتی از شاعری دیگر را در میان کلام «تضمین» می‌گویند.

 نمونه‌ای از تضمین را در این درس بیابید. فَتبارک الله اَحسنُ الخالقین ← تضمین از آیۀ 14 سوره مؤمنون

قلمرو فکری (صفحهٔ ۶۶ کتاب درسی)

1- در کدام بند شعر، به ویژگی «جاذبه و دافعۀ» حضرت علی (ع) اشاره شده است؟

 هنگام که همتاب آفتاب به خانۀ یتیمکان بیوه زنی تابیدی / و صولت حیدری ....

2- نظر خود را دربارۀ ارتباط معنایی ابیات زیر و سرودۀ درس بنویسید.

ای چشم عقل، خیره در اوصاف    روی تو چون مرغ شب که هیچ نبیند به روشنی

    سعدی

 هر دو شعر از انسان بزرگی خبر می‌دهند که عقل از درک فضایل و بزرگی آنها عاجز است.

به داد و دهش گیتی آباد دار    دل زیـردستان خـود شـاد دار

    فردوسی

 تأکید بر عدالت و بخشندگی حضرت علی (ع) برای شادی بچه‌های یتیم

3- با رجوع به دیوان شعر استاد شهریار، غزل معروف او را با مطلع زیر بخوانید و بنویسید در این سروده به کدام اوصاف امام علی (ع) اشاره شده است؟

علی ای همای رحمت،تو چه آیتی خدا را !؟    که به ماسوا فکندی همه سایهٔ هما را

  لطف و بخشش و شفاعت حضرت علی (ع) در قیامت - خداشناسی - مدارا با اسیر

4- مصراع «تو را در کدام نقطه باید به پایان برد» به چه مفهومی اشاره دارد؟

یعنی توصیف حضرت علی پایان پذیر نیست.

همچنین پاسخ سایر فعالیت های دروس فارسی 1 دهم را از لینک های زیر ببینید :

حتما نظر بدهید زیر هر کدام .با تشکر

پاسخ تمرین های درس نهم فارسی 1 دهم درس غرش شیران

معنی شعر

هم مرگ، بر جهان شما نیز بگذرد

   هم رونقِ زمان شما نیز بگذرد

 مرگ سراغ شما نیز خواهد آمد و دوران اعتبار شما نیز از رونق خواهد افتاد. وین بوم محنت از پی آن تا کُند خراب

   بر دولتْ آشیان شما نیز بگذرد

 مِحنت و سختی، جغد شوم ویران‌گری است که به ما بسنده نمی‌کند و شما را نیز خانه خراب خواهد کرد.

آرایه: اضافه تشبیهی (بوم محنت) - مراعات نظیر (بوم، آشیان، خراب)

آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام

   بر حلق و بر دهانِ شما نیز بگذرد

  مرگ که شامل همه‌ی انسان‌ها می‌شود روزی نصیب شما هم خواهد شد.

آرایه: مجاز (خاص و عام از همۀ مردم) - مراعات نظیر (حلق، دهان) - تضاد (خاص،‌ عام) - تلمیح (به کُل نفسٍ ذائقه الموت) چون دادِ عادلان به جهان در، بقا نکرد

   بیداد ظالمان شما نیز بگذرد

 زمانی‌که عدالت انسان‌های عادل در جهان پایدار نماند، پس مطمئن باشید که ستم شما ظالمان نیز از بین خواهد رفت.

آرایه: تضاد (داد و بیداد، عادلان و ظالمان)

در مملکت چو غرّشِ شیران گذشت و رفت

   این عوعوِ سگانِ شما نیز بگذرد

 در سرزمینی که نعرۀ انسان‌های شیر صفت و جوانمرد گذشته، ناجوانمردی و سگ صفتی انسان‌های پست هم از بین خواهد رفت.

آرایه: استعاره (شیران: پهلوان، سگان: ناجوانمردان) بادی که در زمانه بسی شمع‌ها بکُشت

   هم بر چراغدان شما نیز بگذرد

  مرگ همچون بادی است که در این روزگار چراغ زندگانی بسیاری را خاموش کرد. شما هم آسوده نباشید که سرانجام چراغ عمر شما را نیز خاموش خواهد کرد.

آرایه: استعاره (باد استعاره از مرگ، شمع استعاره از مردم، چراغدان استعاره از عمر و زندگی) - مراعات نظیر (شمع و چراغدان) زین کاروانسرای، بسی کاروان گذشت

   ناچار، کاروانِ شما نیز بگذرد

  این دنیا چون کاروانسرایی است که انسان‌های بسیاری آمده‌اند و رفته‌ اند. کاروان زندگی شما نیز به ناچار ازین کاروانسرا عبور خواهد کرد و عمرتان به پایان خواهد رسید.

آرایه: استعاره (کاروانسرا استعاره از دنیا، کاروان استعاره از انسان‌ها) - تکرار (کاروان) ای مُفتَخَر به طالع مسعود خویشتن

   تأثیر اختران شما نیز بگذرد

 ای کسانی که به بخت خوب خود افتخار می‌کنید آگاه باشید که ستارۀ بخت شما نیز روزی خاموش خواهد شد.

آرایه: مراعات نظیر (طالع مسعود، تأثیر اختران)

بر تیر جورتان ز تَحمّل سپر کنیم

   تا سختی کمان شما نیز بگذرد

 مجبوریم در برابر ظلم و ستم شما تحمل کنیم تا قدرت حکومت شما سپری شود و سرنگون شوید.

آرایه: مراعات نظیر (تیر، سپر، کمان) - تشبیه (تحمل به سپر) - استعاره (سختی کمان استعاره از قدرت)

 ای تو رمه سپُرده به چوپانِ گرگْ طبع

   این گرگی شبان شما نیز بگذرد

 ای پادشاه ظالمی که مردم بیچاره را به والیان درنده و گرگ صفت سپرده‌ای، این دوران ظلم و ستم شما نیز پایان خواهد یافت.

آرایه: مراعات نظیر (چوپان، رمه، شبان، گرگ) - تشبیه (چوپان گرگ طبع) - استعاره (رمه از مردم و گرگ از حاکمان و والیان)

کارگاه متــن پژوهــی

قلمرو زبانی (صفحهٔ ۷۰ کتاب درسی)

1- در شعری که خواندید، پنج واژۀ مهمّ املایی بیابید و بنویسید.

 محنت - اجل - طالع - تأثیر- طبع - عوعو سگان - غرش شیران

 2- تفاوت معنایی فعل‌های مشخّص شده را توضیح دهید.

گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو کشت     گفتـا تـو بندگی کـن کاو بنده پـرور آید

بادی که در زمانه بسـی شمع‌ها بکشت    هـم بـر چراغـدان شـما نیـز بگـذرد

 کشتن در بیت اول به معنای «در حسرت گذاشتن» آمده است، اما در بیت دوم به معنای «خاموش کردن» به کار رفته است.

- واژه‌های زیر را مانند نمونه به دو شیوه جمع ببندید.

نمونه: مکان: مکان‌ها، اماکن

* مِحنَت: محنت‌ها - مِحَن

* دعا: دعاها - ادعیه

* خاص: خاصیت‌ها - خواص

قلمرو ادبی (صفحهٔ ۷۰ کتاب درسی)

1- قافیه و ردیف را در بیت نخست این سروده مشخّص کنید.

 واژه‌های قافیه «جهان» و «زمان» - ردیف «شما نیز بگذرد»

2- در بیت زیر، کنایه ها را بیابید و مفهوم آنها را بنویسید.

تا سختی کمان شما نیز بگذرد   بر تیر جورتان ز تحمّل سپر کنیم 

 سپر کردن تحمل: کنایه از تحمل رنج‌ها و سختی‌ها   سختی کمان: کنایه از قدرت و زورگویی

3- به بیت زیر توجّه کنید:

نقش کردم رخ زیبای تو در خانۀ دل   خانه ویران شد و آن نقش به دیوار بماند

 در مصراع اوّل، شـاعر، «دل» را به «خانه» تشـبیه کرده اسـت؛ سپس در مصراع دوم، به سبب شـباهت آن دو بـه هـم، مشبّه (دل) حـذف کـرده و فقط مشـبّه به (خانه) را ذکر کرده اسـت تا شباهت را تا مرحلۀ یکی شدن نشان دهد؛ به این تصویر خیال انگیز، «استعاره» می‌گویند. در استعاره، یک تشبیه (مشبّه یا مشبّه به) ذکر نمی‌شود.

مثال برای حذف مشبّه به خورشید شکفت.

«خورشـید» به «گل» تشـبیه شـده است. «شـکفتن» از ویژگی‌های گل است که به خورشید نسـبت داده شده است.

* توجه: استعاره، نوعی مجاز است که بر پایۀ تشبیه بنا شده است.

* در بیت پنجم، استعاره ها را مشخّص کنید و مفهوم هر یک را بنویسید.

 * بادی که در زمانه بسی شمع‌ها بکشت ← باد: مجاز از مرگ و نابودی است. شمع: مجاز از مردم

 * تأثیر اختران شما نیز بگذرد ← اختر: مجاز از بخت و اقبال نیکوست.

 * آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام ← خاص و عام: مجاز از همه مردم

قلمرو فکری (صفحهٔ ۷۱ کتاب درسی)

1- با توجه به توضیح زیر، معنی و مفهوم بیت اوّل درس را به نثر روان بنویسید.

سیف الدّین محمّد فرغانی، در سدۀ هفتم هجری، هنگامی که شهرهای بزرگ و آباد ایران، در آتش بیداد مغولان می سوخت، این شعر را سرود. سیف در این سروده، از رفتار ظالمانۀ فرمانروایان و تاخت و تاز سپاه مغول، با بیان کوبنده‌ای انتقاد می‌کند.

2- در بیت زیر، مقصود شاعر از«رمه»، «چوپان گرگ طبع» و «گرگی شبان» چیست؟

   ای تو رمه سپرده به چوپانِ گرگْ طبع    این گرگی شبان شما نیز بگذرد

 رمه: مردم زیر دست حکومت   چوپان گرگ طبع: حاکمان ستمگر دست نشانده   گرگی شبان: دوران ظلم و ستم

3- از متن درس، برای حدیث و آیۀ زیر، نمونه بیتی مرتبط بیابید و بنویسید.

    * «الدّهرُ یَومانِ یومُ لَک و یَومُ علیک». امام علی (ع)

ای مُفتَخَر به طالع مسعود خویشتن

   تأثیر اختران شما نیز بگذرد

      * «کلُّ نفسٍ ذائقهُ الموت». سورۀ آل عمران، آیۀ 185

آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام

       بر حلق و بر دهانِ شما نیز بگذرد

 4- سرودۀ زیر، یادآور کدام بیت درس است؟

ما بارگه دادیم، این رفت ستم بر ما    بر قصر ستمکاران، گویی چه رسد خِذلان

    خاقانی

چون دادِ عادلان به جهان در، بقا نکرد

   بیداد ظالمان شما نیز بگذرد

5- در بیت زیر به کدام باور قدیمی اشاره شده است؟

ای مُفتَخَر به طالع مسعود خویشتن

   تأثیر اختران شما نیز بگذرد

  اینکه ستارگان در سرنوشت انسان‌ها مؤثر بوده‌ اند و مایۀ خوش‌ بختی و بدبختی آنها را ستارگان رقم می‌زده‌اند.

ر

همچنین پاسخ سایر فعالیت های دروس فارسی 1 دهم را از لینک های زیر ببینید :

حتما نظر بدهید زیر هر کدام .با تشکر

پاسخ تمرین های درس ششم فارسی 1 دهم درس مهر و وفا

معنی شعر

گفتم غم تو دارم گفتا غمت سرآید

   گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید

 به معشوق گفتم که من غمخوار تو هستم، گفت روزی غمت به پایان می‌رسد. به او گفتم که تو معشوق زیبای من باش، گفت اگر امکانش باشد.

آرایه: تکرار (گفت) - ایهام (برآید، طلوع کند، امکان پذیر) - استعاره (ماه: معشوق)

گفتم ز مهر ورزان رسم وفا بیاموز

   گفتا ز خوبرویان این کار کمتر آید

 به او گفتم از انسان‌های عاشق راه و رسم وفاداری یاد بگیر، گفت زیبا رویان کمتر وفا دارند.

آرایه: مناظره (گفتم و گفتا)

گفتم که بر خیالت راه نظر ببندم

   گفتا که شبرو است او از راه دیگر آید

 گفتم که دیگر به خیالت اجازه نمی‌دهم که وارد ذهن من شود. او گفت خیال من مانند شب‌ گردان، شبانه در حرکت است و دوباره از راهی پنهان به ذهن تو وارد می‌شود.

آرایه: تشخیص - کنایه (راه نظر بستن: اجازۀ دیدار ندادن) - تکرار (راه)

گفتم که بوی زلفت گمراه عالم کرد

   گفتا اگر بدانی هم اوت رهبر آید

گفتم که بوی خوش زلف تو مرا در گمراهی انداخت. گفت اگر خوب توجه کنی همین زلف تو را هدایت می‌کند.

آرایه: تشخیص (مصراع اول) - متناقض نما (زلف گمراه کننده می‌تواند هدایتگر باشد.) گفتم خوشا هوایی کز باد خُلد خیزد

   گفتا خنک نسیمی کز کوی دلبر آید

 به معشوق گفتم که چه خوش هوایی است، اگر از بهشت بیاید. گفت بهترین نسیم آن است که از کوچۀ معشوق بوزد.

آرایه: مراعات نظیر (هوا، باد، نسیم) - (خنک، خوشا) - موازنه گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو کشت

   گفتا تو بندگی کن کاو بنده پرور آید

 گفتم از حسرت لب‌های شیرن‌ات جانم به لب آمد. گفت تو بندۀ مطیعی باش، چون او به زیر دستانش توجه خاصی دارد.

آرایه: استعاره (لعل) - تشخیص (هر دو مصراع) - کنایه (به آرزو کشتن) گفتم دل رحیمت، کی عزم صلح دارد

   گفتا مگوی با کس تا وقت آن درآید

 گفتم دل مهربان تو چه زمانی قصد دوستی با من دارد؟ گفت این راز را با کسی در میان مگذار تا موقع آن فرا برسد. گفتا زمان عشرت، دیدی که چون سرآمد

   گفتا خموش حافظ، کاین غُصه هم سرآید

 گفتم دیدی که چگونه زمان خوشی به پایان رسید. گفت: حافظ! چیزی نگو، زیر این غم و غصه نیز روزی تمام می‌شود.

آرایه: جناس (سرآمد، سرآید)

کارگاه متــن پژوهـی

قلمرو زبانی (صفحهٔ ۵۱ کتاب درسی)

1- در متن درس، هر واژۀ زیر، در چه معنایی به کار رفته است؟

   * خُلد (بهشت)              * عشرت (شادی، خوشی)                   * شبرو (کسی که شبانه حرکت می‌کند)

2- گاهی ضمیر، در جایگاه اصلی خود قرار نمی‌گیرد و در جای دیگر می‌نشیند؛ به این جابه جایی ضمیر، «پَرش» یا «جهش ضمیر» می‌گویند؛ مانند کاربرد ضمیر پیوستۀ «ت» در بیت زیر:

ای بی نشان محض، نشان از که جویمت؟   گم گشت در تو هر دو جهان از که جویمت؟

    عطّار

 در شعر این درس، نمونه‌ای از جهش ضمیر را مشخّص کنید.

در مصراع: گفتا اگر بدانی، هم اوت رهبر آید ←← هم او رهبرت می‌شود. ←← «ــَــ ت» در نقش مضافٌ‌الیه آمده است.

3- با توجّه به ساختمان واژه، کلمات مناسب را از متن درس بیابید و بنویسید.

ساده

 مشتق

 مرکب

 خیال   ساده

 بندگی  مشتق

 دلبر  مرکب

 صلح  ساده

 گفتا مشتق

 گمراه  مرکب

 رسم  ساده

 خوشا مشتق

 بنده‌ پرور مرکب

 قلمرو ادبی  (صفحهٔ ۵۱ کتاب درسی)

1- قافیه و ردیف را در بیت آغازین و پایانی شعر حافظ مشخّص کنید.

 بیت اول:         ردیف →→ آید   کلمات قافیه →→ سر، بر

 بیت آخر:         ردیف ←← آید    کلمات قافیه ←← سر، بر

2- هر گاه یک کلمه، به چند معنا به کار برود، آرایۀ «ایهام» پدید می‌آید. ایهام، از ریشهٔ «وَهم» و به معنای «به تردید و گمان افکندن» است؛ نمونه: «بی مهر رُخت، روزِ مرا نور نمانده است»؛ کلمۀ «مهر» در دو معنای «محبّت» و «خورشید» به کار رفته است.

نمونه‌ای از این آرایۀ ادبی را در متن درس بیابید.

 «برآید» در مصراع «گفتم که ماه من شو گفتا اگر برآید» ایهام دارد.       1) طلوع کند.      2) امکان‌ پذیر باشد.

قلمرو فکری (صفحهٔ ۵۲ کتاب درسی)

1- از متن درس، برای هر یک از مفاهیم زیر، نمونه بیتی انتخاب کنید و بنویسید.

  * اطاعت و فرمان پذیری

گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو کشت

   گفتا تو بندگی کن کاو بنده پرور آید

   * طلب عنایت و بخشش

گفتم دل رحیمت کی عزم صلح دارد؟

   گفتا مگوی با کس تا وقت آن درآید

 2- بیت زیر، با کدام قسمت از سرودۀ حافظ، ارتباط مفهومی دارد؟

غم و شادی جهان را نبود هیچ ثبات   هر زمان، حال وی از شکل دگر خواهد شد

    سنایی

گفتم زمان عشرت دیدی که چون سرآمد

 گفتا خموش حافظ کاین غصه هم سر آید

 3- بر پایۀ بیت‌های این غزل، چند ویژگی هر یک از دو سوی گفت‌وگو را بنویسید.

نفر اول (پرسنده)

 نفر دوم (پاسخ دهنده)

 مشتاق

 بی‌نیاز

 گمراه شده

 وعده وعید دهنده

 صلح طلب

 سرسرخت و سنگدل

 آرزومند

 هدایتگر

 سرگشته

 بنده نواز

 4- در بیت دوم شعر، حافظ چه چیزی را به معشوق نسبت داده است؟

بی‌ وفای

همچنین پاسخ سایر فعالیت های دروس فارسی 1 دهم را از لینک های زیر ببینید :

حتما نظر بدهید زیر هر کدام .با تشکر