ماست بیوفودی برای سلامتی

ماست بيوفودي براي سلامتي

ترجمه وگردآوري : ژيلا توپچي خسروشاهي
كارشناس بخش تحقيقات دامپروري مركز تحقيقات كشاورزي استان آذربايجان شرقي

غذاهايي با تغييرات قابل قبول در ارزش غذايي كه از فعاليت هاي ميكروبي بدست مي آيند،تحت عنوان بيوفودها هستند. نتايج بسياري از تحقيقات نشان مي دهد كه ارگانيسم هاي زنده مورد مصرف بايد خودشان در لوله گوارش انسان موردارزيابي قراربگيرند. ماست يك محصول شيري تخميرشده بوده ومي تواند به عنوان يك بيوفود نام گذاري شود. زماني كه ما دلمه را به شير اضافه مي كنيم ومدت يك شب دلمه را براي بستن نگه مي داريم، باكتري هاي استرپتوكوكوس ترموفيلوس ولاكتوباسيلوس ولگاريس موجود در دلمه به عنوان كشت استارتر به شير اضافه مي شود.تبديل لاكتوز به اسيدلاكتيك، اثر محافظت كننده اي براي شير دارد.PH پايين فرآورده هاي تخميري از رشد باكتري هاي مولد گنديدگي وساير ميكروارگانيسم هاي مولد فسادجلوگيري مي نمايد.همچنين عمر نگهداري اين محصولات خوب است. ماست غذاي مورد پسند عموم بوده وسبب سلامتي مي شود.چون غذاي مختصر وسريع با كالري پايين است. انواع ماست با چربي پايين براي كنترل كلسترول توصيه شده است.ماست از شير گاو يا گاوميش تهيه مي شود. ماست گاوميش منبع غني كلسيم وديگر مواد معدني است. اثرات مفيد مصرف ماست بيشتر به پروتئينهاي قابل هضم، افزايش قابليت در دسترس بودن مواد معدني مهم وويتامينها، همچنين به فاكتورهاي پيش برنده رشدكه به وسيله ارگانيسم هاي موجود درماست بوجود مي آيند مربوط مي شود. ماست همچنين مشاهده شده كه خواص ضدسرطاني دارد. طبق مطالعه اي كه انجام شده افزايش مصرف كلسيم از منابع شير،پنيروماست شايد ريسك سرطان روده را با كند كردن رشد غير عادي سلول هايي كه منجربه سرطان روده مي شود كاهش مي دهد. غذاهاي لبني منبع غني كلسيم وويتامينD مي باشند. به علاوه غذاهاي لبني تركيباتي نظيراسيد لينولئيك كونژوگه ،بوتيريك اسيدواسفنگوليپيدها دارند كه خواص ضد سرطاني دارند. اسيد لينولئيك كونژوگه در بسياري از غذاهاي دامي بخصوص فرآورده هاي شيري تمام چرب گاووبره وجود دارد. گرچه مقادير واقعي اسيد لينولئيك كونژوگه مي تواند متغير باشد. تحقيقات نشان داد كه وقتي به گله جيره هاي غني لينولئيك اسيد مثل روغن آفتابگردان وروغن سويا داده مي شود مقداراسيد لينولئيك كونژوگه شير توليد شده افزايش مي يابد. بعلاوه گاوهايي كه درمراتع چرا مي كنندشيرهاي غني از اسيد لينولئيك كونژوگه توليد مي كنند. بخصوص زماني كه علوفه در مرحله رشد اوليه است واين به اين دليل است كه لينولئيك كونژوگه از لينولئيك اسيد در مقادير قابل توجهي طي پروسه اي به نام ايزومراسيون آنزيمي توليد مي شود. اين عمل درطي متابوليسم لينولئيك اسيد توسط باكتري هاي روده اتفاق مي افتد. محققان نشان داده اند كه شير تخمير شده اثر ضد توموري قوي داردكه مربوط به باكتري اسيد لاكتيك مي باشدكه اثر آنتي موتاژني را تشديد مي كند. ميكروبهاي مفيد در ارتباط بابيوفودها مي توانند باعث سلامتي شده وعلاج طبيعي براي بسياري از بيماريها باشد. بسياري از مردم به فرآورده هاي شيري حساسند. ماست نه تنها براي كساني كه به لاكتوز حساسند، تنها منبع كلسيم محسوب مي شود بلكه از طرف ديگر بدن انسان ماست را نسبت به ساير شكلهاي كلسيم بهتر جذب ومصرف مي كند. ماست علاوه برمفيد بودن براي سيستم هضم، همچنين ماسك تميز كننده صورت يا تسكيني براي آفتاب سوختگي است.
ماست سه نوع ميكروارگانيسم مختلف به نام هاي ديپلواسترپتوكوكوس، لاكتوباسيلوس ميله اي به فرم كوكسي ولاكتوباسيلوس ميله اي شكل دارد.مچينكوف در سال 1910 ثابت كرد كه اسيد لاكتيك باكتري موجود در ماست به نام بولگارين باسيلوس(لاكتوباسيلوس بولگاريس)باعث افزايش طول عمر انسان مي گردد. بدين صورت كه حضور اين ميكروارگانيسم باعث ممانعت رشد ميكروارگانيسمهاي عفونت زا در روده مي شود.همچنين افزايش مقدار ماده خشك بدون چربي ماست در مقايسه با شير سبب مي شود كه ميزان يونهاي معدني در واحد وزن بيشتر شود..عقيده براين بوده كه يكي از علايم بروز پيري در انسانها ،عبور ناخواسته تركيبات مضر از روده به جريان خون است واين تركيبات شيميايي حاصل فعاليت باكتري هاي تجزيه كننده پروتئين (باكتريهاي گندزا) در قسمت تحتاني روده باريك وروده بزرگ مي باشد. حال اگر بتوان باخوردن ماست فعاليت اين باكتري ها را متوقف كرد مي توان پذيرفت كه تاثيرات نامطلوب محصولات متابوليكي آن ها تا مدت زمان طولاني آشكار نخواهد شدوشخص احتمالا زندگي طولاني تر وسالمتري خواهد داشت. ماست يكي از مهمترين عوامل سلامت استخوان بامقدار كلسيم بالا مي باشد. همچنين يك منبع خوب پروتئين با كيفيت بالاوويتامين B بخصوص ريبوفلاوين مي باشد.ماست داراي سطوح بالاي فسفر كه بدن براي استفاده از پروتئين نياز دارد مي باشد. فسفر درتوليد انرژي شركت مي كند.ماست نوشيدني (دوغ)ميكروارگانيسمهاي زنده شناخته شده را به عنوان پروبيوتيكها ومخمرها فراهم مي كند.همچنين معلوم شده كه سيستم ايمني را با تحريك آنتي بادي هاي مبارزه كننده با بيماري ها تقويت مي كند.ماست شيوع انتشاربيماري هاي اسهالي، زخم معده گاستريك،سرطان روده وامراض روده راكاهش مي دهد. همچنين براي معالجه واحتمالا پيشگيري از ورم مفاصل، آلرژي ها وحتي عدم تحمل لاكتوز مفيد است. 
1- اسعدي، حسن.1371.بحران جهاني غذاوافزايش جمعيت. چاپ دوم. انتشارات اشرفي.
2- اف هاردينگ. ترجمه گيتي كريم. ارمغان دياني دردشتي.1380 . شير وكيفيت آن،مؤسسه انتشارات وچاپ دانشگاه تهران

3.Anonymous.2001.Study on cancer risk cut by dairy products.Nutra ingredients.com.Europe 4.F.Robinson. 2001.British nutrition foundation UK 5.Health core. 2004.Conjugated linoleic acid kiyoshi Hosono 6.Velina Nacheva. 2003.The properties and politics of yoghurt.Shinsho university

میوهای کهن در بازار مدرن

میوه ای کهن در بازاری مدرن-زيتون:
زیتون درختچه اي است به ارتفاع تقريبا سه متر كه هنگامي كه در شرايط مساعد پرورش مي يابد ارتفاع آن به حدود 12 متر و قطر تنه اش به 3 متر مي رسد. 
• چوب اين درخت بسيار سخت، مقاوم و به رنگ زرد است كه خطوط قهوه اي رنگي در آن وجود دارد. از چوب زيتون براي تهيه اشياء چوبي ظريف استفاده مي شود.

• زيتون معمولا در اوايل تابستان شروع به گل دادن كرده و ميوه آن نيز كم كم ظاهر مي شود.

• دم كرده برگ زيتون داروي خوبي براي پايين آوردن فشارخون است و روغن آن به عنوان نرم كننده و دفع كننده سنگ كيسه صفرا مورد استفاده قرار مي گيرد.

• روغن زيتون كرم كش است و سرفه هاي خشك را رفع مي كند همچنين براي رفع خارش گزيدگي حشرات مي توان روغن زيتون را به محل گزيدگي ماليد.

• دم كرده برگ درخت زيتون تب بر است و جوشانده آن برطرف كننده رماتيسم است. براي از بين بردن جوشها و كوركها زيتون له كرده را مي توان روي جوش يا كورك گذاشت.

• پماد ميوه نارس زيتون براي سوختگي مفيد بوده و جويدن برگ زيتون براي از بين بردن زخم هاي دهان موثر است

• 

• 

• وزیر کشاورزی چند روز پیش خبری عنوان کرد مبنی بر اینکه سطح زیر کشت زیتون به 200 هزار هکتار تا دو سال آینده افزایش خواهد یافت. این آمار در سال 84 از قريب 15 هزار هكتار به حدود 100 هزار هكتار رسيده است و قرار شده است كه اين سطح در طي يك برنامه 10 ساله به 600 هزار هكتار افزايش يابد. 

• خبری که وزیر جهاد کشاورزی نقل کننده آن بود ما را برآن داشت که گزارشی پیرامون این میوه باارزش که می تواند بازار صادراتی خوبی را برای کشور به ارمغان بیاورد. 

• این در حالی است که طرح توسعه کشت زيتون بيش از 15 سال است که مطرح شده است و اعتبارات قابل ذکری نيز در طی آن سال‌ها اختصاص يافته بود اما متاسفانه آن طور که بايد سطح زيرکشت زيتون توسعه پيدا نکرده است. 

• گندم به عنوان محورى ترين محصول كشاورزى، شايد «زيتون» در بين ساير محصولات كشاورزى چنين شانسى را داشته باشد جایگزین این محصول گردد. خوشبختانه توليد زيتون صرفاً منحصر به استان هاى شمالى كشور نمى شود و در مناطق ديگرى نيز كشت و پرورش زيتون صورت می گیرد، به طورى كه سطح زير كشت آن در طول چند سال گذشته از 5 هزار هكتار به حدود 100هزار هكتار رسيده است. 

• به رغم توجهات و تمهيدات دولت و كشاورزان، روغن زيتون با وجود فوايد درمانى و خوراكى فراوانش در سبد خانوار ايرانى جايى را نگرفته است. 

• 

• سطح زير كشت زيتون كشور (اعم از بارور و نهال) در حدود 98 هزار هكتار است. 

• 

• از طرفی در سال‌هاي گذشته 6 هزار هکتار از باغ‌هاي استان گيلان و طارم زنجان به کشت زيتون اختصاص داشت اما در يک روند 15 ساله توسعه کشت آن در 18 استان رشد پيدا کرده و سطح زير کشت آن به 90 هزار هکتار در سال گذشته رسيد که برخي از آن‌ها به باردهي نرسيده‌اند. 

• 

• در سال‌هاي گذشته استان گيلان جزو استان‌هاي اول در کشت زيتون بوده اما با توجه به استعدادهاي استان در اين بخش، سطح زير کشت استان افزايش پيدا نکرد و در جايگاه 11 تا 15 قرار گرفته است. 

• باید این نکته را در نظر داشت افزايش توليد محصول و توليد روغن از دانه روغني زيتون در کاهش قيمت اين محصولات نيز تاثيرگذار است.

• نياز مبرم كشور به روغن و وابستگي شديد به خارج از كشور جهت تامين آن باعث شد تا سياست‌گذاران بخش كشاورزي به منظور كاهش وابستگي اقدام به توسعه سطح زير كشت گياهان روغني براي نيل به اين هدف كند كه در اين راستا يكي از گياهاني كه مقرر شد سطح زير كشت آن به شدت افزايش يابد، زيتون بود. 

باید این نکته را در نظر داشت که بازار این محصول در جهان چیزی حدود 6 میلیون یورو می باشد که ایران با دارا بودن پتانسیل های بالا که حدود 23 استان آن قادر با تولید این محصول باشد بازاری اندک را به خود اختصاص داده است.



در فاصله سالهاي 82-72 ميزان روغن ساليانه ما به حدود 4 هزار و 500 تن رسيده كه يك هزار و 500 تن واردات روغن زيتون از كشورهايي نظير تركيه، سوريه، اسپانيا و يونان و همچنين در حدود 18 هزار تن كنسرو توليد داشتيم. اين آمار بيانگر اين امر است كه مصرف سرانه روغن زيتون در كشور ما از 30 گرم به 100 گرم رسيده و اين در حالي است كه مصرف سرانه روغن زيتون در كشورهاي عضو اتحاديه اروپا به طور ميانگين 10 كيلوگرم و روغن زيتون در كشوري مثل يونان 21 كيلوگرم است.

مدرنيزه كردن توليد زيتون، تشويق مصرف كنندگان، تشويق به توسعه تجارت زيتون از راهکارهای موثر بر این بازار می باشد. 

در خلال سال هاى 2001 تا 2003 ميزان توليد روغن زيتون 6/2 ميليون تن بوده است که در همين دوره ميزان مصرف به 6/2 ميليون تن رسيد. 

حجم صادرات روغن زيتون دوره 2001 تا ،2003 498 هزار تن بود، اما صادرات انواع ديگر روغن در همين دوره 415 هزار و 300 تن اعلام شد.



در ايالات متحده واردات از 40 هزار تن زيتون در 1983 به 248 هزار تن در سال 2003 رسیده است، رشدى كه در سطح 517 درصد بوده است. 

یا در ژاپن در فاصله سال هاى 1991 تا 2003 اين رشد به 742 درصد رسيد.





مشکلات پیش روی زیتون کاران

زیتون به عنوان میوه ای با ارزش باید اما از نظر سود دهی محصولی دیربازده در میان کشاورزان محسوب می گردد.

از سوی دیگر هجوم آفت و بيمارى به باغ هاى زيتون آسيب می رساند و منجر به تهديد كيفيت محصول زيتون در تمامى باغ ها می شود و سرمايه گذارى و بازدهى سرمايه باغ هاى ديربازده زيتون را تهديد می کند. در همین چند سال پیش بود که هجوم آفت و بیماری به این محصول باعث خسارات سنگینی گردد. 

• اما سال گذشته با برنامه ریزی های صحیح دولت طی طرحی شروع به رديابي مگس زيتون در باغ‌هاي كشورانجام داد. 

• انجام عمليات رديابي آفت مگس زيتون در سطحي معادل 17 هزار و 639 هكتار از باغات زيتون صورت گرفته است.

• در سال 84 انجام عمليات رديابي و مبارزه با آفت با نظارت كارشناسان سازمان حفظ نباتات، با تدارك 459 هزار و 900 عدد تله و نصب 374 هزار و 129 عدد تله جلب كننده ـ كشنده و توزيع 9 هزار و 504 ليتر پروتيين هيدروليزات (تركيب جلب كننده حشرات بالغ) و انجام عمليات رديابي در سطح معادل 17 هزار و 639 هكتار از باغات زيتون صورت گرفت كه در سطحي معادل 12 هزار و 715 هكتار، تعداد 78 عدد تله فرمولي موجود به مناطق زيتون‌خيز كشور جهت رديابي آفت ارسال شد و هم‌چنين به منظور ايجاد خلل در چرخه زندگي آفت و كاهش ميزان حشرات انتقالي به سال 85 و در نهايت كاستن از ميزان خسارت در نسل‌هاي آتي مقدار يك ميليون و 665 هزار و 244 كيلوگرم ميوه زيتون آفت زده جمع‌آوري و تحويل كارخانجات روغن‌كشي شد. 

• 

• تا چندي پيش به جز شرايط آب و هوايي فاكتور ديگري به طور عمده تهديد كننده اين برنامه توسعه نبود ولي متاسفانه از مردادماه سال 83 كه براي اولين‌بار آفت مگس زيتون از كشور گزارش شد، زنگ خطر به صدا درآمد و در مدت كمتر از سه ماه دامنه گسترش آفت 13 استان را در بر گرفت. مگس زيتون يكي از مهم‌ترين آفات زيتون است. لارو اين آفت با تغذيه از گوشت ميوه، باعث ريزش ميوه‌ها قبل از برداشت، كاهش كيفيت روغن زيتون و ورود قارچ‌هاي باتوژن از محل سوراخ ورودي لاروها شده كه اسيديته داخل ميوه‌ها به ميزان دو تا چهار برابر افزايش مي‌يابد. اگر ميوه‌ها از واريته‌هاي كنسروي باشد، بازارپسندي محصول به واسطه خسارت مستقيم لاروها از بين مي‌رود و هم‌چنين اين حشره قادر است باكتري مولد كال زيتون را هم انتقال دهد. 

• اين آفت يك ميزبان و چند نسلي است كه به انواع زيتون اهلي خسارت وارد مي‌كند و در تمام كشورهاي حوزه درياي مديترانه، مناطق شمال شرقي و جنوبي آفريقا، جزاير قناري، هند، پاكستان و غرب آسيا وجود دارد و از نيم‌كره شرقي شروع و در نيم‌كره غربي به كاليفرنيا محدود مي‌شود. 

• و از دیگر کارهای صورت گرفته در زمینه جلوگيري از شيوع و گسترش آفت، اعمال دقيق مقررات قرنطينه گياهي و ممانعت از خروج ميوه و اندام‌هاي گياهي از مناطق آفت‌زده به ساير مناطق، پست‌هاي قرنطينه در مبادي خروجي استان‌هاي آلوده، فعال شد و جهت شكار انبوه آفت، مقدار 616 ليتر مالاتيون در اختيار استان‌هاي آلوده قرار گرفته است. 

• از طرف دیگر سرماي نابهنگام نیز می تواند باعث نابودی جوانه هاي زيتون و موجب كاهش توليد محصول زيتون در منطقه شود.

• از دیگر مشکلات تولیدکنندگان این محصول ورود قاچاق روغن زيتون، تعداد محدود كارخانجات روغن كشي و عدم فرهنگ بالاي مصرف روغن زيتون از جمله مهمترين مشكلات برسر راه اجراي طرح زيتون در كشور است.

• از دیگر موارد می توان به نبود صنایع تبدیلی به حد کافی نام برد. توليد زيتون در كشور از حدود 8هزارتن در سالهاي قبل از شروع طرح (72) به 34هزارتن در سال زراعي 80ـ79 رسيده است ولي در این سالها به صنايع جانبي زيتون در اين مدت متناسب با توليد اين محصول رشد توجهی نشده است. 

براي هر 500هكتار سطح زيركشت زيتون با عملكرد در هكتار 4تن نياز به يك واحد روغن كشي 2هزارتني است.







• • بيش از 90 درصد ماده اوليه صنعت روغن زيتون وارداتی است.



• • بيش از 90 درصد ماده اوليه صنعت روغن زيتون (روغن خام) از طريق واردات تامين مي شود و به همين دليل توجه به توسعه كشت زيتون و صنعت روغن زيتون ضروري است.

• آنچه آمار ها نشان می دهد حاکی از این است كه در سال 1381 حدود 930 هزار تن روغن زيتون وارد كشور شده و بخش عظیمی از منابع ارزي كشور صرف تامين اين كالا شد. 

• در سالهاي 1381 و 1382 نيز به ترتيب 8/1304 ميليارد ريال و 1/1836 ميليارد ريال يارانه جهت توليد اين ماده غذايي اختصاص يافته است.

• گفتني است با توجه به روند رشد جمعيت و با فرض ثابت ماندن مصرف سرانه كه در حال حاضر حدود 16 كيلوگرم است، به نظر مي رسد توجه به توليد روغن زيتون در داخل كشور از محل توسعه كشت محصولاتي ضروري است. زيرا از سويي موجب كاهش وابستگي شديد توليد به واردات ماده اوليه اين كالا شده و از سوي ديگر از خروج منابع ارزي كشور جلوگيري مي كند.

• در اين ميان توجه به محصول زيتون مي تواند ضمن تامين بخشي از نيازهاي مصرفي روغن از محل توليد داخل، تغييري در كشت زراعي اراضي مرغوب نيز به همراه داشته باشد. از طرفي به جهت عدم نياز به اراضي درجه يك كشاورزي در توسعه كشت زيتون و امكان استفاده از اراضي درجه دو و شيبدار كشور كه در حال حاضر كمتر مورد استفاده هستند، عملا موضوع كشت جايگزين، حذف و ظرفيت توليد در آن واحد با عوامل توليد ثابت افزايش مي يابد.











خواص زیتون 

روغن زيتون گردش خون را تسريع می کند



وجود تركيبات فنل (اسيد كربوليك‌‏ها) در روغن زيتون تاثير مثبتي برروي گردش خون رگ‌‏ها دارند. 



تحقيقات صورت گرفته توسط محققان دانشگاه كوردوبا، بر روي 21 نفر نشان داد؛ مصرف روغن زيتون سيستم گردش خون را در رگ‌‏ها به مدت 4 ساعت پس از مصرف تسريع مي‌‏كند. 

همچنين نتايج تحقيقات حاكي است؛ ماده "فنل" موجود در روغن زيتون از لخته‌‏شدن خون در رگ‌‏ها نيز جلوگيري مي‌‏كند. 



• • خوردن زيتون باعث كاهش فشارخون می‌شود.

• • 

• • زيتون علاوه بر اينكه مصرف زيادي در تغذيه دارد ده‌ها خاصيت درماني هم دارد.

• زيتون داراي اثرنرم‌كنندگي، ملين، صفرا بر است. اين ماده سنگهاي صفراوي را دفع و يبوست‌هاي مزمن را درمان مي‌كند.

• زيتون همچنين قولنج‌هاي ناشي از ورم كليه را درمان مي‌كند و باعث تسكين درد و سوزش سوختگي‌ها، درمان آفتاب‌زدگي و سرمازدگي و گزش حشرات مي‌شود.

• لازم به ذكر است اين ماده در التيام زخم و جراحات و رفع سوزش و درد اثر دارد و خارش چشم و اشك ريزش را رفع مي‌كند.



• • مصرف زيتون از ابتلا به امراض قلبی جلوگيری می كند

• • 

• • مصرف روغن زيتون از ابتلا به امراض قلبي و سرطان جلوگيري مي كند.





• • زيتون در رفع پوكی استخوان مفيد است

• • 

• • با مصرف فرآورده‌هاي زيتون مي‌توان با مشكل پوكي استخوان و پيري زودرس مقابله كرد،

• ميوه‌ رسيده زيتون داراي تركيبات مختلفي مانند آب 60 درصد، روغن 20 درصد، قند 10 درصد، پروتئين، مواد معدني، كلسيم و سلولز است و 100 گرم ميوه آن 224 كالري انرژي دارد.

• رنگ زيتون هنگام رسيدن از سبز كم‌رنگ به رنگ بنفش و قرمز و انواع سياه تغيير مي‌كند. دانه زيتون بدون انجام عمليات فراوري قابل مصرف نيست و به‌صورت كنسروشده و پرورده مي‌توان مصرف كرد كه به‌صورت سنتي و صنعتي در بازار ايران عرضه مي‌شود.

• تفاوت ارقام، ميزان رسيدن ميوه، روش برداشت و استخراج آن از مهمترين معيارهاي تعيين‌كننده كيفيت روغن محسوب مي‌شود و از زيتون نارس روغن سبزرنگ و از رسيده آن، روغن زرد توليد مي‌شود كه رنگ سبز روغن نمي‌تواند نشانه كيفيت خوب آن باشد. 

• همچنين روغن زيتون اثر شديدي بر عليه تومورهاي خوش‌خيم مانند پروستات و لوله گوارش دارد و جيره غذايي روغن زيتون ميزان آسيب‌هاي سرطاني را كاهش مي‌دهد.

• براساس اين مقاله روغن زيتون در جلوگيري از تشكيل لخته خون و تجمع لخته‌ها، تاثير دارد و مصرف منظم آن خطر توسعه التهاب روماتيسمي بدن كاهش يافته و از بي‌نظمي‌هاي دستگاه گوارش جلوگيري مي‌كند

مواد مغذی و متابولیسم آنها در نشخوار کنندگان

مواد مغذی و متابولیسم آنها در نشخوار کنندگان
مهندس حسین امینی

آب :
زندگی بدون آب غیر ممکن است. پستانداران قادرند مدت طولانی تری بدون غذا ولی مدت کوتاه تری بدون آب زنده بمانند. مطالعات انجام شده بوسیله RUBNER این مطلب را تایید می نماید. چنانچه تمامی چربی یا نصف پروتئین موجود در بدن حیوان تجزیه شود، حیوان زنده می ماند ولی از دست دادن یک دهم آب بدن بمنزله مرگ است. آب بعنوان حلال وسیله انتقال و تنظیم کننده فشار سلولی و حرارت بدن مورد نیاز است. کلیه فعل و انفعالات شیمیایی بدن حیوان در محیط مایع انجام می شود. مواد محلول بوسیله آب انتقال می یابند. با تبخیر آب، حرارت اضافی بدن انجام می شود.
آب با مدفوع، ادرار، شیر و بصورت بخار اب از طریق تنفس ششها و پوست دفع می گردد. مقدار دفع آب بدن به چند عامل بستگی دارد. بعنوان مثال هر چند دفع ادرار زیادتر باشد و هر چه کانیها و فراورده های نهایی ازت، (اوره) زیادتر دفع شوند، به همان نسبت دفع اب نیز بیشتر است. این مواد باید در آب حل و رقیق شده تا داراییک غلظت مناسب گردند.
از اینجا می توان نتیجه گرفت که هر چه مقدار پروتئین و مواد معدنی غذا بیشتر باشد، به همان نسبت باید آب بیشتری به حیوان داده شود. بطور کلی مقدار آب مورد نیاز حیوان به مقدار ماده خشک جیره غذایی بستگی دارد. بعنوان نقطه اتکا می توان چنین اظهار نظر نمود که برای خوکها به ازاء هر کیلوگرم ماده خشک غذا، 2 تا 3 کیلوگرم آب و برای گاوها 4 تا 5 کیلوگرم آب مورد نیاز است. بنابراین احتیاج روزانه آب بشرح زیر است: 


6 تا 10 لیتر برای خوکهای پرواری 
12 تا 25 لیتر برای خوکهای ماده 
50 تا 100 لیتر برای گاو های شیرده 
20 تا 60 لیتر برای گاوهای پرواری 

در موارد خاص ممکن است مقدار آب مورد نیاز بسته به راندمان، جیره غذایی، درجه حرارت و رطوبت هوا تغییر کند. آب را می توان به اندازه دلخواه و به مقدار نامحدود در اختیار حیوان گذاشت. مصرف زیاد آب بطور کلی زیان آور نیست. در شرایط عملی آب مورد نیاز حیوان هنگامی به بهترین وجه تامین می گردد که به حیوان امکان نوشیدن آب در تمام مدت روز به دفعات مکرر داده شود.بدین ترتیب ضایعات انرژی مربوط به رساندن درجه حرارت آب به درجه حرارت بدن نیز به احتمال زیاد کمتر از موقعی خواهد بود که تمامی آب مورد نیاز در یک نوبت به حیوان داده شود.اهمیت دادن آب به دفعات متعدد را می توان به بهترین وجه در گاوهای شیرده مشاهده نمود. احتیاج آب برای تولید شیر بسیار زیاد است، تقریبا 4 تا 5 کیلوگرم آب به ازاء هر لیتر شیر. هر چه به دفعات بیشتری به گاوهای شیرده آب داده شود، مقدار مصرف آب زیادتر خواهد بود. در بعضی موارد توانسته اند از این طریق راندمان شیردهی را افزایش دهند. رعایت بهداشت آب مورد مصرف حیوانات نیز به اندازه آب آشامیدنی انسان حائز اهمیت است. آب آشامیدنی حیوان باید عاری از هر گونه مواد فاسد، مدفوع، ادرار، انگل (در آبهای راکد) و آلودگیهای صنعتی مانند فلور و فلزات سنگین باشد. آب نه تنها از طریق آب آشامیدنی ، بلکه همراه با غذا نیز وارد بدن حیوان می گردد. در جدول 1-1-3، مقدار آب برخی گروههای غذای دامی منعکس گردیده است.
همانطوری که آب بخش عمده ای از بدن حیوان را تشکیل می دهد، در گیاهان سبز نیز سهم عمده ای دارد. با پیشرفت رشد و رسیدن محصول، مقدار آب کاهش می یابد. برای اینکه بتوان علوفه را نگهداری نمود، باید آن را در حدی خشک کنند که مقدار آب آن به 15 % و یا کمتر برسد. چنانچه مقدار آب از متوسط مقدار سایر مواد موجود در غذای دامی بیشتر باشد، غذا کپک زده و تجزیه می گردد. تعلیف اینگونه غذاهای دامی فاسد، سلامتی حیوان را به خطر می اندازد.
آب یکی از اجزای مهم بدن حیوانات می باشد که 80 - 50 درصد وزن بدن دام را بر حسب سن و میزان چربی بدن تشکیل می دهد. گاو ممکن است تا 50 درصد از وزن بدن خود را(چربی، پروتئین و غیره)را از دست دهد و زنده بماند در حالی که تنها کاهش 10 درصد از آب بدن می تواند منجر به مرگ حیوان شود.پرورش موفقیت آمیز گاو نیاز به یک منبع مناسب آب دارد. هم کیفیت و هم کمیت آب بر بدن اثر گذار هستند. منبع آب مناسب در تامین نیاز گاو بسیار با اهمیت است زیرا میزان دریافت آب به میزان ماده خشک مصرفی بستگی دارد.
منابع آب :
آب در بدن 4 عمل مهم انجام می دهند که عبارتند از :
*کمک به دفع مواد زاید حاصل از هضم و متابولیسم(مدفوع یک گاو سالم 85 - 75 درصد آب دارد)
*تنظیم فشار اسمزی خون
*به عنوان یکی از اجزای مهم در ترشحات بدن (شیر و بزاق )همانطور که در زایمان و رشد مطرح است.
*تنظیم حرارت بدن به وسیله تبخیر آب از دستگاه تنفسی و سطح پوست
گاو نیاز خود به آب را از 3 منبع به دست می آورد.
*آب آشامیدنی
*آب موجود در غذا
*آب حاصل از فعالیت های متابولیکی 
دو منبع اول به عنوان منابع عمده تامین آب در مدیریت پرورش گاو شیری مطرح می باشند.
احتیاجات روزانه گاو به اب به عوامل زیر وابسته است:
*نوع و اندازه حیوان
*مرحله فیزیولوژیکی که دام در آن قرار دارد 
*میزان فعالیت
*میزان ماده خشکدریافتی
*شکل فیزیکی جیره
*کیفیت آب
*دمای اب مصرفی
*دمای محیط اطراف
کیفیت آب :
کیفیت آب به خصوص از لحاض املاح و احتمالا مواد سمی آن دارای اهمیت می باشد. زیرا کیفیت آب در میزان آب مصرفی توسط دام تاثیر گذار است. بیشتر مواقع آب های جاری و زیرزمینی احتیاجات دام به آب را تامین می کنند و اغلب به دلیل املاح زیاد آب، احتیاجات دام از آب مصرفی تامین نمی شود.
شوری آب در واقع میزان غلظت انواع نمک های موجود در آن می باشد. بقیه فاکتور هایی که در آب مشکل زا هستند شامل ترکیبات نیترا، قلیاییت آب یا میزان زیاد عناصر سمی موجود در آب می باشند.

جدول-2 راهنمای غلظت های مختلف کلیه نمک های محلول در آب جدول-1 میزان مصرف آب گاو گوشتی در دماهای مختلف محیط 
دسته نوع حیوان TSS 
(ppm - mg/1)
دمای محیط (درجه سانتی گراد) آب مورد نیاز

1 مناسب برای گاو و گوسفند در کلیه سنین 3500> 35< 15 - 8 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی 
2 قابل مصرف اما کیفیت خوبی برای بره ها و گوساله ها و چهار پایان اهلی شیری ندارند. 4000 - 3500 35 - 25 10 - 4 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی 
3 نا مناسب برای بره ها و گوساله ها و چهارپایان اهلی شیری و مناسب برای چهارپایان بالغ خشک 6000 - 4500 25 - 15 5 - 3 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی(حیوانات جوان یا شیری 50 - 10 درصد بیشتر آب نیازمندند) 
4 مناسب برای گوسفند و گاو بالغ خشک(در دوره خشکی) 10000 - 6000 15 - 5- 4 - 2 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی 
5 مناسب برای گوسفندان بالغ 15000 - 10000 -5> 3 - 2 کیلوگرم آب به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی، افزایش دما(مثلا از 20 - به 0 درجه سانتی گراد)به دنبال یک دوره هوای خیلی سرد سبب افزایش 100 - 50 درصدی مصرف آب می شود. 
6 نا مناسب برای کلیه چهارپایان 15000< 
1-TSS - Total soluble salts


شوری : 
تمام آب ها دارای میزانی از مواد محلول می باشند که اغلب شامل یونهای نمک های غیر آلی است. مهمترین این یونها شامل کلسیم، منیزیم، کلرید سدیم، سولفات و بی کربنات می باشد. اغلب، املاح زیاد در آب می تواند اثرات نامطلوب اسمزی ایجاد کند که منجر به شرایط نامطلوب بدنی، بیماری یا حتی مرگ دام شود. نمک ها از لحاظ تاثیر دارای تفاوت مختصری می باشند اما این تفاوت ها از لحاظ عملی برجسته نمی باشد. در حالی که املاح سولفات مسهل می باشند و ایجاد اسهال می کنند، اثرات تخریبی آنها روی دام بیشتر از اثرات کلرید ها نیست. به همین صورت نمک های منیزیوم مخرب تر از املاح کلسیم یا سدیم نمی باشند. بنابراین اثرات نمک های مختلف تجمعی می باشد. به این معنی که مخلوطی از آنها دارای همان اثرات زیان آوری است که هریک از آنها به تنهایی در یک غلظت کامل دارا می باشند.
نکات حائز اهمیت در مورد املاح آب مصرفی دام حایز اهمیت است:
*میزان زیاد املاح آب کمتر از حد سمی آنها منجر به افزایش آب مصرفی می شود گرچه از ابتدا دام از خوردن آب امتناع می ورزد.
*در صورتی که غلظت نمک های موجود در آب زیاد باشد دام ها از خوردن آب حتی برای مدت چند روز امتناع می ورزند ولی ممکن است ناگهان مقدار زیادی از این آب را بنوشد که منجر به بیماری یا مرگ دام می شود.
*حیوانات جوان حساسیت بیشتری به شوری آب نسبت به حیوانات پیرتر دارند.
*هر فاکتوری که منجر به افزایش مصرف آب می شود همچون شیردهی، افزایش دما یا ترشحات، احتمال مسمومیت ناشی از املاح آب را افزایش می دهد.(جدول2)
*حیوانات توانایی سازش پذیری با املاح آب را دارند و به تغییر املاح آب از کم به زیاد به صورت تدریجی تحمل نشان می دهند اما تغییر سریع ایجاد مشکل می کند.
*وقتی حیواناتی که از اثرات املاح زیاد آب رنج می برد به یک منبع آب با ملح کم دسترسی پیدا کنند بسیار سریع بهبود می یابند.
*در بعضی مواقع نمک ها به منظور تنظیم مصرف غذا به صورت دسترسی به غذا اضافه می شوند که در این مواقع باید نسبت به ملح کم در آب اطمینان حاصل کرد.


حیوانات توانایی سازش پذیری با املاح آب را دارند و به تغییر املاح آب از کم به زیاد به صورت تدریجی تحمل نشان می دهند.


نیترات ها:
نیترات ها و نیتریت ها باید با هم در نظر گرفته شوند. گاهی نیترات ها در مقادیر سمی در آب یافت می شوند اما نیترات ها به ندرت در مقادیر سمی در آب موجود می باشند. اغلب حضور نیترات یا نیتریت در آب، نشان دهنده آلودگی آب با مدفوع یا فاضلاب می باشند. ماهیت نیترات ها چندان سمی نمی باشد بلکه وقتی به نیتریت ها تبدیل می شوند مشکل ساز هستند. نیتریت ها وقتی وارد جریان گردش خون می شوند باعث تبدیل رنگدانه قرمز رنگ هموگلوبین به رنگدانه قهوه ای رنگ مت هموگلوبین می شوند.هموگلوبین مسئول حمل اکسیژن از ریه ها به بافت های بدن می باشند ولی مت گلوبین قادر به حمل اکسژن نمی باشد. وقتی که 50 درصد از هموگلوبین به مت هموگلوبین تبدیل می شود، دام علایم دیترسی تنفسی از قبل تنگی تنفس را نشان می دهد. در بالاتر از این مقدار دیترسی تنفسی منجر به مرگ دام می شود.در مقادیر 80 درصد و بالاتر، دام به دلیل قطع تنفس از بین خواهد رفت. در نشخوارکنندگان، باکتری های شکمبه نیترات موجود در غذا یا آب را به نیتریت تبدیل می کنندکه نیتریت حاصله می تواند به جریان خون راه یابد. سمیت نیترات در آب متداول نیست اما به همراه نیترات های موجود در غذا می تواند مشکل ساز باشد. تبدیل نیترات به نیتریت در حیوانات تک معده ای نمی تواند به عنوان یک مشکل عمده مطرح باشد.(جدول 3)
قلیاییت:
بسیاری از آب ها و شاید اکثر انها قلیایی هستند. فقط در موارد کمی مشاهده شده است که نمونه اب دارای قلیاییت یسیار بالا باشد. قلیاییت به مفهوم تیتر PH در اشکال بیکربنات و کربنات می باشد.اغلب آبها PH در حدود 8-7 دارند که این PH آب ها را می توان کمی قلیایی دانست. همچنین این به معنی آن است که آب ها عموما شامل مقدار کمی بیکربنات و کربنات می باشند. اکثر آب ها قلیایتی در حدود 500ppm دارا هستند(عمدتا کربنات کلسیم)که نمی توان آن را مضر دانست. مقادیر بالای قلیاییت در آب می تواند منجر به اختلالات فیزیولوژیکی و گوارشی در دام شود. عموما آب های دارای کمتر از 1000ppmکربنات کلسیم برای دام های اهلی و طیور قابل استفاده هستند که بالاتر از آن مناسب نمی باشد.در حیوانات جوان غلظت های پایین تر از 2500ppmمی تواند مضر واقع شود مگر اینکه میزان کربنات بر میزان بیکربنات پیشی بگیرد.(جدول4)

جدول-4 راهنمای تغییر قلیاییت آب جدول-3 راهنمای استفاده از آب های نیترات دار برای چهارپایان اهلی 
میزان قلیاییت (PHسنجش بر مبنای کربنات کلسیم) مواد ایجاد کننده قلیایت PH توضیحات میزان نیترات 1
(ppmنیترات نیتروژت) توضیحات 
کمتر از 500 بیشتر بی کربنات ها 8-7 اکثر نمونه های آب در این محدوده قرار می گیرند و مضر نیستند. کمتر از 100 2 آزمایشات نشان داده است که برای چهارپایان اهلی و طیور مضر نیست. 
1000-500 بیشتر بی کربنات ها 8-7 محدوده رضایتبخش برای چهارپایان اهلی و طیور. 300-100 3 این آب به تنهایی برای طیور مضر نیست و لیکن در صورتی که جیره غذایی حاوی نیترات ها باشد خطرناک تشخیص داده شده است: این آب در شرایط ویژه نظیر کم آبی، خشکسالی، تگرگ، شبنم که نیترات ها در گیاه ذخیره می شوند توصیه نمی شود 
بیش از 1000 حضور کربنات ها 9-8 ممکن است برای چهارپایان اهلی به ویژه حیوانات جوان نا مناسب باشد 300< برای هیچکدام از چهارپایان اهلی و طیور توصیه نمی شود. 
کمتر از 2500 حضور کربنات ها 10 ممکن است ضرر نا چیزی را در حیوانات بالغ ایجاد کند مگر اینکه کربنات ها در برابر میزان بالای از بی کربنات ها حضور داشته باشند. 1 نیترات نیتروژن را شامل می شود
2 کمتر از 443 ppm نیترات یا کمتر از 607 ppm نیترات سدیم
3 بالای 1329 ppm نیترات یا بالای 1821 ppm نیترات سدیم


جلبک ها :
غالبا رشد زیاد جلبک ها در آب های ساکن یا آب های با سرعت جریان کم صورت می گیرد. بعضی از گونه های جلبک تحت شرایط خاص می توانند سمی واقع شوند. بنابراین باید مراقب رشد جلبک در آب های مورد مصرف دام ها بود.
عناصر سمی :
در موارد کمی ابهاممکن است با بعضی از عناصر سمی از قبیل ارسنیک، جیوه، استرانیوم، کادیوم، یا مواد رادیواکتیو آلوده شوند. هر چند این عناصر می توانند برای حیوانات مضر باشند ولیکن تجمع آنها در بافت های حیواناتی که مورد مصرف انسان قرار می گیرند نیز یک مشکل عمده است. جستجوی حضور این عناصر در آب تنها در زمانی صورت می گیرد که دلایلی برای حضور آنها در آب وجود داشته باشد.
منبع:

Okine E (2001) :Water quality requirments forcattle.
http://www.agric.com/
به نقل از http://www.parsbiology.com/

پرورش قارچ خوراکي

با آگاهي از اهميت كشت و زرع و توجه به اين مطلب كه بخش كشاورزي حدود 27% از توليد ناخالص ملي و 80% از محصولات اساسي مورد نياز كشور را توليد كرده و در صادرات غير نفتي نيز سهمي معادل 40% دارا مي‌باشد، در مي يابيم كه بخش كشاورزي در هر كشوري مي‌تواند نقش بسيار مهمي را در توليد ناخالص ملي آن كشور ايفا كند. اين امر نيز از طريق توليد محصولات كشاورزي، مصرف در داخل و صادرات به ساير كشورها و ايجاد زمينه هاي اشتغال زايي امكانپذپر است. پس حفظ و توسعه اين بخش بايد در سر لوحه اهدافمان قرار گيرد.

رشد سريع اين بخش علاوه بر دارا بودن اهميت در بهبود كيفيت زندگي 40% از مردم جهان كه از راه كشاورزي امرار معاش مي‌كنند، براي تضمين عرضه كافي مواد غذايي تمام ملل جهان كه جمعيت آنها با سرعت زيادي در حال رشد است، ضروري است.

خوب است بدانيم ترويج و آموزش كشاورزي، اهرم عمران روستايي و بازوي قوي توسعه كشاورزي است كه اين دو نيز خود بخشي از عمران ملي محسوب مي‌شوند و بدون توسعه كشاورزي، عمران ملي يا امكانپذير نبوده و يا لااقل در كشورهاي جهان سوم با دشواري همراه است. لذا آموزش و ترويج كشاورزي از ضروريات است چون موجب تسهيل پذيرش تكنولوژي مناسب و روشهاي جديد كشت و كار توسط كشاورزان و روستاييان شده و باعث مي‌شود كه آنها سطح توليدات خود را افزايش دهند.

پرورش قارچ خوراكي يكي از اين تكنولوژي هاست كه توسط ترويج و توسعه آن مي‌توان گام مؤثري در تأمين مواد غذايي، ايجاد اشتغال جنبي مناسب و افزايش سطح درآمد كشاورزان برداشت. البته اين تكنولوژي جوان در شهرهاي بزرگ ايران با تأسيس كشت و صنعت هاي توليد قارچ بخصوص در اطراف تهران و با توجه به مناسب بودن شرايط جوي در اكثر نقاط ايران، در كشور ما در حال توسعه زيادي است. در استان هاي خراسان، كرمان، چهار محال و بختياري، كرمانشاه، خوزستان، مازندران، اصفهان و يزد نيز مراكز كشت قارچ موجودند.

از لحاظ توليد قارچ در سطح جهان نيز چين با توليد ساليانه 2245800 تن، فرانسه با 232000 تن، هلند با 165350 تن، ايتاليا با 102000 تن، ژاپن با 336430 تن، انگلستان با 118000 تن، آمريكا با 344717 تن، كشورهاي عمده توليد كننده جهان مي باشند و كلاً در جهان سالانه 4264286 تن توليد قارچ داريم.

تقسيم بندي قارچها از نظر نوع دريافت مواد غذايي

الف – تجزيه كننده اوليه: قارچهايي كه قادر باشند مواد اوليه را خود تجزيه كنند و مواد غذايي خود را بدست آورند.

ب – تجزيه كننده ثانويه: قارچهايي كه محتاج به يك سري ميكروارگانيزمهايي هستند تا محيط كشت را تجزيه كنند تا قارچ بتواند روي محيط كشت تجزيه شده رشد كند.

تقسيم بندي قارچها از لحاظ نوع زندگي

الف – انگل: قارچهايي كه روي موجودات زنده ديگر زندگي مي كنند و غذاي خود را بدست مي‌آورند.

ب – همزيستي: برخي از قارچها بصورت همزيست با ريشه گياهان هستند كه به اين قارچها ميكوريزا مي‌گويند.

ج – ساپروفيت (گندروي): قارچهايي كه روي محيطهاي مرده رشد مي‌كنند.

قارچها موجوداتي هستند كه از ادوار قديم با انسان بوده اند. سوابق فسيلي آنها به دوران پر كامبرين و دونين بر مي‌گردد. تاريخ مصرف قارچ هاي خوراكي بعنوان غذا و دارو به زماني بسيار دور برمي‌گردد و حتي انسان هاي نخستين از خواص ويژه قارچ ها اطلاع داشتند.آزتك ها از قارچها بعنوان مواد توهم زا در فالگيري استفاده مي‌كردند و قارچ را گوشت خدا God's flesh مي‌ناميدند. نوشابه مستي‌آور سوما نيز چيزي جز عصاره آمانيتا موسکاریای سمي نبوده كه از گروه قارچ هاي كلاهكدار است. در كتب پزشكي هند باستان، سامهيتا قارچ ها را به سه دسته خوراكي، سمي و دارويي تقسيم كرده اند. يك نوع قارچ كوچك بنام پسيلوسيپ مورد استفاده سرخپوستان آمريكا بوده كه براي ازدياد بينايي استفاده مي‌شده. وايكينگها در شمال اروپا قارچ نيمه سمي و گيج كننده مي‌خوردند و حالتي شبيه نيمه مستي به آنها دست مي‌داد.

پرورش قارچهاي خوراكي حدوداً به 20 قرن پيش در ژاپن و چين بر مي‌گردد. كاشت قارچ در گلخانه اولين بار در سوئد در سال 1754 ميلادي ابداع شد.

زهکشی

آب جاری یا آبی که از چشمه‌ها خارج می‌شود، نباید از روی یک ناحیه ناپایدار حرکت کند. وجود آب در سطح دامنه ، علاوه بر نقش فرسایشی ، به راحتی می‌تواند به داخل دامنه نفوذ کرده و به سرعت بر ناپایداری آن بیافزاید. دور نمودن آب از سطح دامنه و جلوگیری از نفوذ آن ، مخصوصا در مورد دامنه‌هایی که بطور بالقوه ناپایدارند، از مهمترین روشهای مهندسی دستیابی به پایداری است.

انواع روکشهای زهکشی آبهای سطحی

شبکه زهکشی بسطی

برای آن که آب به داخل دامنه نفوذ نکند باید ترتیبی داد تا هرچه زودتر سطح دامنه را ترک کند.احداث آبروهای مناسب در سطح دامنه ، یا در روی پلکانها ، یکی از مهمترین تمهیدات در این مورد است. این آبروها باید ضمن دارا بودن گنجایش و شیب کافی ، بسترشان نیز غیر قابل نفوذ باشد. برای جلوگیری از تخریب و پر شدن این جویها در طول زمان ، می‌توان آنها را با قطعات سنگ پر نمود.

این روش در مورد دامنه‌های خاکی یا دامنه‌های متشکل از سنگهای تجزیه شده ، مفید واقع می‌شود و می‌تواند علاوه بر پیشگیری ، در مراحل اولیه حرکت دامنه نیز نقش ترمیمی داشته باشد. نقش مهم دیگر شبکه زهکشی سطحی جلوگیری از فرسایش سطح دامنه توسط آبهای جاری است.

مسدود کردن شکافها

ترکها و شکافهای سطحی محلهای مناسبی را برای نفوذ آب به داخل دامنه فراهم می‌کند. وجود این شکافها ، مخصوصا در مراحل آغازین توسعه یک ناپایداری جدید ، مشکل آفرین تر می‌شود. پر کردن این شکافها توسط مواد غیر قابل نفوذی مثل رس ، بتن یا مواد نفتی می‌تواند تا حدود زیادی از انباشته شدن آب و نفوذ آن به داخل دامنه جلوگیری کند. این روش هم در مورد دامنه‌های خاکی و هم سنگی قابل اجراست و می‌تواند هم در پیشگیری بکار رود و هم در مراحل اولیه ایجاد یک زمین لغره ، پیشرفت آن را کند یا متوقف نماید.

غیر قابل نفوذ کردن بخش دامنه

یکی از رایج ترین روشهای غیر قابل نفوذ کردن سطح زمین ، پاشیدن مواد نفتی (مالج) به سطح دامنه است. مالج به انواعی از مواد نفتی سنگین مایع اطلاق می‌شود که معمولا جزء محصولات زاید پالایشگاه یا کارخانه‌های پتروشیمی است. این روش ضمن جلوگیری از نفوذ آب به داخل دامنه ، با چسباندن ذرات خاک به یکدیگر ، سطح دامنه را در برابر آثار فرسایشی باد و تا حدی آب جاری محفوظ نگاه می‌دارد.

انواع روشهای زهکشی آبهای داخل دامنه

با وجود کوششی که برای جلوگیری از نفوذ آب به داخل دامنه صورت می‌گیرد باز هم ممکن است قسمتی از آبها از سطح دامنه نفوذ از محلی دورتر توسط آب زیرزمینی به داخل دامنه حمل شود. این آبها قبل از هر چیز با افزودن به وزن نیروهای رانشی را زیاد می‌کنند.

زهکشی ثقلی افقی

ایجاد زهکشهای تقریبا افقی می‌تواند نقش موثری در کاهش فشار آب داخل دامنه‌های سنگی و خاکی داشته باشد. از این رو می‌توان از این روش هم برای پیشگیری از حرکت و هم جلوگیری از تحرک یک زمین لغزه در حال تشکیل استفاده کرد. به این منظور در بخشهای پایینی دامنه افقی ، با شیب ناچیزی به سمت خارج برای ایجاد جریان ثقلی آب، حفر می‌شود.

گالریهای زهکش

حفر نقب یا گالریهای زهکش در دامنه‌های سنگی و خاکی ، مخصوصا در جاهایی که زهکشی عمیق بخشهای داخلی دامنه مورد نظر است، مفید واقع می‌شود. چنین گالریهایی می‌توانند هم نقش پیش گیرنده داشته و هم در مراحل اولیه حرکت دامنه جهت جلوگیری از حرکات بیشتر آن بکار روند. کارایی گالریهای زهکش را می‌توان با حفر گمانه‌های شعاعی از داخل گالری افزایش داد.

زهکش ثقلی قایم

این نوع زهکشی بیش از همه برای تخلیه آب سفره‌های معلق که بر روی یک بخش غیر قابل نفوذ تشکیل شده و در زیر آن لایه‌های نفوذپذیر و بازکشی آزاد وجود دارد، بکار برده می‌شود.

پمپاژ

حفر چاههای عمیق و پمپاژ آنها می‌تواند بطور موقت در بهبود وضعیت دامنه ناپایدار موثر باشد. این روش عمدتا در مورد دامنه‌های سنگی بکار می‌رود.

زهکشهای فشار شکن

حفر چاه ، چاهک یا خندق (تراشه) در پای دامنه ، برای جلوگیری از افزایش بیش از حد فشار آب و بالا راندگیهای ناشی از آن در بخشهای مجاور پای دامنه ، اغلب مفید واقع می‌شود. این روش منحصرا در مورد دامنه‌های خاکی و معمولا در مجاورت دامنه پایاب سدهای خاکی ایجاد می‌شود.

خندق در بالای خاکریز

این روش ، در مورد دامنه‌های خاکی حفاری شده و یا خاکریزها ، مخصوصا خاکریزهایی که در دامنه ایجاد می‌شود، به کارگرفته می‌شود و علاوه بر پیشگیری از تفرش می‌تواند در مراحل اولیه ناپایداری نقش ترمیمی نیز داشته باشد.

زهکش ورقه‌ای

این روش ، همان گونه که از نام آن پیداست، به صورت یک لایه زهکش عمل می‌کند. در خاکریزها ، مخصوصا خاکریزهایی که در دامنه ایجاد می‌شود، وجود لایه‌ای از مواد نفوذپذیر در زیر خاکریز ، ضمن زهکشی آبهای محلی دامنه و داخل خاکریز ، از افزایش بیش از حد فشار آب در خاکریز ، جلوگیری به عمل می‌آورد.

الکترواسمز

این روش عمدتا در دامنه‌های خاکی که از لای درست شده باشند بکار گرفته می‌شود و ضمن تسهیل تخلیه آب بر مقاومت خاک می‌افزاید. به این منظور الکترودهایی را در عمقی که مایلیم آب آن تخلیه شود، قرار می‌دهیم و جریان مستقیم به آنها وصل می‌کنیم. جریان باعث می‌گردد که آب بین ذره‌ای از قطب مثبت به سمت قطب منفی حرکت کرده و در آنجا توسط پمپاژ به خارج هدایت شود.

مواد شیمیایی

مواد شمیایی عمدتا در مورد دامنه‌های خاکی رسی بکار گرفته شده و وظیفه اصلی آنها بالا بردن مقاومت رسوبهاست. این روش می‌تواند به عنوان پیشگیری ، یا در مراحل اولیه ناپایداری ، به منظور تصحیح و ترمیم بکار رود.

همکلاسی

فرسايش خاك، علل وعوامل

فرسايش خاك، علل وعوامل

يكي ازعواملی که درکشاورزی بسیارمورد توجه قرارمی گیرد وعامل اصلی نابودی بسیاری اززمین های خاصلخیزکشاورزی وتبدیل آن به مکان های غیرقابل کشت می باشد پدیده فرسایش خاح است.

متاسفانه درکشورما به دلیل توجه بیشتر مسئولان کشوری به بخش صنعت وعدم توجه آنان به بخش کشاورزی ونادیده گرفتن مشکلات آن،باعث شده که این،مسیر قهقرایی،سرعت بیشتری بگیرد.

فرسایش خاک ازجمله نگرانی های عمده زیست محیطی قرن حاضراست. برپایه برآوردهای انجام شده براثرفرسایش خاک سالیانه چندین میلیون هکتارازاراضی کشاورزی جهان به کام نابودی کشیده می شود. برپایه همین برآوردپیش بینی می شودکه تاسال 2010 میلادی یک سوم تا یک پنجم اراضی کشاورزی براثرفرسایش خاک عقیم وغیراستفاده شوند.

فعل وانفعالات فرسایش خاک وجایگزینی تپه های شنی به جای بسترهای حاصلخیزخاک تاسف انگیزاست واین فرآیند باعث مهاجرت هزاران نفرازروستائیان به سمت شهرها می گردد.

یکی ازاساسی ترین مسائلی که باعث فرسایش خاک درایران وجهان شده است مسئله سیلاب هاست.

جنگل هاطی قرنن های طولانی موجب پایداری خاک وذخیره سازی آب ورونق فعالیت های گوناگون کشاورزی بوده اند،ولی به مروروبا ازمیان رفتن تدریجی جنگل ها وپوشش های گیاهی دراین بهشت سرسبزخداوندی ،جاری شدن سیلاب متداول شده است .

هنگامیکه پوشش جنگلی براثرقطع بی رویه حالت مناسب وتراکمی خودرا ازدست می دهد .خاک آن منطقه به علت کمبود شاخ وبرگ وفاصله ایجاد شده بین آنها دربرابربارانهای شدید ورگبارهای تند بی دفاع مانده ومقاومت خودرا ازدست می دهد وبا کمترین بارش تند،مرگبارترین سیلابها را بوجود می آورد.

با ازبین رفتن پوشش گیاهی ،باران هایی که برسطح خاک می بارد علاوه برشستن خاک وتبدیل شدن به روان آب توانایی نفوذ به داخل زمین را ازدست می دهد .

پیامد بوجود آمدن روان آب وعدم نفوذ آب درخاک،پائین رفتن سفره های آب زیرزمینی است که اصلی ترین منبع آبیاری گیاهان درمناطق خشک است. به مرروزمان آنقدرآب وخاک وجود نخواهدداشت که یک کشاورزبتواند مایحتاج روزانه خودرا به دست آورد. ازاین روپدیده مهاجرت به شهرها شدت بیشتری خواهد گرفت که پیامدهای خاص خودرا به دنبال خواهدداشت.

متاسفانه درکشورما پدیده تخریب جنگل ها روند سریعی را درپیش گرفته است.عریانی بیش ازحد دامنه شمالی کوههای البرزکه درروزگاری نه چندان دورپوشیده ازجنگل وبیشه بوده است اکنون به خاطربی توجهی ما انسان ها درمعرض نابودی کامل قرارگرفته وفرسایش خاک،تراکم حرارتی ناشی ازتغییرات جوی ،کاهش رطوبت وازهمه مهمترتقلیل ونابودی پوشش گیاهی (به علت قطع بی رویه وعدم کاشت همزمان درخت ) ازپیامدهای نامطلوب این بی رحمی انسان نسبت به طبیعت اطراف خود است .

شرایط اقلیمی ووضع کنونی زمین شناسی به گونه ای است که آن را به صورت یک کشورمستعد به فرسایش خاک درآورده است . ولی حقیقت آن است که میزان فرسایش خاک درایران بیش ازمقدارمورد نظرمی باشد.آمارنشان می دهد که تلفات خاک دراثرفرسایش درمملکت ما چندین برابربیش ازمیانگین آن درکشورهای آفریقایی واروپایی است.

فرسایش خاک درایران یک مسیرصعودی داشته وبراساس اطلاعات منتشرشده متوسط سالانه تلفات خاک ناشی ازفرسایش درایران رشد قابل توجهی داشته است.به عقیده عموم کارشناسان مهمترین علت فرسایش خاک عوامل انسانی است.افزایش رشد جمعیت دراین دوران با نرخ سرسام آورآن نیازهای اقتصادی زیادی به دنبال داشته است ودرنتیجه جمعیت نیازبه مکانی برای زندگی دارند وافراد سودجوازاین مورد استفاده کرده وبه تخریبت جنگلها می پردازند.متاسفانه ناتوانی مراکزترویجی دراشاعه فرهنگ استفاده صحیح ازجنگل ها ومراتع براساس اصول علمی وفقدان مدارس آموزش منابع طبیعی کافی برای روستائیان وعشایرازعلل دیگرروند فوق بوده است.

برمبنای دلایل فوق انسان ازطریق افزایش تعداد دام درسطح مراتع وتخریب غیرقانونی جنگل ها ،عدم کاربری صحیح اراضی کشاورزی ،استفاده نادرست ازمنابع آبی وگاهی ازطریق احداث خطوط جاده ای وبهره برداری غلط ازمعادن و... ،فرسایش خاک را ازحالت طبیعی ومعمول خود خارج ساخته وبرآن دامن زده است. علاوه براین می توان به عدم تخصیص بودجه مناسب جهت مبارزه با پیشرفت بیابان ها وهمچنین عدم توجه به حفظ زمین های زیرکشت اشاره کرد.

با نیم نگاهی به تاریخچه کشاورزی کشورهای توسعه یافته،می توان دریافت که این کشورها دارای برنامه ریزی صحیح دربخش کشاورزی بوده وکمبود بودجه بخش صنعت خویش را ازدرآمد های بخش کشاورزی تامین می کنند. کشورهایی مانند آمریکا،فرانسه ،ژاپن ازاین راه علاوه برخودکفایی دربخش کشاورزی دارای صنعتی توسعه یافته نیزهستند.

گفتنی است کشورهند درسال 1975 دارای فرسایش خاکی درحدود5میلیاردتن خاک درسال بوده است وبا حمایت ماهاتما گاندی درسال 1985 موفق به تأسیس دفترملی عمران اراضی هند شدکه هدفش به زیرکشت بردن سالانه 5میلیون هکتارازاراضی بایراین کشوروتبدیل آن به اراضی کشاورزی بود.

این روند شامل گسترش زمین های کشاورزی وگسترش مناطق جنگلی بودکه تاحدبسیارزیادی مانع ازافزایش میزان فرسایش خاک درآن کشورگردید.

کشاورزی پايدار در گرو بيوتکنولوژی

 شرق ، صفحه علم ، بهنام حبيبى خانيانى*: علم بيوتكنولوژى يكى از علومى است كه در سال هاى اخير رشد بسيار چشمگيرى داشته و با گسترش مرزهاى دانش، باعث تحولى عظيم در عرصه هاى مختلف از جمله بخش هاى كشاورزى، پزشكى، داروسازى، صنعت و محيط زيست شده است. بيوتكنولوژى عبارت است از علم و فن استفاده از موجودات زنده با اهداف صلح دوستانه و بشردوستانه به منظور رفاه حال بشر و حفظ محيط زيست. بيوتكنولوژى كشاورزى، علمى است كه از طريق تكنيك هاى DNA نوتركيب و توليدات بيولوژيكى خاص، موجبات توليد هدفمند گياهان و احشام را با صفات مورد نظر و مطلوب بشر فراهم مى سازد. اين علم در سال هاى اخير باعث افزايش قابل توجهى در توليد محصولات كشاورزى شده است و سودآورى قابل ملاحظه اى را براى شركت ها و موسسات فعال در اين زمينه فراهم كرده، به طورى كه ارزش توليدات جهانى گياهان تراريخت از ۷۵ ميليون دلار در سال ۱۹۹۵ به ۲ ميليارد دلار در سال ۲۰۰۰ رسيده است. 

همچنين سطح زير كشت اين گونه گياهان (گياهان توليدشده از طريق بيوتكنولوژى) از ۷/۱ ميليون هكتار در سال ۱۹۹۶ به ۵/۵۲ ميليون هكتار در سال ۲۰۰۱ رسيده است. همراه با توسعه اين علم نوين، مقوله اى به نام كشاورزى پايدار نيز مطرح مى شود. كشاورزى پايدار سيستمى است كه در آن با اعمال مديريت صحيح در استفاده از منابع طبيعى، مى توان نيازهاى غذايى بشر را تأمين و كيفيت محيط زيست را حفظ كرد و از تخريب ذخاير طبيعى جلوگيرى به عمل آورد. در توسعه پايدار كشاورزى، كاهش فشار وارده به اراضى زيركشت، عدم مصرف مواد شيميايى (كود و سم)، حفظ ذخاير طبيعى و سلامت نسل حاضر و آينده، جزء مباحث اصلى است. طى گام هايى كه به سمت ايجاد كشاورزى پايدار برداشته مى شود، قبل از هر چيز بايد به تعادل بين توليدمحصول و تغييرات محيطى توجه شود و سيستم زراعى را نه به منزله مجموعه يا تشكيلات مجزا و مستقل، بلكه به عنوان بخشى از كل سيستم محيط زيست بايستى تلقى كرد. اگر به جاى استفاده از كودها و سموم شيميايى، علف كش ها، هورمون ها و... از تناوب هاى زراعى، بقاياى گياهى، كود سبز، كودهاى آلى، مبارزه بيولوژيك با حشرات و ارقام مقاوم به تنش هاى زنده و غيرزنده، استفاده گردد، آنگاه مى توان گفت كه سيستم كشاورزى پايدار، مولد، تجديدشونده، سودآور و خودكفاست و لطمه اى به محيط زيست وارد نخواهد ساخت. 

طبق يك تعريف مشابه ديگر، كشاورزى پايدار، يك سيستم پيشرفته توليد گياه و احشام است كه داراى حداقل ۵ خصوصيت باشد: اول اينكه، اين سيستم، نيازهاى غذايى را به شكل كاملاً ايمن براى بشر برطرف سازد، دوم اينكه، موجبات افزايش كيفيت محيط و منابع طبيعى را فراهم سازد، سوم اينكه، باعث استفاده موثرتر از منابع تجديدنشدنى و حفظ و كنترل بهينه چرخه هاى بيولوژيكى گردد، چهارم اينكه، حمايت اقتصادى از كشاورزان را افزايش دهد و پنجم اينكه موجب افزايش كيفيت زندگى براى كشاورزان و كليه افراد جامعه شود. اگر ادعا كنيم سيستم هاى غذايى ما در بخش كشاورزى، غالباً در درازمدت پايدار نيستند، سخن گزافى نگفته ايم. تقاضا براى محصولات غذايى در بخش كشاورزى در قرن گذشته به دليل رشد جهت، بيش از ۴۰۰درصد افزايش يافته است.

حال بايستى بررسى كرد كه نقش بيوتكنولوژى در توسعه پايدار كشاورزى چيست؟ با توجه به روند روزافزون جمعيت دنيا و افزايش تقاضا براى غذا، دو راه جهت افزايش عملكرد در بخش كشاورزى توصيه مى شود. راه اول، توسعه اراضى قابل كشت و راه دوم افزايش عملكرد در واحد سطح است. در مورد راه حل اول لازم به ذكر است كه زمين از منابع محدود در بخش كشاورزى است و توسعه اين منبع تا حد مختصرى امكان پذير است. دانشمندان عقيده دارند كه در قرن آينده وسعت اراضى كشاورزى حدود ۵درصد افزايش مى يابد. از طرفى آماردانان تخمين زده اند كه جمعيت دنيا تا سال ۲۰۶۰ بين ۱۰ تا ۱۶ ميليارد نفر به يك تعادل نسبى خواهد رسيد، با توجه به اين افزايش جمعيت، رشد پنج درصدى اراضى قابل كشت، جوابگوى نياز غذايى اين جمعيت نخواهد بود. پس راه حل دوم يعنى افزايش توليد در واحد سطح، معقول تر به نظر مى رسد. تاكنون نيز اغلب پيشرفت ها در اين زمينه به دليل افزايش عملكرد در واحد سطح بوده و تاكنون پاسخگوى افزايش جمعيت بوده است، به طورى كه جمعيت جهان نسبت به سال ۱۹۶۰ تقريباً دو برابر شده، در حالى كه در وسعت اراضى كشاورزى تغيير چندانى حاصل نشده است.

يكى از مهمترين راه حل هاى افزايش عملكرد در واحد سطح، به كارگيرى علم بيوتكنولوژى است. اين عمل با تكنيك هاى خاص خود، كشاورزى مدرن را بيشتر و بيشتر به سمت پايدارى منابع طبيعى سوق مى دهد. به خاطر روشن تر شدن نقش باارزش بيوتكنولوژى در كشاورزى پايدار يكسرى نكات ذكر مى شود: اولى اينكه، بيوتكنولوژى دامنه وسيعى از محصولات اصلاح شده و يا جديد را توليد مى كند، دوم اينكه با توليد واريته هاى جديد گياهان زراعى با صفاتى از قبيل مقاومت، تحمل و كيفيت بالا، راه حل جديدى را براى پايدارى منابع طبيعى و توليد غذا ارائه مى دهد، سوم اينكه بيشتر گياهان زراعى نوين كه از طريق بيوتكنولوژى توليد شده اند در مقايسه با گياهان سنتى، در يك قطعه زمين مشخص با نيازهاى طبيعى مشابه، محصول بيشترى توليد مى كنند، چهارم اينكه، تعدادى از اين گياهان جديد، براى مثال آنهايى كه مقاوم به بيمارى يا آفت شده اند، باعث كاهش استفاده از منابع غيرقابل تجديد مى شوند و همچنين با كاهش استفاده از سموم شيميايى، يك ابزار با ارزش جهت توليد محصولات كشاورزى پايدار هستند. علاوه بر موارد ذكر شده، تكنيك هاى مراقبت و نگهدارى گياهان به وسيله عوامل بيوكنترلى جديد كه از بيوتكنولوژى نشأت گرفته اند، موجب عمليات كشاورزى بسيار دقيق با حداقل تلفات و افزايش عملكرد مى شود. بيوتكنولوژى كشاورزى در پايدارى رشد اقتصادى و رقابت اقتصادى خصوصاً در كشورهاى توسعه يافته نقش بسيار مهمى بازى مى كند. از طرف ديگر تعداد بسيار زيادى از افراد در اين بخش با مشاغل بسيار باارزش فعاليت دارند، با اين تفاسير، نمى توان تأثير علم بيوتكنولوژى را در پايدارى اقتصادى نيز ناديده گرفت.

تأثير عمده بيوتكنولوژى بر كشاورزى پايدار، از طريق پيشرفت هاى ژنتيكى است. سودآورى مطلوب و افزايش توليد در اين زمينه، در طول ۱۰۰ سال گذشته عمدتاً به دو دليل اصلى بوده است: يكى پيشرفت هاى ژنتيكى و ديگرى افزايش در استفاده از منابع. همانطور كه ذكر شد، بسيارى از منابع در بخش كشاورزى محدود هستند، بنابراين در درازمدت استفاده عاقلانه از منابع بسيار بااهميت است. آينده كشاورزى پايدار احتمالاً از طريق پيشرفت در علم ژنتيك امكان پذير خواهد بود. براى مثال استفاده از هيبريدهاى پيشرفته در گياه ذرت در دهه اخير، سودآورى بسيار بالايى را براى آمريكاى شمالى به ارمغان آورده و آن را به قطب اصلى ذرت دنيا تبديل كرده است.

همچنين يافته هاى نسبتاً مشابهى از طريق پيشرفت هاى ژنتيكى در مورد گندم، جو، چاودار، سويا و... به دست آمده است. اگر علم بيوتكنولوژى از طريق پيشرفت هاى ژنتيكى بتواند نياز غذايى جمعيت دنيا را مرتفع سازد و از طرفى به حفظ منابع طبيعى كمك كند و بدين وسيله هر دو منابع حياتى (هوا، آب و عناصر غذايى) و همچنين زيبايى محيط زيست (فضاى سبز، پارك ها، تنوع و...) حفظ گردد، آن گاه بيوتكنولوژى در راستاى پايدار كردن كشاورزى حركت خواهد كرد، در غير اين صورت اين علم به عاملى بسيار خطرناك در تخريب منابع طبيعى و اكوسيستم ها تبديل خواهد شد. در صورت عدم استفاده صحيح از اين علم، به جاى پايدار كردن كشاورزى و حفظ منابع، اثرات بسيار مضرى بر پيكره محيط زيست وارد خواهد ساخت. براى مثال، با گسترش توليد گياهان زراعى و احشام با ظرفيت مقاومت به تنش هاى محيطى در مناطقى كه براى گياهان زراعى و دام هاى معمولى نامناسب است، با استفاده از علم بيوتكنولوژى، آسان مى شود. اگر اين امر اتفاق افتد، تنوع زيستى گونه هاى گياهى و حيوانى در اكوسيستم هاى طبيعى كاهش مى يابد. همچنين ممكن است گونه هاى تغييريافته ژنتيكى به گونه هايى خطرناك براى محيط زيست تبديل شوند. گسترش برخى علف هاى هرز، خطر ايجاد نوتركيبى در ويروس ها و پاتوژن ها، ايجاد آلرژى براى برخى افراد، انتقال ژن ها از گونه هاى زراعى تراريخت به گونه هاى وحشى و ايجاد مسموميت غذايى از ديگر خطرات علم بيوتكنولوژى است، كه در صورت عدم استفاده صحيح، وقوع آنها اجتناب ناپذير خواهد بود. 

اگر بيوتكنولوژى (و اصلاح نباتات و ژنتيك) در كمك به استفاده موثر و بهتر از منابع، نقص داشته باشند، آنگاه احتمالاً كشاورزى پايدار نخواهد بود و اندازه جمعيت دنيا به دليل استفاده بى رويه و نادرست از منابع كاهش خواهد يافت، همچنين با تخريب زيبايى هاى طبيعى، كيفيت زندگى براى كل جمعيت دنيا كاهش مى يابد.مراقبت هاى محيطى براى پايدار كردن كشاورزى ضرورى است و اگر مديريت صحيحى اعمال گردد، بيوتكنولوژى در افزايش يا نگهدارى منابع محيطى سهيم خواهد بود و در غير اين صورت باعث تخريب محيط خواهد شد و گام هاى بعدى بايد در جهت كاهش ريسك اين قضيه برداشته شود. چيزى كه اغلب در زمينه كاربرد اين علم ناديده گرفته مى شود، مبحث انتقال تكنولوژى است كه بسيار حائز اهميت است، به طورى كه با آموزش صحيح، تك تك افراد اين علم را در مناسب ترين راه و بهترين شكل براى رفع نياز خود به كار گيرند و در اين صورت مى توان انتظار داشت كه بيوتكنولوژى در مسيركشاورزى پايدار و همگام با آن باشد و بدين ترتيب ابزار و متد جديدى را فراهم خواهد كرد تا به هر گونه افزايش تقاضا براى غذا پاسخ دهد، ضمن اينكه توجه خاصى به پايدارى محيط دارد.

کاربرد ازن در تصفيه آب آشاميدني

مقدمه

يكي از اساسي ترين اهداف تصفيه آب گند زدائي يا ضد عفوني نمودن آب جهت مناسب نمودن براي شرب مي باشد. تاكنون براي گند زد ائي آب روشهاي مختلفي ارائه گرديده است كه مهمترين آنها كلرزني ، ازن زني واستفاده از دي اكسيد كلر ، برم ، يد ونيز اشعهUV  مي باشد.

عمومي ترين روش گند زدائي در جهان كلر زني مي باشد كه از دلايل عمده استفاده از آن مي توان موثر بودن در غلظت پائين ، ارزان ودر دسترس بودن ونيز داشتن باقيمانده در آب پس از عمل گند زدائي را نام برد. با توجه به تشكيل تركيبات آلي كلرينه وساير تركيبات تري هالومتان[1] در اثر گند زدايي با كلر كه عوارض نامطلوبي را براي مصرف كنندگان به همراه دارد استفاده از گند زدا هاي جديد روز به روز ابعاد وسيع تري مي يابد.

ازن از جمله تركيباتي است كه با توجه به خواص ويژه خود ، نزديك به يك قرن است كه بعنوان گند زدا در آب آشاميدني توسط كشورهاي اروپايي مورد استفاده قرار گرفته است . اولين كار برد ازن در سال 1893 در كشور هلند وبراي تصفيه خانه اي كه از آب رودخانه راين تغذيه مي نمود صورت پذيرفت . امروزه بيش از يك هزار تصفيه خانه آب از ازن بعنوان بخشي از تصفيه شيميائي استفاده مي كنند كه اغلب آنها در كشورهاي غربي بويژه فرانسه ، سوئيس وكانادا قرا دارند . بزرگترين تاسيسات گند زدائي با ازن در مناطق پاريس ومونترال بكار گرفته شده است .

خواص فيزيكي وشيميائي ازن

ازن يكي از اشكال آلوتروپي[2] اكسيژن بوده وگازي آبي رنگ با بوي تند وناپايدار مي باشد . اين تركيب يك اكسيد كننده قوي بوده وبسيار قوي تر از اسيد هيپوكلرو( ماده موثر گند زدايي كلر در آب )  مي باشد. حلاليت ازن در آب 12 مرتبه كمتر از حلاليت كلر بوده ومحلول آبي آن نيز ناپايدار مي باشد.

با توجه به ناپايداري گاز ازن ، بايد درمحل مصرف ونيز زمان مصرف توليد شود ونمي توان آنرا مثل كلر ذخيره نمود. با توجه به حوادث زيادي كه در خصوص تركيدن سيستم هاي ذخيره ونگهداري كلر بوقوع پيوسته است اين محدوديت لزوماً جزء معايب استفاده از گاز ازن محسوب نمي شود. لكن عدم امكان ذخيره آن در مواردي موجب توقف يا اشكال در امر استفاده از سيستم گند زدا مي گردد.

خصوصيات بيوشيميائي ازن

نقش ازن در تصفيه آب وپساب بعنوان يك عامل اكسيد كننده ويك تركيب ميكروب كش حائز اهميت بوده و د رمحيط آبي خصوصيات مشابهي با كلر دارد . از اينرو اين دو ماده بعنوان رقيب يكديگر ودر مواردي مكمل يكديگر مطرح مي باشند. ازن داراي دو خاصيت بسيار مهم در ارتباط با محيط اطراف خود مي باشد:

1-      قدرت گند زدائي بالا

خصوصيات ميكروب كشي ازن بيانگر پتانسيل بالاي اكسيد اسيون آن مي باشد. تحقيقات نشان مي دهد كه گند زدائي توسط ازن حاصل اثر مستقيم آن برباكتريها وتجزيه ديواره سلولي باكتريها مي باشد . كه از اين نظر با مكانيسم عمل كلر در فرايند گند زدائي متفاوت است.   با توجه به قدرت بالاي گند زدائي ازن در مقايسه با كلر وساير گندزداها ، زمان كمتري جهت تكميل فرايند گند زدائي نياز مي باشد. بررسي ها همچنين بيانگر توانائي بيشتر ازن در از بين بردن ويروسها در مقايسه با كلر مي باشد.

2-      ازن به عنوان يك اكسيد كننده قوي

ازن مصارف زيادي در تصفيه آب آشاميدني از قبيل كنترل طعم وبو كنترل رنگ وحذف آهن ومنگنز علاوه بر گند زدائي دارد . قدرت اين اكسيد كننده در شفاف سازي منابع آب با كيفيت پائين مانند آبهاي بازيافتي مهم مي باشد. ازن مواد معدني را بطور كامل اكسيد نموده وموجب ته نشيني وحذف آنها مي گردد. اهميت عمده ازن در قابليت شكستن تركيبات آلي همراه با آهن ومنگنز مي باشد.

ازن در برطرف نمودن تركيبات آلي مولد رنگ ، قوي وموثر نشان مي دهد بطوريكه بعنوان يك عامل جلا دهنده خوب براي فاضلاب وحذف كننده رنگ در آب شرب كا ربردهاي فراواني يا فته است . ازن همچنين قادر است تركيبات فنوليك وديگر تركيبات مولد طعم را در آب شرب از بين ببرد.  تحقيقات نشان داده است كه ازن مي تواند آفت كشهاي مالاتيون وپاراتيون را كه تركيباتي سرطان زا وخطرناك هستند به اسيد فسفريك ( بي خطر) تبديل نمايد.

اخيراً در خصوص استفاده از ازن به منظور كنترل وحذف كدورت ومواد آلي در مقررات E  PA  [3]رهنمود هايي ارائه گرديده است .

كنترل كدورت

در يك تصفيه خانه متعارف كه از آب سطحي بعنوان ورودي استفاده مي نمايد اولين مرحله تصفيه حذف كدورت مي باشد كه براساس كيفيت آب خام ورودي بايد تعيين نمود كه مقدار پيش ازن زني با مقادير كم مناسب است يا خير؟ براي آبهاي با كدورت زياد مصرف مقدار كمي ازن باعث كاهش كدورت مي شود در حاليكه مصرف مقدارزياد ازن باعث افزايش كدورت مي گردد.

اگر پيش ازن زني در مقادير كم صورت پذيرد نياز به دو مرحله ازن زني در سيستم متداول تصفيه آب مي باشد درازن زني با مقادير كم همواره اولين مرحله مربوط به كنترل كدورت وحذف آهن ومنگنز مي باشد. در مرحله دوم ازن زني ، مواد آلي مولد طعم وبو ورنگ وDOC  [4] با استفاده از مقادير بيشترازن  وتماس زياد اكسيد مي شوند.

اگر پيش ازن زني براي آبهاي با كدورت كم در نظر گرفته شود اغلب مقادير كم ازن كفايت مي نمايد ودر نتيجه تمام مراحل اكسيد اسيون به منظور انجام گند زدائي اوليه در يك نقطه صورت مي پذيرد. در اين گونه موارد معمولاً از فيلتراسيون مستقيم جهت عمليات صاف سازي استفاده مي شود وازن از طريق ناپايداركردن ذرات معلق وخنثي سازي بار ذرات كلوئيدي موجبات حذف كدورت را فراهم مي نمايد. اين امر موجب انجام مناسب تر فرايند انعقاد وصرفه جوئي در مصرف مواد شيميائي مورد نياز مي گردد به گونه اي كه صرفه جويي حاصل از مصرف مواد با افزايش هزينه هاي مربوط به نصب سيستم ازن زني مطابقت مي نمايد.

محصولات جانبي حاصل از گند زدائي با ازن

در غياب يون برميد در آب ، محصولات جانبي حاصل از ازن زني شامل اسيد هايي با وزن ملكولي كم وغيرها لوژن دار ، آلدهيد ها، كتون ها [5]و الكل ها مي باشند كه اين تركيبات اغلب توسط ميكرو ارگانيسم هاي موجود در آب قابل تجزيه بيولوژيكي مي باشند ومعمولاً براي مصرف كنندگان بي خطر هستند . بطور معمول در آبهاي سطحي مقدار كمي يون برميد يافت مي شود كه در اثر ازن زني به يون برمات   )^- ₃BrO ) ومحصولات جانبي ديگر تبديل مي شود . اين محصول همانند محصولات حاصل از كلر زني خطراتي جدي براي سلامتي ايجاد مي نمايد.

پيش ازن زني باعث تغيير شكل مواد آلي موجود در آب خام مي گردد ازن ، مواد آلي داراي زنجيره طولاني و با تعداد ملكول زياد را به مواد غير قابل تجزيه بيولوژيكي ونيز برخي تركيبات كوچكتر قابل تجزيه تبديل مي نمايد. اين امر بطور همزمان موجب افزايش اكسيژن محلول آب مي گردد وشرايط براي رشد باكتريها ي هوازي مهيا مي شود. در صورت استفاده از فيلترهاي كربن فعال گرانولي (GAC ) در بخش فيلتر اسيون ، مواد آلي بر روي منافذ وسطح كربن فعال گرانولي جذب مي شوند ولذا فيلتر بعنوان منبع تغذيه ورشد باكتريها ايفاي نقش مي نمايد . در اين صورت آبي كه از چنين فيلتر هايي عبور مي نمايد مواد آلي را در سطح فيلتر باقي گذاشته واز رشد باكتريها درآب پس از فيلتر جلوگيري بعمل مي آورد.

تجربيات تعدادي از كشورها در استفاده از ازن

1-      كشورآمريكا

در سال 1940 نخستين واحد ازن زني به منظور از بين بردن طعم وبوي حاصل از مواد فنلي در آمريكا تاسيس گرديد . البته همواره از كلر زني نيز بصورت توامان استفاده مي گرديد تا در سيستم توزيع مقدار باقيمانده پايدار از گندزداها وجود داشته باشد.

تحقيقات نشان داده كه استفاده ازازن قبل ازكلر زني باعث كاهش توليد تري هالومتانها در حد كمتر از 1 ميكروگرم در ليتر مي باشد. با توجه به بالاتر بودن كيفيت آب منابع در دسترس در آمريكا نسبت به منابع آبي اغلب كشورهاي غربي ، استفاده از ازن در ايالات متحده كمتر مورد توجه قرار گرفته است لكن با افزايش آلودگي آبهاي سطحي وزير زميني در دهه 90 قوانين جديدي در راستاي بهبود كيفيت آب وضع شده كه از جمله آنها رويكرد بيشتر به استفاده از ازن در جهت افزايش كيفيت وقابليت اعتماد به آب شرب مصرفي مي باشد . از اين رو تعداد تصفيه خانه هاي داراي تاسيسات ازن زني دراين كشور بين سالهاي 90تا 94 از 20 به 60 عدد افزايش يافته است.

2-      كشوركانادا

اولين تاسيسات ازن زني در كانادا در سال 1956 نصب و راه اندازي شد. در اين كشور از ازن بعنوان گندازدا ونيز حذف كننده طعم وبو وكنترل كدورت استفاده گرديده است هرچند جهت حفظ مقادير باقيمانده گندزدا در شبكه سيستم كلر زني نيز بصورت همزمان بكار گرفته شده است . عمده كاربرد ازن در كانادا در حذف مشكلات طعم وبوهاي فصلي جهت كمك به امر گند زدايي بوده است.

3-      كشورفرانسه

در سال 1992 حدود700 تصفيه خانه در فرانسه با استفاده از سيستم ازن زني مشغول بكار بوده اند كه آب تمامي اين تصفيه خانه ها از آبهاي سطحي تامين مي شده است . هدف اصلي براي استفاده از ازن كنترل طعم  بو ، تخريب فنل ، حذف مواد آلي وغير فعال سازي ويروسها واز بين بردن باكتريها مي باشد . در تعدادي از تصفيه خانه ها از ازن براي حذف رنگ وآهن ومنگنز استفاده مي شود ودر اكثر تصفيه خانه ها گزارش شده كه ازن باعث افزايش راندمان حذف كدورت گرديده است.

4- كشورسوئيس

در سوئيس 150تصفيه خانه بزرگ وكوچك از ازن زني براي از بين بردن باكتريها وويروسها ، حذف طعم وبو ومواد آلي استفاده مي نمايند.

5-كشوراستراليا

در استراليا نيز تعداد 42 تصفيه خانه با سيستم ازن زني فعاليت دارند كه تعدادي بعنوان گند زداي مكمل كلر وتعدادي نيز بعنوان حذف كننده رنگ ومواد آلي بكار گرفته شده اند.

هزينه ها

هزينه هاي مربوط به خريد ونصب تاسيسات ازن زني با توجه به ميزان ازن مورد نياز ودبي تصفيه خانه متفاوت است ولي بطور متوسط هزينه اي بالغ بر 500 تا 600 هزار دلار براي آن پيش بيني مي گردد.

انرژي متوسط مورد نياز جهت توليد هر كيلو گرم ازن ، 15تا20 كيلو وات ساعت خواهد بود . اين در حاليست كه براي انجام مناسب گند زدائي با ازن ، دوز تعيين شده mg/lit 5/1-1  مي باشد. تاسيسات توليد ازن حدود 68 در صد از الكتريسته مورد نياز فيلتر اسيون تصفيه خانه را مصرف مي نمايد. تخمين زده مي شود كه در صورت تزريق mg/lit 1 ازن ، به ازاي هر يك هزار متر مكعب آب تصفيه شده يك دلار صرف گردد.

مزايا ومعايب استفاده  از پيش ازن زني در مقايسه با كلر :

1- مزايا

1-1- كاهش مقادير رنگ ،طعم وبو به ميزان قابل توجه

1-2- افزايش راندامان فيلتر اسيون  ( حدود 50 در صد )

1-3-افزايش راندمان گند زدائي

1-4-كاهش زمان مورد نياز براي تشكيل فلوك ولخته سازي

1-5-كاهش مواد شيميائي مورد نياز براي فرايند انعقاد

1-6-كاهش تركيبات تري هالومتان  به ميزان قابل توجه ونيز ديگر تركيبات آلي كلر دار

 1-7-كاهش لجن حاصل از بك واش[6] فيلتر

2- معايب

2-1- هزينه نصب وراه اندازي بالا

2-2- ناپايداري وعدم ايجاد باقيمانده در آب

2-3- ايجاد تركيبات جانبي مضر (اين تركيبات نسبت به تركيبات جانبي كلر از حجم وعوارض كمتري برخوردار است)

2-4- عدم امكان ذخيره سازي جهت موارد اضطراري

نتيجه گيري

به سختي مي توان تمام كاربردهاي ازن درآب آشاميدني را در اين مبحث كوتاه ارائه نمود . مهمترين موضوعي كه لازم است بخاطر داشته باشيم اينست كه با بكار گيري ازن در تصفيه آب آشاميدني مي توان بسياري از مشكلاتي كه توسط ديگر گند زداها واكسيد كننده ها قابل رفع نيستند را برطرف نمود كه از جمله مي توان از اكسيد اسيون آلاينده هاي ميكرو ، تثبيت بيولوژيكي آب وضد عفوني نام برد.

درست مثل هر اكسيد كننده ديگر ، با بكار گيري ازن در تصفيه آب نيز فراورده هاي جانبي حاصل مي شود كه برخي از آنها از نقطه نظر بهداشتي قابل توجه هستند. افزايش دانش وتجربيات محققين در 25 سال گذشته در خصوص كاربرد ازن منجر به كاهش مخاطرات ونگرانيها مربوط به استفاده از آن به كمترين حد ممكن گرديده است.

منابع

 1- ضد عفوني كننده ها در تصفيه آب وفاضلاب – ترجمه حسين عليدادي – انتشارات تصفيه خانه آب اصفهان – سال 1379

2-واحد هاي عملياتي وفرايند در مهندسي محيط زيست – نوشته تام دي رنلرزوپل اي ريچاردز ترجمه ايوب تركيان وسعيد مردان – انتشارات شركت شهركهاي صنعتي تهران – سال 1381

3- ازن وتصفيه نوشته g.p. Duget   انتشارات تصفيه خانه آب اصفهان – سال 1381 

Review of biological control of sunn pe

 "بسمه تعالي Review of biological control of sunn pest مروري بر كنترل بيولوژيكي سن غلات

 نويسنده: J. Voegele مترجم: علي بابعلي فشكي (كارشناس سازمان حفظ نباتات)

 مقدمه: (سن غلاتsunn pest) در كشور سوريه با نام soune در روسيه tcherepaxe وبراي يكسان نمودن اسامي و شناخت بهتر گونه هاي Eurygaster integryceps عموما تمام گونه هاي سن غلات بويژه E. maura, E. austriaca, Aelia acuminate, A. germani, A. rostrata با همين اسامي معرفي مي شوند. مشكل سن غلات در كشورهاي سوريه ، ايران، عراق، تركيه، هند، شوروي سابق، يونان و مراكش جدي و خطرناك بوده و بيشتر از 10 ميليون هكتار از اراضي اين كشورها (در مجموع) آلوده به سن غلات مي باشد. تراكم هاي بالا و رفتارهاي مهاجرتي كه سن از خودش نشان مي دهد آنها را با ملخ هاي مهاجر مقايسه مي كنند. مبارزه شيميايي سن غلات بسيار هزينه ساز و بالا است بويژه در كشورهايي كه ميزان برداشت گندم پائين بوده و زارعين فقير مي باشند، همچنين مبارزه شيميايي اغلب براي حشرات مفيد كه در حالت طبيعي جمعيت سن غلات را در سطح قابل قبولي كنترل مي نمايند مضر بوده و گزارشاتي هم در رابطه با مقاومت اين حشره در برابر مواد شيميايي ارائه شده است. كنترل بيولوژيكي با شناخت بيولوژيكي سن و انتخاب يك روش بيولوژيكي كه براي سن و گياه ميزبانش سازگار باشد ايجاد مي شود و در بسياري از روشهاي بيولوژيكي روش كنترلي بايستي بصورت توليد انبوه بوده و در يك زمان مناسب نيزعمل رها سازي بايد در مزرعه صورت پذيرد. 

تحرك جمعيت سن غلات: در اين زمينه نيز گزارشات زيادي ارائه شده است. مهمترين آنها عبارتند از Arnold (1942-1956), Fedotov (1946-1960), Alexandrov (1946-1948), Peredelski (1946-1949), Strogaia (1950-1960), Ouchatinskaia (1953-1957), Sumakov, Vinogradov and Lakhimovitch (1954-1958), Brown (1958-1965), Sazanova (1958-1960), Remaudiere (1969-1966), Bokharova-Messner (1960) and Voegele (1969). روند رشدي سالانه آئليا يا يوري گاستر را در سه فاز مي توان تقسيم بندي كرد: فاز اول: شامل جفت گيري و رشد ونمو(جفت گيري، تخم ريزي و رشد پوره ها) جنس يوري گاستر عموما تك نسلي بوده و درهر سال يك نسل توليد مي كند و جنس آئليا چند نسلي (دو يا سه نسل ) است. ميزان موفقيت اين فاز بستگي به ارتباط بين ميزبان و آفت دارد اگر شرايط آب و هوايي براي سن نا مناسب و براي گندم (بويژه واريته هاي زود رس) مناسب باشد در اين حالت محصول رشد نمو خود را به پايان مي رساند در صورتي كه سن هنوز رشد خود را كامل نكرده است (در اين حالت گفته مي شود كه گندم بر سن سوار است). فاز دوم: يك فاز غير فعال بوده و شامل مرحله دياپوز حشره بالغ در پائيز و زمستان مي باشد. حشره در اين فاز در زير پوششهاي گياهي، سنگ يا برگها و بوته هاي گياهان به خواب مي رود (فعاليت حياتي آنها به شدت كاهش مي يابد) اين اتفاقات عموما در ارتفاعات صورت مي پذيرد. فاز سوم: مهاجرت حشره از كوه به مزرعه و يا از مزرعه به ارتفاعات مي باشد. تمامي اين فازها به مراحل تكويني و فيزيولوژيكي حشره و ميزبانش بستگي دارد. پتانسيل زيستي: مطالعات مرفولوژيكي و عملكردي حشره ( Popove, 1985), (Triselve, 1990) نشان مي دهد كه چربي موجود در بدن حشره داراي انرژي اندوخته شده و براي تمامي فعاليتها بويژه در مرحله تشكيل و تكامل تخم مي باشد. اندوخته زياد حاكي از پتانسيل بالاي تشكيل تخم و اندوخته كم همراه با زوال و نابودي جمعيت سن در آينده مي باشد. چربي بدن توسط corpora allata (هورمون جواني را در مغز حشره ترشح مي كند) كنترل مي شود . با سنجيدن چربي بدن مي توان توانايي حشره را براي زنده ماندن پيشگويي كرد. مقدار چربي بدن انعكاس كننده ميزان انرژي است كه در دسترس حشره قرار مي گيرد تا فعاليتهاي حياتي خود را در مراحل بحراني وتكامل و رشد خود انجام دهد. كنترل بيولوژيكي: نزديك شدن به كنترل: هدف از كنترل بيولوژيكي اداره كردن آفت و محيط زيست آن در مسيري كه جمعيت آفت زير آستانه اقتصادي باقي بماند. منابع مهم در اين رابطه عبارتند از: دستكاري تكنيكهاي خاك و فاكتورهاي رشدي محصول (Banita, Ionescu and Ilicevicis, 1984) ، برداشت دو مرحله اي يا برداشت زود هنگام (Pajkin,1958) ، استفاده از محصولات زودرس يا ارقام مقاوم گندم (Shapiro and Bartoshko, 1973) ، ارزيابي جمعيت و پيشگويي طغيان آفت ( Emejyanov, 1980; Mustatea, Popov and Paulina, 1980)، بالا بردن كيفيت گندم هاي سن زده ( Emejyanov, 1992). و موارد ديگري كه بعنوان مكمل و تعادل زيستي بين آفت و دشمنان طبيعي آن هستند وجود دارد. مجموعه دشمنان طبيعي معمولا متنوع هستند، از ميكروارگانيسم هايي مثل Rickkettsiella eurygasteris Lukyanchikov (Lukyanchikov and Pushkareva, 1971) ، Beauveria bassiana and Bacillus thuringiensis Berliner (Fedorinchk, 1977) تا جانوران عالي تر مانند Mermithidea (Anwar et al., 1974) ، فازينا ها مثل Clytomyia helluo F. or Allophore subcoleoptrata L. (Dubina, 1974; 1975; Popov, Fabritius and Rosca, 1985) ، Proctotrupoidea (Telenomus, Trissulcus, Asolcus, Gryon) و يا Chalcidoidea (Ooenocyrtus) (Voegele, 1960;1969;Kartavtsea et al., 1974; Zatyamina, Klechkovskii and Burakova, 1976; Bakasova, 1977; Voronin, 1977;Popov and Popov et al., 1979-1989) و يا سوسكهاي خاكي (Antonenko, 1980). پارازيتوئيد هاي تخم خوار (ائوفاژها) معمولا به دلايل زير در مبارزه بيولوژيكي مورد توجه قرار گرفته اند: • نسل جديد آفت را قبل از اينكه به محصول آسيب برساند از بين مي برند. • براي انسان و حشرات ديگر مضر نيستند. • با قيمت و هزينه كمتري مي توان آنها را تكثير و توليد انبوه كرد به عبارتي اقتصادي اند. • آنها مي توانند بيشتر از يك سال در دوره دياپوز ذخيره سرمايي داشته باشند. • با استفاده از جانشين كردن ميزبانهايي كه تكثيرشان آسان است تكثير نمود مثل Graphosoma semipunctata F.(Vogele, 1966; Bakasova, 1977). در يك روش مبارزه بيولوژيكي انتخاب گونه هاي مناسبي كه به خوبي با آفت و محيط زيست آن سازگاري پيدا كرده باشد بسيار مهم و با اهميت است و احتياج به مطالعات سيستماتيكي و دقيقي بر روي مكان اصلي مبارزه و مناطقي كه گونه بيولوژيك در آنجا كشت شده است دارد. رها سازي دشمنان طبيعي زماني مي تواند موفقيت آميز باشد كه در ابتدا محيط كشت را خالص سازي كرده باشيم (مثل محيط كشت ائوفاژها). ائوفاژها مي بايستي قادر باشند كه آفت را تشخيص داده و در يك سطح مزرعه پخش شوند و عمل تلقيح نيز بايد سازگار باشد بطور كلي تلقيح گونه هاي بيگانه نا موفق مي باشند (Kartavtsev et al., 1974;Shapiro, Gusev ND Kapustina, 1975; Gusev and Shmettser, 1977). فهرست و انتخاب گونه هاي ائوفاژ(تخم خوارها): مهمترين قسمت كار(مبارزه بيولوژيكي) در يك منطقه انتخاب ائوفاژ مناسب مي باشد (Vogele, 1981) . در اين قسمت از كار بايستي محاسبات سالانه و تغييرات فصلي جمعيت سن به نحو مطلوبي در نظر گرفته شود (Vogele, 1969). براي مثال در كشور مراكش Aelia rufiventris در سال 1964 طغياني و فراوان بود اما دو سال بعد يعني در سال 1966 هيچگونه حشره اي ديده نشد و Aelia grandis در مزارع مختلف در مراحل رشدي متفاوت و Aelia semistriatus زودتر از A. grandis ظاهر مي شد و O. fecundus كه پارازيتوئيد اوليه و ثانويه است در پايان فصل به فراواني ديده مي شد. بنابر اين چنين تغييراتي را بايد در نظر داشته باشيم. در انتخاب ائوفاژهاي تخصصي موارد ذيل بايد رعايت شود: • زودرس بودن ائوفاژها • حساسيت بويايي آنها • محل و جايگاه طبيعي آنها براي زيستن • طول دوره تخم گذاري آنها • مراحل تكويني ورشدي ائوفاژها براي مطالعه موارد ذكر شده بالا مي توان با استفاده از جمع آوري دسته تخم هاي سن غلات (كه بصورت طبيعي تخم گذاري شده باشد) و قرار دادن اين دسته تخم ها در بيوتيپ هاي (محيط هاي زيستي) مختلف كه در اين صورت با بررسي ميزان تاثير ائوفاژ ها بر روي تخم ها، ائوفاژ مناسب و تخصصي را مي توان انتخاب نمود. شناسايي گونه هاي ائوفاژ: خواص مورفولوژيكي و ساختاري زيادي وجود دارد كه گونه هاي ائوفاژ را مي توان با استفاده از اين خواص از همديگر تفكيك نمود. دستگاه الكتروفورزيكي از وسايلي است كه براي مطالعه خصوصيت جمعيت گونه هاي همتراز ائوفاژها مي تواند كاربرد داشته باشد (مطالعات درون ساختاري). بحث و نتيجه گيري: 1. براي كنترل بيولوژيكي سن غلات، بايد تمام جنبه هاي بيولوژيكي سن غلات در نظر گرفته شود تا جمعيت سن در سطح اقتصادي قابل قبولي نگهداري شود. 2. از بين بردن تخم آفت بسيار مهم مي باشد و بايد بصورت كيفي و كمي كنترل گردد. 3. انتخاب پارازيتوئيد هاي مناسب توسط مديريت كنترل آفات. 4. نكته مهم ديگر در آفات غلات بويژه سن غلات فاز اجتماعي بودن آنها است كه شبيه ملخهاي مهاجر بصورت گروهي در آمده و خطرناك مي شوند. بنابر اين محيطهاي جغرافيايي و تراكم هاي فصلي آنها بايد شناسايي و مطالعه شوند و از بين بروند. زماني كه تعداد نر ها و ماده ها بالا باشد در اين موقع سن آماده مهاجرت از مزارع گندم و يا به مزارع گندم مي باشد و مي توان آنها را از بين برد اين كار در اماكن زمستانگذران سن غلات صورت مي گيرد. منابع: 1. Alexandrov, N. 1946-1948. Eurygaster integryceps a varamine et ses parasites. Entomologie Appliquees, 5, 6, 7, 8. Tehran. 2. Antonenko, O. P. 1980. Particularites biologiques des carabes pedateurs et leur role dans la diminution du nombre d Eurygaster integriceps dans le district de saratov. Zool. Zh. Sun., 59(11): 1634. 3. Popov, C. 1985. Studies on the influence of fat body on the survival of Eurygaster integriceps Put. During diapause. An. Inst. Cercet. Cereal Plant Tech. (Fundulea), 52: 335-339. 4. Voegele, J. 1981. Lutte biologique contre Erygaster integriceps. Bull. OEPP, 11(2): 23-27. لطفا پس پذيرش و چاپ يك نسخه از اين مقاله به آدرس بزرگراه چمران- خيابان يمن پلاك 2 سازمان حفظ نباتات – مديريت آفات عمومي و همگاني علي بابعلي فرستاده شود . با تشكر تلفن9- 22402046 دورنگار 22401012 اين مقاله از بولتن FAO با عنوان زير ترجمه شده است: Sunn pests and their control in the Near East. (FAO Plant Production, 1996) (Part 1- INVITED PAPERS) email : Alibabali55@yahoo.com پائيز 1385 " 

"بررسي اثر كلريد كادميم بر ميزان رشد و تكثير و فعاليت آنزيم آسكوربات پراكسيداز در جلبك دو نالي يلا سالينا

"بررسي اثر كلريد كادميم بر ميزان رشد و تكثير و فعاليت آنزيم آسكوربات پراكسيداز در جلبك دو نالي يلا سالينا (Dunaliella salina) علي بابعلي: گروه زيست شناسي دانشگاه شيراز علي مرادشاهي: گروه زيست شناسي دانشگاه شيراز بهمن خلدبرين: گروه زيست شناسي دانشگاه شيراز چكيده درياچه مهارلو درجنوب شرقي شيراز يكي از درياچه هاي شور ايران است كه ميزان شوري آن در حدود 300-250 گرم نمك در ليتر مي باشد. تنوع زيستي در اكوسيستم آبهاي شور بسيار كم مي باشد. از جمله موجودات زنده كه با شوري سازش پيدا نموده اند. گونه هاي مختلف جلبك سبز و تك سلولي دونالي يلا (Dunaliella) مي باشد. يكي از گونه هاي جنس دونالي يلا، گونه سالينا (D. salina ) است كه اين گونه پراكنش جهاني داشته و در درياچه مهارلو نيز رشد و تكثير مي نمايد. در اين پژوهش، ضمن جداسازي و خالص سازي اين گونه به بررسي اثرات كلريد كادميم بر رشد و تكثير و فعاليت آنزيم آسكوربات پراكسيداز پرداخته شده است. نمونه برداري بصورت تصادفي از نقاط مختلف درياچه در ظروف شيشه اي صورت گرفت. فلز مورد مطالعه شامل يونهاي كادميوم بود كه يك گروه بعنوان شاهد و سه گروه تيمار با غلظت بالاي كادميم انتخاب شدند. آزمايشهاي اندازه گيري ميزان رشدو تكثير، سنتز گليسرول، ميزان رنگيزه كلروفيل همچنين ميزان سنتز بتاكاروتن و فعاليت آنزيم آسكوربات پراكسيداز طي مدت چهار هفته مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان مي دهد كه با افزايش غلظت كادميم بكار رفته در محيط كشت جلبك، ميزان رشد و تكثير جلبك در مقايسه با گروه شاهد كاهش مي يابد. همچنين كاهش در سنتز گليسرول نيز در حضور غلظتهاي بالاي كاميم مشاهده گرديد اما سنتز بتاكاروتن و فعاليت آنزيم آسكوربات پراكسيداز با افزايش غلظت كادميم افزايش نشان داد. از آنجائيكه آنزيم آسكوربات پراكسيداز و بتاكاروتن از جمله آنتي اكسيدانهاي موجود در جلبك مي باشد لذا افزايش در ميزان سنتز و فعاليت اين تركيبات مي تواند بدليل افزايش در توليد گونه هاي فعال اكسيژن(ROS) در حضور فلزات سنگين باشد " 

Sunn pests and their control in Near East

"Report: The Syrian Arab Republic نويسندگان: R.H. Miller & J.G. Morse, 1996. Sunn pests and their control in Near East.FAO Plant production and protection paper. P:121-132 مترجم: علي بابعلي، كارشناس سازمان حفظ نباتات (وزارت جهاد كشاورزي) تهران، خيابان يمن پلاك 2 سازمان حفظ نباتات. تلفن 50-22402046

مقدمه: كشت گندم در كشور جمهوري عربي سوريه از لحاظ فعاليتهاي اقتصادي و كشاورزي اهميت و ضرورت بسيار بالايي دارد. در ميان محصولات كشاورزي سوريه، به دليل شرايط مناسب خاك و آب و هوا، گندم حائز رتبه اول بوده و به مقدار زياد كشت مي شود. سالانه بالغ بر 34/1 ميليون هكتار از اراضي سوريه زير كشت گندم مي رود و ميزان برداشت گندم تا 1/2 تن در هكتار هم مي رسد. به طور متوسط طي ده سال گذشته 554/1 تن در هكتار برداشت گندم بوده كه اين ميزان متغيير بوده است. شكل 11 نشان مي دهد كه ميزان كل برداشت محصول گندم در سال 1992 سه ميليون تن بوده است. در مناطقي از كشور سوريه كه ميزان بارندگي ساليانه بيشتر از 350 ميلي متر مي باشد براي كشت گندم مناسب بوده و اكثر كشاورزان به اين كار مشغول هستندو مناطقي كه ميزان بارندگي از مقدار ذكر شده كمتر است در صورت كشت گندم ميزان برداشت ناچيز خواهد بود. شكل 12 پراكنش كشت گندم در سوريه را نشان مي دهد با توجه به اين شكل مشاهده مي كنيم كه نزديك به نيمي ازتوليد گندم كشور در منطقه AL Hassake (رقم AL Jazira ) و يك چهارم توليد گندم در منطقه Aleppo و Idlib و مناطق باقي مانده هم توليد ناچيزي دارند. اخيرآ محققان در نحوه كشت گندم تغييراتي را ايجاد كرده اندو اين محققان از ارقامي استفاده مي كنند كه تناژ برداشت بالايي داشته باشد از اين ارقام مي توان به Bohouth 1،2 Bohouth و Bohouth 4 اشاره كرد. ارقامي كه در مركز تحقيقات بين المللي كشاورزي مناطق خشك (ICARDA) مورد استفاده قرار مي گيرد بيشتر از نوع Cham 1 ، Cham 2 ،Cham 3 ، Cham 4 و Cham 5 مي باشد كه از اين ارقام محصول خوبي برداشت مي شود و مناسب تر و بهتر از ارقام Mexipak ، Horani ، Juri 69 و Jazzireh 17 مي باشند. مناطقي كه زير كشت جو مي روند شبيه همان مناطقي هستند كه زير كشت گندم رفته اند اين مناطق نيز براي برداشت بيشتر به شرايط آب و هوايي بستگي دارند. شكل 13 مناطقي از سوريه كه از سالهاي 1981 تا 1990 زير كشت جو رفته است را نشان مي دهد، با توجه به اين شكل مشاهده مي كنيم كه به دليل اينكه جو نسبت به گندم به آب كمتري نياز دارد در مناطق 1 و 2 كشت جو كمتر از گندم مي باشد و بيشترين منطقه اي كه كشت جو در آن صورت مي گيرد مربوط به منطقه Ar Raqqah بوده و مناطق Hassake ، Aleppo و Hama در رتبه هاي بعدي قرار دارند. بارندگي نقش بسيار مهمي در برداشت محصول ايفا مي كند به طوري كه در بارش هاي خوب 1538 كيلو گرم و در بارشهاي كمتر برداشت محصول جو به 235 كيلوگرم در هكتار مي رسد. شكل 13 نشان مي دهد كه متوسط برداشت جو از سالهاي 1979 تا 1988 در اين مناطق 671 كيلو گرم در هكتار بوده است. ارقام جو كه در كشور سوريه براي كشت مورد استفاده قرار مي گيرد عبارتند از Aswadو Arabi در شمال و شمال شرقي (مناطق سرد و خشك) و رقم Arabi Abiad در مناطق جنوبي و مركزي مورد استفاده قرار مي گيرند. عوامل زيادي در كشور سوريه وجود دارند كه تغييراتي را در نحوه كشت و مناطق كشت شده ايجاد مي كنند يكي از اين عوامل خودكفايي گندم مي باشد. نياز سالانه گندم در سوريه بيشتر از 5/2 ميليون تن مي باشد براي توليد سالانه و خودكفايي بايد تغييراتي را در نحوه كشت و ارقام گندم بوجود آوريم براي مثال مي توان كشت آبي گندم را در منطقه 1و2 و كشت جورا در منطقه 3و4 گسترش دهيم. گندم و جو در مقابل بسياري از آفات و بيماريها آسيب پذير مي باشند. اين عوامل هر ساله در مناطق مختلف متفاوت مي باشند. در زير به مهمتربه آفات و بيماريهاي گندم و جو در سوريه اشاره مي كنيم. آفات حشره: بيماريهاي قارچي: Eurygaster integryceps Tilletia caries Zabrus tenebrioides foetida Tilletia Syringopais temperatella Ustilago hordei Schizaphis gramminum tritici Ustilago Rhopalosiphum maidis nuda Ustilago Cephus libanensis Urocystis agropyri Cephus pygmaeus Puccinia striifomis Mayetiola destructor graminis Puccinia Phyllopertha nazarena Erysiphe graminis Porphyrophora tritici 

مشكل سن غلات در كشور عربي سوريه: سن غلات (Eurygaster integryceps) از مهمترين آفات مزارع گندم و جو در سوريه به حساب مي آيد و براي اولين بار در سال 1909 در منطقه Muaret Numan آثار خسارت سن غلات مشاهده گرديد.در سال 1924 در مناطق Hama Idlib و Aleppo حدود 7 هزار هكتار از مزارع گندم آلوده به سن شدند كه از اين مناطق آلوده شده آلودگي به مناطق ديگر نيز منتشر شد بعنوان مثال منطقه Jazira در سال 1940 آلوده به سن غلات شد به همين منوال هر ساله به مناطق آلوده شده افزوده مي گردد. از روشهاي اوليه كنترل و مبارزه با سن غلات روش مكانيكي بوده است. به اين صورت كه سن مادر و پوره را به صورت يك مجموعه جمع آوري كرده و آنها را انهدام مي كردند. در حدود 160 هزار ليتر سن غلات در سال 1925 و 47 هزار ليتر در سال 1926 به اين صورت انهدام گرديد. روشهاي مشابه به اين هم ساليان سال براي محافظت از مزارع گندم در مقابل سن غلات در سوريه صورت مي گرفته است. روش ديگر مبارزه با سن غلات روش زراعي است. نمونه بارز اين روش جايگزين كردن كشت جو به جاي كشت گندم در مناطق آلوده به سن مي باشد. همچنين در تاريخ 26 آوريل 1937 وزارت كشاورزي و امور اراضي سوريه حكمي با شماره 35 صادر كرد كه كاهش كشت گندم در مزارع آلوده به سن به تا حد يك چهارم بود. اين حكم تا حدودي تآثير گذار واقع شد اما روند افزايش تقاضا براي گندم در كشور سوريه باعث گرديد كه اين حكم ناديده گرفته و لغو شود تا اينكه در سال 1950 مبارزه شيميايي با استفاده از حشره كشها مورد آزمايش قرار گرفت و به دليل تآثير خوب و قيمت مناسب و كاربرد آسان اين روش گسترش و توسعه پيدا نمود. در زمينه گسترش و توسعه مبارزه شيميايي عليه سن غلات فقط چند محقق نظير Remaudier, Skaf با همكاري فائو( FAO ) پ‍‍ژوهشهاي تحقيقاتي در زمينه مطالعه بر روي پارازيتوئيدهاي تخم سن و پرورش و رهاسازي آنها براي كاهش جمعيت سن انجام داده اند. پراكنش جغرافيايي سن غلات بيشتر مزارع سن غلات سوريه آلوده به سن غلات مي باشد. سالانه حدود 526 هزار هكتار از مزارع غلات سوريه عليه سن غلات سمپاشي مي شوند كه اين ميزان در سال 1991 حدود 140 هزار هكتار بوده است. كه در اين ميان46 درصد از منطقه Hassake و 77 درصد از مناطق Es Suweide سمپاشي صورت گرفته شده است (شكل هاي 14،15و16). در ميان گونه هاي جنس يوري گاستر، گونه E. integryceps از اهميت بالايي برخوردار است و در سوريه در مناطق Al Jazira اين گونه با گونه هاي E. maura و E. austriaca همپوشاني و اورلپ پيدا كرده است. تعدادي از گونه هاي آئليا مانند A. acuminate نيز در سوريه يافت مي شود اما حدود يك درصد از سن غلات كشور را شامل مي شود. از زماني كه سن مادر در فصل بهار به مزارع گندم فرود مي آيد تا زماني كه نسل جديد به اماكن مهاجرت مي كنند خسارتزايي سن غلات در مزارع مشهود مي باشد. اولين حمله سن مادر به ساقه هاي اصلي است و باعث از بين رفتن اين ساقه ها شده و از لحاظ كمي كاهش محصول را در پي خواهد داشت. تغذيه سن مادر از جوانه انتهايي ساقه باعث سفيد شدن واز بين رفتن ساقه هاي اصلي مي شود اگر تراكم سن در متر مربع بالا باشد(بيشتر از 2 عدد در متر مربع) حدود 5 درصد افت محصول خواهيم داشت. مطالعات انجام شده در سالهاي 89-1988 و90-1989 در سوريه نشان مي دهد كه اگر سن غلات در مراحل مختلف تكاملي خود از مزارع گندم تغذيه مناسبي داشته باشند، كاهش شديد محصول از نظر كمي و كيفي بوجود خواهد آمد.. بطور مثال اگر سطح آلودگي در حدود 93/12 و 57/4 درصد باشد سن زدگي در حدود 99/3 و 25/1 درصد خواهد شد. همچنين در اين مطالعات عنوان شده كه سن غلات باعث تخريب اندوسپرم و جنين دانه شده و ميزان جوانه زني حدود 33 و 66 درصد كاهش مي يابد. تحقيقات انجام شده در ICARDA ثابت كرده است كه گندم سن زده خاصيت نانوايي خود را از دست داده و به دليل كاهش ميزان پروتئين آن كيفيت آن پائين مي باشد. روشهاي كنترل و مبارزه با سن غلات در سوريه: مبارزه شيميايي روشي است كه از سال 1960 به صورت گسترده در سوريه عليه سن غلات اعمال مي گردد. هر گاه تراكم سن بالا رفت آستانه اقتصادي مطابق جدول زير شد مبارزه شيميايي صورت مي گيرد( جدول 30 ). آستانه اقتصادي مرحله تكاملي گياه مرحله تكاملي سن /m22< تا پايان پنجه زني بالغ /m2 10-5 مرحله گلدهي تا مرحله شيري و تشكيل دانه پوره /m2 پوره6-5 مرحله شيري به بعد پوره و بالغ زماني كه ميزان تخمهاي پارازيته شده به 40 تا 50 % رسيد مبارزه شيميايي توصيه نمي شودو اين بستگي به شرايط اقليمي و حالت خود گياه دارد. در سالهاي خشك زماني كه تآثير حشره روي گياه افزايش يافت آستانه اقتصادي 25 تا 50 درصد كاهش مي يابد و برعكس در سالهايي كه بهار گرم ومرطوب بوده است آستانه اقتصادي افزايش مي يابد. مبارزه شيميايي براي سن مادر ممكن است يكبار صورت گيرد ولي براي پوره ها چندين بار تكرار شود. حشره كشهايي كه در اوايل مورد استفاده قرار مي گرفتند بيشتر ارگانوفسفره ها بودند كه در نسبت هاي توصيه شده و مجاز (جدول 31) مورد استفاده قرار مي گرفتند و اين جدول حشره كشهاي ارگانو فسفره با اهميت را طي ده سال گذشته نشان داده است. در مبارزه شيميايي كه از حشره كشها استفاده مي شود بكار بردن غلظت مناسب حشره كش در زمان مناسب نتيجه مطلوبي خواهد داد. در برخي مناطق سوريه كه مبارزه شيميايي صورت مي گيرد (Idlib provinces,Alppo, Al Ghab ) استفاده ازحشره كشها خساراتي را نيز در بردارند. زماني كه گله هاي گاو و گوسفند از مزارع سمپاشي شده تغذيه كنند همگي تلف خواهند شد. هزينه سمپاشي در يك هكتار زمين زراعي حدود 15 دلار مي باشد كه شامل هزينه كارگر، ادوات و حشره كش مي باشد و مبارزه عليه سن غلات در سوريه بصورت عمومي بوده و تمام هزينه ها را دولت متقبل مي شود. تهيه بروشور هاي تكنيكال و پخش آن در كشورهاي ديگر از برنامه هاي توسعه اي و ترويجي مبارزه با سن غلات است. علاوه بر اين افزايش آگاهي مردم از طريق رسانه ها (راديو، تلوزيون و روزنامه) نيز به اين امر كمك مي نمايد. در كشور سوريه همكاريهاي بين المللي و منطقه اي خوبي با كشورتركيه در رابطه با تحقيقات سن و كنترل و تعيين زمان مناسب سمپاشي بويژه سمپاشي هوايي بين دو كشور صورت گرفته است. ملاقاتهايي با گروههاي تركيه اي در رابطه با روشهاي مبارزه و آستانه اقتصادي انجام مي شود كه اين عمليات كنترل سن با همكاري و توافق دو طرف صورت گيرد. تحقيقات انجام شده در سالهاي اخير: تحقيقاتي كه در وزارت كشاورزي سوريه توسط محققين اين وزارتخانه انجام مي شود بيشترروي سيكل زندگي سن، خواص مورفولوژيكي، زمان مهاجرت ازاماكن به مزارع و درصد پوره هاي رشد يافته در مزارع مي باشد. همچنين مطالعه بر روي روند توليدمثلي سن، ميزان تخمهاي لقاح يافته، تحرك جمعيت سن، اثرات سن بر روي گندم در مزارع و تآثير حشره كشهاي مختلف بر روي مراحل مختلف رشدي حشره ( سن باغ وپوره) صورت گرفته است. از لحاظ رنگ سن غلات بيشتر در رنج خاكستري زرد تا سياه ديده مي شود و حدود 75% جمعيت سن هاي بالغ قهوه اي است و تفاوتهاي مورفولوژيكي زيادي بين جنس نر و ماده وجود دارد، سن ماده 12 عدد اسپيراكل وسن نر 10 دارد و قطعه انتهايي شكم در سن ماده بزرگتر از سن نر بوده و اصولآ جنس ماده كمي بزرگتر از جنس نر مي باشد. متوسط طول به پهنا در جنس نر يك به 579/1 در جنس ماده مي باشد (در جنس يوريگاستر) كه اين جنس در شمال سوريه بيشتر يافت مي باشد. زماني كه ميانگين دما به 15-14 و ماگزيمم دماي روزانه 22-19 درجه سانتي گراد مي رسد سن مادر از اماكن زمستانگذران به مزارع غلات مهاجرت مي نمايد. در شمال سوريه اين اتفاق اكثرآ در 13 تا 23 ما مارس(فروردين ماه) صورت مي گيرد در اين زمان به تدريج به جمعيت موجود در مزارع افزوده مي شود تا اينكه پس از اتمام مهاجرت عمل تغذيه و سپس جفت گيري و تخم ريزي صورت مي گيرد و سپس جمعيت سن شروع به كاهش مي يابد زيرا سن مادر پس از تخم ريزي مي ميرد و تا حدود 18ماه مي (خرداد ماه) هيچ سني در مزرعه ديده نخواهد شد تا اينكه در اين زمان افراد نسل جديد (پوره ها) كم كم ظاهر مي شوند. تغذيه سن مادر قبل از توليد مثل بوده و بيشتر در مرحله پنجه زني و به ساقه رفتن گندم تغذيه سن مادر صورت مي گيرد. طول مدت تغذيه حشره براي رسيدن به مرحله جفت گيري و تخم ريزي 6 تا 9 روز به طول مي انجامد، البته به شرايط آب و هوائي هم بستگي دارد. در شرائط آزمايشگاهي ديده شده كه اصولآ جفت گيري سن در طول صبح و در انتهاي برگهاي گياهاني كه در معرض نور قرار گرفته اند صورت مي گيرد و حدود 33/2 ساعت به طول مي انجامد. زماني كه درجه حرارت بين 6/21-3/15 درجه سانتيگراد رسيد اوج تخم ريزي در ميان جمعيت سن صورت مي گيرد. بعد از جفت گيري نوبت به تخم ريزي مي رسد در هر دسته تخمي كه سن مي گذارد حدود 15-5 عدد تخم در دو رديف موازي هم ديده مي شود. تعداد دستجات تخمي كه يك سن مادر مي گذارد متفاوت مي باشد و به نوع گياه ميزبان و تغذيه سن بستگي دارد. اصولآ جنس ماده برگهاي صاف پائين تر را براي تخم ريزي انتخاب مي كند و بعضي مواقع بر روي گياهان غير گرامينه هم تخم ريزي را انجام مي دهد و تخم ريزي به خواص مورفولوژيكي و تكويني گياه بستگي نيز دارد. حدود3/3%-9/2% از تخم ها استريل(تفريخ نشده) مي باشد، در 9/0% تخم ها نيز جنين مي ميرد و حدود يك درصد آنها نيز توسط عوامل مكانيكي از بين رفته و 6/14%-3/12% تخم ها هم پارازيته مي شوند. پارازيتوئيدهاي سن غلات ازراسته بال غشائيان (زنبورها) خانوادهScelionidae شامل جنس هاي Trissolcus vassiilievi ، T. simony و T. grandis مي باشد. ميزان موفقيت اين پارازيتوئيدها در برخي مناطق سوريه حدود 4/82- 2/80% مي باشد. دستجات اوليه تخم اصولآ در پايان ماه مارس (فروردين ماه) ديده مي شوند و بالاترين تراكم تخم ها 13 تا 15 روز بس از اولين تخم ريزي ها مشاهده مي شود.تخم ريزي ممكن است در يك مزرعه چند مدتي به طول انجامد اين حالت به شرايط آب و هوايي و ريزش سن بستگي دارد. پوره ها بعد از دهم آوريل(ارديبهشت ماه) ظاهر مي شوند. نسبت جنسي در ميان جمعيت سن غلات همانند ساير حشرات در هر زماني متفاوت و متغير بوده و به ميزان فعاليت جنسي و فاكتورهاي فيزيولوژيكي مثل چربي بدن بستگي دارد. ميزان چربي بدن بر طول عمر و مهاجرت تاثير گذار مي باشد. تا زماني كه سن غلات در مزرعه حضور دارد به محصول خسارت وارد مي كند اگر گياهي كه مورد هجوم سن قرار گرفته در مراحل اوليه رشدي باشد ساقه اصلي از بين مي رود و اگر در مراحل پنجه زني باشد انتهاي خوشه سفيد شده و اگر تغذيه از دانه باشد دانه گندم سن زده و چروكيده مي شودو پروتئين دانه (آميلاز) توسط آنزيم پروتئاز موجود در بزاق سن تجزيه مي شود. اثرات آب و هوايي بر روي ساختار جمعيتي سن بيشتر از تآثيرخود گياه بر روي سن مي باشد. زمان مهاجرت يكي از فاكتورهاي مهمي است كه مي تواند تلاقي مراحل حساس گياه با حشره باشد اين زمان هم به دما و بارشهاي اول فصل بستگي دارد. تدابيري كه در آينده براي كنترل سن در سوريه بايد انديشيده شود: ادامه روند استفاده از حشره كشها خطرات زيادي در پي خواهد داشت و ممكن است تعادل اكوسيستم را هم بر هم زند و موجب طغيان سن گردد . بعلاوه اينكه مبارزه شيميايي در سالهاي متوالي نمي تواند محافظ گندم در برابر سن باشد بنابراين روشهاي جديد و نويني بايد براي كنترل سن اعمال گردد تا اينكه تعادل اكوسيستم بوجود آيد و طغيان سن نيز رخ ندهد. بنابراين فعاليتهاي زير بايد صورت گيرد: 1- تعيين آستانه اقتصادي براي سن. 2- تا زماني كه مي توان با استفاده از دشمنان طبيعي سن غلات را كنترل كرد، مبارزه شيميايي صورت نگيرد. 3- مطالعه بر روي تحرك جمعيت سن در مقايسه با تكامل فنولوژيكي گياهان ميزبان سن براي برداشت مناسب و به موقع محصول. 4- مطالعه بر روي جايگزين كردن كشت محصولات ديگر بصورت متناوب با گندم، البته بايد شرايط اقتصادي هم مد نظر گرفته شود. 5- استفاده از ارقام گندم مقاوم به سن. 6- شناسايي گياهان ميزبان سن كه تخم گذاري بر روي آنها صورت مي گيرد( بغير از گندم). 7- رديابي دشمنان طبيعي سن بويژه ائوفاژها(تخم خوارها) براي افزايش و تكثير آنها براي مبارزه با جمعيت سن غلات. نويسنده گان اين گزارش: K. Sheikh and Al Rahbi "

مقایسه مزیتها و معایب سیستم های گرم کننده سالنهای مرغداری

- سیستمهای حرارتی : یکی از فاکتورهای بسیار مهم پرورش و نگهداری انبوه پرندگان تأمین احتیاجات حرارتی محیط پرورش و نگهداری آنها در شرایط سنی مختلف است. 2- شرایط کلی مولدهای حرارتی در سالنهای مرغداری و اماکن مرتبط با صنعت مرغداری: 1) یک منبع حرارتی مناسب و مطمئن باید قادر به تولید گرمای یکنواخت باشد و نیاز به مراقبت زیاد و همچنین سرویسهای روزانه – هفتگی – ماهانه و سالانه نداشته باشد و به سادگی قابل راه اندازی باشد، تکنسین های خاص ملزم به تعمیرات اساسی و جزئی آن را نداشته باشند و از تکنسین های معمولی بتوان جهت سرویس و نگهداری آنها استفاده نمود. 2) قیمت آنها با توجه به هزینه استهلاک ، هزینه تعمیرات و هزینه های اولیه و ثابت و ثانویه مناسب باشد و سالیان متمادی بتوان از این تجهیزات استفاده نمود. 3) باید قابل انطباق با شرایط سالن بوده و فضای زیادی را اشغال نکند. کارگران به راحتی در سالن کار نمایند و سیستم تهویه سالن مرغداری را دچار مخاطره نکند، حرارت تولید شده را به راحتی از طریق سیستم تهویه سالن هدر ندهد. حرارت تولید شده در پرندگان اغلب از روی میزان اکسیژن مصرفی آنها محاسبه می گردد، اگر پرنده در حال استراحت بوده رشد نکرده و یا اینکه چربی در بدن خود ذخیره ننمایند، درنتیجه یک ارتباط مستقیم بین اکسیژنی که توسط پرنده مصرف شده با مقدار حرارتی که تولید شده وجود دارد. احتیاجات طیور و متابولیزم پرنده ها بسیار بالا است و مقدار هوای مورد نیاز آنها در واحد وزن نسبت به سایر دامها زیادتر است، بطور مثال طیور پنج برابر انسان در وزن مساوی احتیاج به اکسیژن دارند، میزان هوای مورد نیاز برای جوجه ها به ازای هر کیلوگرم وزن زنده بدن حدود 2 فوت مکعب در دقیقه می باشد، با رشد جوجه ها میزان نیاز آنها به اکسیژن بیشتر است و تهویه اهمیت بیشتری می یابد که مقدار قابل ملاحظه ای از هوای گرم شده در سالن مرغداری توسط هواکشها از سالن خارج می شود. 3- انواع مولدهاي حرارتي در سالنهای مرغداری : - چهارشاخ وفر - انواع بخاریها - هیترهای معمولی - دمنده های هوای گرم - مادرهای مصنوعی - سیستم های تابشی - سیستم گرمایش از کف ( کف خواب ) ( floor heating ) 4- موارد استفاده از مولد های حرارتی : بر حسب نحوه پرورش و نوع کار در سالنهای پرورش طیور استفاده از مولدهای مختلف و دستگاه های گرم کننده دو گونه است : دسته اول – مولدهای حرارتی ویژه پرورش روی بستر دسته دوم _ مولدهای حرارتی ویژه پرورش در قفس مولدهای حرارتی دسته اول : شامل انواع فر چهار شاخ ، مادرهای مصنوعی ، انواع دمنده های گرم ، رادیانت هیترها، سیستم گرمایش از کف ( حرارت مرکزی ) مولدهای حرارتی دسته دوم : این مولدها بیشتر ویژه پرورش طیور در قفس می باشد و عبارتند از: 1) سیستم دمنده هوای گرم 2) سیستم حرارت مرکزی. 1- سیستم دمنده هوای گرم در پرورش در قفس به طور کلی مردود می باشد. زیرا این سالنها به دلیل داشتن طول و عرض بسیار زیاد و ارتفاع بالای سالن مقدار سوخت مصرفی بسیار بالا می باشد. 2- سیستم آب گرم ( حرارت مرکزی ) که گرمای لازم از طریق هدایت آب گرم در لوله های مخصوص تأمین می شود، این قفسها می توانند چند طبقه باشند و در تمام طبقات آنها سیستم گرمایی یاد شده حرارت لازم را به جوجه ها می رساند. این نوع سیستم در روش پرورش در قفس بیشتر متداول می باشد. مقایسه سیستمهای حرارتی در سالنهای مرغداری : 1- سیستم فر و شاخ : این سیستم به دلیل مصرف بالای سوخت و نقص در احتراق و همچنین اشغال فضای زیادی از سالن مرغداری و خطر آتش سوزی به طور کلی مردود می باشد و همچنین فضایی در حدود 300 الی 400 متر مربع از سطح سالن مرغداری را اشغال می نماید. 2- سیستم دمنده هوای گرم مرکزی ( هیترهای مرکزی ) : این سیستم با توجه به مصرف سرانه سوخت بالا و همچنین راندمان حرارتی پایین در مراحل مختلف تولید حرارت مورد تأیید نمی باشد، زیرا در این سیستم فضایی به نام هیترخانه در نظر گرفته می شود که مقداری از حرارت تولید شده در هیتر جهت گرم کردن هوای داخل هیتر صرف می شود. مقداری از حرارت تولید شده توسط دودکش ( اگزوز) موجود در هیتر به خارج از محوطه هیتر خانه و سالن مرغداری انتقال می یابد. این سیستم به دلیل اینکه در یکی از انتهای سالن در محیطی به نام هیترخانه قرار می گیرد، مقداری از حرارت از طریق دریچه انتقال حرارت هیترخانه به لوله اصلی دمنده هوای گرم انتقال پیدا کرده و مقدار زیادی از حرارت در این قسمت یعنی فضای بین هیترخانه و سالن مرغداری از بین می رود. به دلیل وجود کانالی برای انتقال هوای گرم شده در سالن مرغداری مقدار قابل توجهی ازحرارت تولیدی صرف گرم کردن کانال هوای گرم در سالن مرغداری می شود و به دلیل طول زیاد سالن مرغداری در حدود 100 متر، هیتر نمی تواند به خوبی درجه حرارت یکنواختی را در سالن ایجاد نماید، که این عمل باعث مي شود تا ابتدای سالن مرغداری دارای درجه حرارت بالاتر از حد نیاز طیور باشد و اواسط سالن حرارت تقریبا" مناسب و انتهای سالن هوای سردتر از احتیاج بدن طیور را داشته باشد و به خاطر اینکه در حدود 2/1 از سالن مرغداری همیشه درجه حرارت پایین تر از احتیاجات طیور را دارد، همیشه هیتر به صورت یکنواخت کار می کند که خود سوخت بالایی را مصرف می کند. 3- سیستم دمنده هوای گرم در سالن مرغداری : در سیستم گرمایش از طریق جابه جایی هوای گرم حرارت بیشتر در زیر سقف متمرکز می گردد و سطوح نزدیکتر به کف و محل پرورش طیور از دمای مناسب برخوردار نخواهد شد و اتلاف حرارت از طریق سقف بسیار زیاد است. اتلاف حرارتی به علت حرکت هوای گرم و خروج آن از جداره ها، درها، پنجره ها و هواکشها در سیستم جابجایی بسیار زیاد است و به علت آنکه در روش پرورش بر روی بستر بین سنین ( 2- 0 ) هفتگی سالن مرغداری را به وسیله پرده های پلاستیکی تقسیم بندی می نمایند، هوای گرم از طریق روزنه های موجود در اطراف پرده پلاستیکی به قسمتهای خالی از جوجه سالن مرغداری انتقال می یابد. گرمایش به روش جابجایی بستگی به حرکت هوای گرم دارد، در صنعت مرغداری این گردو غبار ایجاد شده از عمر مفید دستگاه دمنده هوای گرم در سالن مرغداری می کاهد و همچنین باعث ایجاد بسیاری از بیماری های دستگاه تنفسی طیور می گردد. از جمله آنها می توان به بیماری مزمن دستگاه تنفس( CRD ) اشاره نمود. سیستم گرمایش از کف ( کف خواب ) FLOOR HEATING حرارت در سیستم گرمایش کفی بیشتر از طریق کف سالن منتقل می شود، لذا امکان جهت دادن به مسیر گرمایش وجود داشته و حرارت بیشتر در فضای کف و سایر مکانهای مورد نیاز متمرکز می گردد که طبق قانون Foavier در زمانی که دمای محیط و دمای بدن پرنده یکسان است جریان حرارت از یک سو به سویی دیگر وجود ندارد. سیستم گرمایش کفی در پرورش این امکان را به مدیریت واحدهای پرورش طیور می دهد که با تقسیم بندی و کنترل منطقه ای و امکان گرمایش در مناطق انتخابی طبق نیاز پرندگان طراحی شود. سیستم گرمایش از کف باعث چرخش هوا نمی شود، در نتیجه آلودگی مواد معلق و غبار موجود در هوا به شدت کاهش یافته و اثرات مثبت در بهداشت واحدهای پرورش طیور را دارد. حرارت تولید شده در کف سالنهای مرغداری مستقیما" به بدن پرندگان و تجهیزات و ادوات سالن حرارت مرغداری واقع شده منتقل می گردد بدون اینکه نیازی به گرم شدن کل محیط پرورش باشد، در نتیجه حرارت تولیدی محیط را سریعتر گرم می کند. کوتاه شدن زمان گرمایش صرفه جویی زیادی در انرژی و وقت در برداشته و نیازی به گرم کردن سالنهای مرغداری قبل از ورود جوجه نمی باشد که این زمان در حدود 24 ساعت تا 48 ساعت از نظر وقت و هزینه در سیستم گرمایش کفی صرفه جویی به عمل می آید. 

نگاهي كوتاه به خسارت جوندگان در آسيا

1. اثرات جوندگان در آسيا بيشتر از 418 گونه جونده وجود دارد. از اين 418 گونه، 65 گونه سبب خسارت هاي جدي به محصولات كشاورزي مي شوند. در بسياري از مناطق درصد زيان هاي شديد ايجاد شده، توسط جوندگان است. به همين منظور در دهه هاي اخير توليد محصولات كشاورزي افزايش يافته است. به همين دليل افزايش در فراواني محصول منجر به افزايش زيان هاي ايجاد شده توسط جوندگان شده است.

2. اثرات اقتصادي جوندگان
تخمين مي زنند خسارت هاي قبل از برداشت به محصولات در آسيا بين 5 تا 10 درصد باشد. براي مثال، خسارت 5 درصدي به محصول برنج معادل تقريبا 30 ميليون تن برنج مي باشد، كه اين مقدار مي تواند غذاي 180 ميليون جمعيت را براي 12 ماه تأمين كند. در اندونزي Rattus argentiventer از نظر اقتصادي مهمترين آفت در قبل از برداشت محصول است و خسارت ساليانه آن 17 درصد مي باشد. در ويتنام جوندگان به عنوان يكي از 3 مسئله مهم در بخش كشاورزي، خسارت قابل ملاحظه اي به محصولات قبل از برداشت وارد مي كنند. جوندگان اثرات متعددي روي غلات انبار شده در كشورهاي در حال توسعه دارند. به طوري كه حدود 20 درصد خسارت پس از برداشت گزارش شده است. جوندگان روزانه حدود 10 تا 15 درصد وزن بدن شان غذا مي خورند و 5/7 برابر مقدار غذايي كه مي خورند را تلف مي كنند. همچنين بطور چشم گيري غذاهاي انبار شده را آلوده مي كنند. آنها حدود 40 فضله در هر روز توليد مي كنند. بنابراين در يك سال، يك جمعيت 25 تايي از رات هاي بالغ حدود نيمي از يك تن غلات را خواهند خورد و 375000 فضله توليد مي كنند.
3. گسترش بيماري ها
عامل مهم ديگري كه بايد به آن توجه شود اين است كه جوندگان ناقل بسياري از بيماري هاي خطرناك مي باشند. بطوري كه اثرات منفي بر سلامت انسان و حيوان دارند. جوندگان در انتقال بيشتر از 60 نوع بيماري به انسان از جمله طاعون، تيفوس، لپتوسپيروزيس، لانگ ورم و تب لازا كه اساسا كشنده هستند، نقش دارند. از سال 1995 تا سال 2000 كمتر از 25 نوع هانتا ويروس و آرنا ويروس جديد شناسايي شده است كه توسط جونده حمل مي شود. در سال 2000 در تايلند، 14000 مورد لپتوسپيروزيس در ميان مزارع برنج ، همچنين 365 مورد مرگ و مير حاصل از آن  گزارش شد.

4. كنترل جونده
از لحاظ محيط زيست، روش هاي بي خطر و مقرون به صرفه اي بايد براي مديريت آفت جونده بكار گرفته شود. دانش كافي از اكولوژي يك آفت خاص جونده منجر به اثر بيشتر، ارزانتر و از لحاظ محيط زيست بي خطر تر در مديريت آفت مي گردد. استفاده رايج از سموم شيميايي قبل و بعد از برداشت براي كنترل خسارت، سبب نگراني هايي شده است. زيرا اين مواد براي همه انواع گونه ها كه حتي ممكن است زيان آور نباشند و همچنين گونه هاي غير هدف مورد استفاده قرار مي گيرند. زيرا ممكن است گونه هاي غير هدف و بخصوص انسان در خطر تغذيه مستقيم يا غير مستقيم اين مواد باشند. كشاورزان اغلب از روش هاي نامناسبي، كه بيشتر از سر نا اميدي مي باشد، براي مبارزه با جوندگان استفاده مي كنند. اين روش ها عبارتند از:
 غفلت از ساير روش هاي مبارزه يعني مبارزه زراعي (غرقاب كردن مزارع، شخم زدن و...)، مبارزه مكانيكي (تله گذاري)
 عدم توجه به كاربرد مناسب طعمه و نسبت مناسب بين طعمه و سم.
 عدم توجه به زمان و مكان مناسب جهت طعمه گذاري.
5. كنترل جونده بر پاية اصول اكولوژيكي
اجرا و بررسي مديريت تلفيقي آفت جونده در برخي از كشورهاي آسيايي مانند اندونزي و ويتنام منجر به موفقيت هايي شده است. اين كشورها توجه خاصي به شناخت صحيح اكولوژي گونه هاي جونده خاص هر منطقه به همراه مشاركت كشاورزان، داشته اند. روش هاي مديريت تلفيقي عبارتند از:
 توجه زياد به انطباق زمان كشت و برداشت محصول با بيولوژي و اكولوژي جونده
 استفاده از سيستم متمركز تله گذاري و يا طعمه گذاري
 استفاده از عمليات هاي كوتاه مدت دو هفته اي براي ضربه ناگهاني به جوندگان موجود در مزرعه و زيستگاههاي اصلي 
 توجه به بهداشت اطراف مزارع و باغ ها
 

ازسال شده توسط: aasadi

مديريت خسارت جوندگان: با تأكيد بر كاهش خسارت ميكروتوس

. مقدمه جنس ميكروتوس جزء راسته موش شكلان (Myomorpha)، خانواده Cricetidae و زير خانواده ميكروتينا ها يا ول ها مي باشند. جوندگاني كوچك با دم كوتاه هستند و طول دم معمولا از سر و بدن كوتاهتر است. لالة گوش زياد كوچك نيست و از داخل موها نمايان است. انگشتان معمولي هستند و كف پا داراي شش پينه است. در جمجمه پوزه كوتاه است، فاصلة بين حدقه اي باريك و فشرده و پهناي آن در حدود پهناي پوزه است. تيغه هاي بالاي حدقه اي در بالغ ها به هم متصل شده و به يك تيغة مياني تبديل مي شوند. دندان هاي پيشين بالا بطور قائم به طرف پايين خم شده يا كمي متمايل به جلو هستند و سطح جلويي آنها زرد نارنجي رنگ است. دندان هاي آسيا بطور دائم رشد كرده وسطح آنها از خميدگي ها يا قطعات بستة زيادي تشكيل شده است. در ايران چند گونه از آنها شناسايي شده است از جمله: Microtus nivalis، Microtus socialis، Microtus arvalis و Microtus transcaspicus. اين جانوران از ريشه، پوست تنة درختان، پياز و غده هاي گياهي تغذيه مي كنند و در سطوح تراكم پايين نيز سبب آسيب هاي جدي به مزارع و باغ هاي ميوه مي شوند. هدف از اين بررسي معرفي و چگونگي مبارزه با اين جونده مي باشد. 

2. معرفي گونه هاي جنس ميكروتوس 1.2. موش برفي (Microtus nivalis): اين گونه از ساير گونه هاي ميكروتوس بزرگتر و دم آن نسبتا بلندتر است. لالة گوش رشد كمي داشته ولي كاملا نمايان است. پوزه نسبتا كوتاه و پهن و در اطراف آن سيبيل هاي بلندي به رنگ خاكستري يا سفيد روييده شده كه اندازة آنها گاهي به 5 سانتي متر مي رسد. رنگ موها در پشت بدن و در قسمت قاعده اي متمايل به سياه است و در انتها قهوه اي كم رنگ متمايل به حنايي يا قهوه اي خاكستري است. دم كاملا از مو پوشيده شده است. كف دست ها و پاها برهنه است. در دست فقط چهار انگشت رشد كرده و در كف دست پنج پينه وجود دارد. ناخن هاي دست و پا ظريف و نوك تيز و سفيد رنگ و شفاف هستند. در پا هر پنج انگشت رشد كرده است. موش برفي در ارتفاعات زياد نواحي كوهستاني در نقاط سبز چمنزارها زندگي مي كند. در شبها فعال است از قسمت هاي مختلف گياهان كوهستان تغذيه مي كند. موش برفي در ايران تاكنون فقط از زردكوه ناحية بختياري واقع در كوههاي زاگرس و دوآب مازندران واقع در كوههاي البرز گزارش شده است . 2.2. موش مغان (Microtus socialis): جوندگان كوچكي هستند با رنگ قهوه اي و دم كوتاه كه كاملا از مو پوشيده شده است. طول دم معمولا از نصف طول اندازة سر و بدن كوتاه تر است. چشم ها كوچك و لالة گوش مدور و نيز كوچك است. پوزه نسبتا كوتاه است و در اطراف پوزه سيبيل هاي زياد به رنگ قهوه اي يا سفيد روييده است. در دست و پا وضع انگشتان با گونة قبل اختلافي نشان مي دهد. دم كاملا از مو پوشيده شده و موهاي انتهايي دم كمي بلندتر شده و يك دسته مو در امتداد دم تشكيل مي دهند. اين جونده بطور دسته جمعي زندگي كرده و لانه هاي بسيار پر پيچ و خم و طولاني براي خود مي سازد. لانه ها معمولا با هم ارتباط پيدا كرده و ديده مي شود قطعه زمين بزرگي سر تا سر پر از سوراخ لانة اين جوندگان مي شود كه در زير خاك با هم ارتباط دارند. محل زندگي اين جونده بيشتر در زمين هاي سبز و مراتع و كشتزارها است. از قسمت هاي مختلف گياهان به خصوص غلات تغذيه مي كنند. در سال هايي كه تعداد آنها زياد شده و طغيان مي كنند به صورت آفت بزرگي براي محصولات كشاورزي ظاهر مي شوند، و گاهي محصولات يك ناحيه را به كلي از بين مي برند. در شب و روز ديده مي شوند ولي از آفتاب شديد پرهيز مي كنند. بيشتر بعد از غروب آفتاب و صبح فعاليت دارند. توليد مثل آنها خيلي سريع است. بوسيلة جغد و گوشتخواراني نظير روباه و شغال و همچنين مار تغذيه مي شوند ولي تعداد تلفاتي كه بوسيلة اين دشمنان به آنها وارد مي شود در مقابل توليد مثل سريع آنها ناچيز است. اين گونه تاكنون در ايران از خوزستان، فارس، اصفهان، تهران، قزوين، زنجان، آذربايجان، كردستان، كرمانشاه، لرستان و خراسان گزارش شده است . 3.2. Microtus arvalis . : جوندة كوچكي است شبيه به گونة قبل ولي داراي دم نسبتا بلند تر و رنگ تيره تر است. پوزه كوتاه و چشم ها كوچك است. لالة گوش كم رشد كرده است. دست ها و پاها ظريف و كوتاه هستند. رنگ بدن قهوه اي با لكه هايي به نارنجي يا سياه. اين گونه جوندگاني هستند كه بيشتر در روز فعاليت دارند و شبها كمتر از لانه خارج مي شوند. درذ كنار جويهاي كشتزارها و مراتع و يونجه زارها لانه مي سازند. گاهي در باغ ها، جنگل ها و نقاط مرتفع ديده مي شوند. بطور دسته جمعي زندگي مي كنند. لانة آنها از راهروهاي متعدد تشكيل شده كه داراي چند سوراخ است. حجرة اصلي كه محل زندگي حيوان است اغلب در عمق كم نزديك به سطح خاك قرار دارد ولي گاهي لانة اصلي در عمق 30 سانتي متري ديده شده است. از غذاهاي گياهي به خصوص قسمت هاي آبدار گياهان و نيز دانة آنها تغذيه مي كند. مواد غذايي مانند دانه و قسمت هاي ديگر گياهان را ذخيره مي كنند. چنانچه تعداد آنها زياد باشد به محصولات كشاورزي خسارت قابل توجهي وارد مي كنند. توليد نسل آنها سريع است. اين گونه در ايران تا كنون از پيشكوه و دماوند و نزديك چالوس و رضائيه و حوالي بجنورد گزارش شده است. 3. بيولوژي ميكروتوس جمعيت ميكروتوس هر ساله با توجه به شرايط آب و هوايي، مواد غذايي، دسترسي به زيستگاه مناسب، بيماري، استفاده از جونده كش ها و حضور شكارچيان طبيعي تغيير مي كند. مانند ساير جوندگان، ميكروتوس ها نيز توليد مثل بالايي دارند. به عنوان مثال موش برفي در بهار و تابستان توليد مثل مي كند و هر بار 4 تا 7 نوزاد بدنيا مي آورد همچنين موش مغان در سال تا 5 بار توليد مثل مي كند و در هر بار 8 نوزاد بدنيا مي آورد گاهي تا 17 عدد نوزاد نيز ديده شده است. همچنين ميكروتوس آرواليس در سال در شرايط مناسب ممكن است تا 7 بار توليد مثل كند و در هر بار 4 تا 9 نوزاد مي زايد و گاهي تا 15 نوزاد هم ديده شده است. نوزاد ميكروتوس ها به سرعت رشد مي كنند و از شير گرفته مي شوند و ظرف 2 تا 3 هفته به لحاظ جنسي بالغ مي شوند. بنابراين اگر زيستگاه از هر جهت مناسب باشد، تراكم ميكروتوس ها مي تواند افزايش يابد و در نتيجه موجب خسارت هاي زيادي تنها در يك فصل رشد شوند. آستانه زيان اقتصادي ميكروتوس ها در تراكم هاي پايين جمعيت است زيرا حتي جانوراني كه تنها زندگي مي كنند نيز مي توانند خسارت قابل ملاحظه اي به مزارع و محصولات وارد كنند. به دليل آنكه حتي در مناطق كوچك سطوح جمعيت اين جانوران يكنواخت نمي باشد، پيش بيني آستانه زيان اقتصادي آفت مشكل است. ميكروتوس ها در فصل رشد از ميوه ها و ساير محصولات موجود در مزارع استفاده مي كنند و در فصل پاييز و زمستان و اوايل بهار از ريشه ها، ساقه ها و پيازها استفاده مي كنند. توت فرنگي، بوته ها و درختان زينتي، درختان سيب، دانه هاي درخت كاج و صنوبر و گياهان زينتي علفي مورد علاقة ميكروتوس ها مي باشد. ميكروتوس ها هم از ريشه و هم از ساقه هاي گياهان علفي گلدار تغذيه مي كنند. پوشش گياهي و بوته هاي متراكم و درختان كوتاه و انبوه زيستگاه مناسبي براي ميكروتوس ها فراهم مي كند. از اين رو اين زيستگاه ها در معرض آسيب هاي جدي قرار مي گيرند. 4. روش هاي كنترل براي كنترل ميكروتوس ها استفاده از مديريت تلفيقي آفات (IPM) – يعني تركيبي از روش هاي كاهش زيستگاه، تله گذاري، استفاده از طعمه مسموم و استفاده از جانوران شكارچي – بهترين روش شناخته شده براي كاهش تراكم اين جانوران است. رديابي زيستگاه هاي ميكروتوس در اوايل بهار و دوباره در هر پاييز، افزايش تراكم ميكروتوس ها را قبل از اينكه خسارتي وارد كنند، مشخص خواهد كرد. 1.4. رديابي ميكروتوس قبل از اينكه ميكروتوس ها خسارت قابل ملاحظه اي را موجب شوند، چندين تكنيك رديابي توصيه مي گردد. از جمله جستجو در سطح گذرگاههايي كه علف هاي آن به تازگي چيده شده است، رديابي فضولاتي كه اغلب نزديك علف هاي متراكم يافت مي شود. شاخص مفيد ديگري كه حضور ميكروتوس را نشان مي دهد، استفاده شاخص تكه سيب است. استفاده از چند روش براي رديابي مي تواند ارزيابي معتبرتري را از پتانسيل خسارت در آينده فراهم كند. ميكروتوس ها تونل هاي زير زميني كه قطر سوراخ ورودي آن 2/11 اينچ مي باشد مي سازند و توده هاي كوچك خاك نزديك لانة آنها ديده مي شود. تونل هايي كه ايجاد مي كنند كم عمق و باريك هستند بنابراين مي توان با شخم زدن (مبارزه زراعي) لانه ها را خراب كرد. براي شناسايي گونه هاي ميكروتوس بهترين روش تله گذاري مي باشد. زيرا تكيه بر روش ساخت لانه ها و تونل هاي ايجاد شده مي تواند گيج كننده باشد. لازم به ذكر است شناسايي گونه ها بسيار مهم است زيرا بر چگونگي كنترل تأثير مي گذارد. به منظور استفاده از روش شاخص تكه سيب، تكه هاي سيب را در مكانهايي كه مشكوك است، نزديك در ورودي تونل ها و مسير عبور جونده قرار دهيد و روزانه آن را كنترل كنيد. درصد قطعات سيبي كه تا حدي يا تمام آن خورده شده يا به گونه اي ديگر بي نظمي هايي ايجاد كرده اند، پتانسيل هجوم و خسارت را نشان خواهد داد. به منظور شناسايي افزايش فعاليت و جمعيت بايد فعاليت ميكروتوس ها بطور منظم رديابي گردد. لااقل رديابي در پايان فصل توليد مثل (اوايل زمستان) زماني كه جمعيت به حداكثر خود مي رسند و در شروع فصل توليد مثل (بهار) زماني كه جمعيت ها در حداقل خود هستند، بايد انجام گيرد. معمولا سطوح جمعيت براي ميكروتوس ها به ازاي هر 4050 متر مربع بيان مي شود. رديف درختان منطقه (يك رديف در مركز و ساير آنها با زاوية 45 درجه قرار گرفته اند) را بررسي كنيد. درصد درختاني كه در اطراف آنها فعاليتي مشاهده شده است بوسيلة روش شاخص تكه سيب و يا بازديد بصري سيستم هاي تونل يا هر دو تعيين كنيد. رديابي منظم، افزايش فعاليت را نشان خواهد داد. اگر جمعيت، وسعت كنترل را توجيه كند، رديابي منظم مكان ها را حتي بعد از اينكه جمعيت كاهش يافته است، ادامه دهيد. ميكروتوس ها معروف هستند كه ناگهان جمعيت شان به طور انفجاري افزايش مي يابد بطوري كه مناطق اطراف را تصرف خواهند كرد و در محلي كه كنترل صورت گرفته است ممكن است دوباره ساكن شوند. از اين رو رديابي منظم ضروري مي باشد. 2.4. كاهش زيستگاه ميكروتوس ها در مزارع و باغ ها سبب مشكلات زيادي مي شوند. رها كردن مالچ ها و باقيمانده هاي محصول زيستگاه مناسبي را براي آنها فراهم مي كند. مناطقي كه پوشش گياهي متراكم و وسيعي دارند مكان هاي لانه گذاري مناسبي هستند. بنابراين در اطراف مزارع پوشش گياهي متراكم را بايد از بين برد زيرا موجب مي گردد ميكروتوس ها در معرض ديد شكارچي هاي طبيعي مانند شاهين، جغد، روباه و گربه قرار گيرند. براي پاكسازي علف هاي اطراف باغ هاي ميوه، گلخانه ها يا مزارع مي توان از علف كش هاي مناسب استفاده كرد. لازم به ذكر است استفاده از علف كش ها بايد با برنامه ريزي انجام گيرد زيرا تجمع زياد علف كش ها موجب مي گردد موش ها مخفي شوند و در زمان ديگري كه پوشش گياهي مناسب است دوباره ظاهر شوند. اگر پاكسازي اطراف درختان و مزارع ممكن نيست استفاده از علف چين ها به دفعات به كاهش جمعيت كمك خواهد كرد. 3.4. شكارچي ها ترغيب شكارچي ها اغلب تعداد ميكروتوس ها را كنترل مي كند. درست است شكارچي هاي زيادي وجود ندارند تا اينكه جمعيت ميكروتوس ها را در سطوح قابل قبول نگه دارند، اما استفاده از شكارچي ها كنترل بلند مدت را تشكيل مي دهد. يكي از بهترين شكارچي ها گربه هاي خانگي هستند. همچنين شاهين ها، جغدها، كلاغ ها و مارها نيز از ميكروتوس ها تغذيه مي كنند. در تعدادي از باغ ها و مزارع به دليل فقدان ميله هاي عمودي بلند منجر به عدم كارايي شكارچي هايي مانند جغدها، شاهين ها و كلاغ ها مي گردد. زيرا اين پرندگان زمين از بالا مي بينند و براي گرفتن شكار به سرعت فرود مي آيند. نصب يك ميله عمودي يا تيرك چوبي با ارتفاع 8 تا 10 فوت و عرض 2 تا 6 فوت مي تواند به كنترل بلند مدت جونده كمك كند. مارها نيز از شكارچيان مفيد جوندگان كوچك هستند از اين رو نبايد آنها را بي دليل از بين برد. 4.4. تله گذاري در باغ ها و مزارع كوچك تله گذاري مي تواند به همان اندازة كنترل شيميايي مؤثر باشد. به هرحال تله گذاري كار مشكلي است و ممكن است بهترين گزينه نباشد. احتمالا بهترين زمان براي گذاشتن تله پاييز است. زيرا بعد از اولين سرماي شديد وقتي غذاهاي باب ميل كمتري در محيط وجود دارد، اشتياق ميكروتوس ها به طعمه زياد است. همچنين بهترين زمان براي كاهش جمعيت قبل زمستان است زماني كه خسارت به گياهان بسيار زياد است. تله ها را مي توان در گوشه هاي راست دهانة تونل ها يا در مسيرشان در مزارع قرار داد. براي قرارگيري تله كندن گودال ضروري نيست. براي تهيه طعمه بايد نسبت متناسب طعمه و سم مورد توجه قرار گيرد و از طعمه هاي كه جذاب براي ميكروتوس ها هستند استفاده نمود. به عنوان مثال مي توان از كره بادام زميني يا تكه هاي كوچك سيب با پوست استفاده نمود. البته نوع طعمه انتخابي مي تواند بر حسب شرايط محيطي و خوشايندي آن متفاوت باشد. سعي شود طعمه ها روي ماشه تله، براي جلوگيري از بردن طعمه بدون بكار افتادن تله، قرار گيرد. تله بايد هم سطح با كف تونل قرار گيرد. تله ها را مي توان با مقواي خم شده يا تخته هايي پوشاند البته ضرورتي ندارد. لااقل يك تله به ازاي هر 100 فوت مربع در مناطق تحت هجوم كمتر، يا حداقل 80 تله به ازاي هر جريب در مسيرهاي تحت هجوم بيشتر قرار دهيد. به جاي استفاده از تله هاي كشته گير، تله هاي زنده گير مي توانند براي كنترل جمعيت هاي جونده استفاده شوند. نقص اين نوع تله ها آن است كه حيوانات مرده بايد از بين بروند. بعد از اينكه تله ها تنظيم شدند، زود به زود آنها را كنترل كنيد. فورا ميكروتوس هاي مرده را برداريد و دوباره تله تنظيم كنيد. بعد از يك هفته تله گذاري وسيع، تعداد جوندگان به دام افتاده روز به روز بايد به صفر نزديك شود. اگر اينطور نبود تله گذاري را ادامه دهيد تا اينكه هيچ جونده اي در تله ها ديده نشود. بعد از برداشتن تله ها، ممكن است ترجيع دهيد پوشش گياهي اطراف تونل ها را برداريد بنابراين آنها مي توانند بطور منظم رديابي شوند. در پاييز و اوايل بهار، دوباره ميكروتوس ها را با استفاده از روش شاخص تكه سيب يا روش هاي ديگر مورد رديابي قرار دهيد. اگر نشانه اي ديده شد دوباره تله گذاري را تكرار كنيد. 5.4. مواد شيميايي كشاورزان از زيان اقتصادي درنتيجة ميكروتوس ها رنج مي برند. انتخاب روش مناسب كنترل وابسته به ميزان اعتماد و هزينه صرف شده براي آن روش كنترلي است. به هر حال اگر جمعيت جونده افزايش يابد استفاده از طعمه هاي سمي و تيمار با جونده كش ها سريع ترين و مؤثرترين روش كنترل است. جونده كش ها به صورت سموم حاد و مزمن طبقه بندي مي شوند. جونده كش هاي حاد (براي مثال فسفيد آلومينيوم) سموم سريع العمل هستند و معمولا بعد از يكبار تغذيه جونده را مي كشند. در مقابل جونده كش هاي مزمن كه بيشتر شامل سموم ضد انعقادي يا آنتي كواگولانت ها مي باشند، چند بار تغذيه براي ايجاد كشندگي ضروري مي باشد. وقتي از طعمه هاي سمي استفاده مي كنيد پيشنهاد مي شود براي جلوگيري از ايجاد حالت طعمه گريزي جونده كش ها به نوبت يا به تناوب استفاده شوند. طراحي يك برنامه زمان بندي دقيق برنامه طعمه گذاري را با موفقيت مواجه خواهد كرد. زمان مناسب براي استفاده از طعمه سمي بعد از برداشت، پاييز و زمستان و اوايل بهار است. استعمال هاي اوايل بهار مي تواند جمعيت ها را قبل از اينكه ماده هاي بيشتري توليد مثل را شروع كنند كاهش دهد. اما جمعيت ميكروتوس ها مي تواند قبل از زمستان بعدي سريعا بهبود يابند. همانطور كه از بهار مي گذرد و غذا در محيط فراوانتر مي گردد طعمه گذاري كمتر مؤثر است. در طي پاييز، پذيرش طعمه دوباره افزايش مي يابد. استعمال هاي اواخر پاييز يا درست قبل از زمستان. جمعيت جوندگان را كاهش مي دهد زمستان يك زمان ايده آل براي گذاشتن طعمه است زيرا مواد غذايي در محيط كم مي باشد. محل قرار گيري طعمه نيز در برنامه كنترل بسيار مهم مي باشد. مشكل اصلي با تمام طعمه ها اين است كه به سرعت رطوبت جذب مي كنند و درنتيجه براي بيشتر از يك هفته دوام ندارند و بايد دوباره تهيه شوند.قرارگيري طعمه در تونل ها يا روي تكه هاي لاستيك يا ساير مواد مشابه به حفظ طعمه از رطوبت كمك خواهد كرد. همچنين برقراري ايستگاه هاي طعمه در مسيرهايي كه جوندگان فعال مي باشند بهترين نتيجه را مي دهد. ايستگاه هاي طعمه در طي زمستان و اوايل پاييز بسيار كارآمد مي باشند. پژوهش هاي زيادي روي تغيير زيستگاه و كنترل شيميايي ميكروتوس ها صورت گرفته است. بيشتر پژوهش ها روي اكولوژي ميكروتوس ها به منظور شناخت بهتر عواملي كه روي جمعيت ميكروتوس ها تأثير مي گذارند، بوده است. بنابراين با شناخت تك تك اين موارد مي توان خسارت هاي ناشي از جوندگان به محصولات كشاورزي را به حداقل خود رساند.

ارسال شده توسط کاربر سایت با نام کاربری aasadi

آرد سازي

مقدمه 
آرد، یکی از اجزای مهم در تهیه ی انواع غذاها است. ماده ی پودر مانندی است که از دانه ی غلات یا سایر مواد نشاسته ای بدست می آید. معمولاً آرد را از آسیاب نمودن دانه ی گندم تهیه می کنند؛ اما از دانه ی ذرت، گندم سیاه یا (چاودار)، جو، نخود و برنج هم آرد تهیه می شود. 

اساس آرد را نشاسته تشکیل می دهد که خود، یکی از پیچیده ترین انواع هیدرات کربن می باشد. معمولاً وقتی سخن از آرد به میان می آید، منظور آرد گندم است، چون این نوع آرد بخش عمده ی آرد لازم برای تهیه ی نان شامل می شود. دلیل استفاده وسیع از آرد گندم خواص آن می باشد. وقتی این آرد را با آب مخلوط می کنیم، نوعی پروتئین پیچیده به نام گلوتن ایجاد می شود. وجود گلوتن به خمیر خاصیت ارتجاعی می دهد و می توان آن را به هر شکلی در آورد. همین خاصیت گلوتن، سبب می شود که گازهای حاصله درون خمیر باقی بمانند و وجود این گازهاست که سبب تردی و حالت اسفنجی محصول نهایی می گردد. این خاصیت آرد گندم در تهیه ی انواع نان و کیک بسیار حائز اهمیت می باشد. 

تاریخچه 
در گذشته، آرد را هم در کارخانجات و هم دستی تهیه می کردند. اما به خاطر کمبود امکانات، آسیاب نمودن آرد بین سنگ و... ، آردها مقادیر قابل توجهی سنگ ریزه داشتند و به دندان ها آسیب می رساندند. 

یکی از روش های باستانی تولید آرد، استفاده از دو تکه سنگ آسیاب بود. این سنگ ها را از صخره ها تهیه می کردند و دو تکه سنگ را با کمک دست بهم می ساییدند تا دانه بین آنها آسیاب شود. بعدها از حیوانات برای چرخاندن سنگ های آسیاب کمک می گرفتند. با احداث آسیاب های بادی و آبی، کار بسیار راحت تر شد. 
امروزه آرد دركارخانجات عظيمي با تكنولوژي پپشرفته توليد مي شود.

ا گندم گندم با توجه به گونه آن ، 3 تا 10 میلیمتر طول و 3 تا 5 میلیمتر هم قطر دارد و شامل بخشهای زیر است. 
• گیاهک: یا رویان که تقریبا 5/2 درصد وزن دانه را تشکیل می‌دهد و سرشار از پروتئین و چربی است که این بخش را معمولا در تهیه آرد گندم جدا می‌کنند. 
• سبوس: همان پوسته دانه است و تقریبا 14 درصد از وزن دانه را تشکیل می‌دهد. سبوس را هم همچون گیاهک در مرحله آرد سازی از دانه جدا می‌کنند و معمولا برای خوراک دام مورد استفاده قرار می‌گیرد. 
• آندوسپرم: حاوی مواد نشاسته‌ای دانه گندم است و تقریبا 83 تا 87 درصد از کل دانه را شامل می‌شود. 
آندوسپرم دارای دانه‌های نشاسته‌ای و مواد پروتئینی می‌باشد که دانه‌های نشاسته آن بوسیله گلوتن که یکی از پروتئینهای موجود در دانه است، بهم چسبیده‌اند. میزان گلوتن موجود در دانه بر حسب نوع و نژاد گندم تفاوت می‌کند. 
همین میزان گلوتن گندم است که مرغوبیت آن را تعیین می‌نماید. گندمهای قرمز سخت بهاره و پاییزه گلوتن بیشتری دارند و به همین دلیل ، ارزش تهیه نان از آنها بیشتر است. چون خمیر حاصل از آردی که از لحاظ گلوتن غنی است، به دلیل داشتن حالت کشدار ، قادر است که گازهای ناشی از تخمیر را بیشتر در خود نگهدارد و برای همین ، خمیر بهتر ورآمده و حجمش بیشتر می‌گردد. 
نواع آرد 
اغلب آردهایی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند، از گندم تهیه شده اند. 
انواع آرد گندم از نظر مقدار گلوتن با هم تفاوت دارند. آردی که برای تهیه ی نان از آن استفاده می شود، معمولاً میزان گلوتن بالایی دارد و همین امر باعث می شود که استحکام نان در کنار تردی آن حفظ شود و نان شکل خود را حفظ نموده و خرد نشود. آردهایی که گلوتن موجود در آنها کمتر است نرم تر بوده و محصول آنها هم بسیار ترد و آسیب پذیر می باشد. مثلاً آردهایی که در تهیه ی انواع کیک و شیرینی از آنها استفاده می شوند کمترین میزان گلوتن را داشته و همین مسئله سبب تردی و شکننده بودن برخی انواع شیرینی می شود. 
آردهایی که در تهیه ی ماكاروني از آنها استفاده می شود، معمولاً گلوتن بیشتری نسبت به آردهای کیک پزی دارند. 
لازم به توضيح است امروزه در تجارت جهاني آرد محصولات آن بر اساس ميزان خاكستر درجه بندي مي شود .اصولا" رابطه نزديكي بين درجه استخراج آرد با خاكستر وجود دارد. 
از آرد کامل گندم، مخصوصاً در تهیه ی ببسکوییت های سبوس دار استفاده می کنند. در تهیه ی این بیسکوییت ها از دانه و سبوس گندم در کنار هم استفاده می شود و بسیار مغذی می باشند. 

تكنولوژي توليد آرد
مراحل توليد آرد از گندم وتكنولوژي توليد كارخانه آرد سازي به شرح زير مي باشد.
1-دريافت گندم(INTAKE)
شامل قسمت كته براي تخليه گندم و سيستم انتقال گندم ( شامل نوار نقاله و بالا بر ) به سيلو هاي ذخيره مي باشد. 2-سيستم بوجاري و تميز كاري گندم(CLEANING SECTION)
شامل دستگاه هاي زير مي باشد. 2-1:سرند دوار(DRUM SIEVE)
اين دستگاه بر اساس سايز كار مي كند. 
2-2 :الك بوجاري(SEPARATOR)
دستگاه الك بوجاري در دو طبقه طراحي شده كه ذرات ريز تر و درشت تر از گندم را جدا مي كند از دو موتور ويبره در دو طرف دستگاه استفاده شده است .زاويه موتور ويبره ها طوري تنظيم مي شود كه ذرات به جلو رانده شوند.ظرفيت دستگاه از 4 تا 30 تن در ساعت متناسب با سايز طوري قابل تنظيم است.

2-3: كانال هوا (ASPIRATION CHANNEL) 
براساس نيروي ثقل ذرات سبك تر از گندم جدا مي شود . راديال تارار (AIR-RECYCLING) سيستم پيشرفته چرخش هوا كه تركيبي از كانال هوا ،فن و سيكلون مي باشد. 

2-4: شن گير (DE STONER) 
اين دستگاه بر اساس اختلاف دانسيته عمل مي كند. شن و ذرات كوچك فلز و شيشه را از گندم جدا مي نمايد. 
2-5:سياه دانه گير (TRIEUR CYLINDER ) 
اين دستگاه كليه ذرات گرد مثل سياه دانه يا بذر علف هاي هرز از گندم جدا مي شود . 2-6: پوست گير 
(SCURER) 
دستگاه پوس
ت گير بر اساس نيروي سايش روتور به گندم و گندم با توري دستگاه عمل سايش را انجام مي دهد. 
3-مرحله نم زني و مشروط كردن گندم(WHEAT CONDITIONING) گندم در دو مرحله نم زني و به مدت 24 تا 32 ساعت داخل سيلو مي ماند تا رطوبت در لايه هاي مختلف گندم نفوذ كند بعد از نمزني پوسته گندم حالت لاستي
كي پيدا مي كند تا در مرحله آسياب جدا سازي پوسته از مغز گندم به راحتي صورت گيرد. 4-مرحله آسياب

4-1: والس يا آسياب گندم(ROLLER MILL) اين دستگاه در دو مدل يك طبقه و دو طبقه توليد مي شود كه بر اساس اختلاف دور غلطك هاي آن باعث مي شود تا پوسته از مغز گندم جدا شود و در مراحل بعدي مغز گندم خرد مي شود. 
4-2:الك بزرگ(PLAN SIFTER) بعد از خرد شدن در والس،دستگاه الك مرحله به مرحله از لايه هاي مختلف گندم ،آرد رااستحصال مي كند .كه متناسب با دياگرام مي توان انواع آرد هاي خبازي و صنعتي را توليد كرد. 
4-3:مغز گندم گير (PURIFIER) اين دستگاه بر اساس اختلاف دانسيته سبوس هم اندازه مغز گندم را جدا مي كند .كه اينكار در سه طبقه توري كورپا صورت مي گيرد. 
4-4:كمك والس(IMPACT MACHINES)
جهت كمك به خرد شوندگي بهتر بار توسط والس ها در سيستم استفاده مي شود. 
4-5:آرد گير سبوس تايفون(Bran finisher) اين سيستم جهت گرفتن گرد آرد چسبيده به ذرات سبوس بدون خرد كردن آن ذرات مي باشد. 4-6: الك كنترل فلزي(Control siv) جهت كنترل نهايي محصول مي باشد شامل دو قسمت طبلك توري با روتور مياني جهت انتقال بار مي باشد. 
اهميت توليد آرد توليد آرد با كيفيت بالا باعث بهبود كيفيت نانهاي توليدي مي شود كه اين امر مستلزم داشتن تكنولوژي روز درساخت دستگاههاي آرد سازي مي باشد در راستاي جوابگويي به اين نياز جامعه شركت ساخت ماشين و ابزار نسل جديد والس هاي TMTM خود را كه متناسب با استاندارد هاي بين المللي مي باشد توليد و در اولين نمايشگاه صنعت نان Ibex رو نمايي نمود./ شركت ساخت ماشين و ابزار تنها توليد كننده تجهيزات آرد سازي كشور مي باشد كه كليه ماشين آلات اين صنعت را توليد مي كند.

ارسال شده توسط کاربر سایت

ارزیابی سیستمی در ترویج كشاورزی با بودجه دولتی

پیش گفتار:

در این مقاله به بررسی برنامه ای در ترویج صنعت كشاورزی پرداخته می شود كه سرمایة آن از ناحیة بودجة دولتی تأمین می شود، اما خدمات خود را به طور خصوصی ارائه میدهد؛ این برنامه یا سیستم در زمین های زراعی كشاورزان خرده پا انجام می گیرد. نتایج بدست آمده از این بررسی عبارتند از:

a) برنامة ترویج موفقیت آمیز بوده است.

b) با بخش خصوصی قراردادهایی منعقد گشته كه این امر در جهت ارائة خدمات عمومی بسیار مفید و ثمربخش می باشد.

c) فعالیت های درآمد زا موجب موفقیت برنامه های ترویج گشته و چنین استنباط میگردد كه نتایج محیطی مطلوب به بهترین نحو با فعالیت های سودآوری چون جنگل داری در تعادل و توازن می باشند.

d) زنان بخش عمده و مهمی از برنامه های ترویج و توسعه كشاورزی را تشكیل می دهند.

تجزیه و تحلیل اقتصادی برنامه ترویج را می توان به طرق زیر اصلاح كرد:

a) به جای برنامه های غیرترویجی می بایست فعالیت های ترویج را ارزیابی و مطالعه كرد.

b) اصلاح برنامه های ترویج به هنگام واگذاری آنها به كشاورزان (در مراكز سودآور).

c) شواهدی كه به منظور نظام مند كردن هزینه های گردآوری شده است، نقشی دوگانه در اثربخشی تحلیل برنامه ترویج ایفا می نماید.

d) برنامة ترویجی كه از منابع مالی خارجی (خارج سازمانی) بهره می گیرد، به هنگام متفاوت بودن جمعیت های تحت بررسی، تأثیر و فواید بسیاری در حل مشكلات و ارزیابی اقتصادی برنامه ها دارد.

مقدمه:

از سالها پیش، ترویج كشاورزی سنتی، تحت اصلاحات شدیدی قرار گرفته است؛ و استراتژی های متعددی به منظور افزایش كارایی و كم هزینه بودن این برنامه ها ارائه شده است.

علاوه بر برنامه هایی سنتی كه سرمایه های آنها از ناحیة دولت تأمین گشته و خدمات آنها به طور خصوصی ارائه می گردد، سه نوع عمده از این برنامه نیز مورد توجه خاص قرار گرفته است:

- استفاده از بودجة دولتی به همراه ارائة خصوصی خدمات، كه ضمن اجرای آن نمایندگی های دولتی باسازمان های غیردولتی، شركتهای خصوصی و یا كشاورزان، قراردادهایی منعقد می كنند تا بدین وسیله برنامه های ترویج را گسترش دهند.

- سرمایه گذاری خصوصی همراه با ارائة عمومی خدمات، كه در واقع به منزلة دستمزدی در قبال ارائة خدمات محسوب می شود و ضمن اجرای آن گروه هایی از كشاورزان در قالب شركت های تعاونی با بخش ترویج عمومی، قرارداد منعقد میكنند.

- سرمایه گذاری خصوصی همراه با ارائة خدمات به طور خصوصی، كه این بخش از برنامة ترویج كاملاً خصوصی سازی شده است.

می توان گفت یكی از شیوه هایی كه به منظور ارزیابی مقرون به صرفه بودن طرح به كار گرفته می شود _ با در نظر گرفتن جمعیتی مشابه (همگون)_ اجرای برنامة ترویج بر مبنای مقایسه گروه های كنترل آزمایش در قالب طرح انتخاب تصادفی می باشد. اگرچه ممكن است اجرای چنین ارزیابی علمی دقیقی پرهزینه باشد، اما در صورت ارجاع برنامة ترویج به جمعیت های بزرگتر، این تحلیل توجیه بیشتری خواهد داشت. این شیوه در صورت متفاوت و ناهمگون بودن جمعیت ها نیز مؤثر خواهد بود، مشروط بر اینكه فاكتورهای مهمی كه عامل ایجاد تفاوت های موجود در نگرش ها، فعالیت ها و منابع میباشند، به طور عمومی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند؛ اما چنانچه جمعیت ها بسیار متفاوت باشند و اطلاعات عمومی كافی در مورد این تفاوت ها در اختیار نداشته باشیم، شیوة انتخاب تصادفی، مناسب نمی باشد.

در چنین شرایطی، ممكن است دست یابی به منافع، به دو امر وابسته باشد؛ اولاً: اجرای برنامه در روستاهایی كه پتانسیل بیشتری برای اجرای برنامه دارند؛ ثانیاً: تداوم برنامه تا زمانی كه دیگر روستایی با شرایط مناسب سودآوری و بهره وری وجود نداشته باشد. از آنجا كه هزینه های مؤسسات مجری طرح ترویج كاملاً به میزان كارآیی آنها بستگی دارد، این مؤسسات بیشتر به انتخاب روستاهایی رغبت نشان می دهند كه در آنها با صرف كمترین هزینه، بیشترین موفقیت و بازدهی به دست آید. بنابراین از آنجایی كه یافته های شخصی در مورد تفاوت روستاها در منطقه وجود دارد، می توان از طریق ارائة خدمات به طور خصوصی، شیوة نسبتاً مؤثری را در رتبه بندی روستاهایی با سودآوری بالقوه، ارائه داد.

ارزیابی استمرار و اصلاح برنامة ترویج

در طول سه سال فعالیت برنامه های آموزشی ترویج، 31 پروژه تكمیل شد؛ 50% از این تعداد كه معادل 16 پروژه بود، به گونه ای تصادفی برای تحقیق انتخاب شدند. به منظور تكمیل ارزیابی نتایج، مصاحبه هایی با شركت های مجری طرح ترویج در روستاهای حاصلخیز، به عمل آمد. 50% از روستاهایی كه به 16 پروژه انتخابی مرتبط می شدند، به گونه ای تصادفی جهت انجام مصاحبه انتخاب شدند كه 25% از كل روستاهایی را تشكیل می دادند كه برنامة ترویج به مدت 3 سال در آنها اجرا شده بود.

از مردم ساكن روستاها در مورد سود خالص به دست آمده از فعالیت های شركت در جهت اصلاح طرح ترویج، سؤالاتی پرسیده شد؛ حدود 40 تا 75% از خانواده ها برای شركت در مصاحبه ای تعاملی، واكنش مثبت نشان دادند. اگرچه مشاركت تعداد كمتر از حد انتظار می توانست منجر به بروز خطا درانتخاب نمونه ها و نتیجه گیری شود؛ اما تحقیقی شفاهی توسط تیمی 2 نفره (متشكل از مجری های انعقاد قرارداد كه از كارمندان ادارات دولتی و منطقه ای بودند) انجام گرفت تا اهداف برنامه ترویج بیشتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

نتیجه گیری:

اثر بخشی برنامه های ترویج كه سرمایة آنها از بخش دولتی تأمین شده و خدمات آنها به طور خصوصی ارائه می گردد، باتوجه به نكات زیر مشخص می شود:

1- تاكنون FPPL را به منزلة موفقیت بزرگی تلقی می كرده اند:

خانواده ها بیشتر از هزینه هایی كه اجرای برنامه های ترویج به آنها تحمیل می كند، برای آموخته ها و تجارب كسب شدة خود ارزش قائل می شوند.

2- انعقاد قرارداد برای ارائة خدمات عمومی:

قراردادهای صیح ویژه ای كه بین روستاها و شركت های خصوصی منعقد می شوند، علاوه بر اینكه در تحقق اهداف سودآور مؤثر می باشند، برای رسیدن به اهداف اجتماعی نیز مفید می باشند.

3- اهمیت فعالیتهای درآمد زا:

واضح است كه اهداف كشاورزان بیشتر حول محور كاهش فرسایش خاك می گردد، اما لازم است به طور همزمان به كسب درآمد و پول نیز بپردازند. فعالیت های درآمدزا (مانند تولید غلات) به همان اندازه ای كه اصلاح و بهبود فعالیتهای زیست محیطی اهمیت دارند، مفید می باشند.

4- اهمیت برنامه های ترویج برای زنان:

در نتیجة فعالیت زنان در باغات و اراضی شخصی، منافع اقتصادی قابل ملاحظه ای عاید كشاورزان شد؛ و این یكی دیگر ازنتایج ثمربخش ترین فعالیت های ترویجی است كه اهمیت اجرای برنامه های خاص برای زنان را، به گونه ای سنتی، محرز می نماید. یكی از فعالیت های درآمدزای رایج در میان زنان، پخت نان در تنورهای خانگی در روستاها بود.

5- افزایش تأكید بر كنترل اجرای قراردادها:

متخصصین فنی كه توسط اداره نظارت بر قراردادها استخدام شده اند، 25% از وقت خود را در جهت بررسی نحوة اجرای مفاد قراردادها صرف می كنند. اگرچه آنها می توانند از وقت خود در جهت بهبود قابلیتها و امكانات تخصصی شركت های مجری طرح ترویج به نحو احسن استفاده كنند، اما به نظر می رسد روند حاضر كارآیی نسبتاً بهتری دارد. نسبت میانگین حقوق آنها، تنها 5/1% از كل هزینة قراردادهایی را كه بر آنها نظارت می كنند، تشكیل می دهد.

6- رویكردهای جدید:

جنگل كاری، یك اولویت كاری در برنامه های FPPL است؛ اگرچه ممكن است منافع و سود حاصل از فعالیت های محیطی اندك باشد، اما بازدهی آنها در آینده ای نه چندان دور روشن خواهد شد. در این زمینه می توان از تلفیق فعالیت های تولید غلات با جنگل داری به منزلة راه حلی مناسب یاد كرد.

چند توصیه در جهت بهبود ارزیابی های اقتصادی:

1) به جای برنامه های ترویج، فعالیت های ترویج را مورد ارزیابی قرار دهید.

2) از میزان درك كشاورزان نسبت به چگونگی سازمان دهی كردن فعالیتهای ترویج، مطّلع شوید.

3) از نشانگر ها بیشتر استفاده كنید.

4) پیش داوری داشته باشید و به طور شخصی انتخاب كنید.

نویسنده: میرا ادیب

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی

(عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی ومنابع طبیعی خراسان رضوی)

بررسی عملکرد و مقایسه ضرایب رشد کپور معمولی

چکیده 
با توجه به پتانسیل های مناسب آبزی پروری در کشور و نیاز جمعیت به پروتین سالم و مفید آبزیان لازم است تا علاوه بر افزایش تولید آبزیان پرورشی موجود گونه های جدید را با رعایت اصول زیست محیطی وارد کشور کرد. ماهی pacu از ماهیان قابل پرورش است که در کشور به عنوان یک گونه زینتی وارد شده است .این ماهی سرعت رشد بالایی دارد و توانایی پرورش در استخر های خاکی و بتونی را دارد. این پروژه در مرکز آموزش عالی علوم صنایع شیلاتی میرزا کوچک خان رشت در چهار تیمار و دوازده تکرار (آکواریوم های 45 لیتری ) طراحی شد. در تیمار اول،دوم و چهارم از ماهی pacuو تیمار سوم از ماهی کپور استفاده شد.در تیمار اول و دوم ماهیان از غذاهای p1 وp2 و در تیمار سوم و چهارم از غذای کپور استفاده کردند.میانگین وزنی ماهیان pacu12/9و کپور3/3گرم بودند .ماهیان در طی هشت هفته غذادهی شدند و در طی عملیات پرورش فاکتور های شیمیایی تیمار ها یکسان بود و اختلاف معنی داری نداشتند .ماهیان روزانه در چهار نوبت به میزان 8 در صد بیومس وزنی خود غذادهی شدند .
نتایج حاصل از آزمون آنالیز واریانس اختلاف معنی داری را بین جیره های غذایی p1، p2وcarp در بین تیمار ها نشان می دهد در نهایت آزمون Tukey با بررسی سطوح مختلف بین تیمارها نشان داده است که ماهی pacu با جیره غذای کپور بیشترین مقدار ضرایب رشد را در خصوص فاکتور های ضریب رشد ویژه ، درصد رشد نسبی ، درصد بازده پروتئین ، ضریب تبدیل غذایی داشته است و دارای اختلاف فاحشی با کپور پرورشی بوده در نهایت توصیه می گردد که در صورت پیوند این نوع ماهی به ماهیان پرورشی کشور از ماهی pacu برای پرورش در استخر های خاکی و افزایش توان تولید استخرهای گرمابی استفاده شود. 
کلمات کلیدی : pacu– نام علمی pacu -کپور معمولی – ضرایب رشد ماهی

Abstrac

Survey of the function and the comparison grow coefficient rate common carp and Pacu fish (Piaractus brachypomus )in Guilan province

Considering suitable potential of the breeding aquatic in the country and the need of the population to the useful and safe protein at the aquatic , in addition to increasing of the production the existing breeding aquatic , entering new kinds with respecting bio environment principle is necessary .Pacu fish is of breedable fishes that has entered as ornament type .this fish has high grow rate and able to culture in earth ponds .This project designed in Rasht mirza kochak khan fishery industry science high education center in 4 treatment and 12 replicate (45 lit aquarium ). Pacu fish was in the 1,2 and 4 and common carp was used in 3 treatment . average weight at pacu fish was 9/12 gr and Common carp was 3.3 gr . the fish used from p1 and p2 foods and they used from carp food in the 3 and 4 treatment . they were diet during 8 weeks and treatment chemical factors during culture action were the same and there was not meaningful differences. They were diet in they %8 weight biomass 4 times in day . the results from variance analyze test shows meaningful difference between p1 , p2 and carp food ration among treatments . and finally Tukey test with the survey of the different levels between treatment have shown that pacu FISH with carp food ration have the most grow coefficient rate in special grow coefficient factors , relative grow percent ,protein in com percent ,food conversion ratio and had distinct difference with the breeding Common carp .finally it is recommended at in jointing of this fish to the country breeding fishes use from pacu fish for breeding in the earth ponds and increasing the production power of worm water ponds 
Key words : pacu – scientific name pacu – common carp – fish grow coefficient 

بررسی عملکرد و مقایسه ضرایب رشد کپور معمولیcyprinus carpio و ماهی پکیو (piaractus brachypomus )در استان گیلان

مجید ساعدی 
دانشجوی کارشناسی ارشد تکثیر و پرورش آبزیان دانشگاه هرمزگان 
Email: SAEDI.MAJID@YAHOO.COM
Tel:0192-4285746

چکیده 
با توجه به پتانسیل های مناسب آبزی پروری در کشور و نیاز جمعیت به پروتین سالم و مفید آبزیان لازم است تا علاوه بر افزایش تولید آبزیان پرورشی موجود گونه های جدید را با رعایت اصول زیست محیطی وارد کشور کرد. ماهی pacu از ماهیان قابل پرورش است که در کشور به عنوان یک گونه زینتی وارد شده است .این ماهی سرعت رشد بالایی دارد و توانایی پرورش در استخر های خاکی و بتونی را دارد. این پروژه در مرکز آموزش عالی علوم صنایع شیلاتی میرزا کوچک خان رشت در چهار تیمار و دوازده تکرار (آکواریوم های 45 لیتری ) طراحی شد. در تیمار اول،دوم و چهارم از ماهی pacuو تیمار سوم از ماهی کپور استفاده شد.در تیمار اول و دوم ماهیان از غذاهای p1 وp2 و در تیمار سوم و چهارم از غذای کپور استفاده کردند.میانگین وزنی ماهیان pacu12/9و کپور3/3گرم بودند .ماهیان در طی هشت هفته غذادهی شدند و در طی عملیات پرورش فاکتور های شیمیایی تیمار ها یکسان بود و اختلاف معنی داری نداشتند .ماهیان روزانه در چهار نوبت به میزان 8 در صد بیومس وزنی خود غذادهی شدند .
نتایج حاصل از آزمون آنالیز واریانس اختلاف معنی داری را بین جیره های غذایی p1، p2وcarp در بین تیمار ها نشان می دهد در نهایت آزمون Tukey با بررسی سطوح مختلف بین تیمارها نشان داده است که ماهی pacu با جیره غذای کپور بیشترین مقدار ضرایب رشد را در خصوص فاکتور های ضریب رشد ویژه ، درصد رشد نسبی ، درصد بازده پروتئین ، ضریب تبدیل غذایی داشته است و دارای اختلاف فاحشی با کپور پرورشی بوده در نهایت توصیه می گردد که در صورت پیوند این نوع ماهی به ماهیان پرورشی کشور از ماهی pacu برای پرورش در استخر های خاکی و افزایش توان تولید استخرهای گرمابی استفاده شود. 
کلمات کلیدی : pacu– نام علمی pacu -کپور معمولی – ضرایب رشد ماهی

Abstrac

Survey of the function and the comparison grow coefficient rate common carp and Pacu fish (Piaractus brachypomus )in Guilan province

Considering suitable potential of the breeding aquatic in the country and the need of the population to the useful and safe protein at the aquatic , in addition to increasing of the production the existing breeding aquatic , entering new kinds with respecting bio environment principle is necessary .Pacu fish is of breedable fishes that has entered as ornament type .this fish has high grow rate and able to culture in earth ponds .This project designed in Rasht mirza kochak khan fishery industry science high education center in 4 treatment and 12 replicate (45 lit aquarium ). Pacu fish was in the 1,2 and 4 and common carp was used in 3 treatment . average weight at pacu fish was 9/12 gr and Common carp was 3.3 gr . the fish used from p1 and p2 foods and they used from carp food in the 3 and 4 treatment . they were diet during 8 weeks and treatment chemical factors during culture action were the same and there was not meaningful differences. They were diet in they %8 weight biomass 4 times in day . the results from variance analyze test shows meaningful difference between p1 , p2 and carp food ration among treatments . and finally Tukey test with the survey of the different levels between treatment have shown that pacu FISH with carp food ration have the most grow coefficient rate in special grow coefficient factors , relative grow percent ,protein in com percent ,food conversion ratio and had distinct difference with the breeding Common carp .finally it is recommended at in jointing of this fish to the country breeding fishes use from pacu fish for breeding in the earth ponds and increasing the production power of worm water ponds 
Key words : pacu – scientific name pacu – common carp – fish grow coefficient

مقدمه 
با توجه به افزایش روز افزون جمعیت کشور و محدود شدن منابع پروتئین حیوانی از جمله (گاو، مرغ، گوسفند و ...) و همچنین هجوم مردم به سمت استفاده از پروتئین غذایی ماهی که با خاصیت های فراوان درمانی و غذایی، لازم است راهکارهایی براي افزایش توان تولید بلقوه استخرهای پرورشی و همچنین خارج کردن آبزی پروری سنتی با استفاده از کپور ماهیان که با صرف زمان و مکان بسیار زیادی داراي برداشت کمی نسبت به مساحت اختصاص داده شده برای آبزی پروری هستند به کار برد. در این خصوص با توجه به قرار گرفتن کشور در یک منطقه نیمه گرمسیری و همچنین داشتن منابع آبی کم لازم است گونه هایی را برای آبزی پروری استفاده نمود که در یک مدت کم، بیشترین تولید را داشته باشند. در این خصوص با بررسی های انجام شده در خصوص ماهیان گرمابی گونه ای از ماهی با اسم علمی Piaractus brachypomus مناسب برای پرورش در کشور دیده شد که البته این امر مستلزم بررسی های بیشتر توسط اساتید، کارشناسان و مسئولین بخش شیلات و محیط زیست می باشد. اما همان طور که گفته شد با بررسی های مقدماتی گونه مورد نظر داراي خصوصیات پرورشی مناسب در کشور می باشد و به علت رشد سریع این ماهی که در مدت 5 ماه به وزن بازاری (gr500) می رسد و همچنين تحمل بالای شرایط فیزیکی و شیمیایی آب همانند کپور ماهیان و همه چیز خوار بودن این ماهی تصمیم بر آن شد که پروژه ای در این خصوص انجام گیرد که در واقع مشاهدات تئوریک را عملی سازد. البته هیچ گاه نمی توان تصمیماتی در خصوص مزیت این ماهی بر کپور معمولی یا بلعکس را فقط با انجام دادن 1 یا 2 پروژه پی برد به همین منظور لازم است تا بررسی های بیشتری در این خصوص انجام گیرد. 
مواد و روش کار 
این پروژه به مدت هشت هفته در مرکز آموزش علمی کاربردی میرزا کوچک خان رشت واقع درکیلومتر 5 جاده شهرک صنعتی شهرستان رشت در استان گیلان انجام شد.به این منظور 12آکواریوم به حجم آبگیری 45 لیتر در نظر گرفته شدند.بچه ماهیان (pacu) جهت انجام پروژه از شهرستان شیراز خریداری شده و به مرکز منتقل شدند جهت آداپتاسیون بچه ماهیان حدود یک هفته در داخل مخزن بزرگی نگهداری شده و غذای پلیت قزل آلا به آنها به عنوان جیره نگهداری داده شد بچه ماهیان دارای متوسط وزنی81/1 12/9گرم بودند که به طور تصادفی در داخل 9 مخزن با تراکم 5 قطعه در هر آکواریوم ذخیره سازی شدند.به منظور مقایسه ضرایب رشد ماهی پکیو با ماهی کپور معمولی (cyprinus carpio )در داخل 3 آکواریوم به تعداد برابر با آکواریوم های قبلی از بچه ماهیان کپور با متوسط وزنی19/0 3/3گرم استفاده شد .

جدول1- نوع ماهی و غذای مصرفی در تیمار های مختلف
تیمار 1 2 3 4
غذای مصرفی P1 P2 CARP CARP
نوع ماهی پکیو پکیو کپور معمولی پکیو
به منظور بررسی ضرایب رشد ماهی پکیو ومقایسه آن با ضرایب رشد ماهی کپور معمولی ،3 نوع جیره غذایی در نظر گرفته شدگه جیره ها دارای انرژی بسیار نزدیک به هم بوده و اختلاف معنی داری نداشتند.

جدول2- ترکیب جیره های مختلف در غذاهای مورد استفاده

P1 P2 CARP اقلام 
غذایی جیره غذایی
23/20 23/6 40 آرد گندم %
10 10 15 سبوس گندم %
52/80 34/8 15 سویا %
2 20 10 آرد ماهی %
ـــــــ ـــــــ 3/8 نشـا سته %
2/70 2/70 1 دی کلسیم فسفات %
6 6 10 ذرت %
0/5 0/1 0/1
پرمیکس ویتامین %
0/25 0/25 0/1 پرمیکس معدنی %
2/55 2/55 5 چربی دام %

جدول3- تجزیه شیمیایی جیره های غذایی
نوع غذا CARP P1 P2
رطوبت (%) 6/76 6/39 8/796
پروتئین (%) 33/59 34 32/14
چربی (%) 3/71 3/8 2/06
خاکستر (%) 7/57 7/3 6/787
فیبر(%) 3/55 3/48 3/58
هیدرات کربن(%) 44/79 44/9 46/67
انرژیKcal 2861 3128 2585
قیمت(تومان) 250 280 350

برای این تحقیق که روش طرح کاملا تصادفی انجام گردید 4 تیمار و برای هر تیمار 3 تکرار در نظر گرفته شد. جیره ها بر حسب 8% بیومس وزنی ماهیان به آنها داده می شد .در طول دوره آزمایش کلیه فاکتور های محیطی و هوادهی به مخازن به طور یکسان انجام گردید.جهت تعیین وضعیت فاکتور های فیزیکی و شیمیایی محل پرورش ، روزانه یک نوبت فاکتور های درجه حرارت و اکسیژن محلول و PH سنجش می شد . به منظور حذف مواد غذایی خورده نشده توسط ماهیان در تمامی مخازن به طور یک روز در میان تعویض آب صورت می گرفت (حدود 50%حجم مخازن).غذادهی روزانه4 نوبت در ساعت های 8 ،12 ،16و22 شب صورت می گرفت.به منظور سنجش میزان رشد ماهیان بیومتری ماهیان شامل طول کل ، طول چنگالی ، وزن کل و عرض بدن بصورت هفتگی انجام می گردید.پس از اتمام دوره پرورش میزان افزایش وزن بدنWG ، ضریب تبدیل غذایی FCR)) ،ضریب رشد ویژه SGRنسبت بازده پروتئینی PER))و میزان رشد مطلق روزانهGR ،درصد رشد نسبی RGR مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. آزمون های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده از برنامه (2003 )EXCELو همچنین برنا مه(11.5) SPSSبود که فاکتور های مورد مقایسه را مورد بررسی قرار می داد.
نتایج:
پس از اتمام پروژه ماهیان هر تیمار برای آنالیز بافت به آزمایشگاه آنالیز مواد غذایی اداره دامپزشکی استان گیلان انتقال داده شدند تا میزان ذخیره فاکتور های پروتئین ، چربی و خاکستر در آنها نسبت به آنالیز اولیه مورد بررسی قرار بگیرد .
در این خصوص جدول زیر نشان می دهد که تیمار شماره 3 که در آن ماهی کپور معمولی با غذای carpتغذیه می شد در ابتدای پروژه05/5چربی داشته ولی در انتهای پروژه چربی این تیمار به 2/12 رسیده است که نشان دهنده میزان ذخیره سازی بالای چربی در ماهی کپور معمولی است و در مورد فاکتور های دیگر اختلاف چندانی مشاهده نمی شود .

جدول4- تغیرات میزان پروتئین ، چربی و خاکستر نمونه های بافت ماهی قبل و بعد از انجام پروژه
پروتئین % چربی % خاکستر % نمونه تیمار
15/03 6/53 3/87 * 1
15/33 5/97 3/2 ** 1
15/03 6/53 3/87 * 2
13/33 5/46 3/24 ** 2
13/32 5/05 3/75 * 3
14/08 12/2 1/59 ** 3
15/03 6/53 3/87 * 4
14/8 6/63 3/55 ** 4

* قبل از انجام آزمایش 
** بعد از انجام آزمایش

همان طور که در روش کار توضیح داده شد در طی انجام پروژه فاکتور های طول کل ،طول چنگالی ،وزن و عرض بدن بیومتری می شد که جداول شماره 5 تا8 تغییرات میزان رشد را در تیمار های مختلف نشان می دهد .

جدول5- میزان تغییرات فاکتورها در طی مراحل بیومتری در تیمار شماره 1
بیومتری طول کل طول چنگالی عرض بدن وزن
1 7/98 ./13
7/12 ./14
3/25 ./03
9/38 ./57

2 8/6 ./09
7/7 ./1
3/57 ./07
11/93 ./7

3 9/1 ./02
8/3 ./13
3/6 ./14
13/1 1/67

4 9/36 ./17
8/52 ./12
3/74 ./16
14/76 2/1

5 9/45 ./21
8/58 ./14
3/77 ./15
16/56 2/1

6 9/7 ./3
8/7 ./23
3/9 ./2
18/01 2/3

7 9/95 ./21
9/4 ./24
3/99 ./15
19/56 2/3

8 10/5 ./3
9/56 ./34
4/18 ./14
22/71 2/4

9 10/7 ./31
9/7 ./31
4/35 ./11
25/57 2/4

جدول6- میزان تغییرات فاکتورها در طی مراحل بیومتری در تیمار شماره 2
بیومتری طول کل طول چنگالی عرض بدن وزن
1 8/2 ./64
7/4 ./65
3/48 ./17
10/75 2/7

2 8/57 ./67
7/86 ./57
3/61 ./21
12/07 2/6

3 9/2 ./61
8/53 ./61
3/69 ./18
13/9 2/09

4 9/62 ./56
8/7 ./52
3/82 ./16
15/55 2/2

5 9/7 2 ./57
8/8 ./52
3/92 ./2
18/13 2/4

6 10 ./46
9/06 ./44
3/98 ./24
20/2 2/8

7 10/56 .35
9/65 ./32
4/34 ./22
23/49 2/8

8 11/05 ./3
10/04 ./31
4/51 ./37
27/04 4

9 11/27 ./3
10/2 .v34
4/63 ./68
29/7 3/7

جدول7- میزان تغییرات فاکتورها در طی مراحل بیومتری در تیمار شماره 3
بیومتری طول کل طول چنگالی عرض بدن وزن
1 5/49 0 /15
5/05 . /11
1/6 0 /07
3/17 . /19

2 5/75 . /18
5/13 . /13
1/73 . /03
3/29 . /18

3 6 0/06
5/31 . /05
1/8 . /05
4/03 . /14

4 6 /18 . /11
5/47 . / 09
1/89 . /03
4/43 . /19

5 6/31 . /14
5/63 . /15
1/93 . /06
5/14 . /46

6 6 /56 . /21
5/71 . /11
2/04 . /06
5/66 . /5

7 6 /84 . /22
5/97 . /28
2/14 . /04
6/29 . /58

8 7/26 . /21
6/4 . /16
2/26 . /05
7/01 . /72

9 7/47 . /25
6/62 . /26
2/38 . /05
7/66 . /68

جدول8- میزان تغییرات فاکتورها در طی مراحل بیومتری در تیمار شماره4
بیومتری طول کل طول چنگالی عرض بدن وزن
1 8/29 . /46
7/3 . /47
3/4 . /2
11 1/6

2 8/5 . /33
7/72 . /32
3/52 . /17
12/06 1/29

3 8/88 . /37
8/09 . /35
3/57 . /19
12/66 1/27

4 8/93 . /39
8/14 . /38
3/59 . /18
13/75 1

5 9/08 . /39
8/28 . /37
3/71 . /26
16/2 1/11

6 9/7 . /43
8/7 . /36
3/94 . /14
18/24 1/4

7 10/31 . /35
9/4 . /41
4/14 . /11
21/1 6 1/5

8 10/64 . /15
9/66 . /17
4/38 . /07
24/7 1/61

9 11/04 . /22
9/96 . /15
4/59 ./8
27/31 1/8

پس از اتمام مراحل اجرایی پروژه ماهیان در تیمار های مختلف تغییرات وزنی را ایجاد نمودند که نمودار 6 این تغییرات را نشان می دهد .

نمودار 1 – میزان تغییرات وزن اولیه و وزن نهایی در تیمار های اول تا چهارم

به منظور یکسان سازی فضای عملیاتی و به جهت اینکه فاکتور های کیفی آب تغییری در نتایج حاصله از تاثیر نوع غذا بر تیمار ها ایجاد ننماید ، سعی بر آن شد تا کلیه فاکـتور های فیزیکی و شیمیایی آب در همه تیمار ها یکسان باشد. نتایج زیر نشان دهنده وضعیت فاکتور های اصلی آب در حین مراحل پرورش است. 
جدول 9- میانگین فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی تیمارهای مختلف
اکسیژن محلول PH درجه حرارت تیمار
7/96 0/56
7/83 0 /22
25/44 2/2
1
7/98 0 /54
7/84 0/21
25/44 2/2
2
7/94 0 /52
7/93 0 /32
25/44 2/2
3
7/99 0 /52
7/82 0 /23
25/44 2/2
4

بر اساس نتایج حاصله در طی هشت هفته نمونه برداری از تیمارهای مختلف میزان ضرایب رشد شامل رشد مطلق WG، رشد مطلق روزانه GR ، ضریب رشد ویژه SGR ، درصد رشد نسبی RGR ،ضریب تبدیل غذایی FCR ، ضریب چاقی CF و نسبت بازده پروتئینی PER در تیمارها بشرح جدول زیر است . 
جدول 10 – تغییرات فاکتور های رشد در تیمارهای اول تا چهارم

تیمار WG RGR SGR GR FCR CF PER 
1 15/29±7/26 181/15±102 2/85±. /25 2/18±1 3/65±. /32 1/85±. /26 . /85±. /01
2 14/06±10/9 170/23±126 2/60±. /67 2/008±1. /56 3/42±. /26 1/86±. /3 . /86±. /16
3 4/36±1/21 141/93±62 1/85±. /15 . /6233±. /17 5/18±. /18 1/86±. /23 . /55±. /08
4 16/25±2/95 161/44±66 2/95±. /12 2/32±. /42 4/59±. /28 1/96±. /21 . /80±. /15

در پایان بر اساس نتایج بدست آمده و از طریق آزمون آماری آنالیز واریانس نتایج بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . نتایج حاصله از آزمون آنالیز واریانس نشان می دهد که متوسط میزان رشد مطلق wg بین تیمار ها دارای اختلاف معنی داری می باشد. F (3/58) = 10/207 P = 0/00 < 0/05 
همچنین آزمون Tukey مقادیر سطوح معنی دار را برای تیمار های اول تا چهارم مشخص نموده است. 

نمودار 2- اختلاف سطوح رشد مطلق در تیمار های مختلف

همچنین آزمون آنالیز واریانس نشان میدهد که میزان رشد مطلق روزانه( (gr بین تیمار ها دارای اختلاف معنی دار است. F (3/58) = 10/27 P =0/00<0/05. به صورتی که میزان رشد مطلق روزانه در ماهیان pacu به میزان5 / 3برابر ماهیان کپور معمولی است .

نمودار 3- میزان تغییراتGRدر تیمار های مختلف 

آزمون آنالیز واریانس اختلاف معنی داری را در خصوص فاکتور درصد رشد نسبی RGR بین تیمارهای مختلف نشان نمیدهد . F (3/59)= 0/645 P= 0/59 >0/05اگر چه باز هم کمترین میزان باز هم در تیمار کپور معمولی مشخص شده است .

نمودار 4- میزان تغییرات RGR در تیمار های مختلف

آزمون آنالیز واریانس دربین تیمارهای پرورشی در خصوص ضریب رشد ویژه sgr نشانگر اختلاف معنی دار بین تیمار ها می باشد.F (3/58)= 27/654 P = 0/00<0/05 
به طوری که تیمار های پرورشی دارای اختلاف معنی داری با هم هستند و تیمار 3 کمترین میزان ضریب رشد ویژه را به خود اختصاص داده است.
. 
نمودار 5- میزان تغییرات SGR در تیمار های مختلف

همچنین میزان ضریب تبدیل غذایی FCRبر اساس آنالیز واریانس بین تیمارها اختلاف معنی داری را از خود نشان میدهد. F (3/86) = 3/090 P = 0/03<0/05 آزمون TUKEY سطوح معنی دار را در بین تیمار ها در نمودار زیر مشخص می کند. 

.نمودار 6- میزان تغییراتFCR در تیمار های مختلف 
آزمون آنالیز واریانس نشان داد که مقدار نسبت بازده پروتئینی در تیمار های مختلف متفاوت بوده و دارای اختلاف معنی داری نسبت به هم می باشد . F (3/11) = 4/379 p= 0/42<0/05.آزمون Tukey سطوح معنی دار را در بین تیمار ها در نمودار زیر نشان می دهد .

نمودار 7- میزان تغییرات PER در تیمار های مختلف

بحث 
نتایج بدست آمده نشان داده است که مقدار رشد مطلق WG تیمار CARP (تیمار 3) و تیمار های ماهی PACU (تیمار های شماره ( 4،2،1 ) اختلاف معنی داری دارد و این امر نشان دهنده آن است که سرعت رشد ماهی کپور در مقایسه با ماهی PACU در اوزان پایین تر (زیر 100 گرم )بسیار کمتر از ماهی PACU می باشد . نگاهی به جدول شماره 10 بیانگر اختلاف فاحش بین مقدار رشد مطلق ماهی کپور (تیمار 3) و ماهی PACU است . همچنین نتایج بیانگر آن است که مقدار رشد مطلق ماهی PACU در تیمار های مختلف اختلاف معنی داری نداشته ، بعبارتی جیره های غذایی مختلف (P1 ، P2 ، CARP) تاثیری در مقدار رشد مطلق ماهی PACU نداشته است . این نتایج برای رشد مطلق روزانه GR نیز صادق است .جدول شماره10 اختلاف میزان رشد مطلق روزانه را برای تیمارها نشان می دهد .بر اساس نتایج بدست آمده متوسط رشد روزانه برای ماهی PACU به غذایP1 1±81/2 گرم بوده است و این مقدار برای ماهی PACU با غذای P2 56/0±008/2 گرم و برای ماهی PACU با غذای CARP42/0±32/2 گرم بدست آمده است. 
بر اساس نتایج موجود در جدول شماره10متوسط میزان رشد مطلق روزانه برای کپور 17/0±623/0گرم بوده است لذا نتایج مقایسه ای بین مقدار رشد مطلق روزانه ماهی کپور با غذای CARP و ماهی PACU با غذای CARP نشان می دهد که مقدار رشد مطلق ماهی PACU با جیره یکسان حدود 72/3 برابر است . 
نتایج بدست آمده نشان داده است که میزان ضریب رشد ویژه روزانه (SGR) برای ماهی کپور 15/0±85/1 و برای ماهی PACU بطور متوسط در تیمار های سه گانه 12/± 08/2 بوده است . این تفاوت نشان دهنده میزان رشد برتر ماهی PACU نسبت به ماهی کپور است . ضمنا نتایج بیانگر آن بوده است که غذاهای مختلف اختلاف چندانی در مقدار ضریب رشد ویژه روزانه بین تیمارهای PACU ایجاد نکرده است. نتایج نشان داده است که ضریب تبدیل غذایی برای ماهی کپور و ماهی PACU که از غذای کپور استفاده کرده ا ند دارای اختلاف معنی داری بوده است و این امر نشان می دهد که ضریب تبدیل غذا به گوشت در صورت یکسان بودن نوع غذا در ماهی کپور کمتر از ماهی PACU است و این مساله ارجحیت میزان رشد ماهی PACU را نسبت به کپور روشن می سازد . در مقایسه ضریب تبدیل غذای P1 و P2 برای ماهی PACU اختلاف معنی داری مشخص نشد .لذا ارجحیت این دو نوع غذا را مقدار آن در واحد کیلوگرم مشخص می سازد نتایج نشان داده است که نسبت بازده پروتئینی غذا برای ماهی PACU بالاتر از کپور است لذا ارجحیت میزان رشد ماهی PACU نسبت به کپور با توجه به این فاکتور رشد مشخص می گردد . جدول شماره 10 نشان دهنده میزان نسبت بازده پروتئینی تیمار های مختلف است . این نتایج نشان داده است که در بین تیمار های مختلف ماهی PACU که با غذاهای مختلف غذادهی می شدند اختلافی وجود ندارد . در کل می توان اینطور نتیجه گرفت که با توجه به برتری ضریب رشد ماهی PACU نسبت به ماهی کپور می توان این ماهی را همراه دیگر کپور ماهیان در استخر های پرورش ماهیان گرمابی یا استخر های صید ورزشی مورد پرورش قرار داد . 
منابع 

1-belgum, tihang ,2000, day/ night alternation prevails over food availability in synchronizing the activity of piaractus brachypomus living resours
2- alcantara and Fernando . Salvador tello, brood stock diet and spawning of clossoma macropomus and / or piaractus brachipomus 
3 – cremer Michael , zhang jan and zhou enhua , 2002, pacu (piaractus brachypomus ) production in pond with soy-based feed 

اقدامات ضروري جهت دستيابي به كشاورزي پايدار

کشاورزي پايدار به عنوان بينشي است كه بر اهداف انسان و شناخت وي از آثار فعاليت‌هاي كشاورزي بر محيط زيست متكي است. جهت دستيابي به چنين نظامي مي‌بايست تجربيات و دانش گذشتگان را در نظر گرفت و در كنار پيشرفت‌هاي جديد و علمي، روش‌هايي را در فعاليت‌هاي كشاورزي به كاربرد كه تاثير كمتري را بر محيط زيست دارد و سلامتي انسان را به مخاطره نمي اندازد. به منظور دستيابي به كشاورزي پايدار در نظر گرفتن اقدامات زير ضروري مي باشد(1).

 ثبات محيطي: به منظور پايداري در فعاليت‌هاي كشاورزي يكي از جنبه هايي كه مي بايست مدنظر قرار گيرد ايجاد تعادل در فعاليت‌هاي زيست محيطي مي باشد. عمده ترين روش‌هايي كه به اين امر كمك مي كند عبارتند از: حفاظت از منابع آب و خاك، جلوگيري از فرسايش، آگاهي از روابط همزيستي بين موجودات، استفاده از واريته هاي محلي و بومي، كاهش ورود نهاده هاي شيميايي به محيط، كاربرد دشمنان طبيعي در دفع آفات و كاربرد تلفيقي بخش‌هاي مختلف كشاورزي (دامپروري، زراعت و باغباني) در كنار همديگر.

 ثبات اجتماعي: يكي از ابعادي كه در دستيابي به پايداري در فعاليت‌هاي زراعي مي بايد مدنظر قرار گيرد، بعد اجتماعي است. عمده مسايلي كه منجر به ثبات اجتماعي مي شود شامل: جلوگيري از مهاجرت روستاييان با استفاده از مشوق‌هاي مناسب، بهبود كيفيت زندگي در مناطق روستايي، بهبود سطح دانش فني كشاورزان در زمينه كشاورزي پايدار و گسترش فعاليت‌هاي تعاوني و مشاركتي در بين كشاورزان مي باشد.

 ثبات اقتصادي: يكي ديگر از ابعادي كه نقش موثري در دستيابي به كشاورزي پايدار ايفا مي نمايد، ثبات اقتصادي است. جهت دستيابي به ثبات اقتصادي موارد زير را مي بايست مدنظر قرار داد: ثبات قيمت محصولات كشاورزي در سالهاي مختلف، كاهش ميزان واسطه ها در انتقال محصولات به بازار، در نظر گرفتن ميزان عرضه و تقاضا در زمينه محصولات كشاورزي و ايجاد تعادل بين آنها، در نظر گرفتن در آمد حاصل از محصول در كوتاه مدت و دراز مدت، گسترش رقابت كشاورزان در زمينه محصولات توليدي و گسترش راه‌هاي مناسب سرمايه گذاري و قابليت سودآوري.

 سياستگذاري‌ها و شيوه هاي نيل به پايداري سياست‌هايي كه مانع پايداري مي شوند تحت فشار قرار دادن منابع طبيعي موجود و محيط زيست در كشورهاي توسعه يافته و يا در حال توسعه از مشكلات متفاوتي ناشي مي شود. در كشورهاي توسعه يافته، كشاورزي در اقتصادي كه اشتغال در آن سير نزولي دارد، سهمي كوچك و رو به كاهش دارد.

در اين كشورها، سياست‌ها براي دستيابي به اهدافي نظير تثبيت قيمت‌ها براي مصرف كنندگان، حمايت از درآمد توليد كنندگان، كاهش نرخ مهاجرت از مناطق روستايي به نواحي شهري، طراحي شده اند. اين كشورها براي رسيدن به اين اهداف به استفاده از ابزارهايي تمايل دارند كه موجب حفظ قيمت‌هاي بالا براي كالاهاي كشاورزي شوند. اين امر موجب افزايش سطح توليد و بكارگيري تكنولوژي‌هايي گرديده كه زيانبار بودن آنها براي محيط زيست و كشاورزي پايدار در تمامي جهان به اثبات رسيده است.

 از سوي ديگر در كشورهاي در حال توسعه كشاورزي اغلب براقتصاد، به خصوص از لحاظ اشتغال تسلط دارد و افزايش سريع جمعيت بيشتر به نواحي روستايي مربوط مي شود. در اين كشورها كشاورزي اغلب تحت تأثير اثرات منفي برخي سياست‌ها قرار مي گيرند كه عبارتند از : ماليات بندي (مستقيم يا غير مستقيم) به منظور تهيه مواد غذايي ارزان (براي جمعيت شهري كه از لحاظ سياسي داراي اهميت هستند)، افزايش عايدات ارزي از طريق حمايت از بكارگيري زياد نهاده‌هاي بيروني براي محصولات زراعي صادراتي، دستيابي به امنيت غذايي (از طريق خودكفايي غذايي ملي)، و فقر زدايي در روستاها (از طريق ارائه يارانه براي نهادهاي كشاورزي). با توجه به چگونگي تأثير گذاري اين سياست‌ها بر اقتصاد روستايي، همگي آنها براي پايداري زيانبار هستند. اين سياست‌ها همگي به ايجاد الگوها و شيوه هايي انجاميده اند كه موجب زوال منابع موجود شده اند، در ايجاد فقر و كمبود اشتغال سهيم بوده اند، منجر به عرضه ناپايدارتر مواد غذايي توليد شده در داخل كشور و در نتيجه كاهش امنيت غذايي شده است(12).

شيوه هاي نيل به پايداري براي دستيابي به پايداري، دو شيوه راهبردي در پيش رو قرار دارد كه عبارتند از: افزايش بهره وري و برگشت پذيري از طريق متنوع سازي نظام‌ها و فعاليت‌هاي توليدي و دوم افزايش بهره وري از طريق تخصص يافتگي. افزايش بهره وري و برگشت پذيري از طريق متنوع سازي

 1-متنوع كردن نظام‌هاي توليد: نظام‌هاي متنوع توليد در كشاورزي بر پرورش محصولات مختلف زراعي به همراه انواع مختلف دام استوار مي باشند. متنوع سازي ممكن است مستلزم ادغام عناصر مختلف كشاورزي، جنگلداري و شيلات در چندين تركيب مختلف باشد. متنوع سازي موجب كاهش مخاطرات ناشي از تغيير مقدار تقاضا، دگرگوني شرايط جوي و آب و هوايي، ابتلا به آفات و بيماري‌ها مي شود. متنوع سازي هم‌چنين موجب حفظ باروري خاك مي شود. در همان حال بازده را مي توان از طريق كشت چندگانه زراعي و كاربرد چند منظوره زمين افزايش داد.

2- متنوع سازي فعاليت‌هاي اقتصادي: متنوع سازي درآمد بخش مهمي از هر راهبرد توسعه پايدار اعم از روستايي و كشاروزي را تشكيل مي دهد. به طور اساسي براي گسترش نظام‌هاي چند فعاليتي دو راه وجود دارد: تلفيق فعاليت توليدي با فرآوري محصولات آن و تلفيق فعاليت‌هاي زراعي با فعاليت‌هاي غير زراعي. تلفيق فعاليت‌هاي زراعي و غير زراعي به توسعه بخش‌هاي صنعتي و خدماتي در نزديكي مناطق كشاورزي بستگي دارد. در نظام‌هاي چند فعاليتي از طريق هدايت نيروي كار به سمت فعاليت‌هاي غير زراعي كه مكمل درآمد خانواده اند، توليد، متنوع تر مي شود. اين امر موجب تشويق پس انداز و به دنبال آن سرمايه گذاري در نهاده ها وتجهيزات كشاورزي مي گردد و نيز به نوبه خود مي تواند موجب افزايش دوام كشاورزي و حفظ ظرفيت بهره وري زمين و محصولات زراعي شود (11).

افزايش بهره وري از طريق تخصص يافتگي نظام‌هاي تخصصي پرنهاده، اغلب بيشترين فاصله را از اكوسيستم هاي طبيعي دارند و بايد دقت كرد كه از مشكلات زيست شناختي و بوم شناختي ناشي از بكارگيري بيش از حد نهاده ها احتراز شود. در جايي كه خاك‌هاي بارور و خرده اقليم هاي مساعد يا نزديكي به بازارها وفرصت‌هاي منحصر به فردي براي توليد پر منفعت محصولات زراعي ارائه مي كنند، اين روش نقش مهمي ايفا مي كند. از آنجا كه اتكا به نهاده هاي بيروني ممكن است هم‌چنان زياد باشد در چنين نظام‌هايي بايد درآمد كافي براي تأمين هزينه هاي حفاظت از محيط زيست فراهم آيد. در بهبود نظام‌هاي توليدي تخصصي هدف اصلي بايد پايدار كردن كل اين زنجيره ها از جمله توليد و فرآوري و بازاريابي باشد (6).

مشكلات موجود براي دست يافتن به پايداري كشاورزان معمولاٌ از توليدات و قابليت توليد زمين هايشان آگاه هستند و خواهان افزايش و نگهداري توليدشان مي باشند. اما به دلايلي نمي توانند قابليت توليد زمين هايشان را ثابت نگه دارند. اين دلايل عبارتند از : وضعيت اقتصادي- اجتماعي كشاورز، قابليت دسترسي به تكنولوژي و انتقال و مقبوليت آن، سياست‌ها و پشتيباني دولت‌ها، مشكلات زمين، خاك و آب(2) .

سه مورد اول براي رسيدن هر برنامه توسعه اي به ثبات و سلامتي محيط براي كشاورزي، مهم و تعيين كننده است. تعيين كننده هاي فيزيكي كه اثرات معني داري بر روي توليد و ثبات دارند عبارتند از : خاك (فرسايش و يا حاصلخيزي خاك)، آب (آلودگي، مقدار بارندگي)، اتمسفر(باران اسيدي، افزايش SO 2 و CO 2 ) مواد شيميايي مثل د.د.ت، علف كش‌ها و كودها

نویسنده: میرا ادیب

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی

(عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی ومنابع طبیعی خراسان رضوی)

بررسی زیستی حشره چوبک 

بنادر ماهیگیری ، صید و کیفیت آبزیان

در حال حاضر بیش از142 هزار صیاد در استانهای ساحلی شمال و جنوب کشور در طول 2700 کیلومتر نوار ساحلی دریای خزر و خلیج فارس و دریای عمان به صید و صیادی اشتغال دارند ، این افراد در قالب 409 تعاونی صیادی شامل تعاونیهای صیادی پره ، کیلکا ، و خدمات صیادی متشکل شده اند ، تعداد شناور های صیادی در مجموع 10891 فروند میباشد که شامل 7847 فروند قایق و 2999 فروند لنج و 45 فروند کشتی صیادی می گردد ، که با وجود 57 بندر ماهیگیری و 102 مرکز تخلیه صید بزرگ و کوچک در استانهای جنوبی و شمالی کشور، ضمن ارائه تسهیلات تخلیه و بارگیری دراین بنادر و کاهش مشقات صید برای صیادان، حدود81 در صد صید استحصالی از دریا در بنادر ماهیگیری  تخلیه میگرد  که استفاده از امکانات و تجهیزات موجود در بنادر ضمن ارائه تسهیلات به تخلیه بهتر و سریعتر صید ، باعث افزایش کیفیت و حمل کیفی  و بهداشتی محصولات صید شده توسط ماشین های حمل خواهد شد ، البته به منظور حفظ کیفیت آبزیان از ابتدای صید تا زمان تخلیه در شناورهای سنتی ارز انبارها ی نگهداری بهداشتی ماهی با پودر یخ و در شناورهای صنعتی مستقیما منجمد میگردد . 

در طرح احداث بنادر صیادی که 21 پروژه بزرگ بندر صیادی را شامل میگردد ، تعداد 11 پروژه به اتمام رسیده و مابقی در حال ساخت می باشد ، اعتبار هزینه شده در این طرح معادل 980 میلیارد ریال بوده ود ر سال 87 نیز اعتبار مصوب این طرح 100 میلیارد ریال میباشد . 
در طرح بهسازی بنادر صیادی که شامل 12 پروژه بندر صیادی است ، تعداد 5 باب از پروژه های این طرح خاتمه یافته است و اعتبار هزینه شده در این طرح 460 میلیارد ریال بوده و در سال 87 نیز اعتباری معادل 32595 میلیون ریال دارد .

آبزیان به دلیل داشتن اسیدهای چرب غیر اشباع شکننده ماده غذایی بسیار حساس و فساد پذیری بوده و زمانی که در معرض هوا و حرارت قرار می گیرند اسیدهای چرب غیر اشباع آنها به راحتی اکسید شده و نه فقط خاصیت خود را از دست می دهند، بلکه ممکن است به موادی مضر تبدیل شوند. بنابراین در صید، نگهداری، عمل آوری و حمل و نقل این دسته از مواد غذایی بایستی بیشترین مراقبت را اعمال نمود. تغييرات ارگانولپتيك در صيد، حمل و فرآوري نهايي محصول ضايعات و خسارات اقتصادي به سرمايه گذاري بخش آبزیان وارد مي نمايد لذا بايد براي حفظ اين محصولات با ارزش تلاش كرد. هندلينگ صحيح و رعايت اصول بهداشتي از مزرعه تا كارخانه فرآوري مي تواند تا حد قابل قبولي از ميزان ضايعات كم كند و امكان حضور موفق تر در بازارهاي جهاني را فراهم آورد.
چهار عامل زیر عوامل موثر بر کیفیت گوشت ماهي بعد از مرگ عنوان نموده است : 
• متلاشي شدن بافت به وسيله آنزيمها خصوصا آنزيمهاي پروتئاز که باعث تجزيه پروتئينها ميشوند. آنها كيفيت ظاهري ماهي را نيز همچون مناسب بودن آن براي فرآوري بو و مزه و ارزش غذايي آن تغيير ميدهند. اين آنزيمها هم در بافت گوشت خود ماهي وجود دارند و هم از ميكروارگانيزم هايي كه در دستگاه گوارش ماهی موجودند تولید می شوند. آلودگي به وسيله ميكروبهاي بيروني نيز ميتواند در اين زمينه نقش داشته باشد. 
• افزايش فرآورده هاي متابوليكي به واسطه ميكروارگانيزم هايي كه به تعداد زياد در داخل محصول رشد مي كنند. بو و مزه محصول را تغيير مي دهند و حتي مي توانند سمي بشوند. نمونه اين فرآورده هاي متابوليك عبارتند از تري متيل آمين، اسيد آمينه هاي آزاد، آمونياك و يا تركيبات قليايي بخار شدني داراي نيتروژن.
در حال حاضر روشهای متعددی برای سرد کردن ماهی پس از صید آن و در هنگام حمل و نقل وجود دارد از جمله می توان به استفاده از آب سرد شده دریا، استفاده از یخ به شکلهای مختلف و غیره اشاره نمود. براي سرد کردن آب دريا دو روش افزودن يخ و استفاده از سيستم تبريـد مکـانيکي، عملـي ترين روش ها است. به سيـستمي کـه در آن آب با اضافه شدن يخ سرد مي شود Chilled Sea Water (CSW) و بـه سيـستمي کـه آب را بـا استفاده از تبريد مکانيکي سرد مي کند Refrigerated Sea Water (RSW) اطلاق ميگردد .

وحید فروزنده 
کارشناس بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران

vahid_fro@yahoo.com

مهندسی ژنتیک در کشاورزی 

حشرات چگونه روی سقف و دیوار راه می روند؟

مدیریت اصلاح رفتار و پرورش حشرات

زندگی از نگاه حشرات 

مهاجرت سنجاقک ها