تحقیق درباره عبادت

عبادت یعنی بندگی و پرستش ، اطاعت امر خدا ، انجام تکلیف الهی ، خواست خود را فدای خواسته پروردگار کردن ، گردن نهادن به احکام شرع و ... آنچه به عنوان تکلیف و عبادت انجام می شود ، به لحاظ نیت و محتوا و کیفیت انجام و خصوصیت فردی هر کس و ... مراحل و مراتبی می یابد .

گاهی عمل عبادی ، تنها نرتبه صحت و درستی را از نظر رعایت شرایط دارد ، گاهی به مرتبه قبول می رسد ، و گاهی هم صفت کمال می یابد. پس برای عبادت ، شرایطی به صورت زیر مطرح است :

شرایط صحت عبادات – شرایط قبولی عبادات – شرایط کمال عبادات

و اینک توضیحی پیرامون این سه مرحله و سه نوع شرایط :

شرایط صحت عبادات

هدف درست و شکل صحیح عبادت ، دو عامل مهمّ در صحّت آن است . یعنی هم مقصود از عبادت باید رضای خدا و قصد قربت و انجام فرمان الهی باشد ، نه جلب نظر مردم و ریا و خودنمایی و هم صورت ظاهری آن ، طبق دستور باشد ، حتی در جزئیات آن.

عمل خالص و نیت خدایی در عبادات ، آنست که چشمداشت تمجید و تشکر از مردم نداشته باشیم ، برای خدا کار کنیم و اجر خود را در بندگی و طاعت ، از او بخواهیم امام صادق علیه السلام فرمود : ( والعملُ الخالص الذی لاتریدُ ان یحمدک علیه احد الا لله ) عمل خالص عملی است که در انجامش ، جز از خدا ، از احدی انتظار سپاس و ستایش نداشته باشی . عامل دیگر صحت عبادت به شکل آن مربوط است یعنی عمل طبق آنچه گفته اند و مطابق دستور شرع ، نه بر اساس ذوق و سلیقه شخصی یا مد روز یا پسند مردم. اینکه مثلا نماز را چگونه باید خواند ، کجا آهسته و کجا بلند کجا و کجا ایستاده ، کجا آهسته و کجا بلند ، کجا نشسته و کجا ایستاده ، کجا چهار رکعت و کجا دو رکعت و ... همه طبق دستور باشد گرچه هم عبادت است.

رسول خدا فرمود ( لاقول و لاعمل نیّه الا باصابه السنه )

هیچ ارزشی برای گفته ها و عملها نیست ، مگر آنجا که به سنت برسیم و متعبّر باشیم و طبق دستور ، عمل کنیم.

اگر به شما بگویند در صد قدمی اینجا گنجی است می توانید استخراج و تصاحب کنید ، اگر 98 قدم یا 102 قدم بروید و حفر کنید به گنج دست نخواهید یافت و رنج بیهوده کشیده اید.

در گرفتن شماره تلفن کسی ، یک شماره اشتباه و کم و زیاد تماس را با خانه یا ادارة دیگری بزقرار می کند و کلید ، اگر یک دندانه کم یا زیاد باشد یا جابه جا ساخته شود قفل را نخواهد گشود و کسانی از روی انحراف ، در شکل عبادت خدا تغییراتی می دهند . این تغییر دادن گاهی از روی لجاجت است ، گاهی روشنفکرمآبی ، علت آن است گاهی مقدس مآبی و کلاه شرعی سبب آن می شود و گاهی جهالت و نادانی یا عوامل دیگر (تعبّر) آنست که حتی در شکل عمل هم آنگونه که دستور دین است بی کم و کاست ، عمل کنیم تا به مفهوم صحیح (بندگی) کرده  باشیم.

شرایط قبولی عبادت

مقصود شرایطی است که رعایت آنها و فراهم بودنش ، علاوه بر درستی عمل موجب قرب به خدا و جلب رضای اوست . ممکن است نمازی صحیح باشد ولی سبب رشد و تزکیه ی روح نشود همچون دارویی که شفابخش نباشد ، یا جنسی که در بازار بی مشتری باشد ، عبادت هم گاهی تنها در حدّ نجات بخشی از کیفر است ولی گاهی انسان را محبوب خدا و عمل را مقبول درگاهش می سازد در آیات و روایات نکات بسیاری پبرامون قبولی عبادت و عمل مطرح است.

در بعد اعتقادی ، ( ایمان )

قرآن کریم می گوید : اعمال شایسته و صالحات ، از کسی که (مومن) باشدموجب حیات طیبه می شود (من عمل صالحا من ذکر او انثی و هو مومن فلنحیینه حیاة طیبه ) و در آیه دیگری چنین است که ( و من یکفر بالایمان فقد حبط عمله ) کسی که کفر ورزد و ایمان را نپذیرد ، اعمالش تباه می شود آنکه خدا را باور ندارد ، چگونه انتظار دارد که پرستش هایش مورد پذیرش آفریدگار قرار گیرد؟

در بعد اخلاقی ( تقوا )

کار نیک ، بر مبنای خداترسی پذیرفته است و بندگی خدا با شرط تقوا و ترک گناه ، قبول می شود. قرآن پس از ذکر داستان هابیل و قابیل که هر دو به درگاه خداوند قربانی کردند و قربانی یکی پذیرفته و دیگری ردّ شد ، می فرماید :

(انما یتقبل الله من المتقین ) خداوند ، تنها از اهل تقوا ، (قبول) می کند آنکه دزدی کند و مال دیگران را انفاق کند ، مقبول نیست . آنکه حق مردم را بخورد و به نماز بایستد ، نمازش مردود است . آنکه نماز را ترک کند ولی جهاد نماید یا به دیگران ستم کند و نماز لخواند ، یا به دیگری تهمت بزند و غیبت کند و به زیارت هم برود ، یا چشم ناپاک به نوامیس مسلمین داشته باشد و نماز شب هم بخواند آن نماز و جهاد و این زیارت و نافله را خدا نمی پذیرد چون همراه باتقوا نیست و بدون تقوا ، هیچ عملی برای انسان عمل خیر به حساب نمی آید.

در بعد خانواده (رعایت حقوق)

زن و شوهر نسبت به هم حقوق متقابل دارند ، مردی که همسرش را ، یا زن یکه شوهرش را بیازارد ، خدا نماز و کارهای نیک او را نمی پذیرد. این ، مدلول کلام حضرت رسول است. به روایت امام صادق علیه السلام  : ( مَن نظراِلی اَبَویهَ نَظَرماقتٍ و هما ظالمانِ له . لَم یَقبَلِالله له صلاۃً) فرزندی که از روی خشم به پدر و مادر خود نگاه کند – هر چند والدین در حق او کوتاهی و ظلم کرده باشند – نمازش از سوی خدا پذیرفته نیست . پیوند با  خدا در صورتی می توان از این نردبان به عروج معنوی رفت که پایه اش لغزان نباشد. پایه استوار این ارتباط با خدا روابط صحیح میان افراد خانواده است.

(نشانه قبول)

با اینهمه شرایطی که برای قبولی عبادت و نماز است ، باید مراقب بود که نماز بیفایده و پرستش بی خاصیت نداشته باشیم . صرف انجام تکلیف کافی نیست باید چنان انجام وظیفه کرد که صاحب فرمان که خداوند است بپذیرد.

حضرت علی ( ع) می فرمایند :

( کوُنوا عَلی قبول العمَلِ اَشدَّعنایةً منِکم علی العمل )

بیشترین توجه شما به قبول عمل باشد ، نه اصل عمل . با این حساب از کجا باید فهمید که طاعتتان را خدا پذیرفته است .

امام صادق ( ع) نشانه آنرا چنین بیان می کند : «مَن اَحَبَّ اَن یَعلَم اَقبلَت صَلواته ام کم تُقبِل فَلیَنظُرهَل مَنَعَتهُ صَلواتهُ عن الفحشاء والفکر ؟ بِقدرما مَنَعتهُ قُبلت مِنه »

هر که می خواهد بداند آیا نمازش پذیرفته شده یا نه ، ببیند آیا نمازش ، او را ازگناه وزشتی بازداشته است ؟ به هر مقدار که نماز او مانع گناه ومنکر شده نمازش قبول شده است .

                                          شرایط کمال عبادت   

غیر از شرط صحت و شرط قبول ، شرایطی هم برای کمال عبادت است . یعنی اگر این شرایط باشد . عمل عبادی ارزشی فوق العاده و کمالی بالاتر خواهد داشت . عبادات و اعمالی که شرایط زیر را داشته باشد ، برتر وکاملتر است .

1- ( مشکل تر بودن ) 2- (نظم ) 3- ( مهم تر ) 4-( برکت ) 5- ( سبقت ) 6- ( نشاط ودوام ) 7- (بصیرت ویقین )8 - ( سیمای ( نماز ) درآینه وحی )

البته عبادت ، عنوان عامی است که نمونه ها و مصداق های فراوانی را دربرمی گیرد وتنها در  (نماز) خلاصه نمی شود .

حج ، روزه ، امر به معروف ونهی ازمنکر . ولی در میان  اعمال عبادی نماز برجستگی و درخشندگی خاصی دارد و جلوه روشن تر عبادت و پرستش خدا به حساب می آید .

 نماز بزرگ ترین عبادت ومهمترین سفارش همه انبیاء است .

حدیث

پیامبر اکرم : وقتی دیدی زنها سرهایشان را مثل کوهان شتر درست کردند ایشان را لعنت کنید که آنها ملعونند و نمازشان قبول نیست .

حضرت مهدی علیه السلام ( هیچ چیز مانند نماز بینی شیطان را به خاک نمی مالد پس نماز بگذار وبینی شیطان را به خاک بمال. )

حضرت مهدی علیه السلام ( ملعون است ملعون است کسی که نماز صبحش را تأخیر بیندازد تا زمانی که ستارگان محو شوند .

سبب قرب داور است نماز                                 فرق  مؤمن  زکافر است نماز

درمیان خدا ومخلوقش                                       ارتباطی مکّدر است نماز

سپر آتش است روزه ولی                                   ناجی روز محشر است نماز

مهد آن علی است روح نماز                               بر مهد و آل او صلوات    

تنگ است بسی به سینه ام راه نفس                     از بس که به راه حق نمی بینم کس

پرگشته چوخه سراسر ز ظلم ونفاق                     ای پادشه عصر به فریاد برس