در چه کشورهایی و چگونه برنامه مقاوم سازی اقتصادی اجرا شده است

پاسخ  :

شاید این طور به نظر برسد که استفاده از عبارت «اقتصاد مقاومتی» به تازگی راه افتاده باشد، اما حقیقت این است که این موضوع در کشورهای دیگر و به نام‌های مختلفی شناخته می‌شود.

به گزارش نیلکوه به نقل از خبرگزاری مهر: شاید بحث اقتصاد مقاومتی برای برخی بحثی جدید به حساب بیاید ولی حقیقت آن است که این موضوع در ایران و جهان به نامهای مختلف هم که شده کم وبیش جریان داشته است. بیایید باهم برخی از این کشورها و اتفاقات را مرور کنیم:

ایران

آیت الله آقانورالله اصفهانی از علمای مهم و اثرگذار دوران مشروطه و برادرش آقا نجفی که مرجع تقلید بود باتوجه به تضعیف صنایع ملی توسط اجناس خارجی با حمایت جمعی از علمای تراز اول اصفهان، بیانیه ۱۰ ماده‌ای جالبی در اقتصاد منتشر کردند و نهضت تحریم کالای خارجی را برای رونق اقتصاد داخلی راه انداختند. این نهضت با ایجاد یک شرکت تولیدی به نام شرکت اسلامیه تواسنت موج آفرین باشد که به واسطه آن شرکتهای تولیدی زیادی در آن زمان با اهداف مشابه در ایران راه اندازی شد. جالب آنکه شرکت اسلامیه نیز در آن زمان در کشورهای مختلف از جمله هند، آذربایجان، انگلیس، عراق و... شعبات خود را نیز دایر نمود.

هند

چند سال بعد از حرکت جالب علمای اصفهان گاندی قیام خود را آغاز کرد او که وکالت خوانده بود در مسیر انقلاب خود اقتصاد مقاومتی را سرلوحه قرار داد و با تحریم اجناس خارجی و تبلیغ اجناس هندی انقلاب هند را به ثمر نشاند تصاویر گاندی در کنار چرخ نخ ریسی جالب توجه است. شعاع تاثیر مبارزه منفی گاندی تا آنجا پیش رفت که هندی‌ها در بسیاری از شهرهای بزرگ، مثل روزگار ساوونارولا، جشن‌های بزرگ پارچه‌سوزی ترتیب دادند که در آن هندیان و بازرگانان ثروتمند، از خانه‌ها و انبارهایشان، تمام پارچه‌های خارجی را بیرون آورده، به آتش انداختند. آنگونه که فقط در یک روز، در بمبئی۱۵۰,۰۰۰ طاقه پارچه را به شعله‌های آتش سپردند!

باتوجه به فاصله زمانی کوتاه میان نهضت تحریم که توسط آقانورالله نجفی به راه افتاد با قیام گاندی و نیز حضور نماینده‌های شرکت اسلامیه که داعیه دار تولید ملی در ایران و صادرات آن به خارج بودند در شهرهای کلکته و بمئی هند و نیز لندن حتی می‌توان این احتمال را هم داد که گاندی با توجه به مناسبات نزدیکش با مسلمانان و شخص "جواهرلعل نهرو" نهضت خود را از ایرانیان الگو گرفته باشد. چه‌آنکه ایران و هند سالها دو کشور همسایه بودند و با هم تعاملات بسیاری داشتند حتی اولین فیلم سینمایی ایرانی با زبان فارسی در هند تولید شده است.

ژاپن

ژاپنی‌ها نیز از گذشته در تعصب روی اجناس خود مشهور بوده‌اند آنها تا تاسیس و راه‌اندازی کارخانه کفش در کشورشان از کفش‌های خارجی استفاده نکردند و حتی امپراطور ژاپن تا زمانی که اولین کارخانه شیشه در ژاپن احداث نشد اجازه نداد تا پنجره‌های قصرش با شیشه خارجی مجهز شود. این تعصب ژاپنی‌ها هنوز هم در این کشور وجود دارد و شعار «ژاپنی ژاپنی بخر» به قسمتی از فرهنگ ژاپنی‌ها تبدیل شده تا آنجا که یک شرکت کره‌ای برای نفوذ در بین ژاپنی‌ها شبکه اجتماعی خود را که به "لاین" مشهور است با این اسم که ژاپنی است وارد بازار این کشور کرد و هنوز هم بسیاری از ژاپنی‌ها از این کلاهبرداری کره‌ای مطلع نیستند.

مهدی جوانمردی دانشجوی دکتری فن‌آوری اطلاعات در ژاپن می‌گوید: مردم ژاپن یک ویژگی خاص و مشهور دارند که اگر کالایی ژاپنی‌اش موجود باشد از اجناس خارجی مشابه آن استفاده نمی‌کنند و لاین از همین موضوع استفاده کرد.

دوران اقتصاد مقاومتی در انگلیس

در مورد تاریخچه اقتصاد مقاومتی با اشاره به همین موضوع در انگلیس می‌خوانیم که : در نگاه تاریخی، شکل‌گیری سازمانهای فراملی مشاهده می‌شود. در سال ۱۶۰۷ انقلاب صنعتی انگلیس با بهره‌وری در کشاورزی شروع شد و در فاصله سالهای ۱۶۷۰تا ۱۷۷۶(حدود ۱۰۰ سال) انگلیس یک دوره درون گرایانه جدی را تجربه کرد به طوری که مرزهای خود را به ورود هرگونه کالای خارجی بست؛ و هنگامی که مذاکرات پارلمان انگلیس را مشاهده می‌کنیم، می‌بینیم نسبت به ورود کالای خارجی بسیار حساس بودند و حتی در یک بازه ۶ ماهه در اواخر قرن ۱۸ قیمت گندم هفت برابر می‌شود و به بدنه کارگری، به دلیل ثابت ماندن دستمزد، فشار زیادی وارد می‌شود ولی پارلمان اجازه نمی‌دهد گندم وارد شود.

• برزیل

یک از تجربه­ های برزیل درباره مقاومت اقتصادی به اتخاذ راهبرد صنعتی کردن از طریق جایگزینی واردات  برمی­ گردد که به کارگیری چنین راهبردی حاصل نوسانات بازار این کشور به علت بحران ­ها و تجارت جهانی بود؛ لذا در ابتدا به منظور جبران ضررهای ناشی از چنین نوساناتی، رویکرد جایگزینی واردات کالاهای مصرفی انجام شد که موجب تقویت تولید داخلی و اتکا به درون شد.

• ونزوئلا

با شدت گرفتن تحریم ­های آمریکا از سال ۲۰۱۱ علیه ونزوئلا، این کشور با دولت­ های ایران، روسیه، کره، سوریه و چین روابط تجاری روابط خود را برقرار کرد و از راه فروش محموله ­های نفتی به این کشورها سعی بر این داشت که بتواند با تحریم ­ها مقابله کند. در سال ۲۰۱۳ آمریکا تحریم ­ها را بر ونزوئلا بیشتر کرد و مبادلات سلاح را نیز بر ونزوئلا ممنوع کرد. در سال ۲۰۰۸ نیز ایالات متحده دارایی ­های بانک بین ­المللی دسالورو ضبط کرد و ونزوئلا را از هرگونه مبادله با شرکت های آمریکایی تحریم کرد. بر این اساس ونزوئلا اقدام به تأسیس بانک کرد که تمام مبادلات میان ایران و ونزوئلا FBVIاز طریق این بانک به انجام می­ شد و نیز روابط تجاری خود را با این کشور گسترش داد و بانک ­های ایران می­ توانستند از طریق مؤسسات مالی ونزوئلا فعالیت­ های خود را تسهیل نمایند.

• چین

در حالی‌که سازمان‌های بین‌المللی اعلام کرده بودند چین در سال ۲۰۱۶ اقتصاد آمریکا را مغلوب می‌کند اما اکنون صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده چین دو سال زودتر و در سال ۲۰۱۴ از اقتصاد آمریکا پیشی گرفته و به بزرگ‌ترین اقتصاد دنیا تبدیل شده است.به این ترتیب چین پس از چهار دهه رشد و توسعه اقتصادی توانست آمریکا را که از سال۱۸۷۲تاکنون اولین و مهم‌ترین اقتصاد جهان شناخته می‌شد پشت‌سر بگذارد و خود در جای آمریکا قرار گیرد. در کنار همه تیزبینی‌ها و ذکاوت چینی‌ها که از ۱۹۴۹به بعد در دستور کار آنها قرار گرفت، می‌توان گفت آنچه اقتصاد چین را مورد توجه همگان قرار داد تحولات۱۹۸۰ به بعد در این کشور بود. در این دوره این کشور رشد خود را آغاز کرد. رشدی که در ‌آن از هیچ‌کدام از دستورهای بانک‌جهانی و صندوق بین‌المللی پول تبعیت نشد و این کشور توانست با شناخت اقتصاد خود و دنیا، به تجربه‌ای منحصر به‌ فرد دست پیدا کند. به نحوی که در یک دوره کمتر از۳۰ ساله بدون عضویت درGATTوWTOتوانست صادرات خود را ۷۰ برابر کنند . رشد صادرات و توسعه اقتصاد با افزایش اشتغال در این کشور همراه بود. این کشور توانست در مدت کمتر از ۲۵ سال، ۲۲۶ میلیون فرصت شغلی ایجاد کند، یعنی سالانه بالغ بر۹ میلیون شغل در چین، آن ‌هم با ۳۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌‌گذاری. این کشور توانست در سال‌های۱۹۸۰ تا ۱۹۹۹ حدود۵۰۰ میلیون‌ نفر را از زیر خط فقر نجات دهد.

فرانسه

فرانسه بعد از جنگ جهانی دوم آسیب جدی و زیادی خورد. اما این کشور که خودش زادگاه نظریه پردازان بزرگ اقتصادی است. با تاکید بر تولید ملی توانست گامهای موثر و مناسبی را در این عرصه بردارد. نشریه فرانسوی بلومبرگ، در گزارشی در مورد توجه مردم فرانسه به اجناس تولید داخلی می‌نویسد: فرانسوی‌ها برای حمایت از تولید ملی و اشتغال کشور خود حاضرند کالاهای فرانسوی را با قیمت بالاتر خریداری کنند. براساس این گزارش که در سال ۲۰۱۱ منتشر شده است، ۵۰ درصد مردم فرانسه حاضرند برای خرید کالاهای ساخته شده فرانسه، پول بیشتری هم بپردازند. طبق این گزارش مردم فرانسه برای حمایت از تولید ملی و هم وطنان تولیدکننده‌شان حاضرند ۵ تا ۱۰ درصد قیمت بالاتری را بپردازند. این در حالی است که قیمت نهایی کالاهای تولید شده در فرانسه، بین ۱۵ تا ۲۵ درصد، گران‌تر از کالاهای مشابه تولید شده در کشوری مثل چین است. این عرق ملی مردم فرانسه برای حمایت از تولید ملی و محصولات داخلی باعث شده است در کنار سایر اقدامات، زمینه مناسبی برای پیشرفت تولید ملی در این کشور فراهم شود. در این میان تلاشهای فرهنگی این کشور همچنان ادامه دارد.

مستند «من با محصولات ۱۰۰ درصد فرانسوی زندگی می‌کنم» اثر مشترک  بنجامین کارل، بنجامین آدور، کرین داسفور از آن دسته‌ آثار فرهنگی فرانسوی محسوب می‌شوند که سعی در تحریک مردم در این راستا دارند.

امریکا

پیروزی دونالد ترامپ سرمایه‌دار مشهور امریکایی بر هیلاری کلینتون به باور بسیاری از کارشناسان سیاست غیرقابل باور بود ولی جدا از طرح مسائل نژادپرستانه از سوی ترامپ که اجداد خودش نیز زمان زیادی نیست به امریکا مهاجرت کرده‌اند، شعار "امریکایی امریکایی بخر  و آمریکایی استخدام کن " و جدیت او در این عرصه باعث محبوبیت ترامپ میان مردم ایالات متحده شد.

ترامپ به محض ورود به کاخ ریاست جمهوری قوانین سختگیرانه‌ای برای شرکت‌های امریکایی در جهت حمایت از نیروی کار امریکایی به مرحله اجرا گذاشت.

« جنس آلمانی بخر»

دکتر عادل پیغامی درمورد اقتصاد آمان و بحث اقتصاد مقاومتی در این کشور می‌گوید: آلمانی که امروز در بحران اقتصادی اروپا نه تنها سرپا ایستاده است بلکه دارد اروپا را فتح می‌کند، پایه قوت اقتصادی‌اش بر می‌گردد به خروج از استعمار انگلیس در ۱۸۲۷ با آقای لیست و با ناسیونالیزم اقتصادی. ناسیونالیزم اقتصادی هم چیزی نبود جز تاکید بر اینکه « جنس آلمانی بخر» من سخنرانی های لیست را در مجلس آلمان آن موقع (پروس) برای بچه‌ها سر کلاس خواندم، و پرسیدم : چه جمله‌ای در ذهنتان نقش بست؟ همه گفتند: تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه آلمانی. آلمان، و حتی انگلیس هم همین مسیر را طی کرده است. در انگلیس قرن هجدهم آدام اسمیت از بازارهای باز صحبت می‌کند. دانشجوی اقتصاد اگر نداند، دچار اشتباه می‌شود و فکر می‌کند توصیه به بازارهای باز، جهانی شدن بازارها و عدم محدودیت بازارها، یک توصیه علمی است. علمی هست ولی در زمان و مکان خودش.

تعصب بالا نسبت به کالای کره‌ای

فرهنگ مصرف در کشور کره نیز بسیار قابل توجه است. کره‌ای‌ها حساسیت و تعصب بالایی نسبت به کالاهای بومی خود دارند؛ به نحوی که به سادگی حاضر نمی‌شوند کالاهای خارجی مشابه مصرف کنند، حتی گاهی با کیفیت بسیار بالاتر. به عنوان مثال به رغم اینکه خودروهایی از جمله محصولات تویوتا، مرسدس بنز، بی ام دبلیو و ... به نسبت خودروهای کره‌ای از کیفیت بالاتری برخوردارند، امثال اینگونه خودورهای خارجی به ندرت در خیابان‌های کره‌ جنوبی به چشم می‌خورند (با وجود اینکه کره‌ای‌ها به طور متوسط درآمد لازم برای خرید برندهای مشهورتر خودرو را دارند). حتی خودروهای تشریفات که در اغلب کشورهای جهان از نوع مرسدس بنز انتخاب می‌شوند در این کشور محصولات هیوندایی و کیاموتورز (بومی کره جنوبی) هستند.

در تصاویر زیر- خیابان‌های کره جنوبی- تقریبا قریب به اتفاق خودروها محصولات هیوندایی و کیاموتورز هستند.

مقابله با تولید ملی

تاکید کشورها بر تولید ملی باعث شد تا در فروردین ماه ۱۳۹۶ سازمان تجارت جهانی، صندوق بین المللی پول و بانک جهانی گزارشی با عنوان "تجارت را موتور رشدی برای همه کنیم" را در برلین، پایتخت آلمان منتشر کنند. آنها اعلام کردند قاعده تجارت به عنوان محرک رشد اقتصاد جهانی به وسیله رکود در اصلاحات تجاری از اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی و افزایش حمایت از تولید داخلی پس از بحران مالی جهانی در سال ۲۰۰۸، تهدید می‌شود,