فضای مجازی چیست؟

فضای مجازی جهانی موازی با جهان واقعی است که همه ی وجوه تکرار شونده ی زندگی در جهان واقعی را شامل می شود و به گفته ی دکتر عاملی فرآیندی است که به همگن سازی با جهان واقعی می انجامد.به گفته ی او:" فضاي مجازي يك تكنولو‍ژي از سنخ "تك تكنولوژي ها" مثل ماشين لباس شوئي و يخچال و يا حتي تكنولوژي هاي رسانه اي مثل راديو، تلويزيون و سينما نيست. جهان مجازي يك "ابر تكنولوژي" است كه در ذات جهان شمول خود، بعد ابزاري آن بسيار كم رنگ مي شود و جهان واقعي را به جهان مجازي نزديك مي كند."

اگر چه در تفکیک واژه های این ترکیب در معنای واژه ی مجاز ممکن است با غیر حقییقی یا ضد حقیقی بودن مواجه شویم اما مسئله این است که فضای مجازی به همان میزان دنیای واقعی حقیقت دارد!

بنابر این در این که مجازی در این ترکیب به چه معناست باید ظرافت بیشتری به کار برد.

چنانچه مجاز برای تمامی مفاهیم در مقابل حقیقت بودن.وهمی و خیالی بودن .در مقایسه با محسوس بودن .ذهنی بودن .در مقابل عینی قرار گرفتن. خارج از معنای اولیه بودن و فضای دوم به ویژه دوم بودن به کار می رود.

اما مسئله این است که در ترکیب فضای مجازی مجاز حقیقتا به چه معناست؟

اگر فضای مجازی را مترادف با شبکه ی جهانی اینترنت بدانیم فضای مجازی امکان بهره بری از واقعیت ها در خیال بدون کاربرد مواد را به ما می دهد پس شاید واژه ی مجازی تا حدودی به معنای خیالی بودن اشاره داشته باشد.چنانچه در این فضا ما بسیاری چیزها را خیال می کنیم.مثل حضور خیالی در فضاهای مختلف!

اما باید توجه داشت در مقایسه و در مقابل محسوس بودن این فضا به چه معنا خواهد بود؟

اینکه در این دنیای بزرگ که در تعامل با دنیای واقعی ما قرار گرفته بسیاری از مفاهیم معنای متفاوتی می یابد چندان قابل انکار نیست.

چنانچه نمی توانیم بگوییم در فضای مجازی مکان و زمان وجود ندارد.چرا که در این فضا مان هست اما مفهوم آن با آنچه در دنیای واقعی هست متفاوت است.از طرف دیگر همین محسوس بودن هم معنای جدیدی می یابد.به عنوان مثال ممکن است ما از طریق فضای مجازی بو طعم و...را حقیقتا حس کنیم ولی این حس کاملا آن چیزی که در دنیای واقعی تجربه می کنیم نیست.

معنای دیگر مجازی ذهنی است.ذهنی و انتزاعی بودن فضای مجازی به همان معنای در مقابل مسائل عینی قرار گرفتن است.چنانچه بسیاری از فعالیت هایی که در فضای مجازی انجام می گیرد عینی نیست.این معنا بسیار با معنای خیالی بودن فضای مجازی نزدیک است.

اما از نظر دکتر عاملی مهم ترین معنای مجازی در ترکیب فضای مجازی دوم بودن آن است.چرا که همه ی معانی ذکر شده کمابیش به این معنی اشاره دارند و آن چه در اولین تصورات در مورد فضای مجازی به ذهن خطور می کند دنیایی حقیقی در کنار در کنار دنیای واقعی است که پس از آن قرار دارد و ایندوم بودن نیز به سبب تصنعی بودن آن است.

فضای مجازی دنیای کاملا ساختگی و تجاری است. این بدان معنا نیست که همه ی فعالیت هایی که در رابطه با آن قرار می گیرد مستقیما با پول سروکار دارد .امادر نهایت چون هدف تمام فعالیت های صورت گرفته در آن سود بردن و بهره وری مادی است این دنیا کاملا تجاری و صنعتی شده است .

تاثيرات و پيامدهاي مثبت و منفي اينترنت در خانواده ها

تاثيرات و پيامدهاي مثبت و منفي اينترنت بعنوان يک پديده نوين در اجتماعات انساني در حال گسترش است. هر روز از سوي صاحبنظران و رسانه ها نقش مثبت اينترنت درتوسعه اقتصادي و نقش منفي آن در توسعه فرهنگي برجسته سازي مي شود و در جهت بهبود آثار مثبت و کاهش پيامدهاي منفي اينترنت نظرات و پيشنهادات فراواني ارائه مي گردد.

در سطح کلان اينترنت در بعد اقتصادي به تجارت الکترونيک ، در بعد سياسي به کاهش اقتدار دولت ها، در بعد اجتماعي به کاهش هزينه هاي حمل و نقل و در بعد فرهنگي تسلط زبان انگليسي را در پي داشته است. همچنين نقش اينترنت بر امنيت ملي جوامع در سطح کلان بر روند ارتباطي سازمان ها با مشتريان و بر روابط

خانوادگي بطور موثر در حال توسعه است.اينترنت در خانواده هاي مختلف کارکردهاي مختلفي از جمله احيا»کنندگي، بهبودبخشي، تخريبي و نابودکنندگي داشته است.

الف: اينترنت و گفتگوهاي خانوادگي

بدون شک از اوايل قرن بيستم با توسعه رسانه هاي جمعي ميزان ارتباطات ميان فردي کاهش يافته است در سازمانها، در اجتماعات فاميلي و در خانواده ها ، افراد کمتر گفتگو مي کنند و يا اينکه تمايل به گفتگو در بين انسانها کم شده است. اينترنت نقش گفتگو را کمرنگ تر کرده است و زنگ خطرات جدي را براي ارتباطات انساني به صدا درآورده است.

امروزه هرکدام از اعضاي خانواده وقتي از محل کار به کانون گرم خانواده برمي گردند به اتاق خود رفته و سرگرم فعاليت با کامپيوتر خود و اينترنت مي شوند. حتي چاي، شام و صبحانه خود را روي ميز کامپيوتر ميل مي کنند.

کاهش يا به مفهومي ديگر فقدان گفتگوهاي خانوادگي بطور حتم پس از مدتي ميزان شناخت افراد خانواده را از يکديگر کاهش مي دهد و به کاهش ميزان اعتماد اعضا» خانواده به يکديگر مي انجامد و نتايجي منفي را در پي خواهد داشت. از طرفي اين فعاليت اعضاي خانواده پس از مدتي به گوشه گيري (نوجوانان بالاخص) مي انجامد و رغبت به زندگي اجتماعي و تعامل خانوادگي را کاهش مي دهد.

ب : اينترنت و اخلاقيات

يکي از تهاجمات مخالفان اينترنت توسعه پورنوگراف يا تصاوير مستهجن يا خلاف عفت عمومي يا حداقل امکان دسترسي آسان و فوري نوجوانان به اين تصاوير است. ازطرفي اينترنت اين فرصت را مهيا کرده است که افراد به راحتي «حق مولفان» را زير پاي بگذارند و آشکارا از سايت ها و وبلاگ هاي ديگران دزدي کنند که توسعه آن مي تواند روحيه تجاوز به حقوق ديگران را افزايش دهد.

ج : اعتياد اينترنتي

يکي از خاصيت هاي خاص اينترنت جاذبه و گرايش مستمر به سير و گردش در آن توسط استفاده کنندگان از آن است که پس از مدتي افراد را به شدت به خود وابسته مي کند تا حدي که براي برخي افراد اعتياد اينترنتي مي آورد و زندگي بدون آن براي آنان غيرممکن مي شود. لذا افراد بايستي حد و مرز استفاده از اينترنت را مشخص کنند. والدين در اين زمينه مسئوليتي جدي براي تعيين زمان و مدت استفاده فرزندان را بعهده دارند.

د: احتياط اينترنتي

خانواده ها همچنين در استفاده فرزندان از اينترنت بايستي آنان را آگاه کنند که اسرار ، محتوا و تصاوير شخصي خانواده ، مختص خانواده است و مصرف عمومي ندارد. فرزندان بايستي آگاه شوند که تمامي محتوا و مطالب اينترنت قابل اعتماد نيست و مورداستفاده عمومي ندارد.

فرزندان بايستي بياموزند که حريم شخصي و حريم خانوادگي حرمت دارد و خودگشودگي غيرمحتاطانه مي تواند لطماتي جدي به زندگي خانوادگي بزند.

همچنين ورود به سايت هاي ناشناخته امکان ويروسي شدن نرم افزارهاي کامپيوتر و يا حتي صدمه خوردن سخت افزارها و زيان اقتصادي را نيز در پي دارد.

با برشمردن برخي از مسايل مرتبط با خانواده ها و اينترنت ، گام اول، آگاهي والدين از چگونگي مصرف اطلاعات اينترنت است و اين آگاهي روند بهره مندي از اينترنت را بهبود خواهد بخشيد.

اینترنت و تاثیر آن بر نوجوانان و جوانان

تکنولوژی کامپیوتر و امکاناتی که با خود به همراه آورده به همه عرصه ها وارد شده و طیف وسیعس از افراد به خصوص نوجوانان و جوانان را دربرگرفته و بازاری برای سرگرمی آنان فراهم کرده است.

اينترنت به عنوان يک پديده جهان مشمول امکان و فرصتي براي کاربران فراهم مي کند که بتوانند تمام اطلاعات و خدمات مورد نياز خود را هر زمان هر کجا و به هر ميزان که بخواهند دريافت کنند. بنابراين در جهان امروز فرهنگ رسانه اي با برتري رسانه اينترنت فراگيرترين و مسلط ترين فرهنگ تاثير گذار در جامعه است . مرکز ثقل اين تاثير روي نسل در حال رشد يعني نوجوانان و جوانان است . به عبارتي ديگر بخش قابل توجهي از زندگي جوانان امروز را ارتباطات با اينترنت تشکيل مي دهد اين ارتباط مي تواند به رشد مهارت هاي مختلف يادگيري منجر شود; مهارت هايي که جوانان را با نظام نوين جهاني و ضرورت جهاني شدن آشنا و سازگار مي کند. و به طور مداوم رو به رشد است . کاربران ايراني خصوصا جوانان به علت شرايط عيني و ذهني زندگي خود و همچنين عکس العمل به "هنجارهاي اجتماعي موجود و در جهت گسترش تعاملات اجتماعي با ديگراني که امکان برقراري کنش متقابل با آنان در دنياي واقعي بسيار نادر يا پرهزينه است و در پي دست يابي به فرصت هاي جديد و به دنبال کسب تجربه هاي به اصطلاح جديد به فضاي مجازي روي مي آورند و زيستن در اين فضا را به طور حاشيه اي نيمه فعال يا فعال تجربه مي کنند.

در مجموع گفتگوهاي اينترنتي عرصه جديدي را براي گذران فراغت طيف رو به افزايشي از جوانان و شکل گيري حوزه فرهنگ هاي مختلف با زمينه ها و علائق متنوع فراهم ساخته است ".(1) سرگرمي هاي مجازي علاقه جوانان به مشارکت اجتماعي و فعاليت هاي مدني را با انگيزه هاي مختلف تحت الشعاع قرار مي دهد و ممکن است بر مهارت هاي اجتماعي آنان در تدارک فراغت هاي گروهي و تفريحات و بازي هاي غيرمجازي تاثير منفي بگذارد. همچنين مجاورت طولاني با فضاي مجازي مي تواند به فرهنگ پذيري يک طرفه و تاثيرپذيري افراطي از هنجارها و ارزشها در عرصه هاي مختلف ارتباطي و اجتماعي انجاميده و با تقويت جهان وطني تعلقات ملي و سنتي کاربران را تحت تاثير قرار دهد.در کل در محیط اینترنت به دلیل اینکه افراد می توانند شخصیت حقیقی نداشته باشند به راحتی با افراد ارتباط برقرار می کنند .به راحتی سؤالاتی می پرسند و در زمینه هایی با هم حرف می زنند که حضوری شاید نتوانند! اینترنت فردی شدن شیوه های زندگی جوانان را دامن زده و مرزهای تازه ای را در شکل گیری ارزش ها و هویت یابی به ویژه ارزش های مربوط به آشنایی و دوستی های رمانتیک پیش روی جوانان ما قرار داده است.

جذابيت استفاده از اينترنت و کامپيوتر ، نه به خاطر نو بودن آن که به دليل غرق شدن در دريايی از ارتباطات و اطلاعات است: دنيايی رويايی که تنها با فشردن چند دکمه به آرامی به آن قدم می گذاريم: در اين بين کودکان، نوجوانان و جوانان بيش از هر رده سنی ديگری شيفته جست و جو و برقراری ارتباط با دنيای جديد هستند و ترديدی نيست که ذهن پويای آنها ، مستعد گرايش به سوی ناشناخته هاست ، ناشناخته هايی که گاه شناخت آنهابه بهای نابودی و تباهی آنها است.

اينترنت از همان روزهای نخست تولد به جاذبه ای ويژه برای کودکان، جوانان و نوجوانان و حتی بزرگسالان تبديل شد، جاذبه ای که به نسبت کاربری بالا، خطرات فراوانی را نيز در پی داشت.

واکنش بزرگترها و نظر پژوهشگران:

"پژوهش ها نشان می دهد نخستين واکنش والدين، منع استفاده از اينترنت است، اما به عقيده روانشناسان اين حرکت نادرست ترين گزينش بوده و خود عاملی محرک جهت گرايش بيشتر فرزندان به استفاده از اينترنت به صورت نامناسب است. در مواردی اين گرايش به حدی است که فرد را به حضور در منزل دوستان مجبور می کند. روانشناسان معتقدند رفتار صحيح والدين و اتخاذ سياست هايی خاص بهترين گزينه جهت تصحيح رفتار کودکان، نوجوانان و جوانان است، چرا که در غير اين صورت فرزندان نه تنها رفتار نادرست خود را ترک نمی کنند بلکه لجبازی با والدين را در پيش گرفته و هر روز بيش از روز قبل به سايت های غير اخلاقی مراجعه می کنند. "(2)

نتیجه گیری:

امروز سخن از خوبي و بدي ، مفيد يا مضر بودن اينترنت مطرح نيست. همه جا از اينترنت و موفقيت هاو پیامدهاي مرتبط با آن سخن مي گويند. مردم همچون نخبگان به " جادوي جام جهان نماي هزاره سوم " چشم دوخته اند و انتظار دارند آينده اي روشن براي بشريت بسازد. چرا كه شبكه جهاني وب مشروعيتي بلامعارض يافته است و مي‌رود به سطحي دست يابد كه منشأ مقبوليت موضوعات در حوزه هاي مختلف شود. موضوع اخير ، جاي تأمل ، مطالعه و بررسي هاي جدي دارد و بي توجهي به آن از منظر آسيب شناسي خطرات جدي براي آينده فرهنگ ايراني در جهان وب به همراه خواهد داشت.