پاسخ تمرین های درس سوم فارسی 1 دهم درس سفر به بصره

کارگاه متــن پژوهــی

قلمرو زبانی (صفحه ی ۱۴ کتاب درسی)

1- معانی مختلف واژۀ «فضل» را با توجه به متن درس بنویسید.

به معنی دانش ←← هم از اهل فضل بود

به معنی کمال و فضیلت ←← مردی اهل بود و فضل داشت از شعر و ادب

به معنی: بخشش و رحمت ←← از فضل و رحمت کردگار نا امید نباید بود.

2- جدول زیر را کامل کنید.

واژه

 مترادف

 هم‌خانواده

کَرَم

 جوانمردی، لطف، بخشش، فضل

 کریم، کرامت، اکرام

اِنعام

 هدیه، پاداش دادن

 نعمت، نعیم، مُنعِم

فِراغ

 آسایش، راحتی

 فراغت، فارغ

3- در زبان فارسی، کلمه ای اهمّیّت املایی بیشتری دارد که یک یا چند حرف از حروف شش گانۀ زیر در آن باشد: اکنون از متن درس، واژه‌هایی را که این نشانه‌ها در آنها به کار رفته‌اند، بیابید و بنویسید.

ء، ع

 ت، ط

 ح، ه

 ذ، ز، ض، ظ

 ث، س، ص

 غ، ق

عاجز

 متوازع

 احوال

 غرض، عذر

 تصور، مسلخ

 قرض

رقعه

 اطلاع

 اهلیت

 منظر، زیادت

 اثر

 فراغ

4- واژه‌ها در گذر زمان، دچار تحوّل معنایی می‌شوند؛ برای پی بردن به این موضوع، معنای واژه‌های مشخّص شده را، با کاربرد امروزی آنها مقایسه کنید.

* ما را به نزدیک خویش بازگرفت   معنی گذشته: نگه داشت.           معنی امروزی: پس گرفتن

* به مجلس وزیر شدیم                 معنی گذشته: رفتیم.                معنی امروزی: فعل اسنادی است و حالتی را نشان می‌دهد.

* شوخ از خود باز کنیم.              معنی گذشته: پاک کنیم              معنی امروزی: بگشاییم. باز کردن.

5- کاربرد معنایی پسوند «ــَـ  ک» را در هر یک از واژه‌های زیر بنویسید.  

   * خورجینک: کوچک و ناچیز بودن.           * دَمَک                  * دِرَمک

قلمرو ادبی (صفحه ی ۱۴ کتاب درسی)

1- در متن درس، نمونه‌ای از تشبیه بیابید و ارکان را مشخص کنید.

چون به بصره رسیدیم، از برهنگی و عاجزی به دیوانگاه ماننده بودیم. مشبه: یم {ما} - مشبه به: دیوانگان - وجه شبه: برهنگی و عاجزی - ادات تشبیه: در مفهوم فعل «ماننده بودیم» موجود است. (حذف شده)

2- دو ویژگی نثر ناصرخسرو را بنویسید و برای هر یک، از متن درس نمونه‌ای بیاورید.

الف) کوتاهی جملات: چون وزیر بشنید، مردی را با اسبی نزدیک من فرستاد که «چنان که هستی برنشین و نزدیک من آی» من از بدحالی و برهنگی شرم داشتم و رفتن مناسب ندیدم. - می‌خواستم که در گرمابه روم، باشد که گرم شوم که هوا سرد بود و جامه نبود.

ب) سادگی: ما به گوشه‌ای باز شدیم و به تعجب در کار دنیا می‌نگرستیم.

ج) استفاده از عبارت‌ها و جمله‌های عربی: بحق الحق و اَهله

قلمرو فکری (صفحه ی ۱۵ کتاب درسی)

1- چرا ناصرخسرو دعوت وزیر را نپذیرفت؟

به دو دلیل: 1- تنگدستی و نداشتن لباس مناسب که باعث شرم او می‌شد. 2- این که وزیر به شایستگی‌های وی پی‌ ببرد.

2- معنا و مفهوم عبارت های زیر را به نثر روان بنویسید.

* دست تنگ بود و وسعتی نداشت که حال مرا مرمّتی کند. فقیر بود و توانایی مالی نداشت تا بتواند اوضاع مرا بهبود بخشد.

* چون بر رقعۀ من اطلاع یابد، قیاس کند که مرا اهلیّت چیست. وقتی نامۀ مرا بخواند به شایستگی من پی ببرد.

3- بیت زیر، با کدام قسمت درس، ارتباط معنایی دارد؟                                     

  «چنین است رسم سرای درشت        گهی پشت بر زین، گهی زین به پشت»  

                                                    فردوسی

قسمتی از درس که ابتدا وقتی وارد حمام شدند آن‌ها را بیرون کردند و درست بیست روز بعد با نهایت احترام از آنها پذیرایی کردند و به آنان احترام گذاشتند. «بعد از آن‌جا که حال دنیاوی ما نیک شده بود و هر یک لباسی پوشیدیم روزی به در آن گرمابه شدیم که ما را در آن‌جا نگذاشتند چون از در رفتیم، گرمابه‌ بان و هر که آن‌جا بودند همه بر پای خاستند و بایستادند.»

4- چگونه از پیام نهایی درس می‌توانیم برای زندگی بهتر بهره بگیریم؟

از سختی‌ها و مشکلاتی که در زندگی پیش می‌آید نباید شکایت کرد؛ باید به رحمت و بخشش خداوند امیدوار بود. با توکل به خداوند بزرگ، می‌توان بر سختی‌ها چیره شد.

5- ناصر خسرو در توصیف وزیر به کدام ویژگی‌‌های او اشاره می‌کند؟

مردی اهل و ادیب و فاضل و نیکومنظر و متواضع و متدین خوش سخن

همچنین پاسخ سایر فعالیت های دروس فارسی 1 دهم را از لینک های زیر ببینید :

حتما نظر بدهید زیر هر کدام .با تشکر