درکنار این معیارها و موازین، به دو ملاک دیگر نیز می‌توان اشاره کرد که در خصوص روایات اسباب نزول نقش موثّر دارد:

روایات اسباب نزول در یک تقسیم بندی کلی، بخشی از روایات تاریخی به حساب می‌آید و روایات تاریخی در مقایسه با روایات فقهی، این مزیّت را دارد که از واقعیتهای مسلّم تاریخی نیز می‌توان برای ارزیابی صحّت و سقم آن استفاده کرد. در بخش ارائه نمونه ها خواهیم دید که برخی روایتهای اسباب نزول، دچار ناسازگاری با نقلهای مسلّم و قطعی تاریخی هستند.

اهداف واغراض سیاسی که در پس ماجرای جعل و تحریف احادیث وجود داشته است عبارتنداز :

یکی دیگر از انگیزه‌های جعل و تحریف احادیث، دنیاطلبی ورفاه جویی بود. این انگیزه در چهره‌های مختلفی خودنمایی می‌کرد، گاهی به صورت تقرّب به دستگاه حاکمه و کسب موقعیّت10، گاهی به شکل اندوختن ثروت و جمع اموال، وگاهی هم به صورت مشروعیت بخشیدن به گفتار و کردار خویش.

---

1 .اعراف/43.

2. بحث تفضیلی درباره ملاکهای اعتبار وبی اعتباری روایات و نقلها را باید درکتابهای رجال و علم الحدیث جستجوکرد؛ ازآن جمله :صبحی صالح، علوم الحدیث/ 282؛ احمد محمد علی داود، علوم القرآن والحدیث/ 239؛ زین العابدین قربانی، علم الحدیث/ 76؛ دکتر یوسف خلیف، دراسات فی القرآن والحدیث/63.

3 . درحدیث معروفی که از طریق شیعه وسنی نقل گردیده است پیامبر اکرم (ص) فرمود: « یا ایها الناس قد کثرت علّی الکذّابة فمن کذب علّی متعمداً فلیتبوء مقعده من النار» (کلینی ، اصول کافی، 1/62.

از این حدیث استفاده می‌شود که جعل حدیث در زمان حیات آن حضرت به وسیله معاندان، وجود داشته است، به گونه ای که پیامبر مجبور می‌شود چنین اخطاری رابکند. پس این که بعضی از نویسندگان اهل سنت ( صبحی صالح ، علوم الحدیث/287 و اثر التطور الفکری فی العصر العباسی/109) زمان آغاز جعل حدیث را دوران پس از قتل عثمان و به سال 41هجری دانسته‌اند، سخنی دوراز تحقیق وتأمل است. قراین دیگری نیز وجود دارد که پیشینه جعل حدیث را دورتر از سالهای 41هجری می‌داند. به عنوان نمونه برخورد خلیفه دوم با ابوهریره و کعب الاحبار راجع به کثرت روایت آنان ازپیامبر که نشانده دروغ برآن حضرت بود و انکار بعضی از روایات ابو هریره توسط عایشه، همه نشان می‌دهد که درزمان خلیفه دوم نیز حرکت جعل وتحریف وجود داشته و شدّت نیز یافته است. الموضوعات فی الاثار و الأخبار /97.

4 . شرح ابن ابی الحدید، 1/178.

5 .همان، 11/44.

6 .علامه امینی ، الغدیر، 5/297.

7 .برای اطلاع بیشتر از داستان گفتگوی عمر با ابن عباس ، ر.ک: تاریخ طبری، ( داراکتب الاسلامیّه ) ، 2/577، حوادث سال 23؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، 2/458.

8 . نهح البلاغه ابن ابی الحدید، 4/43.

9 .علامه امینی، الغدیر ،5/277.

10 . داستان جعل حدیث برای توجیه کبوتر بازی مهدی عباسی توسط غیاث بن ابراهیم نخعی کوفی.به نقل از: صبحی صالح، علوم الحدیث/287.

11 . ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، 5/207، حوادث سال 155.

12 . دکتر محمد حسین ذهبی، التفسیر والمفسرون، 1/183.

13 . حج/52.

14 . واحدی، اسباب النزول/208.

15 . سیوطی، لباب النقول فی اسباب النزول/150.

16 . طبری، تاریخ الامم والملوک، (8جلدی)، 2/75؛ همان، ( دارالکتب العلمیة) ، 1/551.

17 .طبری، جامع البیان،( دارالفکر) ،10/186.

18 . سیوطی، درالمنثور،( چاپ جدید) ، 8/65.

19 . تفسیر البیضاوی ،( بیروت، أعلمی)، 3/149.

20 . ابن حجر، فتح الباری، 8/439.

21 . رک:پاورقی16، 17، 18.

22 . همان.

23 . زمخشری، کشاف، 3/164.

24 . شیخ طوسی، التبیان، 7/329.

25 . همان، 7/329.

26 .ابن حجر، فتح الباری، 8/439.

27 . سیوطی، درالمنثور، 8/65.

28 . ابن حجر، فتح الباری، 8/439. 

29 . ابن حجر، تهذیب التهذیب، 12/30.

30 . ذهبی، تذکرة الحفاظ، 1/64.

31 . ابن حجر، الاصابة، 4/144.

32 . قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، 12/80؛ ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، 3/367؛ قاضی عیاض، الشفا، به نقل از: روح المعانی، 17/177؛ بیهقی، به نقل از: روح المعانی، 17/177؛ و تفسیر الکبیر 23/50؛ ابوبکر ابی العربی، به نقل از: فتح الباری، 8/439؛ سید مرتضی، تنزیه الانبیاء / 107. 

33 . نجم / 3-4 .

34 . حجر / 9.

35 . حجر / 42. 

36 . طباطبائی، المیزان، 14/96.

37 . راجع به نقد روایات غرانیق و دلایلی که در این زمینه اقامه شده است، مراجعه شود به کتابهای ذیل:

1. سید مرتضی، تنزیه الانبیاء / 106.

2. علامه حلّی، نهج الحق / 143.

3. علامه مجلسی، بحار الانوار، 17/56.

4. ابو الفتوح رازی، تفسیر ابوالفتوح، (چاپ، 5 جلدی)، 3/605.

5. روح المهانی، 17 /177.

6. شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق ، 2/214.

7. مظفّر، محمد حسین، دلائل الصدق، 1/214.

8. بلاغی، الهدی الی دین المصطفی، 1/123.

9. عسکری، نقش أئمه در احیاء دین، 4/48.

10. معرفت، محمد هادی، التمهیذ فی علوم القرآن 1/59.

11. عاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی، 2/71.

12. رامیار، تاریخ قرآن.

13. دکتر عبد الغفار عبدالرحیم، الامام عبده و منهجه فی التفسیر / 260.

14. دکتر محمد بن محمد ابو شهبة، السیرة النبویة فی ضوء القرآن الکریم، 1/363. الودخل لدراسة القرآن الکریم، چاپ بیروت / 187.

15. دکتر محمد بکر اسماعیل، ابن جریر الطبری و منهجه فی التفسیر، (انتشارات مهر ) / 190.

16. دکتر فضل حسن عباس، قضایا قرآنیة فی الموسوعة البریطانیة / 120.

17. دکتر حسین هیکل، حیاة محمد، (چاپ بیروت) ، / 129.

38 . احزاب / 37.

39 . طبرسی، مجمع البیان، 5/30، ذیل آیه شریفه.

40 . صدوق، عیون أخبار الرضا، 1/155.

41 . از جمله کسانی که در تبیین آیه شریفه به کلام امام سجاد 11 تمسک جسته‌اند، عبارتند از:

قرطبی، الجامع لأحکام، 14/189؛ فخر رازی، تفسیر کبیر، 25/212؛ ابن کثیر ، تفسیر القرآن العظیم، 3/781؛ آلوسی، روح المعانی، 22/24؛ میبدی، کشف الاسرار، 8/49؛ طبرسی، مجمع البیان ، 8/30؛ فیض کاشانی، صافی، 4/191؛ خازن، به نقل از: حاشیه کنز الدقائق، 8/174؛ سید مرتضی، تنزیه الانبیاء /111.

42 . طبری، تاریخ الامم و الملکوک، (دارالکتب العلمیه)، 2/89.

43 . علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، 2/172؛ سیوطی، درّ المثور، ( چاپ 8 جلدی)، 6/612؛ طبری، جامع البیان، 22/10؛ بغوی، تفسیر بغوی، 3/531.

44 . تفسیر لاهیجی، 3/637.

45 . دائرة المعارف البریطانیه، 11/28.

46 . نور / 43 .

47 . مامقانی، تنقیح المقال، 1/56.

48 . قهپائی، مجمع الرجال، 3/73.

49 . مامقانی، تنقیح المقال، 1/56.

50 . همان، 1/.

51 . در این زمینه، ر ک : خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، 1/76؛ مامقانی، تنقیح المقال، 1/143، 70؛ اردبیلی، مجمع الفائده، 5/71.

52 . صدوق، عیون اخبار الرضا، 1/161، باب 15.

53 . اردبیلی، جامع الرواة، 1/50.

54 . مامقانی، تنقیح المقال، 1/62.

55 . همان، 2/297؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، 12/85.

56 . بحار الانوار، مقدمه / 96.

57 . واحدی ، اسباب نزول، / 302؛ دکتر غازی غایة، اسباب النزول القرآنی /414؛ ابن خلیفه علیوی، جامع النقول فی اسباب النزول، 2/332.

58 . قرطبی، الجامع للاحکام، 20/93؛ بغوی، تفسیر بغوی، 5/498؛ خازن، تفسیر خازن، 4/385؛ آلوسی، روح المعانی، 30/200؛ طبری، جامع البیان، 30/148؛ میبدی، کشف الاسرار، 10/522؛ کاشانی، منهج الصادقین، 10/271؛ تفسیر گازر، 10/385؛ مقنیات الدرر، 12/164؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان، (چاپ 5 جلدی)، 5/543.

59 . از گروه اول می‌توان به افراد ذیل اشاره کرد:

1. آلوسی، روح المعانی، 30/384.

2. قرطبی، الجامع للاحکام، 30/2563.

3. ابن جریر طبری، جامع البیان، ذیل آیه 102 بقره.

4. علامه طباطبائی، المیزان، 20/393.

5. شهید ثانی، مسالک، 2/362، کتب الحدود، حدّ ساحر.

6. قاضی عیاض ، شرح نووی بر صحیح مسلم، 14/175.

و از گروه دوم به افراد ذیل :

1. شیخ طوسی، التبیان، 10/434. و خلاف به نقل از : حدایق، 178/179.

2. ابن شهر آشوب، مناقب، 1/395.

3. طبرسی، مجمع البیان، (چاپ جدید) ، 10/864.

4. ابو الفتوح رازی، تفسیر ابوالفتوح، (چاپ، 5 جلدی)، 5/612.

5. علامه حلّی، منتهی المطلب، کتاب بیع، به نقل از: حدائق، 18/178.

6. علامه مجلسی، بحار الانوار، 18/70.

7. محدث بحرانی، حدائق، 18/181.

8. فخر المحققین، ایضاح الفوتئد، 3/534.

9. ابن ادریس حلی، السرائر، 3/534.

10. فتح الله کاشانی، خلاصة المنهج، ج 6، ذیل معوذتین.

11. جرجانی، جلاء الأذهان، 10/489.

12. عسکری، نقش ائمه در احیاء دین، 3/73.

13. معرفت، التمهید فی علوم القرآن، 1/132.

14. حسن زاده آملی، هزار و یک نکته، / 768، نکته 928.

15. دکتر محمد بکر اسماعیل، ابن جریر الطبری و منهجه فی التفسیر، 2/159.

60 . بخاری، صحیح بخاری، (دارالقلم)، 8-7 / 256؛ مسلم، صحیح مسلم، (همراه شرح نووی)، 14/174.

61 . واحدی ، اسباب نزول / 310

62 . فرقان / 9-8.

63 . علامه طباطبائی، المیزان، 20/393.

64 . بقره / 102.

65 . اعراف / 117.

66 . حجر / 42.

67 . مجلسی، بحار الانوار، 1/30.

68 . مامقانی، تنقیح المقال، 1/321، 2/170. 

69 . طریقهای روایات ازین قرار است:

1. یروی ...

2. حسن بن بسطام، محمد بن البرسی، محمد بن یحیی الارمنی، محمد بن سنان، مفضل بن عمر، ابی عبدالله 11 

3. حسن بن بسطام، ابراهیم البیطار ، محمد بن عیسی، یونس بن عبدالرحمان، ابن مسکان، زرارة.

* مفضل بن عمر: اردبیلی در جامع الرواة، 2/258 او را تضعیف کرده و تضعیف علامه و نجاشی را نیز نقل کرده است.

* محمد بن سنان: بحر العلوم در فوائد الرجالیه، 3/249 ، تضعیف او را از بسیاری از علمای رجال و فقها نقل کرده است.

* ابراهیم البیطار: ظاهراً همان ابراهیم بن عبدالرحمان است که از رجال عامّه می باشد و ابن جعفر در لسان المیزان 1/41 او را ضعیف شمرده است: نیز رک: تنقیح المقال و قاموس الرجال 1/ 226.

مرحوم شیخ طوسی در خلاف و علامه حلّی در منتهی و علامه مجلسی در بحار الانوار ، احادیث فوق را ضعیف شمرده‌اند و صاحب حدائق سخنان آنان را نقل و تقویت کرده است؛ حدائق ، 18/179 .

علامه مجلسی نیز در مواضع متعدد بحار ، موضوع را مطرح کرده ، آن را رد می کند ؛ بحار الانوار 18/70، 25/155، 38/302، 60/20.

در بحار دو حدیث از تفسی الفرات و دعائم السلام آورده که دومی مرسله و اولی نیز کتاب معتبری نیست.

70 . «لم یزل مرعیّاً بعین الله و یکلأه بستره مطروداً عنه حبائل إبلیس و جنوده مدفوعاً عنه وقوف الغواسق و نفوث کل فاسق». کلینی، اصول کافی، 1/204؛ علاّمه مجلسی، بحار الانوار، 25/154.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 16 خرداد 1394 ساعت: 12:40 منتشر شده است
برچسب ها : عیارها و موازین تشخیص جعل و تحریف,ملاکهای مخصوص به اسباب نزول,الف. واقعیتهای تاریخی,

---

1 . اشاره است به آیه: «قل لا اسألکم علیه أجراً اولاً المودةّ فی القربی ...» شوری / 23.

2 . فتونی عاملی، مرآة الانوار، (مقدّمة تفسیر برهان) / 51. 

3 . علامه طباطبایی، المیزان، 6 /20.

4 . مسند احمد بن حنبل، 3/14، 17، 26، 59، 4/367، 371؛ ترمذی، الجامع الصحیح (سنن ترمذی)، کتاب المناقب / 546، باب 31؛ ابن مغازلی، المناقب / 234- 236. طبع مطبعه حلبی.

5 . حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، 3/124؛ طبرانی، المعجم الصغیر، 1/255؛ متقی هندی، کنز العمّال، (طبع حلب)، 11/ 603؛ هیثمی، مجمع الزوائد، 9/134؛ ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة /72.

6 . حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، 3/119. 

7 . اشاره است به آیه: «نزل به الروح الامین علی قلبک لتکون من المنذرین». شعراء /193/194. 

8 . اشاره است به آیه: «ان هو الاّ وحی یوحی علّمه شدید القوی» نجم / 4-5. 

9 . انّما یعرف القرآن من خوطب به.

10 . اوصاف یاد شده در روایات فریقین موجود است؛ از جمله: تاریخ طبری، 2/ 63 ؛ مسند احمد، 1/159. برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به: سید مرتضی حسینی فیروز آبادی، فضائل الخمسة من الصحاح الستّة.

11 . اشاره به حدیث معروف منزلت است که پیامبر فرمود: «الاترضی ان تکون منی بمنزلة هارون من موسی». صحیح بخاری، کتاب بدء الخلق، باب مناقب علی بن ابی طالب(ع)؛ صحیح مسلم، کتاب فضائل الصحابة؛ سنن ابن ماجه / 12؛ مسند احمد، 1/174؛ حلیة الاولیاء، 7/194؛ خصائص نسائی / 15 و 16؛ صحیح ترمذی، 2/301 و ... .

12 . سید رضی نهج البلاغه، گرد آوری صبحی صالح، خطبه «قاصعه» / 301- 302.

13 . اشاره به حدیث ردّ شمس است که از جمعی از صحابه پیامبر روایت شده است که روزی پیامبر در منزلی از منازل سر بر دامن علی(ع)نهاده بود و آیات وحی را فرا می‌گرفت و همچنان بود تا آفتاب پنهان شد و این در حالی بود که نماز عصر را نگزارده بود. پس پیامبر سر برداشت و از علی(ع)پرسید آیا نماز عصر را خوانده‌ای ؟ گفت: نه، پیامبر دعا کرد و خورشید باز گشت تا محاذی آن مکان قرار گرفت و علی(ع)نماز عصر را خواند. ابن مغازلی، مناقب / 96- 98؛ قندوزی حنفی، ینابیع المودّة / 137- 138 به نقل از ابن مغازلی و حموینی و خوارزمی و طحاوی و ابن حجر در الصواعق المحرقة و دیگران.

14 . فخر رازی، تفسیر کبیر، 8/23؛ متقی هندی، کنز العمال، 6 /392؛ ابن حجر عسقلانی، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، 16 /165.

15 . حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، (مجمع احیاء الثقافة الاسلامیه)، 1/48؛ سیّد هاشم بحرانی، تفسیر البرهان، 1/16.

16 حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، 1/42؛ابن عبد البّر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، 2 / 501؛ ابن عمر، جامع بیان العلم، 1/114؛ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، 7/7 و 338؛ ابن حجر عسقلانی، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، 8/485؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، 2/101. 

17 . ابن سعد، الطبقات الکبری، 2/338؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، 1/45؛ المناقب، خوارزمی / 46؛ حافظ ابی نعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء، 1/67- 68؛ ابن حجر هیتمی، الصواعق المحرقة / 76. 

18 . کتاب سلیم بن قیس/213.

19 .حاکم حسکانی، شواهد التنزیل،1/47.

20 . حافظ ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء،1/65.

21 .قندوزی حنفی، ینابیع المودّة/80،باب 14؛ سید بن طاوس، سعدالسعود/285.

22 . عن جابر، قال سمعت اباجعفر(ع)یقول:« ما ادّعی احد من الناس انه جمع القرآن کلّه کما انزل الاّ کذّاب، و ما جمعه و حفظه کما انزل الله الاعلی بن ابی طالب و الأئمة من بعده» . کلبنی، اصول کافی،1/228.

23 . مقدمه تفسیر مفاتیح الاسرار ومصابیح الابرار، مخطوط.

24 . اشاره است به آیه :« فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لاتعلمون». وحدیث ثقلین«... ما ان تمسکّتم بهما لن تضلّوا ابداً ...» ؛ هرگاه که به ایشان تمسّک کنید هرگز گمراه نخواهیدشد.

25 . ابن سعد، الطبقات الکبری، 2/338؛ ابن عساکر، تاریخ دمشق، حدیث1041؛ حافظ ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء،1/67؛ شواهد التنزیل، حاکم حسکانی ،1/36و38؛ خوارزمی، المناقب،/49.

26 . قال رسول الله (ص) :« انّ فیکم من یقاتل علی تأویل القرآن کما قاتلت علی تنزیله و هو علیّ بن ابی طالب». حاکم نیشابوری ، المستدرک علی الصحیحین،3/123؛ حافظ ابونعیم اصفهانی، حلیة الاولیاء،1/67؛ خصائص نسائی/131؛ مسند احمد، 3/33؛ ابن اثیر ، اسدالغابة، 3/283و4/33.

27 .اشاره به حدیث معروف ثقلین است که منابع آن در پاورقی شماره 4 گذشت.

28 . رجوع کنید به: حاکم حسکانی، شواهد التنزیل ؛ فیزوزآبادی، فضائل الخمسة من الصحاح الستّة؛ بحرانی، غایة المرام؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظّاهرة ، و... .

29 . حاکم حسکانی، شواهد التنزیل ،1/64.

30 . حاکم حسکانی، شواهد التنزیل ،1/30؛ متقی هندی، کنز العمّال ، 15/94؛ قندوزی حنفی، ینابیع المودّة/126.

31 . حاکم حسکانی، شواهد التنزیل ،1/52.

32 . حاکم حسکانی، شواهد التنزیل ،1/52؛ قندوزی حنفی ،ینابیع المودّة /126.

33 حاکم حسکانی، شواهد التنزیل ،/57و62.

34 . محمد باقر مجلسی، بحارالانوار ، 24/305 به نقل از: کراجکی، کنز الفوائد؛ قندوزی حنفی، ینابیع المودّة /126.

35 .رجوع کنید به پاورقی شماره 29.

36 . حاکم حسکانی، شواهد التنزیل ،2/459،473، حدیث 125تا 1148.

37 .آل عمران/61.

38 . شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا، 1/231-232؛ سید شریف رضی، حقائق التأویل، (مؤسسه بعثت) /230-237.

39 . سید محمد آلوسی، روح المعانی ، (بیروت) ، 3/190.

40 . جارالله زمخشری، الکشاف، 1/370.

41 . فخر رازی، تفسیر کبیر، 8/85.

42 . حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن،( بنگاه ترجمه و نشر) ،1/330؛ جارالله زمخشری، الکشاف1/368؛ علامه طباطبایی، المیزان 3/224؛ طبرسی ، مجمع البیان ، ذیل آیه.

43 .ابوالفتوح رازی، روض الجنان (قطع رحی) /1، ذیل آیه؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، 1/155؛ واحدس ، اسباب النزول ، (انتشارات رضی) /68؛ دکتر غازی عنایت، اسباب نزول قرآن، (بیروت، دارالجیل) /132؛ عبدالله السبیتی، المباهله، (تهران ، مکتبه النجاج) /28.

44 . سید محمد آلوسی، روح المعانی ،3/190.

45 .بدخشانی، نزل الابرار.104؛ ترمذی، الجامع الصحیح ، 5/225ح2999.

46 . ابن اثیر، اسدا الغابه، (داراحیاء التراث) ، 4/26؛ سید مرتضی ، الشافی، (مؤسسه الصادق)، 2/253ـ255؛ سید علی موسوی بهبهانی، مصباح الهدایه ( قاهره ، النجاح) /165؛ عبدالحسین شرف الدین، النص والاجتهاد، (قم، سیدالشهداء) /75؛ ملحقات احقاق الحاق، (کتابخانه آیة الله مرعشی) 2/84 و پاورقی، احقاق الحق3/47ـ47ـ76و14 المحلقات احقاق 144ـ 147؛ بان البطریق، العمده/231ـ188؛ شبلنجی، نورالابصار، ( بیروت، دارالجبل) /223؛ واحدی، اسباب نزول/68؛ محمدباقر مجلسی، بحارالانوار ، 35/267؛ طبرسی، الاحتجاج، 1/139.

47 . ابن حجر هیتمی، الصّواعق المحرقة /124، به نقل از: پاورقی بحارالانوار، ج35 وکتاب المباهله سبیتی/92.

48 . عمربن محمد شیرازی بیضاوی، (مؤسسه اعلمی) ،1/261؛ نیشابوری ، غرائب القرآن ،3/214؛ حقی بروسوی، روح البیان،2/44ـ45؛ سیوطی ، الدر المنثور ،(مکتبه آیة الله نجفی مرعشی) ، 2/39؛ فخر رازی ، تفسیر کبیر ،8/85.

49 . سید مرتضی ، الشافی، 2/253ـ255.

50 . صحیح مسلم، 5/24.

51 . بهبهانی ، مصباح الهدایه/165.

52 بیضاوی ، تفسیر بیضاوی،1/261.

53 . نیشابوری ، غرائب القرآن ،3/214.

54 . شرف الدین، النص والاجتهاد، /75.

55 .همان.

56 .شیخ مفید، الفصول المختاره، (قم ، انتشارات کنگره شیخ مفید) /38؛ مجلسی، بحارالانوار ، 35/257.

57 . شیخ صدوق، امالی، ترجمه کمره ای/525؛ حاکم حسکانی، شواهد التنزیل ،2/167ـ155؛ علامه طباطبایی ، المیزان 3/235.

58 . شیخ مفید، الاختصاص، ( قم، مکتبة الزهراء) 116،112،94،56.

59 .سیّد قطب، فی ظلال القرآن ، ( دارالشروق) ، 1/405؛ المنار، رشید رضا، (بیروت دارالمعرفة) ، 3/322.

60 . انعام /85.

61 . علی بن جمعه حویزی، نورالثقلین، ( قم ، اعلمیه)، 1/349. 

62 . شیخ مفید، الاختصاص،/65؛ تفسیر فرقان، 5/17ـ 63؛ شیخ صدوق،عیون اخبار الرضا، 1/84ـ85.

63 . طبرسی، الاحتجاج، 1/118.

64 . جارالله زمخشری، الکشاف، 1/370.

65 .رشید رضا، المنار3/322.

66 . ابن عساکر، تاریخ دمشق ذیل ترجمه عثمان/169ـ168.

67 . ابن ابی حاتم رازی، الجرح والتعدیل، 4/52.

68 . همان 9/85.

69 . لسان المیزان ،6/209.

70 . السبیتی، المباهله/109ـ111.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 16 خرداد 1394 ساعت: 12:30 منتشر شده است
برچسب ها : پیوند قرآن و اهل بیت(ع),آیات نازل شده درباره اهل بیت,

برخی گمان کرده‌اند در این فن فایده‌ای نیست به دلیل این که اسباب نزول نوعی تاریخ است20. گویا معتقدان این نظریه پنداشته‌اند که تاریخ، هیچ فایده‌ای ندارد و بر این اساس فواید اسباب نزول را که نوعی تاریخ است، انکار کرده‌اند. ولی این سخن پنداری بیش نیست و صاحب نظران21، فواید بسیاری را بر این علم مترتب دانسته‌اند و به تبع تاریخ، اسباب نزول نیز فوایدی دارد. که به طور فشرده به آنها اشاره خواهیم داشت:

به دلیل پیوند اسباب با مسببات و احکام با حوادث و حوادث با اشخاص و زمان و مکان، شناخت سبب نزول باعث آسانی حفظ و سهولت فهم آیه و یا آیاتی است که در مورد آن نازل شده است و هر یک از امور یاد شده علت می‌شود برای نقش بستن و ترسیم هر چه بهتر آیات در ذهن و یاد آوری همان آیات به هنگام نیاز.

---

1.محمد سالم محیسن، فی رحاب القرآن. (مصر، مکتبة الکلیات)؛ زرقانی، مناهل العرفان فی علوم القرآن، (بیروت، دارالفکر)، 1/23 . 

2. سیوطی، الاتقان، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم، (1367)، 1/24 ، مقدمه.

3.سیوطی، الاتقان، 2/33.

4. زرقانی، مناهل العرفان فی علوم القرآن، 1/23 .

5. همان، 1/34. 

6. همان، 1/35؛ محمد سالم محیسن، فی رحاب القرآن الکریم / 12 .

7. رشید رضا در مقدمه تفسیر مجمع البیان، (بیروت، احیاء التراث العربی) / 7.

8. زرقانی، مناهل العرفان فی علوم القرآن، 1/33.

9. همان، 1/28؛ داود العطار، موجز علوم القرآن / 25؛ محمد ابو شبهه، المدخل لدراسة القرآن الکریم ، (بیروت، دارالجیل، 1992)؛ محمد سالم محیسن، فی رحاب القرآن الکریم / 9. 

10.داود العطار، موجز علوم القرآن / 26؛ محمد ابو شبهه، المدخل لدراسة القرآن الکریم /9.

11.ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، (بیروت، دارالمعرفة)، 1/17 ؛ زرقانی، مناهل العرفان فی علوم القرآن، 1/31.

12.زرقانی، مناهل العرفان فی علوم القرآن، 1/34.

13.همان، 1/35.

14.ابن ندیم، الفهرست.

15.رشید رضا، مقدمه مجمع البیان، 1/7.

16.محمد سالم محیسن، فی رحاب القرآن الکریم، 1/12.

17.همان، 1/35.

18.سیوطی، الاتقان، 1/107.

19.مجلسی، البحار، 40/138، 139، 144، 157؛ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، 1/67؛ حسکانی، شواهد التنزیل، (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، 1/40، 44، 45 و... .

20.سیوطی، الاتقان، 1/107.

21.زرین کوب، تاریخ در ترازو.

22.بقره /219.

23.واحدی، اسباب النزل، (بیروت، المکتبة الثقافیة) /38.

24.نور /23 ـ 24.

25.نور /4 ـ 5.

26.طباطبایی، المیزان، 15/89.

27.صادقی، الفرقان، (اسماعیلیان)، 18و 19/85؛ غازی عنایه، اسباب النزول القرآنی /29، کامل موسی و علی دحرج، التبیان فی علوم القرآن / 85. 

28.مجادله / 3/4.

29.واحدی، اسباب النزول /232.

30.النور /23.

31.انعام / 145.

32.سیوطی، الاتقان، 1/110.

33.مائده / 55.

34.واحدی، اسباب النزول /113.

35.امینی، الغدیر، 1/239 ـ 246.

36.توبه /40. 

37.فخر رازی، تفسیر کبیر، 15 و 16 /63.

38.واحدی، اسباب النزول / 4.

39.ابن تیمیه، مقدمة فی اصول التفسیر / 47.

40.شاطبی، الموافقات، 3/347. 

41.طباطبایی، قرآن در اسلام، (دارالکتب الاسلامیة، 1350 ش ) /106.

42.صادقی، الفرقان، 1/50.

43.سیوطی، الاتقان، 1/37.

44.یونس/ 2.

45.واحدی، اسباب النزول / 152.

46.بقره / 80.

47.واحدی، اسباب النزول / 14.

48.سیوطی، الاتقان، 1/35. 

49.همان، 1/55. 

50.روم /1.

51.واحدی، اسباب النزول / 197.

52.همان، / 197.

53.تفتازانی، مختصر المعانی / 50.

54.مائده / 55.

55.واحدی، اسباب النزول /113. 

56.طبرسی، مجمع البیان، (بیروت)، 3/246.

57.مائده / 67.

58.واحدی، اسباب النزول / 135.

59.احزاب / 32.

60.واحدی، اسباب النزول / 203.

61.طباطبایی، قرآن در اسلام / 40.

62.مجادله / 12.

63.مجادله / 13.

64.واحدی، اسباب النزول / 234.

65.محمد ابو شبهه، المدخل لدراسة القرآن /29.

66.نهج البلاغة، خطبه 192.

67.حسکانی، شواهد التنزیل، 1/44، البحار، 40/138، 139، 144 و 157.

68.طبرسی، احتجاج، (علمی و اهل بیت)، 1/261.

69.صبحی صالح در مباحث فی علوم القرآن / 132 پس از ذکر روایتی که دلالت دارد بر علم علی(ع) به تمامی اسباب نزول، می‌گوید:

چگونه ممکن است صحابه فرصت داشته باشد که دنبال سبب نزول هر آیه بروند و یا شاهد نزول هر آیه باشد.

البته سخن وی درباره کسانی چون ابن مسعود قابل تأمّل و چه بسا صائب باشد، زیرا فرق بسیاری میان شخصیت علمی علی(ع) با ابن مسعود و دیگران وجود دارد؛ چنانکه خود آن حضرت در روایات بیان داشته است. 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 16 خرداد 1394 ساعت: 12:23 منتشر شده است
برچسب ها : تعریف علوم قرآنی,تاریخ پیدایش و تکامل علوم قرآن,تاریخ نگارش علوم قرآن علمی,

---

1 .علی خزاعی فر، « فرهنگ اصطلاحاتی ترجمه»، مجله مترجم، سال اول، شماره اول، ص48.

2 . ترجمه تفسیری طبری1/122.

3 میبدی ، کشف الاسرار ، (چاپ چهارم: تهران ، امیرکبیر) 1/414.

4 . همان/173.

5 همان/220.

6 . ترجمه تفسیر طبری1/109.

7 . میبدی، کشف الاسرار ، 1/455.

8 . ترجمه تفسیر طبری،1/114.

9 . مجمع اللغة، معجم الفاظ القرآن الکریم، 1/573؛ رک: لسان العرب، ماده« سفه».

10 . میبدی،کشف الاسرار،1/75.

11 رک: شهید مطهری، ده گفتار.( چاپ دوم: قم، صدرا)15.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 16 خرداد 1394 ساعت: 12:11 منتشر شده است
برچسب ها : کلیاتی در مورد ترجمه,2.ترجمه چیست؟,3.میزان دقت و امانت در ترجمه,

4. جهت دیگری که می‌تواند نقطه ضعف ترجمه به حساب آید، به کارگیری کلمات مهجور در نگارش است؛ کلماتی چون :زودا، همنا، هرآینه، کرده باشید، سزاگشته، بگرفتمشان، بیافتاد، و کلمات مشابه که در فارسی جدید کاربرد ندارد واز همین رو برای خوانندگان، غریب و نامفهوم می‌نماید.

5. آخرین نکته ای که در این نگاه مطرح می‌کنیم و چه بسا مواردش چندان فراوان نباشد.برخی کاستیهای ویرایشی است که احتمالاً مورد غفلت قرارگرفته است. به یک نمونه توجه کنید:

* عنکبوت/48 و تو پیش از آن( قرآن) هیچ نوشته اس نمی‌خواندی و نه آن را به دست خود می‌نویشتی، که آن گاه ـ اگر نوشت و خواند می‌دانستی ـ کجروان وباطل گرایان به شک می‌افتادند.

ظاهراً تعبیر« نوشت وخواند» به جای نوشتن و خواندن، تعبیر درستی نباشد.

امید است در چاپهای آینده این ترجمه، در کنار مزایا و برجستگیهای آن، شاهد رفع کاستیها وضعفهای آن نیز باشیم.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 16 خرداد 1394 ساعت: 12:09 منتشر شده است