منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 16:27 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره شرکت اب شرب مشهد,شرکت اب شرب مشهد,تاریخچه شرکت اب شرب مشهد,

 

اگزوز برتر

آلودگي كمتر – بهره وري بيشتر

آيا تاكنون به نقش و اهميت سيستم اگزوز خودروها در كاهش آلودگي هاي زيست محيطي
انديشيده ايد؟

آيا به نقش آن دركاهش آلودگي هاي صوتي و تنفسي توجه كرده ايد؟ و يا به نقش و جايگاه آن در مصرف بهينه سوخت و صرفه جويي هاي اقتصادي آن دقت كرده ايد؟

و خلاصه در يك كلام:

آيا اگزوز برتر و نقش آن در هواي پاك، آسمان آبي و زمين سبز را مي شناسيد؟

هواي پاك و نقش آن در سلامت روحي و رواني اجتماع را چطور؟ سيستم اگزوز در خودرو به واقع قسمتي از موتور است كه پس از آنجا عمل دم توسط سيستم سوخت رساني در كاربراتور و يا انژكتور عمل بازدم موتور توسط اين سيستم انجام مي پذيرد و مكانيزمي است كه در محل خروجي دود از منيفولد موتور استقرار يافته تا ضمن استهلاك امواج وتي و  كاهش شدت صداي خروجي از موتور در حد استانداردهاي مجاز شنوايي انسان، حرارت ناشي از احتراق در موتور را نيز به خارج از اتاق سرنشينان انتقال مي دهد، ضمن آن كه با عبور گازهاي آلاينده محط زيست از لايه هاي محفظه زنبوري مبدل هاي كاتاليست كانورتور با افزايش سطح تماس و تسريع در واكنش هاي شيميايي، گازهاي سمي و آلاينده اصلي محيط زيست نظير منو اكسيد كربن و هيدروكربن هاي نسوخته را به دي اكسيد كربن و آب كه مواد سازگار و مورد نياز طبيعتند تبديل مي كند.

بدين منظور است كه توليد و عرضه يك اگزوز برتر مبتني بر دانش و طراحي عملي، ضمن كاهش آلودگي هاي صوتي و شدت صدا در حد شنوايي مجاز و كاهش و انتقال حرارت ناشي از احتراق در موتور، سازگاري با محيط زيست و كاهش آلودگي هاي تنفسي، با ايجاد فشار برگشت مناسب بر شرايط عملكردي موتور و مصرف بهينه سوخت نيز اثر گذارده و ضمن فراهم آوردن شرايط احتراق كامل در موتور خودرو، كاهش مصرف سوخت و صرفه جويي هاي ارزي و اقتصادي زيادي را نيز نصيب كشور مي نمايد.

و اينك شركت اگزوز راسان به عنوان بزرگترين توليد كننده اگزوز خودرو در ايران و از شركت هاي تابعه گروه صنعتي قطعات اتومبيل ايران و با تكيه بر استراتژي توليد ناب و خط مشي مبتني بر رقابت پذيري و نگرش آرماني توليد در كلاس جهاني و شعار همگام با فن آوري – همراه با محيط زيست، همچنين با استقرار سيستم هاي مديريت كيفيت و اخذ استانداردهاي جهاني صنعت خودرو مبتني بر استانداردهاي ISO/TS و در مسير تعالي و با پيشينه اي 25 ساله، در زمينه توليد انواع اگزوز خودروهاي سواري شامل پيكان، پژو 405، پژو پارس، آردي، سمند، پژو 206، پرايد، زانتيا و ... و انواع اگزوز ديزل براي اتوبوس، كاميون و تراكتور و ... براي شركت هاي خودرو سازي، و بيش از يك صد نوع اگزوز خودرو براي بازار يدكي و صادراتي در شهرستان نيشابور، توانسته است با تكيه بر دانش فني، طراحي و توليد به روز سيستم هاي اگزوز، نيروهاي متخصص و كارآمد و دارا بودن آزمايشگاه هاي مجهز جهت انجام تست هاي ابعادي، عملكردي و دوام، بعنوان اولين متولي در انتقال تكنولوژي كاتاليست كانورتر در كشور و اخذ تاييديه توليد تحت ليسانس از كمپاني معظم فورشيا faurecia فرانسه كه بزرگترين توليد كننده سيستم هاي اگزوز در اروپا و تامين كننده اصلي پژو فرانسه است و همچنين با عنايت و توجه خاص به الزامات زيست محيطي و استاندارهاي جهاني خودرو سازي و تكيه بر رقابت پذيري در كيفيت، قيمت و زمان تحويل در عرصه صنعت جهاني خودرو، به نقش و رسالت عظيم خود در كشور آگاه است و به افق هاي روشن آينده اي سبز با آسمان آبي مي انديشد.

 

مقدمه:

يك خودرو مجموعه اي از هزاران قطعه كوچك و بزرگ است كه توليد هر يك از آن ها به دانش فني، مهارت و سخت افزار لازم نياز دارد. به طور كلي صنعت خودرو يك صنعت مونتاژ است و اكثريت قطعات مورد نياز خريداري و محصول نهايي در كارخانه مونتاژ مي شود.

اين ويژگي خودرو سبب مي شود كه وابستگي زيادي به ساير صنايع دشته باشد و بيش از ساير رشته هاي صنعت تحت تاثير سياست هاي اقتصادي مالي و ارزي قرار گيرد.

در واقع ساخت يك دستگاه خودرو مجموعه اي از تكنولوژي هاي فلزي، پلاستيك، شيميايي، لاستيك، پارچه و نساجي، عايق، شيشه، اكلترونيكي و متالوژي را در بر مي گيرد.

به اين ترتيب توليد خودرو متناظر با ايجاد فرصت هاي شغلي در زمينه هاي مختلف است و به همين دليل اين صنعت در رده صنايع اساسي و زير بناي طبقه بندي شده و همواره مورد حمايت و تشويق دولت ها بوده و هست.

لذا اين صنعت مي تواند محرك مهمي درجهت رشد صنايع مختلف هم از جهت كسب در آمد و هم به لحاظ ايجاد تقاضاي موثر براي ساير بخش ها تلقي شود.

صنعت خودروسازي در ايران سابقه نسبتا طولاني دارد. اين صنعت از سال 1336 با مونتاژ خودرو شروع كرد و در حال حاضر با فعاليت 11 شركت خودرو ساز و صدها شركت قطعه ساز كه در سراسر ايران پراكنده هستند فعاليت مي كند.

امروزه با توجه به رشد خودرو سازي و همچنين افزايش قدرت خريد در قاره آسيا صنعت خودرو نيز اهميت بيشتري پيدا كرده است.

به دست آوردن سهم بيشتر از تقاضاي داخلي و خارجي نيازمند افزايش كارآيي و بهره وري توليد در اين صنعت است.

طبق برآوردهاي انجام شده تا سال 2015، تقاضا براي خودرو به دو برابر افزايش خواهد يافت كه مي تواند به عنوان بازاري نسبتا مطمئن براي خودروسازاني كه با كارآيي بالاتر فعاليت مي كنند تلقي شود.

يكي از شركت هايي كه با افزايش تقاضاي خودرو مي تواند پيشرفت رو به رشدي داشته باشد شركت اگزوز خودرو خراسان مي باشد.

اين شركت تا دوازده سال قبل با نام اگزوز رضا در مشهد فعاليت مي كرد و از آن زمان به بعد با نام اگزوز خودرو خراسان در نيشابور شروع به كار نمود.

اين شركت سابقه طولاني همكاري با ايران خودرو سايپا را دارد. به همين دليل با معرفي اين شركت و فعاليت هاي آن شما را با اين شركت قطعه ساز بيشتر آشنا مي كنم.

پيشينه شركت اگزوز خودرو خراسان

براساس روند رو به رشد توليد خودرو در سطح كشور و همچنين جايگزيني روش هاي بهتر به جاي روش هاي سنتي در خطوط توليد سازندگان قطعات اتومبيل خراسان با مستقل سازي واحدهاي مختلف توليد خود گام اول را در جهت تخصصي نمودن فعاليت ها برداشت كه در همين رابطه طرح انتقال و توسعه اگزوز نيز مطرح گرديد و طرح انتقال پروژه در سال 1370 عملا با بررسي هاي به عمل آمده آغاز گرديد. كارخانه اگزوز خودرو خراسان در سال 1373 در زميني به مساحت 8000 متر مربع در كيلومتر 7 جاده قديم سبزوار. نيشابور احداث و با تعداد 41 نفر پرسنل شروع به كار كرد، هدف از تشكيل اين كارخانه توليد انواع اگزوز خودروهاي سبك و سنگين به صورت تخصصي عمدتا جهت كارخانه هاي خودرو سازي كشور و در اولويت بعدي صادرات و سپس توليد جهت بازار يدكي مي باشد. شركت داراي يك مدير عامل و سه عضو هيئت مديره مي باشد. سهامداران عمده شركت، شركت قطعات اتومبيل ايران مي باشد. مساحت كل شركت 8000 متر مربع مي باشد و مساحت سرپوشيده 16180 متر مربع، مساحت فضاي انبار 4600 متر مربع، و مساحت فضاي توليد 11580 متر مربع مي باشد، تعداد كل پرسنل شركت 230 نفر مي باشد كه تعداد 15 نفر مهندس و تعداد 13 نفر كارشناس و تعداد 15 نفر پرسنل كنترل كيفي و تعداد 50 نفر كارگر ماهر و تكنسين و تعداد 137 نفر كارگر پرسكار و جوشكار مي باشد.

ميزان سرمايه كل شركت به قيمت روز 100 ميليارد ريال مي باشد، ميزان سرمايه در حال گردش سال قبل 120 ميليارد و ميزان سرمايه درگردش امسال 258/130 ميليارد ريال مي باشد. تعداد شيفت هاي كاري پرسنل سه شيفت كاري بوده و روز كاري در هفته 6 روز مي باشد. شركت داراي گواهي نامه ISO 9002 و isots از شركت SGS در تاريخ 20/2/78 مي باشد. شركت داراي سه سالن توليدي و يك سالن انباري و يك سالن بسته بندي و يك سالن مربوط به تاسيسات كارخانه شامل هواسان و برق و موتورخانه و ...

سالن توليدي شركت شامل دو قسمت بوده يكي پرسكاري و جوشكاري:

در قسمت پرسكاري مواد مصرفي ورق ها و لوله هاي آلومينايز و گالوانيزه و سياه مي باشد كه مواد آلومينايز و گالوانيزه از كشورهاي اوكراين، بلژيك، آلمان، ژاپن، كره و ايران تهيه مي گردد.

در پرسكاري دستگاه ها شامل اره NC، اره لوله بر، دستگاه خمكن لوله CNC، انواع پرس 6 تا 200 تن، دستگاه فلانچ كن منبع، دستگاه منبع ساز، دستگاه درپوشبند، دستگاه شافت اتومات، و در قسمت جوشكاري دستگاه هاي جوش CO₂ مي باشد.

مشاهدات:

در خطوط توليد عدم پيشرفت يك قسمت باعث خوابيدن يا عدم پيشرفت كل خطوط مي شود سپس هماهنگي در ارائه ي تغذيه ي خطوط بعدي از اهم وظايف خطوطي است. بايد توجه كنيم كه بايد انبارها قطعات مورد استفاده را به طور هماهنگ و حساب شده به كاركنان برسانند. يعني در هر مرحله ما نياز داريم بدانيم در روزهاي هفته هاي آتي يا ماه ها و سال هاي بعدي چه مقدار يا چه تعداد از قطعات مصرفي را نياز داريم و اين نياز به مديريت و برنامه ريزي بخش خريد و ترانزيت كالا و حمل و همچنين مديريت نيازها دارد پس بررسي موجودي انبار و بررسي تقاضاي شده توسط كاركنان بايد مورد توجه قرار گيرد، قطعات به چند بخش تقسيم مي شوند كه در هر بخش از اين قطعات با هم جوش خورده و تشكيل يك قسمت از اجزاي ماشين را ميدهند معمولا دستگاه هاي كارخانه فشرده موجود باشد. محيط كارخانه به علت انسجام انواع جوشكاري داراي دود با بوي نامطبوع مي شود، كه بايد هواكش ها تخليه شود و تهيه ي هوا در اين محيط بسيار لازم است  - در بسياري از جيگ ها، علاوه بر جيگ دستي از جيگ هاي بادي و پنوماتيكي با قدرت 10 بار استفاده مي شود.

روبات ها Robot

روبات ها وسايلي هستند كه براي كارهاي تكراري و عملي در يك محيط يك نواخت و دائمي مورد استفاده قرار مي گيرند كه اين روبات ها به صورت خودكار يا اتوماسيون هستند

اتوماسيون بر دو نوع است:

1-     اتوماسيون سخت

2-     اتوماسيون نرم

ربات ها قابليت كاركردن در محيط هاي نامطبوع را دارند و بدون استراحت كار مي كنند و قابليت حس و تشخيص دارند و قابليت كارهاي سنگين را دارند و در 95 درصد، ربات ها در 6 قسمت زير مورد استفاده قرار مي گيرند.

1-          40% (welding) جوشكاري

2-          25% (material – handlinga) جابه جايي كالا و مواد

3-          20% (Machinloading) تخليه و بادگيري

4-          5% (Spreypainting) رنگرزي

5-          3% (assemblw) مونتاژ

6-          2% (Machining) عمليات ماشيني

بيشترين مورد استفاده روبات ها در قسمت ؟؟ مشابهي با جيگ و فيكسچرهاي ماشينكاري ندارد، يك جيگ جوشكاري يك ابزار ثابت است ولي يك فيكسچر جوشكاري را مي توان حول محورهاي عمودي يا افقي چرخاند و نقش اصلي فيكسچر جوشكاري مهار كردن قطعه كاري و جلوگيري از بروز اين عيب مي باشد در حالي كه اين معني براي جيگ و فيكسچر براي عمليات ماشين كاري درست نيست.

جيگ و فيكسچرها را از جهت كاربرد و مفهوم به دو دسته مي كنيم:

1-     جيگ و فيكسچرها براي عمليات ماشين كاري

2-     جيگ و فيكسچرها براي عمليات جوشكاري

جيگ ها براي عمليات ماشين كاري به دو دسته اصلي تقسيم مي شوند:

1-     سوراخكاري

2-     سوراخ تراشي

تقسيم بندي جيگ ها براساس روش ساخت

1-     جيگ هاي صغماري

2-     جيگ هاي پايدار

3-     جيگ هاي با صفحات زير و رو، جيگ ها قائم الزاويه

انواع فيكسچرها براساس روش ساخت جيگ ها تامين مي شود

انواع فيكسچرها عبارتند از:

1-     فيكسچرهاي صفحه اي

2-     قائم الزاويه

3-     گيره ها

4-     فيكسچرهاي دوراني

5-     فيكسچرهاي چند ايستگاهي

دسته بندي فيكسچرها

براساس نوع ماشين ابزار يا نوع پروسه توليد تامين مي شود مثلا فيكسچري كه روي دستگاه فرز نصب
مي شود فيكسچر فرز كاري ناميده مي شود. سپس با توجه به مطالب گفته شده هر گاه سخن از جيگ و فيكسچر مي شود بايد نوع آن را از جهت كاربرد عمليات ماشين كاري يا جوشكاري مشخص كنيم.

آناليز حالات خرابي بالقوه و آثار آن

مقدمه:

آناليز حالات خرابي و آثار آن (FMEA) يك تكنيك تحليلي است كه به وسيله ي مهندس – تيم مسئول به منظور محصول اطمينان از مورد توجه و اقدام لازم قرار گرفتن حالات خرابي بالقوه و علل مربوطه انجام مي شود. به يك معنا (FMEA) يك خلاصه است از افكار مهندس

- تيم در زماني كه مشغول به طراحي يك قطعه زير سيستم يا سيستم بوده و يا در طول تكوين محصول مي باشد اين رويكرد سيستماتيك به موازات فعاليت هاي معمول يك مهندس در حين فرآيند برنامه ريزي ساخت يا طراحي بخشي از تحليل ها و افكاروي را به صورت قاعده مند مكتوب مي سازد.

تعريف مشتري

در FMEA منظور از مشتري مي تواند مصرف كننده عمليات بعدي چون ساخت مونتاژ يا خدمات باشد و نيزشامل مهندسين – تيم مسئول طراحي خودرو يا سطوح بالاتر سيستم و مهندسين مسئول فرآيند ساخت مونتاژ و خدمات هم مي شود.

تحقق كامل روش FMEA مستلزم تهيه DFMEA و fFMEA براي همه قطعات جديد قطعات تغيير يافته و شرايط جديد استفاده از قطعات مي باشد و معمولا تهيه آن ها به وسيله فردي از دپارتمان طراحي يا دپارتمان مسئول فرايند ساخت آغاز مي شود.

حالات خرابي بالقوه

در DFMEA حالت خرابي بالقوه طريقي است كه يك قطعه زير سيستم يا سيستم ممكن است مقاصد طراحي را برآورده سازد. حالت خرابي بالقوه ممكن است عامل يك حالت خرابي بالقوه در يك سطح بالاتر سيستم و يا خود معلول تاثير خرابي در سطح پايين تر سيستم باشد در فيلد همه حالات خرابي بالقوه براي يك قطعه يا زير سيستم و كاركرد آن ها را ليست كنيد. فرض اين است كه خرابي احتمال وقوع دارد نه اين كه حتما واقع خواهد شد يك نقطه شروع خوب مرور در TJW گذشته گزارشات نارضايي و طوفان ذهني گروهي است حالات خرابي بالقوه اي كه فقط تحت شرايط عملياتي خاص (گرما – سرما – گرد و خاك و غيره) و شرايط خاص استفاده ممكن است اتفاق بيافتد را نيز در نظر بگيرد. برخي از حالات خرابي عبارتند از:

1- ترك خوردن. 2- تغيير شكل دادن 3- شل شدن 4- زنگ زدن 5- نشت كردن

آثار بالقوه خرابي

منظور از آثار بالقوه خرابي اثر حالت خرابي بركردار است – همان طور كه مشتري درك كند، آثار خرابي را بر حسب آنچه مشتري ممكن است توجه يا تجربه كند شرح بدهيد تاييد خرابي بر همه مشتريان مي بايست برآورده شود

توجه داشته باشيد كه مشتري ممكن است داخلي، عمليات بعدي يا مصرف كننده نهايي خودرو باشد اگر كاركرد مي تواند ؟؟ يا عدم تطابق با مقررات كشوري اثر بگذارد، آنرا بيان كنيد.

در (DFMEA) آثار خرابي هميشه مي بايست بر حسب سيستم، زير سيستم يا قطعه اي خاص (كه تحت آناليز است) بيان شود. به خاطر داشته باشيد كه يك رابطه موروثي (Hierarchil) بين همه سطوح وجود دارد.

براي مصرف كننده آثار هميشه مي بايست بر حسب عملكرد محصول يا سيستم بيان شود. مانند:

صدا كردن – كار نكردن – پايدار نبودن – ظاهر نامناسب داشتن

اگر مشتري عمليات بعدي است، آثار مي تواند بر حسب عملكرد فرايند بيان مي شوند

مانند:

1- مونتاژ نمي شود 2- وصل نمي شوند 3- چفت نمي شوند 4- به دستگاه صدمه مي زنند 5- سوار نمي شوند

شدت (S)

شدت، در DFMEA برآوردي از ميزان جدي بودند تاثير حالت خرابي بالقوه در قطعه، زير سيستم يا سيستم بعدي است. كاهش رتبه ي شدت فقط از طريق تغيير طراحي ممكن است در (PFMEA) شدت برآوردي از ميزان جدي بودند تاثر حالت خرابي بالقوه بر مشتري است اگر مشتري كه از حالت خرابي تاثير مي پذيرد خط دانش فراتر از تيم / مهندس مسئول ساخت باشد در اين موارد با مهندس طراح مسئول DFMEA و مهندس مسئول ساخت  (در خط) مي بايست مشورت كرد.

آموزش:

از ديگر بخش هاي اين شركت بخش آموزش مي باشد. اين قسمت داراي تلويزيون، ضبط، دستگاه DVD، دستگاه كپي، دو دستگاه كامپيوتر متصل به اينترنت جهت استفاده كارگران خط توليد و ... مي باشد.

فعاليت هاي زيادي توسط اين قسمت انجام مي گيرد كه ازجمله آن ها مي توان به موارد زير اشاره كرد:

1-     آرشيو CD هاي آموزشي، بازي، فيلم و ...

2-     كتابخانه كه شامل كتاب ها  و مجلات مربوط ب خودرو، كامپيوتر، قالب، روانشناسي و ... مي باشد.

3-     برگزاري جشن هاي مختلف در اعياد

4-     آماده كردن و تقديم هدايا به پرسنل شركت در مناسب هاي مختلف

5-     انتشار نشريه با عنوان هوا ناب جهت آشنايي پرسنل با بخش هاي مختلف

6-     برگزاري كلاس هاي آموزشي متفاوت مانند كلاس هاي ICDL, EFQM

جهت آشنايي با كلاس EFQM مطالب خلاصه اي از آن درذيل ذكر مي گردد:

14 شركت در سال 1988 گرد هم آمدند تا EFQM را تاسيس نمايند و تعداد اعضاي كنوني اين بنياد به بيش از 800 شركت رسيده است.

از اهداف اين دوره مي توان به توانا سازي شركت كنندگان با اصول ارزيابي سازمان ها به صورت انفرادي و در تيم ها و همچنين روش دستيابي به توافق اشاره كرد.

ارزش ها و مفاهيم محوري EFQM در يك نگاه

1.     نتيجه گرايي (Resuits Orientation): سرآمدي به ايجاد توازن و جلب رضايت تمامي ذينفعان اعم از كاركنان، مشتريان، جامعه، سهامداران و ...

2.     مشتري مداري (Customer Focus): داور نهايي در مورد كيفيت محصولات و خدمات با مشتري است. ايجاد وفاداري در مشتري و حفظ آن و به دست آوردن سهم بازار در بهترين شكل ممكن از طريق توجه جدي به نيازهاي مشتريان فعلي و بالقوه امكان پذير است.

3.     رهبري و ثبات در مقاصد (Leadership & Constancy): رفتارمناسب محيطي را فراهم مي سازد كه در آن سازمان و كاركنان آن ميتوانند به رآمدي دست يابند.

4.     مديريت براساس فرايندها و واقعيت ها (Management by processes): يك سازمان هنگامي موثر عمل خواهد كرد كه تمامي فعاليت هاي مرتبط با عمليات جاري سازمان و بهبودهاي طرح ريزي شده براساس اطلاعات قابل اعتمادي كه در بر گيرنده برداشت هاي ذينفعان مي باشد اتخاذ شوند.

5.     مشاركت و توسعه منابع انساني (People Development & Involvement): تمامي توان بالقوه منابع انساني سازمان به بهترين شكل ممكن است از طريق يك سري از ارزش هاي مشترك و فرهنگ اعتماد و توانا سازي به كار گرفته مي شود كه اين كار مشوق مشاركت همگاني در امور ميباشد.

6.            يادگيري، نوآوري و بهبود مداوم (Learning, Innovayion & Improvement continous):

عملكرد سازمان هنگامي به بيشترين ميزان خود خواهد رسيد كه مبتني بر مديريت دانش و به اشتراك گذاشتن آن همراه با فرهنگ يادگيري، نوآوري و بهبود مداوم باشد.

7.     توسعه شراكت ها (Partnership Development): يك سازمان هنگامي موثر تر كار خواهد كرد كه يك رابطه سودمند متقابل با شركاي تجاري خود براساس اعتماد، مشاركت دانش و يكپارچگي داشته باشد.

8.     مسئوليت هاي اجتماعي (Public Responsibility): منافع بلند مدت سازمان و منابع انساني آن هنگامي تامين خواهد شد كه رويكرد اخلاقي رعايت شده و سازمان فراتر از انتظارات و مقررات جامعه عمل نمايد.

سازمان مهندسي:

در بخش مهندسي هر كدام از مهندسين داراي وظايف مشخصي مي باشند كه ميتوان به اين صورت به
آن ها اشاره كرد:

مهندس يزدياني: مدير بخش مهندسي

مهندس ابراهيم آبادي: جانشين مدير مهندسي داراي مدرك مهندسي صنايع و مسئول
زمان سنجي هاي خط توليد

مهندس لزومي: سرپرست بخش نقشه كشي شركت و همچنين مديريت واحد آرشيو فني (اسناد و مدارك و نقشه هاي محصول)

مهندس محمودي: طراح جيگ و فيكسچرها (طراحي به وسيله ي نرم افزار Mechanical)

مهندس بالاور: طراح جيگ و فيكسچرها (طراحي به وسيله نرم افزار Solid)

مهندس دامنجاني: نقشه كشي مهندس توليد (طراحي نقشه هاي قالب و كاهش هزينه ها به وسيله CNC)

مهندس قدريان: اتوماسيون صنعتي، تبديل كار دستي به ماشيني و كاهش هزينه ها به وسيله حذف كارگر

مهندس بهزاد: ارتباط با بخش هاي صنعتي از جمله ايران خودرو و سايپا و مسئول هماهنگي پروژه ها و همكاري با كارگاه مهندسي محصول

مهندس فرهاد منش: مهندسي مرغوبيت كالا و بررسي جيگ و فيكسچرها

مهندس مهدي زاده: سرپرست مهندسي توليد و تعمير يا ساخت قالب هاي جديد براي داخل خط

مهندس بخت آور: سرپرست كارگاه مهندسي

مهندس داوودي: ارتباط با پيمانكاران و انتقال درخواست آن ها به بخش مهندسي

به اين ترتيب با درخواست هايي كه از طرف پيمانكاران به بخش مهندسي داده مي شود توسط مهندس ابراهيم آبادي و بخش برنامه ريزي هزينه ها برآورده شده و نقشه هاي آن با كمك مهندسين نقشه تهيه شده و به كارگاه مهندسي محصول ارجاع داده شده و در آنجا ابتدا يك نمونه جهت تاييد، در مرحله دوم هفت نمونه براي شركت طرف قرار داد، سپس مرحله توليد يك روز خط و در آخر پس از تاييد نهايي به مرحله توليد انبوه مي رسد.

سيستم خريد (روش اجرايي خريد خارج)

هدف: انجام عمليات اقلام موثر بر كيفيت به طوري كه اطمينان حاصل شود مشخصات خريد با نيازهاي تعيين شده مطابقت دارد.

كاربرد: كليه اقلام موثر بر كيفيت مطابق ليست (اقلام موثر بر كيفيت) كه ازخارج كشور تهيه مي گردد.

تعاريف

1.     اقلام موثر بر كيفيت: كليه اقلامي كه طبق ليست، توسط سازمان تضمين كيفيت، موثر بر كيفيت تشخيص داده شده اند.

2.     خريد خارج: كليه خريد هايي كه موثر بر كيفيت بوده و از منابع خارج كشور تامين مي گردد.

3.     B.O.M: صورت مواد اوليه (BILL OF MATERIAL) كه توسط سازمان مهندسي تنظيم و همراه با آخرين تغييراتش به واحدهاي ذيربط ارائه مي گردد.

4.     اقلام غير توليدي: كليه اقلامي كه مستقيما بر محصول تاثير نميگذارد.

5.     اقلام خاص: اقلامي كه خريد يا ساخت آن ها ممكن است گاهي اتفاق بيافتد مانند: دستگاه، قالب، ابزار و مشابه آن كه طي فرم سفارش خريد يا ساخت / تعمير، توسط متقاضي تنظيم مي گردد.

روش اجرايي:

1.     قسمت متقاضي فرم سفارش خريد را به طور كامل تنظيم و نقشه، نمونه، كاتالوگ يا ساير موارد را به عنوان داده هاي خريد ضميمه آن مي نمايد.

2.     بازنگري و تاييد داده ها و اطلاعات فرم سفارش خريد توسط مدير يا مسئول قسمت متقاضي

3.     ارسال فرم سفارش خريد به دفتر مديريت توسط سازمان تداركات.

4.     تصويب فرم سفارش خريد توسط مدير عامل و عودت آن توسط دفتر مديريت به سازمان تداركات جهت اقدام.

5.     ارجاع فرم توسط مدير سازمان تداركات به مسئول تداركات خارج جهت اقدامات بعدي.

6.     درجه شماره مخصوص مربوط به سفارشات خارج بر روي فرم هاي سفارش خريد براي لوله ها، ورق ها و براي ساير موارد توسط واحد تداركات خارج و ثبت در دفتر سفارش خريد خارج.

7.     انتخاب تامين كننده توسط مسئول تداركات خارج با هماهنگي مدير سازمان از ليست تامين كنندگان خارجي شناسايي شده و ليست تامين كنندگان خارجي مجاز كه قبلا مطابق دستورالعمل ارزيابي و امتياز دهي تامين كنندگان خارجي شناسايي و ارزيابي شده اند. سوابق ارزيابي تامين كنندگان مطابق روش اجرايي تعيين شده نگهداري مي گردد.

8.     انجام كليه مراحل خريد مطابق آخرين ويرايش آئين نامه معاملات شركت

9.     تنظيم فرم استعلام توسط واحد تداركات خارج و ثبت شماره دفتر انديكاتور.

10.تاييد نسخه دوم استعلام توسط مسئو تداركات خارج و مدير سازمان تداركات و سپس ارسال آن به دفتر مديريت عامل جهت اقدامات بعدي

11.تاييد استعلام مدير عامل يا نماينده او و ارسال آن براي تامين كنندگان توسط دفتر مديريت يا سازمان تداركات.

12.بايگاني نسخه دوم استعلام در سوابق و پيگيري دريافت پيشنهادات از فروشندگان توسط واحد تداركات خارج در مهلت ذكر شده.

13.دريافت پيشنهادات و ارسال آن در پاكت در بسته توسط دفتر مديريت براي مدير سازمان تداركات.

14.بررسي پاسخ هاي استعلام توسط مدير سازمان با هماهنگي مسئول تداركات خارج و ارجاع كليه پيشنهادات به وي جهت تنظيم جدول مقايسه.

15.اخذ نظريه مدير سازمان مهندسي جهت استاندارد مواد، سايز لوله ها، و ضخامت ورق ها و نظريه مسئول واحد برنامه ريزي و هماهنگي مواد جهت ابعاد ورق ها در پيشنهاد (OFFER) دريافتي براي مواردي كه مشخصات و داده هاي قيد شده در آن مغاير با مشخصات و داده هاي فرم سفارش خريد مي باشد.

16.اخذ كپي از كلي مستنداتي كه به صورت نمابر دريافت گرديده است.

17.تكميل جدول مقايسه قيمت ها توسط مسئول تداركات خارج و ارائه آن به مدير تداركات جهت بررسي، تاييد و سپس ارسال آن به دفتر مديريت جهت تاييد مدير عامل و عضو هيئت مديره.

18.ارسال تاييديه آفر (OFFER) يا پيشنهاد به منظور اخذ پروفرما (PROFORMA) از فروشنده انتخاب شده.

19.اعلام مراتب برنده نشدن به صورت تلفني يا در صورت نياز مكتوب به ساير شركت هايي كه جواب استعلام را داده اند، توسط واحد تداركات خارج.

20.تنظيم فرم (درخواست ثبت سفارش) توسط واحد تداركات خارج.

21.بررسي و تاييد فرم درخواست ثبت سفارش توسط مسئول تداركات خارج و مدير تداركات در فتوكپي فرم مربوطه و ارسال آن همراه با نسخ اصلي به دفتر مديريت.

22.بررسي و تاييد فرم درخواست ثبت سفارش توسط مسئول تداركات خارج و مدير تداركات در فتوكپي فرم مربوطه و ارسال آن همراه با نسخ اصلي به دفتر مديريت.

23.ارسال فرم درخواست ثبت سفارش تاييد شده براي مسئول اخذ مجوزهاي وزارت صنايع و بازرگاني توسط واحد تداركات خارج.

24.دريافت فرم درخواست ثبت سفارش تاييد شده به همراه مجوز هاي اخذ شده، گرفتن كپي از آن توسط واحد تداركات خارج و ارسال آن براي مسئول حسابداري سفارشات خارج.

25.پيگيري تامين بودجه لازم جهت گشايش اعتبار توسط مسئول تداركات خارج.

26.انجام گشايش اعتبار (L/C) توسط بانك عامل (گشايش كننده).

27.پيگيري ساخت كالا توسط فروشنده از طرف واحد تداركات خارج.

28.دريافت (TEST REPORT) (آناليز مواد) و TEST CERTIFICATE (گواهي كيفي آزمايشات) از تامين كننده توسط واحد تداركات خارج.

29.درخواست انجام تست هاي كيفي لازم مانند خمكاري (BENDING)، پوشش (COATING) و خوردگي (SALT SPRAY) از سازمان بازرسي كننده كالا و ارسال نتايج به اين شركت توسط واحد تداركات خارج.

30.پيگيري انجام اصلاحات لازم بر روي مفاد قرارداد (L/C) توسط مسئول تداركات خارج.

31.پيگيري حمل كالا از كشور مبدا توسط مسئول تداركات خارج.

32.ترخيص كالا توسط حق العملكار (ترخيص كار طرف قرار داد شركت) و پيگيري آن توسط مسئول تداركات خارج.

33.در مورد مواد اوليه، تنظيم فرم تطبيقي توسط واحد انبار و ارسال آن به واحد كنترل كيفيت.

34.واحد كنترل كيفيت طبق روش اجرايي بازرسي و آزمون و دستورالعمل هاي كنترلي مواد ورودي نسبت به بازرسي مواد اقدام نموده در صورت تاييد كالا، نظر خود را در فرم تطبيقي مشخص و آن را به واحد انبار عودت مي دهد.

35.انبار پس از تطبيق مقدار كالاي رسيده با اطلاعات فرم شرح مواد ارسالي (PAKING LIST) ارسالي فروشنده، اقدام به صدور و تاييد رسيد انبار نموده و آن را به تاييد واحد برنامه ريزي و هماهنگي مواد مي رساند.

36.در مورد اقلام خاص و غير توليدي، پس از ورود كالا به شركت، انبار طي فرم تطبيقي قسمت متقاضي را از ورود كالا مطلع و از واحد مربوطه درخواست بازرسي و تاييد كالا را مي نمايد.

37.قسمت متقاضي در صورت تاييد كالا، نظر خود را در فرم تطبيقي مشخص و بلافاصله فرم درخواست كالا را تنظيم و پس از اخذ تاييديه هاي لازم از واحد ذيربط، فرم مذكور را جهت صدور رسيد كالا به واحد انبار ارائه مي نمايد. در صورتي كه مواد اوليه توسط كنترل كيفيت مردود اعلام گردد فرم (كميته اقلام بلاتكليف) توسط واحد كنترل كيفيت جهت تعيين تكليف محموله، تنظيم و به كميته مذكور ارسال مي گردد.

38.تصميمات اتخاذ شده در كميته اقلام بلاتكليف توسط مسئول تداركات خارج با هماهنگي مدير سازمان به فروشنده اطلاع داده شده تا پيگيري هاي لازم به عمل آيد.

39.پس از دريافت رسيد كالا از واحد انبار و بررسي آن از لحاظ مطابقت با فاكتور دريافتي از فروشنده توسط مسئول تداركات خارج، مدارك لازم (رسيد انبار و فاكتور فروشنده) به قسمت حسابداري سفارشات خارج ارسال مي گردد.

40.كنترل زماني كليه مراحل انجام عمليات خريد طبق فرم (جدول زماني آخرين وضعيت سفارشات خارج) توسط واحد تداركات خارج به صورت روزانه.

41.تهيه و ارسال گزارش وضعيت سفارشات خارج طي فرم (جدول آخرين وضعيت سفارشات خارج) براي مدير تداركات، مديرعامل، مسئول واحد برنامه ريزي و هماهنگي مواد و مسئول واحد برنامه ريزي و كنترل توليد به صورت هفتگي توسط واحد تداركات خارج.

42.در مواردي كه تاخير در انجام مراحل سفارشات بوجود مي آيد بايستي طي جلسه اي با حضور مدير تداركات، مسئول تداركات خارج. مسئول واحد برنامه ريزي و هماهنگي مواد، مسئول تداركات داخل و مسئول واحد برنامه ريزي و كنترل توليد، مشكل بررسي و نتيجه آن جهت اطلاع و اقدامات بعدي به صورت مكتوب به مديريت يا جانشين وي اعلام گردد.

سيستم خريد (روش اجرايي خريد داخل)

هدف: انجام عمليات خريد اقلام موثر بر كيفيت به طوري كه اطمينان حاصل شود مشخصات خريد با نيازهاي تعيين شده مطابقت دارد.

كاربرد: كليه اقلام موثر بر كيفيت كه از داخل كشور تهيه مي گردد.

تعاريف

-   خريد داخل: خريدهاي جاري و كليه خريدهايي كه موثر بر كيفيت بوده و از منابع داخل كشور تامين مي گردد.

-   B.O.M: صورت مواد اوليه (BILL OF MATERIAL) كه توسط سازمان مهندسي تنظيم و همراه را آخرين تغييراتش به واحدهاي ذيربط ارائه مي گردد.

-   مواد اوليه: كليه اقلامي كه براساس BOM به صورت مستقيم در محصول به كار مي رود.

-   اقلام غير توليدي: كليه اقلامي كه مستقيما بر محصول تاثير نمي گذارد مانند لوازم يدكي، ابزار آلات، كالاهاي ايمني.

-   اقلام خاص: اقلامي كه خريد يا ساخت آن ها ممكن است گاهي اتفاق بيافتد مانند دستگاه، قالب، ماشين آلات، ابزار و مشابه آن.

روش اجرايي: (1- شناسايي تامين كنندگان 2- ثبت مشخصات تامين كنندگان 3- ارزيابي پيمانكاران 4- انجام عمليات خريد مطابق آخرين ويرايش آئين نامه معاملات شركت 5- ارزيابي تامين كنندگان 6- ثبت سوابق ارزيابي 7- تغيير و اصلاح در روش اجرايي، دستورالعمل ها و فرم ها)

1.     شناسايي تامين كنندگان: معرفي مكتوب به سازمان تداركات – دريافت كاتالوگ – دريافت كارت شناسايي – دريافت اطلاعات از شبكه هاي الكترونيكي داخلي  - دريافت اطلاعات از كتابهاي راهنماي داخلي – دريافت اطلاعات از اداره بازرگاني.

2.     ثبت مشخصات تامين كنندگان:

-   تكميل فرم شناسايي فروشندگي مواد اوليه داخلي جهت فروشندگان مواد اوليه و تكميل فرم شناسايي پيمانكاران جهت ساير تامين كنندگان توسط مسئول مربوطه در واحد تداركات داخل.

-   ثبت مشخصات فروشندگان در ليست فروشندگان شناسايي شده و پيمانكاران در ليست پيمانكاران شناسايي شده

3.     ارزيابي پيمانكاران: كليه پيمانكاران اعم از قطعات پرسي و قالبسازها، قبل از شروع همكاري بايستي طبق دستورالعمل ارزيابي و امتياز دهي تامين كنندگان داخلي مورد ارزيابي قرار گيرند.

4.     انجام عمليات خريد مطابق آخرين ويرايش آئين نامه معاملات شركت:

(1- خريد، ساخت يا تعمير در وضعيت عادي 2- انجام ساخت، تعمير در وضعيت اضطراري)

خريد، ساخت يا تعمير در وضعيت عادي:

-   فرايند مشترك بين فروشندگان و پيمانكاران.

-   فرايند خاص پيمانكاراني كه جهت توليد قطعه از اين شركت قالب دريافت مي نمايند.

-   فرايند خاص پيمانكاراني كه جهت توليد قطعه از اين شركت مواد يا محصول نيمه ساخته دريافت مي نمايند.

-   ادامه فرايند مشترك بين فروشندگان و پيمانكاران.

-   فرايند عودت قالب پس از پايان قرارداد توسط پيمانكاراني كه جهت توليد قطعه از اين شركت قالب دريافت نموده اند.

انجام ساخت، تعمير در وضعيت اضطراري:

-   قسمت متقاضي فرم سفارش ساخت تعمير اضطراري را همراه با فرم سفارش ساخت تعمير به طور كامل تنظيم و نقشه يا نمونه را به عنوان داده هاي فرم به آن ضميمه مي نمايد.

-   بازنگري داده ها و اطلاعات فرم توسط مدير يا مسئول قسمت متقاضي و تاييد آن طبق ليست امضاهاي مجاز

-   بررسي فرم اضطراري و اصلي از لحاظ كامل بودن داده ا و اطلاعات توسط مسئول مربوطه در تداركات داخل و در صورت عدم كفايت اطلاعلات، هماهنگي سريع با متقاضي در جهت رفع آن.

-   انجام كار توسط مسئول مربوطه در تداركات داخل با هماهنگي قسمت متقاضي و ارائه يك نسخه از فرم اضطراري به پيمانكار.

-   بايگاني يك نسخه از فرم اضطراري در سازمان تداركات و ارسال فرم اصلي به دفتر مديريت توسط تداركات داخل.

-   تحويل قطعه توسط آورنده آن به انبار جهت اقدامات بعدي

-   ارائه فاكتور مربوطه همراه با فرم اضطراري نسخه پيمانكار به تداركات توسط تحويل دهنده قطعه به انبار.

5.     ارزيابي تامين كنندگان: كليه تامين كنندگان در مراحل مختلف خريد بر اساس دستورالعمل ارزيابي و امتياز دهي تامين كنندگان داخلي مورد ارزيابي قرار مي گيرند.

6.     ثبت سوابق ارزيابي: ارزيابي پيمانكاران مطابق روش اجرايي كنترل سوابق كيفيت نگهداري مي گردد.

7.     تغيير و اصلاح در روش اجرايي، دستورالعمل ها و فرم ها: كليه اقدامات اين بند بر اساس روش اجرايي كنترل مدارك و داده هاي غير فني انجام مي گردد.

(روش اجرايي انبارش)

هدف: نگهداري صحيح مواد و كالا در انبار و تحت كنترل داشتن ورود و خروج اقلام

كاربرد: تمامي اقلام ورودي انبار

1- مواد اوليه توليدي:

-                    تاييد و تحويل كالا مطابق روش اجرايي ورود كالا به انبار.

-                    نصب كارت هاي مشخصات زرد، سبز رنگ (براي مواد اوليه خام) شامل نام مواد، سازنده، شماره سفارش، تاريخ ورود و مقدار، و حمل كالا به محل هاي مشخص شده انبار.

-                    نصب برچسب شناسايي (براي اقلام نيمه ساخته يا قطعات پرسي) و حمل آن ها به داخل سالن انبار و انتقال آن به داخل پايت هاي سبز رنگ.

2- اقلام غير توليدي:

-                    تاييد و تحويل كالا مطابق روش اجرايي ورود كالا به انبار

-                    حمل كالا به داخل محوطه انبار غير توليدي و انتقال آن به باكس پالت هاي مشخص شده.

3-        شرايط نگهداري:

-                    شرايط نگهداري اقلام مواد اوليه شامل انواع ورق و لوله، پشم شيشه، آزبست و ... به تفصيل در طرح كيفيت محصولات مربوطه آمده است.

-                    براي اقلام غير توليدي شرايط نگهداري خاصي در نظر گرفته نشده و اين اقلام در فضايي مسقف و در شرايط محيطي معمولي انبارش و نگهداري مي گردند.

دريافت كالا

در هنگام ورود كالا به داخل شركت در بخش دريافت كالا برگه هايي براي بخش هاي مختلف مانند انبار پر مي گردد كه تعيين مي كند كه اين جنس تاييد گرديده است يا خير.

اين كار توسط RANDOM كردن كه براساس دستورات مشخص شده و برنامه كنترلي S4 مي باشد انجام مي پذيرد.

اين بخش جهت تاييد كردن كالاهاي ساخته شده توسط پيمانكاران داراي الزمات مشخصي است كه به شرح زير مي باشد:

پروژه توسعه و بهبود عملكرد كيفي پيمانكاران فرعي، زير سيستمي است از سيستم تضمين كيفيت شركت اگزوز خودرو خراسان كه جهت گيري و حركتي تدريجي در راه توسعه و تكوين محصولي با كيفيت مي باشد.

اين جزوه به تشريح اقدامات اصلاحي و پيشگيرانه در كارگاه هاي پيمانكاران مي پردازد از دو نهادينه شدن اين روش گامي بسيار مهم در راه نهادينه شدن توسعه و تكوين محصولي با كيفيت و در راه دستيابي به عملكرد رقابتي در سطح جهاني مي باشد. فاز اول تلفيقي اجمالي و اوليه از نيازمندي هاي شركت ايران خودرو، شركت سايپا، ساپكو، سازه گستر، ساپكو 97 و الزامات تضمين كيفيت شركت اگزوز خودرو خراسان با درك نيازمندي ها و الزامات ساير سازمان هاي اين شركت شكل گرفته و تحت عنوان KEM81 منتشر مي گردد. اين الزامات تعيين كننده انتظارات اوليه شركت اگزوز خودرو خراسان از پيمانكاران فرعي خود در فاز اول مي باشد.

ايجاد و پياده سازي يك سيستم تضميم كيفيت اوليه مبنا براي پيمانكاران در جهت بهبود مستمر كيفيت قطعات توليدي با تاكيد بر جلوگيري از ضايعات و كاهش تعميرات اتلاف در توليد و تكوين محصولي با كيفيت مي باشد.

منظور

شركت اگزوز خودرو خراسان خود را متعهد مي داند تا با پيمانكاراني همكاري نمايد كه در جهت رضايت مشتري قدم بر مي دارند جلب رضايت مشتري از طريق انطباق كامل با اين الزامات شروع و با كاهش انحراف، اتلاف و توليد با كيفيت ادامه پيدا مي كند و در نتيجه منافع مشتري نهايي، زنجيره تامين و خود پيمانكاران را تامين مي نمايد.

براي كليه تامين كنندگان و پيمانكاران فرعي طرف قرارداد شركت اگزوز خودرو خراسان اعم از مواد اوليه، قطعات نيم ساخته، و پيمانكاراني كه قصد همكاري با اين مجموعه را دارند كاربرد دارد.

مديريت سازمان پيمانكار يا تامين كننده كه داراي مسئوليت اجرايي است بايد خط مشي اين شركت را مطالعه، درك و در جهت هم راستايي و انطباق با آن اقدامات موثري را ارائه و انجام دهد. خط مشي شركت اگزوز خودرو خراسان بيانگر مفاهيمي همچون توليد در كلاس جهاني، تفكر و توليد ناب، رقابت پذيري در كيفيت، رقابت پذيري در قيمت، رقابت پذيري در زمان تحويل، حركت به سمت كاهش تعميرات و نقص صفر و بهبود مستمر كيفيت و سيستم مي باشد.

مسئوليت و اختيار سازمان پيمانكار:

1-     مسئوليت اختيار، ارتباط دروني بين پرسنل پيمانكار كه كارهايي موثر توليد با كيفيت را اداره، اجرا و  تصديق مي كند بايد تعيين و تفهيم گردد كه اين امر به خصوص براي پرسنل موثر بر كيفيت ضروري است.

2-     مسئوليت دريافت نقشه و نمونه شاهد درك و تبيين مشخصه هاي فني و كيفي، فهم و تفهيم مشخصات مهم محصول، تاييد، تصديق و تحويل نمونه ها و قطعات با پيمانكاران و يا تامين كننده مي باشد.

3-     ايجاد روش هاي كاراتره انگيزش پرسنل و آموزش روش هاي نوين كيفيت با پيمانكار يا تامين كننده مي باشد.

4-     پيگيري و هماهنگي بين فعاليت ها در مراحل طراحي، تكوين و توليد تا مرحله تحويل به شركت به عهده پيمانكار يا تامين كننده است.

5-     مسئوليت حضور بخش كيفيت در تمامي ساعات توليد و مطابق با طرح كيفيت به عهده پيمانكار يا تامين كننده است.

6-     پيمانكار مي بايست متناسب با حجم توليد، تجهيزات و طرح هاي كنترل لازم را براي نيروهاي انساني به كار گيرد.

7-     نيروي انساني بخش كيفيت بايد به تعداد كافي، آموزش ديده و داراي تجربه و تحصيل و صلاحيت مناسب باشند تا بتواند اجراي سياست هاي كيفي سازمان را در جهت نيل به اهداف مورد نظر به عهده بگيرد.

نمودار سازماني و شرح وظايف:

پيمانكار بايد يك نمودار سازماني اجرايي و با تفكيك بخش هاي سازمان خود تهيه و مدون نمايد شرح وظايف كليه بخش ها و مسئوليت هاي پرسنل را به روشني بيان نمايد.

استراتژي سازمان پيمانكار:

پيمانكار بايد يك برنامه استراتژي بلند مدت و كوتاه مدت براي سازمان خود تدارك ببيند.

فرايند تكوين محصول:

پيمانكاران و تامين كنندگان شركت بايد چگونگي تكوين محصول با كيفيت و چگونگي اخذ تاييديه ها را درك و اجرا نماييد. كنترل فرايند تكوين محصول در موارد ذيل مي بايست انجام شود.

1-     محصول جديد

2-     پيمانكار جديد براي محصول

3-     تغييرات عمده در قطعات

4-     وقفه بيش از سه ماه در توليد قطعه

5-     تغييرات عمده در فرايند توليد پيمانكار

فرايند تكوين محصول:

كليه محصولات نيم ساخته و محصولات ساخته شده در محل پيمانكاران و يا تامين كنندگان بايد مطابق روش اجرايي «فرايند تاييد قطعه نمونه» اين شركت و به منظور تصديق، مناسب بودن ساخت در توليد قطعات و محصولات نمونه در دو مرحله تاييد نمونه هاي اوليه (7-10 نمونه) و تاييد يك روز خظر (حداقل 100 نمونه) مورد تاييد از طرف نمايندگان كيفي، فني توليدي و مهندسي قرار بگيرد و سپس اقدام به توليد انبوه گردد.

ارزيابي عملكرد كيفي و تحويل به موقع پيمانكار:

كليه پيمانكاران و يا تامين كنندگان كه توانايي ارائه خدمات اقلام موثر بر كيفيت را دارند مطابق «دستورالعمل ارزيابي و امتياز دهي پيمانكاران و تامين كنندگان داخلي» قبل از قرارداد، حين قرارداد و پس از قرارداد مورد ارزيابي از طرف نمايندگان كيفي، فني و مهندسي و تداركات قرار مي گيرند و عملكرد تحويل و عملكرد كيفي آنان در پايان هر ماه محاسبه و اعلام مي گردد كه ملاك عمل جهت ادامه همكاري در ماه هاي بعد و يا قراردادهاي بعدي خواهد شد.

كليه پيمانكاران و يا تامين كنندگان بايد ضمن مطالعه، درك دستورالعمل مذكور، همكاري لازم را با نمايندگان فني، كيفي و تداركاتي شركت داشته باشند و اطاعات درخواستي مرتبط با تولي و كنترل را به طور كامل و جامع در اختيار نمايندگان معرفي شده از طرف شركت اگزوز خودرو خراسان قرار دهند.

* نظام پيشنهادات *

مديريت محترم شركت با اعتقاد به اين اصل كه نيروي انساني گرانبهاترين سرمايه سازمان است و در راستاي تلاش هاي موجود جهت تعالي و تكامل، اجراي سيستم پيشنهادات را در دستور كار خود قرار داده است. اين مديريت مصمم است با استفاده از اين ابزار و ترويج آن مشاركت كاركنان را در زمينه هاي گوناگون فعاليت ها، بهبود بخشيده و با شكوفا كردن خلاقيت هاي فردي و گروهي موجبات استفاده از توانايي ها و ظرفيت هاي بالقوه كاركنان را فراهم آورد بي ترديد در اجراي موفقيت آميز اين سيستم، همفكري، مشاركت و مساعدت كاركنان نقش اساسي و تعيين كننده خواهد داشت.

هدف: منظور از اجراي نظام پيشنهادات رسيدن به اهداف زير مي باشد.

1-     بها دادن به انسان و انديشه انساني

2-     بهبود روحيه همكاري و كار گروهي در بين كاركنان

3-     بهبود انگيزش پرسنل در جهت نوآوري

4-     همسو نمودن كاركنان با اهداف شركت

5-     پرورش استعدادها در جهت خلاقيت و نوآوري، بهبود روش كار، افزايش بهره وري در جهت افزايش كيفيت، كاهش قيمت تمام شده، انجام تحويل به موقع محصولات به مشتري

پيشنهادات ارائه شده شامل موارد صفحه بعد مي باشد:

پروسه توليد

انبار مواد اوليه: سالن انبار مساحتي در حدود (m 12  36) دارد، قفسه هاي مواد اوليه و بعضي قطعات توليد شده توسط پيمانكاران خارج از شركت در دو طرف سالن و كنار ديوارها تا انتها چيده شده اند، در انتهاي سالن يك اتاق ديگر وجود دارد كه قسمت انبار غير توليدي مي باشد.

به طور كلي انبار مواد اوليه از 3 بخش اصلي تشكيل مي گردد:

1-   بخش قطعات اصلي اگزوز كه مهمترين آن شامل مواد اوليه خام و نيمه ساخته مي باشد كه مواد اوليه خام توسط شركت هاي خارجي و ايراني تامين مي گردد و مواد نيمه ساخته توسط پيمانكاران داخلي تامين مي گردد.

2-   بخش قطعات ريز كه شامل وسايل حفاظت فردي (ماسك، دستكش، عينك، كفش ايمني، روپوش و ...) و قطعات يدكي دستگاه ها و پرس ها و ماشين آلات CNC كه اين قطعات از كشورهاي خارجي و ايراني تامين مي گردد.

3-   دفتر بايگاني

همان طور كه گفته شد كارخانه داراي دو سالن بزرگ و چند سالن كوچكتر جهت كارگاه هاي مختلف است، بخش اعظم پروسه توليد در سالن اوليه صورت مي گيرد كه شامل خط ماشينكاري و جوشكاري مي باشد.

خط ماشينكاري: در خط ماشين كاري مواد اوليه به دو قسمت تشكيل شده و در دو ايستگاه توليد مي شوند، 1- ورق ها كه در خط منبع سازي 2-لوله ها كه در خط لوله سازي توليد مي گردند.

خط منبع سازي:

-        رول بازكن: اولين دستگاه در خط منبع سازي دستگاه رول بازكن است اين دستگاه ورقهاي پيچيده شده به دور يك هسته را از هم باز مي كند، اين دستگاه ازيك موتور گردان و چند غلطك تشكيل شده است كه ورق بين غلطك ها قرار گرفته و باز مي شود به كار افتادن دستگاه به وسيله پدالي است كه در اختيار اپراتور دستگاه قيچي است با فشردن پدال دستگاه به حركت درآمده و ورق به سمت دستگاه قيچي حركت مي كند.

-        قيچي ورق بر: دستگاه قيچي ورق بر ورق هاي هدايت شده از طرف رول بازكن را در ابعاد مختلف (بسته به نوع اگزوز توليدي دارد) برش مي زند.

-        مارك زني: در اين قسمت جداره هاي برش خورده توسط دستگاه پرس 50 تن مارك شركت توليدي (اگزوز خودرو خراسان KEM) زده مي شود.

-        گوشه زني: پس از پروسه مارك زني جداره ها توسط دستگاه پرس 6 تن ضربه اي گوشه زني مي گردند اين كار به منظور سهولت در عمليات منبع سازي و دوخت زدن ورق صورت مي گيرد.

-        دستگاه نقطه جوش: دو ورق را روي هم قرار داده و به هم متصل مي كند.

-        دستگاه منبع سازي: به وسيله اين دستگاه اكثر منبع هاي اگزوز خودروها ساخته مي شود، اپراتور اين دستگاه ورق هاي به هم نقطه جوش شده را روي صفحه دستگاه قرار مي دهد و دكمه مربوط دستگاه را فشار مي دهد دستگاه ورق ها را به داخل كشيده و توسط دو اهرم به طرفين ورق فشار مي آورد و آن ها را دور يك هسته بر مي گرداند و به هم نزديك مي كند سپس يك نوار دوخت زن از روي لبه هاي ورق عبور كرده و آن ها را به هم دوخت مي زند در اينجاست كه ورق حالت منبع را به خود مي گيرد نوار دوخت زن در مسير برگشت خود منبع را به خارج دستگاه هدايت مي كند و از كانالي خارج مي كند.

-        فلانچ كن مكانيك و هيدروليك: اين دستگا لبه هاي منبع ساخته شده را بر مي گرداند.

-        دستگاه در هم كن: اين دستگاه به منظور قرار دادن اسكلت داخلي اگزوز (توليد شده در خط جوشكاري) در داخل منبع ساخته شده قبلي استفاده مي شود و روش كار به اين صورت است كه اپراتور منبع توليد شده را به طور افقي در قسمت پايه قرار داده و در طرف مقابل آن اسكلت توليد شده را روي جك هيدروليك كه در سمت راست دستگاه است قرار داده و سپس دستگاه را روشن كرده و دكمه مربوط به عملكرد جك را فشار مي دهد، اسكلت با فشار جك در داخل منبع قرار مي گيرد.

-        دستگاه درپوشند: در اين قسمت پس از مرحله در هم اسكلت اپراتور مربوط درپوش هاي ورودي و خروجي را در سر و روي منبع قرار داده و اپراتور ديگر آن را در محل طراحي شده داخل دستگاه درپوشند قرار مي دهند و اين دستگاه با چرخش دادن منبع و تماس اهرم هايي با منبع در محل درپوش، آن ها را روي بدنه پرس مي كند.

-        دستگاه شافت گير: اين دستگاه جهت شافت منبع ها و لوله ها به كار مي رود.

خط لوله سازي:

-        اره NC: اين دستگاه براي برش لوله ها به اندازه هاي مختلف به كار مي رود، اره NC يك ماشين تمام اتوماتيك است و طبق اطلاعات وارد شده توسط اپراتور به برش زدن لوله ها مي پردازد، لوله ها را به صورت بندل هاي صد تا صدو بيست تايي با يك  جرثقيل اتومات سقفي روي قسمت مخصوص در پشت دستگاه قرار مي گيرند، دستگاه بر اساس اندازه به طور خودكار لوله ها را برش زده و عمليات پليسه گيري را نيز انجام ميدهد و سپس لوله هاي برش خورده را توسط يك نوار به محل جمع آوري هدايت مي كند در حين كار برش آب و صابون براي جلوگيري از ايجاد حرارت و اصطكاك زياد روي محل برش مي ريزد، يك سري دستگاه برش دستي قديمي است كه توسط اپراتور هدايت و توسط دستگاه سنگ زني برقي پليسه گيري مي شود.

-        اره زاويه بر: اين دستگاه لوله ها را با زواياي مختلف برش مي زند و توسط پدالي كه در اختيار اپراتور است كنترل مي گردد.

-        دستگاه خمكن عمودي 1 و 2 و 3: لوله هاي با ضخامت هاي مختلف را تحت زوايايي مشخص بوسيله اين دستگاه خم مي دهند.

-        دستگاه خمكن CNC (1و 2): خمكن CNC يك دستگاه بسيار پيشرفته است و به صورت كاملا خودكار عمل مي كند. برنامه هاي خمكاري لوله توسط ارشدين خط از طريق يك صفحه كليد به دستگاه داده مي شود و اين اطلاعات روي مانيتور دستگاه نشان داده مي شود، خمكن CNC داراي چندين جك هيدروليك با قدرت بسيار بالا است.

-        دستگاه شافت اتومات (فلر زني): اين دستگاه سر لوله را فلر زده (به صورت قيفي شكل در مي آورد) كار اين دستگاه بسيار مهم بوده و قسمت فلر خورده نقطه اتصال اگزوز نصب موتور و مياني و انتهايي مي باشد.

-        پرس محافظ حرارتي: كار اين دستگاه پرس دو محافظ بر روي لوله مي باشد.

خط جوشكاري: در خط جوشكاري پس از اين كه قطعات پرسي در خط ماشينكاري به مرحله مونتاژ رسيد به خط جوشكاري منتقل مي شود، لوله ها و منبع ها به فلانچ ها و ديگر قطعات اگزوز كه توسط پيمانكاران داخل يا خارج از شركت توليد مي شود دور جوش مي شوند، جوشكاري از نوع اگزوز محافظ بي اثر (CO₂) يا (MIG) مي باشد. خط جوشكاري شامل دو ايستگاه كاري مي باشد

1-     مونتاژ 2- جوش كامل

-        رنگ كاري: پس ازاتمام عمليات جوشكاري نوبت به رنگ زني مي رسد در اين قسمت كه توسط پرسنل پيمانكار صورت مي گيرد، به وسيله قلم مو خط جوش ها را به رنگ نقره اي در مي آورند تا همرنگ بقيه قسمت ها و قطعات اگزوز شود.

-        انبار محصول: اين انبار يك سالن بزرگ مي باشد كه اگزوز هاي توليدي بر حسب نوع آن در اين انبار طبقه بندي و نگهداري مي شوند، در اين انبار تعدادي پرسنل پيمانكار وجود دارند كه وظيفه آن ها بسته بندي اگزوزها درون قفسه هاي آهني و چوبي مي باشد.

-        كارگاه تراشكاري: در اين كارگاه انواع تراش ها بر روي لوله ها و صفحات صورت مي گيرد اين كارگاه داراي سه دستگاه تراش جهت تراش هاي مدور پيچ بري و كف تراشي، دستگاه صفحه تراش جهت تراش صفحات و دستگاه سنگ پليشه گيري ديواري كه درآن انواع درپوش اگزوز، فلانچ هاي اسكلت منبع و ... توليد مي گردد.

-        كارگاه پشم شيشه: در كارگاه پشم شيشه ابتدا بسته هاي بزرگ پشم شيشه كه به صورت بسته بندي منظم وجود دارند بازگرديده و به وسيله تيغ موكت بري و اره تيز ب قطعات كوچكتر برش مي خورند و سپس به دور قسمتي از لوله هاي اگزوز پيچيده مي شوند، همچنين دور لوله هاي مشبك اسكلت داخل و لوله هاي مشبك داخل كپسولي منبع انتهايي پيكان پيچيده مي شوند كه در كاهش صدا و آلودگي نقش مهمي دارند، در اگزوز بعضي از ماشين ها پشم سنگ جايگزين پشم شيشه شده است.

-        كارگاه مهندسي محصول (نمونه سازي): فعاليت اصلي اين كارگاه ساخت نمونه هاي اگزوز ماشين هاي مختلف مي باشد كه كارخانه قصد توليد انبوه آن را نيز دارد در اينجا جيك و فيكسچرهايي كه قطعه روي آن مونتاژ مي شود نيز ساخته مي شود، اين جيگ ها از روي نمونه و مدل تاييد شده مشتري ساخته مي شوند هم اكنون در كارگاه مهندسي پروژه هاي اگزوز پاژن، مزداي 323، اگزوز كاتاليستي پرايد، زانتيا، پاترول، نيسان رونيز، EF7، ليفتراك و هواپيماي ملخي در دست بررسي و ساخت مي باشد.

كليات آزمايشگاه

فهرست مطالب

1-     هدف

2-     مسئوليت

3-     صلاحيت آزمايشگاه هاي خارجي

4-     رديابي محصول

5-     لي اوت آزمايشگاه

6-     دامنه شمول آزمايشگاه

7-     1 تست هاي مورد آزمايش شركت اگزوز خودرو خراسان

1)     هدف

بررسي انطباق استانداردها و الزمات كيفي محصول با محصولات توليدي و انجام آزمون هاي ادواري تعيين شده از طرف مشتري

2)     مسئوليت:

نظارت بر اجراي اين روش اجرايي بر عهده مدير سازمان تضمين كيفيت مي باشد.

3)     معرفي آزمايشگاه:

اين آزمايشگاه داراي مساحتي بالغ بر 200 متر مربع مي باشد.

4)     صلاحيت آزمايشگاه هاي خارجي:

آزمايشگاه هاي خارجي كه شركت اگزوز با آن ها كار مي كند همگي بايستي داراي گواهينامه استاندارد بين المللي ISO/TS17025 يا داراي تاييد صلاحيت آزمايشگاه از موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران و مورد تاييد مشتريان باشد.

5)     رديابي محصول:

5-1 رديابي تست مواد اوليه: براساس شماره هاي تطبيقي انبار مواد اوليه تست انجام و نتايج تست همراه شماره هاي تطبيقي ثبت مي گردد و پس از تست برچسب رديابي روي نمونه ها زده شده تا اطمينان از تاييد محصول توسط مشتري، نگهداري مي گردد.

5-2 رديابي تست دوره اي محصول: براساس شماره برگه كنترل نهايي محصول، يك دست از پالت هاي مربوطه برداشته و پس از تست بر چسب رديابي بر روي نمونه ها زده شده و نتايج تست همراه شماره برگه كنترل نهايي محصول ثبت مي گردد و تا دوره بعدي تست نگهداري مي شود.

6)     لي اوت آزمايشگاه:

در صفحه بعد آمده است.

7)     دامنه شمول آزمايشگاه:

تست هايي كه توسط اين آزمايشگاه انجام مي پذيرد به شرح زير مي باشد:

·                         تست مونتاژ پذيري اگزوز: استقرار مناسب اگزوز بر روي خودرو

·                         تست هاي مواد اوليه:

1.                     تست آناليز مواد: تركيب شيميايي و تعيين وزن پوشش آلومينايز

2.                     تعيين مشخصات مكانيكي استحكام كشش، تسليم، الانگيشن و سختي

3.                     تست پوشش سطح: (COATING TEST)  اندازه گيري ضخامت روكش مواد مصرفي

4.                     تست چسبندگي پوشش سطح: (BENDINGTEST) بررسي چسبندگي پوشش مواد مصرفي

5.                     تست سالت اسپري: (SALT SPRAY) براي تعيين پايداري قطعات با پوشش در مقابل زنگ زدگي و خوردگي

6.                     تست سختي سنجي: براي اندازه گيري سختي ابزار آلات و قالب ها

تست هاي عملكردي:

1.              تست صداسنجي: (NOISE TEST) اندازه گيري صداي اگزوز در هواي آزاد يا در اتاق تست صدا (اتاق آكوستيك)

2.              تست نشتي سنجي: (LEAKAGE TEST) بررسي و تست انباره ها از نظر نشتي

3.              تست آناليز گازهاي خروجي از اگزوز كاتاليست: (CATALISITEFFICIENCY TEST) تست درصد حجمي گازهاي تشكيل دهنده خروجي اگزوز CO₂ – CO – HC – NOX – O₂

4.              تست هيدروليك استحكام دوخت منبع: بررسي استحكام دوخت و درپوش بندي منبع با فشارهاي هيدروليك داخلي

5.              تست خستگي جوش: اندازه گيري خستگي و دوام جوش

6.              تست ديناميكي طراحي اگزوز: (BACKPRESSURE) تست فشار برگشت، گشتاور، دور ماشين، توان خودرو، مصرف بنزين، گرفتن پروفيل دما

تست آزمايش دينامومتر را در عكس زير مشاهده مي كنيد:

از جمله اين ابزارها مي توان به موارد زير اشاره كرد:

·         تركومتر: معياري براي مشخص كردن مقدار سفت شدن پيچ ها

·         دهان اژدر

·         ساعت انديكاتور: كه در پروسه 206 در مرحله Radius مورد استفاده قرار مي گيرد.

در دوره 01 معمولا ابزارها يكساله كاليبره مي شوند

02 ابزارهايي كه در شركت نمي توان آن ها را كاليبره نمود و همچنين نمي توان آن ها را جابه جا كرد مانند باسكول ماشين و CMM اين دستگاه ها معمولا يكساله كاليبره مي شوند. اما دوره تناوب CMM پنج ساله مي باشد.

03 ابزارهايي كه در شركت و طي زمان هاي مشخص كاليبره مي شوند مانند كوليس ها و ميكرومترها، مسترها و فيكسچرها كه توسط ابزارهايي مانند راپورترها و رينگيجها كاليبره مي شود.

دوره تناوب فيكسچرها يك ماهه و بقيه 6 ماهه مي باشد.

دماي محيط در هنگام كاليبراسيون بايد 20 درجه و شرايط نسبي جوي رطوبت بايد كمتر از 60% باشد.

پس از كاليبره شدن ابزارها فرم هاي مشخص شده براي هر كدام از آن ها پر مي شود و تاريخ كاليبراسيون روي آن ذكر مي گردد.

CMM كردن قطعات نيز به صورت زير انجام مي گردد:

قبل از CMM كردن قطعات براي هر قطعه كدي تعريف مي شود كه با اين كد تمامي مشخصات كالا تعيين ميگردد. اين كد گذاري به شرح زير مي باشد:

هر قطعه از قطعات اگزوز داراي يك كد ده رقمي مي باشدكه چهار رقم آن به طور ثابت براي تمامي قطعات مورد استفاده قرار مي يگرد. كه اين چهار رقمي 7250 مي باشد.

دو رقم بعدي مشخص كننده نوع ماشين مي باشد به عنوان مثال كدهاي 08و 04و 03و 02و 01 به ترتيب براي خودروهاي پيكان، RD، پژو، پرايد و زانتيا مي باشد.

دو رقم بعد مشخص كننده اين مي باشد كه قطعه در بخش ابتدايي، مياني يا انتهايي قرار مي گيرد كه كد 11 براي محل نصب موتور، 22 براي بخش مياني و 33 براي بخش انتهايي اگزوز مي باشد.

دو رقم آخر تعيين كننده آن است كه چند قطعه قبل از اين قطعه در روي اگزوز بسته شده است. به عنوان مثال كد 01 به اين معنا مي باشدكه يك قطعه قبل از اين قطعه وجود دارد.

مثال: 7250083302 لوله يك خم انتهايي زانتيا (كه قبل از آن دو قطعه ديگر وجود دارد) دستگاه CMM متصل به كامپيوتري ميباشد كه توسط يك قفل مركزي روشن مي گردد و اين سيستم داراي دو حافظه مي باشد.

پس از روشن كردن سيستم روي صفحه مطالب زير نشان داده مي شود:

انتخاب هاي اصلي:

2-ورود اطلاعات لوله اصلي

5-فهرست اطلاعات موجود در مدول (1)

6-فهرست اطلاعات موجود در مدول (2)

7- دريافت مختصات XYZ

8-نمايش مختصات XYZ روي مانيتور

9-تغيير واحد اندازه گيري (متريك و اينچي)

10-رد كردن يك صفحه جهت چاپ روي چاپگر

عمل مورد نياز را مي توان با انتخاب يكي از شماره ها توسط صفحه كليد انجام داد.

قبل از انتخاب هر يك از اين گزينه ها اگر بخواهيم ساعت و تاريخ اين دستگاه را تنظيم كنيم با تايپ عدد 12 در صفحه اصلي، صفحه اي باز مي شود كه با تايپ كلمه DATE & TIME مي توان به ترتيب زمان و تاريخ را وارد كردو با زدن a به صفحه اصلي بر مي گردد.

با انتخاب گزينه 2 مي توان لوله هاي مختلف با خم هاي متفاوت را CMM كرد.

ضمنا در زمان CMM كردن روي مانيتور به ازاي هر چهار نقطه يك عدد را نشان مي دهد كه اين عدد بايد 3 يا 4 باشد در غير اين صورت عمليات بايد دوباره انجام گردد.

در پايان كار اگر بخواهيم سه بعدي لوله را ببينيم با انتخاب گزينه 3 و وارد كردن شعاع خم (كه معمولا 80 مي باشد) و سپس انتخاب شماره 13 و دادن زاويه ديد مي توان به راحتي لوله را مشاهده نمود.

اگر پس از انجام اين كار بخواهيم TOB (شعاع خم، زاويه پيچش، زاويه خم) را به صورت دستي وارد كنيم گزينه 5 را انتخاب كرده و با استفاده از كليدهاي كمكي اين تغييرات را روي آن ها اعمال مي كنيم.

F3: INSERT

F4: DELETE

 F5:

F7: TRANSPORT

F8: HALT

F9: ORIENTATION

F10: BENDING

پس از اين كه اين مختصات وارد شد اگر در گزينه اي بخواهيم تغييراتي ايجاد كنيم با كليك كردن بر روي يكي از اعداد گزينه Line ظاهر مي گردد و به اين ترتيب مي توان بر روي خط مورد نظر رفته و تغييرات را روي آن اعمال كرد.

دريافت اطلاعات به صورت TOB

T: TRANSPORT

O: ORIENTATION

B: BENDING

ابتدا كليد 2 و سپس ENTER  را فشار مي دهيم.

با استفاده از كليد 2 مي توان خروجي اطلاعات لوله را براي مختصات X,Y,Z نقشه و يا سيستم لوله اندازه گيري شده انتخاب كرد براي لوله نمونه پارمترهاي ارتباطي بايد قبل از اين انتخاب وارد شده باشند.

ورود اطلاعات به صورت مختصات X,Y,Z به صورت دستي و با استفاده از صفحه كليد:

ابتدا كليد 1 و سپس ENTER   را فشار مي دهيم.

مثال: اگر لوله داراي دو قسمت راست است ابتدا كليد 2 و سپس ENTER  را فشار مي دهيم.

نكته: تعداد نقاط هميشه يكي بيشتر از تعداد قسمت هاي راست لوله است نقطه شروع مختصات X,Y,Z را به ما مي دهد.

بعد از ورود همه نقاط آن ها روي صفحه مانيتور نمايش داده مي شوند و ما مي توانيم آن ها را بررسي كنيم.

براي ادامه مراحل و تغيير فهرست مربوط به نمونه اصلي (MASTER) بايد كليد ENTER  را فشار دهيم بايد توجه كرد كه هرگاه مختصات وارد شده اشتباه بود بايد به انتخاب هاي اصلي برگرديم و دوباره گزينه input master را انتخاب كنيم.

دريافت مختصات X,Y,Z پس از CMM كردن

ابتدا كليد 7 و سپس ENTER  را انتخاب مي كنيم.

قطعه مورد نظر را بر روي گيره مغناطيسي بسته و تعداد نقاطي را كه مد نظر داريم وارد كرده و شروع به نقطه برداري مي كنيم (تا 50 نقطه را مي توان وارد كرد) به عنوان مثال براي دايره سه نقطه از دور آن انتخاب مي كنيم تا بتوان آن را در محيط Catia وارد كرد.

نكته: Probe  دستگاه CMM داراي قطر 4mm مي باشد كه پس از برداشتن نقاط اين اختلاف بايد مد نظر قرار گيرد.

ضمنا در ابتدا ي كار براي تعريف كردن نقطه (0و0) پس از اين كه Probe   را به قطعه مماس كرديم با فشار كليد R اين نقطه تعيين مي گردد.

براي پرينت گرفتن گزينه يك، قسمت دوم را انتخاب كرده و ENTER   مي كنيم.

شركت اگزوز خودرو خراسان توليد كننده انواع اگزوز براي خودروهاي سبك و سنگين (بنزيني و ديزلي) مي باشد و همچنين اگزوزهايي جهت صادرات به كشورهاي مختلف توليد مي كند كه توليدات اين شركت به شرح ذيل مي باشد:

 

 

 كليه محصولات اين شركت در صفحات بعدي آمده است.

سيستم استاندارد شركت اگزوز خودرو خراسان

سيستم استاندارد شركت براساس سيستم ايزو 9001 بوده كه شامل بندهاي زير مي باشد:

-         مسئوليت مديريت: خط مشي كيفيت، سازمان، بازنگري مديريت

-         سيستم كيفيت: (كليات، روش هاي اجرائي سيستم كيفيت، طرح ريزي كيفيت)

-         بازنگري قرارداد: (كليات، بازنگري، اصلاحيه براي يك قرارداد، سوابق)

-         كنترل طراحي:(كليات، طرح ريزي براي طراحي، بازنگري طراحي، تصديق طراحي، صحه گذاري طراحي تغييرات طراحي)

كنترل مدارك و داده ها (كليات، تصويب و صدور مدارك و داده ها، تغييرات در مدارك و داده ها)

خريد: (كليات، ارزيابي پيمانكاران فرعي، داده هاي خريد، تصديق محصول خريداري شده)

كنترل محصول تدارك شده به وسيله مشتري

شناسايي و رد يابي محصول

كنترل فرايند

بازرسي و آزمايش

كنترل تجهيزات بازرسي، اندازه گيري و آزمون: (كليات، روش هاي اجرايي كنترل)

وضعيت بازرسي و آزمون

كنترل محصول نامنطبق

اقدامات اصلاحي و پيشگيرانه: (كليات، اقدامات اصلاحي، اقدامات پيشگيرانه)

جابجايي، انبارش، بسته بندي نگهداري و تحويل: (كليات، جابجايي، انبارش)

آموزش

ارائه خدمات

فنون آماري: (مشخصات كردن نياز، روش هاي اجرايي)

استانداردهايي كه در شركت اگزوز رعايت مي گردند

در دنياي امروز تصميمات استراتژيك و ايجاد تحول در صنعت خودرو سازي ميتواند پيشروان اين تحولات را از ديگران برتري بخشيده و سهم بيشتري از بازار را به آنان اختصاص دهد عوامل موثري كه دررقابت موفقيت آميز يك شركت سهم بسيار بالايي دارد عبارتند از: توانايي در ساخت خودرو و قطعات خودرو با كيفيت بالا و توانايي در رقابت از نظر كاهش هزينه بدون كاهش قيمت. طراحي هاي جالب توجه و متناسب با خواست مشتري زمان كوتاه بين طراحي و ساخت تا عرضه محصول به مشتري توان  مالي بالا و شبكه فروش و خدمات گسترده لذا شركت ها و مجموعه هاي معتبر سازنده خودرو در سرتاسر جهان، از سالها پيش به صور مستقل گام در تدوين استانداردهايي گذاشتند كه به عنوان استانداردهاي صنعت خودرو شناخته شد.

از اين دست مي توان از استانداردهاي QS9000 كه حاصل يكپارچه سازي نيازمندي هاي كيفيتي سه توليد كننده بزرگ خودرو آمريكاي شمالي، (General motors, Ford, Daimler, Chrysler) مي باشد كه به دليل توانايي هاي فني و مديريتي موجود در آن حوزه فعاليتي وسيعتري از منطقه آمريكاي شمالي يافته است.

QS9000 چيست؟

استانداردي است صنعتي كه سه شركت بزرگ خودرو ساز كرايسلر، فورد و جنرال موتورز پايه گزار آن بودند. اين واحد ويژه اعتقاد دارد كه QS9000 روح بهبود مداوم است و سبب ارتقاي سيستم هاي كيفيت در حين حذف نيازمندي هاي زايد و در نتيجه سبب تقليل هزينه ها مي شود. آنچه كه در QS9000 از اهميت ويژه برخوردار است مسدود كردن راه هاي خطا با مطالعات آماري دقيق قبل از توليد است تا بدين ترتيب از هرگونه دوباره كاري اسراف و اتلاف خودداري شود استاندارد QS9000 بر تفكر سيستمي و كار گروهي استوار است

هدف QS9000 چيست؟

1- مشخص كردن انتظارات اصلي مشتري از سيستم كيفيت و اطمينان از رضايت مشتريان

2- بين المللي كردن استانداردهاي كيفيت از طريق استفاده از استاندارد ISO9001 از خانواده استانداردهاي ISO9000

3- يكسان سازي نيازمندي هاي كيفيت ميان شركت هاي خودرو ساز

4- پيشگيري از عيوب. كاهش ضايعات و دوباره كاري ها و ايجاد رابطه كاري نزديك ميان پيمانكاران شركت هاي خودرو سازي

اين استاندارد بر پايه استاندارد ISO9000 بنيانگذاري گرديد.

مراحل اجرايي كار سازمان فروش

با توجه به اين كه اين شركت تقريبا 85% توليدات خود را به شركت هاي خودرو ساز داخلي تحويل مي نمايد و 25% توليدات خود را در قالب اگزوزهاي يدكي انواع خودرو به مراكز پخش مجاز اگزوز در سراسر كشور پخش مي نمايد.

روش اجرايي:

1- پس از مكاتبات انجام شده بين شركت و مشتري در رابطه با توانايي توليد اگزوز درخواستي مشتري، درخواست شركت مبني بر ارسال نقشه هاي فني محصول و همچنين دريافت يك نمونه تاييد شده توسط مشتري انجام مي پذيرد. سپس نمونه و نقشه هاي دريافتي جهت بررسي لازم تحويل سازمان مهندسي مي گردد.

2- سازمان مهندسي پس از بررسي هاي لازم بر روي نقشه هاي فني و يا نمونه ارسالي و تعيين جنس و مواد به كار رفته در اگزوز مورد درخواست نتيجه كار (BOM) كه همان مشخصات ريز اگزوز مي باشد را تهيه و جهت تعيين قيمت تمام شده آن را (BOM) تحويل سازمان مالي و حسابداري صنعتي مي نمايند، سپس حسابداري صنعتي با توجه به محاسبات از قبيل: نسبت خريد مواد اوليه، كارمزد نيروي انساني و غيره قيمت تمام شده محصول را به جهت تعيين سود مشخص و همچنين اعلام قيمت به مديريت عامل و سازمان فروش و مشتري مي نمايند بعد از تصميم گيري نهايي قيمت فروش به مشتري اعلام و پيگيري عقد قرارداد توسط سازمان فروش انجام مي دهد.

4- پس از تنظيم سفارشات خريد مواد اوليه و چنانچه نياز به خريد قالب باشد سازمان تداركات اقدامات لازم جهت خريد و ساخت قالب را انجام مي دهد كه پس از ساخت قالب و دريافت مواد اوليه، توليد محصول جديد زير نظر سازمان مهندسي تا اخذ تاييد نهايي از مشتري انجام مي پذيرد، پس از تاييديه نهايي از مشتري سپس پروژه تحويل سازمان تضمين كيفيت و كنترل كيفيت جهت نظارت در كلي مراحل توليد مي گردد.

سازمان تداركات

سازمان تداركات خود به دو بخش تداركات داخلي و خارجي تقسيم بندي مي گردد كه در بخش تداركات داخلي نيازهاي شركت در داخل كشور تهيه و خريداري مي گردد كه اين كار مستلزم وجود پيمانكاران مختلف در سراسر كشور مي باشد كه با بستن قرارداد با اين شركت ها با تهيه مواد اوليه براي پيمانكاران، آن ها قطعات مورد نياز براي خط توليد را آماده مي سازند.

اما بعضي از مواد اوليه كه در داخل كشور موجود نمي باشد به كمك سازمان تداركات خارجي از كشورهاي مختلفي مانند انگليس، كانادا، ايتاليا، آفريقا جنوبي و ... خريداري مي گردد.

مواد خريداري شده از خارج كشور عبارتند از:

1- كاتاليست ها و مونوليت هاي فلزي و سراميكي

2- لوله هاي آلومينايز

3-ماشين آلات و قطعات مرتبط با آن به دليل نداشتن مشابه داخلي

پروسه خريد خارجي به اين صورت مي باشد كه ابتدا درخواست به سازمان بررسي مواد ارجاع داده شده جهت برآورد هزينه ها و تبديل درخواست به سفارش خريد سپس به كميسيون معاملات جهت بررسي و تاييد فرستاده مي شود. پس از دستور تاييديه پنج نسخه از آن براي بانك مركزي واقع در زيست خاور مشهد، گمرك، وزارتخانه، اداره بازرگاني ارسال مي گردد.

در ملحه بعد بانك ايران با بانك طرف قرارداد ارتباط برقرار كرده و نوع خريد كه مي تواند نقدي، شش ماهه و يا يكساله باشد را تعيين كرده به اين ترتيب بانك مقابل با فروشنده قرارداد بسته و در مقابل جنس پول را به آن ها تحويل مي دهد ضمنا در اين قرارداد شرايط حمل و نقل و بيمه نيز تعيين مي گردد كه مي تواند زميني، هوايي و يا دريايي باشد و همچنين فرصت تحويل كالا حداكثر بيست و يك روز مي باشد.

گاهي اوقات نيز به دليل اعتماد دو شركت به هم اندو به طور مستقيم با هم معامله كرده و پول به حساب شركت فروشنده ريخته مي شود.

پس از ارسال جنس و قبل از ورود به ايران كارهاي گرمكي مخصوص به كالاهاي خارجي توسط شركت هاي طرف قرارداد اگزوز مانند آرين ترخيص، مهر آذين ترخيص و بازرگاني طاهري انجام شده و با گرفتن اظهارنامه گمركي جنس از گمرك ترخيص و به شركت فرستاده مي شود.

سيكل ترتيبي اين كار از زمان اعلام نياز تا وارد شدن جنس به انبار بين چهار تا شش ماه به طول مي انجامد.

روند كاري هر دو بخش در صفحات بعدي به طور كامل ذكر گرديده است.

سازمان امور اداري

منابع: (حقوق و دستمزد – نگهداري و نيروي انساني – بهسازي نيروي انساني)

1-سيستم حقوق و  دستمزد: سيستم حقوق و دستمزد در شركت اگزوز خودرو خراسان بر اساس طرح طبقه بندي مشاغل مصوب وزارت كار و امور اجتماعي است كه در آن كليه پرسنل براساس پارامترهايي نظير: تجربه، تحصيل، سابقه كار، تعداد پرسنل تحت سرپرستي و ... طبقه بندي شده و بر اين مبنا حقوق و دستمزد دريافت مي دارند. گروه هاي طبقه بندي در اين سيستم 20 تاست كه گروه يك در آن حداقل دستمزد تعيين شده وزارت كار و امور اجتماعي در ابتداي هر سال را دريافت مي دارد و ساير گروه ها به تناسب امتياز از حقوق و مزايايي بالاتري برخوردار مي گردند. اين سيستم طبقه بندي مشاغل از سال 79 در شركت اگزوز خودرو خراسان اجرا گرديده است.

2- بهسازي نيروي انساني: برآورد نيروي انساني با توجه به ظرفيت توليد ساليانه و يا روزانه براي هر قطعه يا محصول انجام مي پذيرد همچنين كليه محصولات اين شركت از نظر زمان توليد و معادل دست با ضرايب معادل دست پيكان مقايسه مي شوند.

 

 

 

 

 

                    

ضريب كارگر بر دقيقه برحسب پيكان  ظرفيت توليد براي محصول مورد نظر = ظرفيت معادل دست يك محصول برحسب پيكان

كارگر بر دقيقه لازم براي ساخت محصول پيكان ظرفيت روزانه برحسب معادل دست پيكان = زمان لازم براي ظرفيت توليد روزانه بر حسب معادل دست پيكان

450 = 60  5/7 = زمان يك شيفت كاري بر حسب دقيقه

 

زمان لازم براي ظرفيت توليد روزانه برحسب معادل دست پيكان = تعداد نيروي انساني لازم براي توليد ظرفيت روزانه بر حسب معادل دست پيكان زمان يك شيفت كاري بر حسب دقيقه  تعداد شيفت

 

                    

 

بعد از برآورد نيروي انساني نتيجه آن به مدير سازمان مهندسي اعلام تا پيگيري هاي لازم جهت نيروي انساني از سازمان اداري صورت گيرد.

3- نگهداري نيروي انسان: با توجه به نياز واحد توليدي به نيروي انساني ماهر جهت انجام امور به اداره كارو امور اشتغال اعلام نياز مي شود و متناسب با درخواست نيروي انساني جهت گزينش به واحد معرفي مي شوند كه پس از آزمايش فنون و مهارت و تكميل و پرسشنامه هاي استخدامي و تكميل مدارك مورد نياز جهت انجام مصاحبه، آزمايش بهداشت و سو پيشينه معرفي خواهند شد. پس از انجام مراحل فوق و داشتن شرايط مناسب با فرد مذبور قرارداد استخدامي تنظيم مي گردد كه مدت آن معمولا يك سال بوده و تعهدات كارگر و كارفرما در آن قيد شده است. كارگر موظف است در هر هفته 44 ساعت در محل كار حضور داشته باشد كه به ازاي هر روي 33/7 دقيقه مي باشد و در پايان هر ماه از دو روز مرخصي استحقاقي برخوردار مي شود. در اولين ماه حضور كارگر در محل كار نام و مشخصات وي به سازمان تامين اجتماعي ارسال مي گردد تا در رديف بيمه شدگان قرار گيرد و از خدمات اين سازمان استفاده نمايد و پس از يك سال به اداره كار معرفي تا به وي بن هاي كارگري تعلق گيرد ساير مزايا از جمله حق مسكن، حق اولاد، عائله مندي، حق جذب و ساير موارد در محل شركت محاسبه و به كارگر پرداخت مي گردد. آموزش هاي لازم به تناسب نوع شغل كارگر به وي تعليم داده مي شود كه در محل شركت يا موسسات آموزشي اين امر صورت مي پذيرد.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 16:21 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره نقش اگزوز در کاهش الودگی,اگزوز برتر و کاهش الودگی,شركت اگزوز راسان,

 

بسم الله الواقف علی السرائر و الضمائر

 

شرع مقدس اسلام مسلمانان را از مال اندوزی و تکاثر بر حذر داشته است و پیوسته به انفاق و زکات و صدقات جاریه توصیه و بر آن تاکید نموده و یکی از راهکارهای اساسی تحقق این مهم را وقف قرار داده است که علاوه بر آثار و برکات بی شمار آن، عاملی موثر در راستای تعدیل ثروت و توزیع عادلانه آن به شمار می رود. سیره و روش پیامبر گرامی اسلام و ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین، خود گویای ارزش والای معنوی و مادی این سنت حسنه می باشد و بر این اساس فقهای عظام و علمای اسلام به تأسی از این بزرگواران همواره مسلمانان را به انفاق مال در راه خدا تشویق و تحریض نموده و در رساله های علمیه خود و مباحث فقهی در همه مذاهب اسلامی بابی را به احکام وقف اختصاص داده اند.

بدیهی است با توجه به تغییرات و تحولات شگرف در زندگی بشر که در اثر پیشرفت علوم و فنون و نیز مسایل و موضوعات مستحدثه پدید آمده است، در خصوص نحوه اداره امور موقوفات و نظام بخشیدن به آن و افزایش بهره وری و ایجاد سهولت در پیشرفت و توسعه این پدیده ارزشمند اقتصادی و فرهنگی باید راه های جدیدی را جستجو کرد و احکام کلی را در قالب قوانین مصوب در مرکز قانونگذاری در بستر عمل و اجرا قرارداد با توجه به ضرورت امر، حدود یکصد سال قبل یعنی در سال 1328 هجری قمری اولین قانون اوقاف ایران در مجلس شورای ملی وقت به تصویب رسید. از آن زمان تا کنون این قانون بارها در مراحل مختلف مورد بازبینی و تجدید نظر قرار گرفته و به مقتضای زمان تغییر نموده است. لیکن مع الاسف بخشی از این تغییر و تحول به ویژه در دوران رژیم ستم شاهی سابق در جهت تضعیف نقش وقف از جنبه اعتقادی، اقتصادی و اجتماعی آن بود تا جایی که به موجب قانون به اصطلاح اصلاحات ارضی موقوفات را برخلاف موازین شرع مقدس به فروش رساندند و آثار مخرب آن ضربه های مهلکی بود که بر اعتماد عمومی مردم وارد شد و برای چندین دهه این نظام پویای اسلامی را در کشور از رونق انداخت.

لیکن خوشبختانه با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به رهبری زعیم عالیقدر حضرت امام خمینی رضوان الله تعالی علیه و احیای احکام نورانی اسلام، روح تازه ای در کالبد نیمه جان موقوفات کشور به خصوص با فتوای تاریخی آن مرجع و رهبر کبیر که فرمودند: « موقوفات باید به حال وقفیت باقی و عمل به وقف شود » دمیده شد و در نتیجه اولین لایحه قانونی در جهت احیا و استیفای منافع موقوفات در تاریخ 4/2/1358 به تصویب شورای انقلاب اسلامی رسید و به دنبال آن در سال 1363 قانون فعلی اوقاف شا مل 18 ماده در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و پس از آن نیز بنا به ضرورت های مختلف قوانینی در خصوص وقف و موقوفات به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و آیین نامه ای نیز در چارچوب قوانین مصوب مجلس در هیأت محترم دولت تصویب و برای اجرا ابلاغ گردید. با توجه به گذشت نزدیک به 7 سال از دومین چاپ قوانین وقف با آخرین تغییرات لازم بود که چاپ مجددی از کتاب مجموعه قوانین و مقررات اوقافی صورت گیرد تا علاوه بر درج تغییرات جدید با اکتفا به قوانین مصوب مجلس و آیین نامه های اجرایی مصوب دولت قابلیت استناد برای محاکم قضایی و متولیان و دست اندرکاران موقوفات به خصوص ادارات اوقاف و امور خیریه سراسر کشور و محققین و پژوهشگران را داشته باشد و با حجم کم به راحتی قابل حمل و نقل باشد. خوشبختانه این امر با همت و تلاش برادر ارجمند جناب آقای نصرالله چمران معاون محترم بقاع و اماکن متبرکه و همکاری تعدادی از کارشناسان این سازمان انجام و هم اکنون در اختیار علاقمندان قرار دارد. امید است چاپ و نشر این مجموعه گامی موثر در جهت شناساندن امر وقف و نیکوکاری و نیز قوانین و مقررات مربوط به آن باشد.

 

انشاءالله

محمد علی نظام زاده

نماینده ولی فقیه و سرپرست سازماناوقاف و امور خیریه

 

 فصل اول قوانین

قانون تشکیلات و اختیاراتسازمان اوقاف و امور خیریه(مصوب 2/10/1363)

 

ماده 1: از تاریخ تصویب این قانون، سازمان اوقاف به سازمان حج و اوقاف و امور خیریه تغییر نام می یابد و امور ذیل به عهده این سازمان واگذار می گردد:

1. اداره امور موقوفات عام، که فاقد متولی بوده یا مجهول التولیه است و موقوفات خاصه در صورتی که مصلحت وقف و بطون لاحقه و یا رفع اختلاف موقوف علیهم متوقف بر دخالت ولی فقیه باشد.

1.به موجب مصوبه شمارۀ 462/د ش مورخ15/8/1370 شورای عالی اداری و کلیه امور مربوط به حج و زیارت از سازمان حج و اوقاف وامور خیریه منفک و به سازمان حج و زیارت واگذار شد (متن کامل این مصوبه در صفحه 129 درج شده است. ) 2. حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (ره) در رابطه با این بند و تبصره یک همین ماده ، در تاریخ 25/10/1363 اجازۀ متصدی اموری که مربوط به ولی فقیه است را در سازمان حج و اوقاف وامور خیریه به نماینده امام و سرپرست سازمان مزبور صادر فرمودند. همچنین مقام معظم رهبری نیز علاوه بر اذن فوق ، اجازۀ اجرای بند هفت و تبصرۀ سه مادۀ یک قانون اوقاف را در حدود موزاین شرع ، طی نامه شماره 18736/1مورخ 23/1/1376 به نمایندۀ ولی فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریه صادر فرمودند.

 2. اداره امور اماکن مذهبیِ اسلامی، که ترتیب خاصی برای اداره آنها داده نشده است، به استثنای مساجد و مدارس دینی و تکایا.

3. اداره امور موسسات و انجمن های خیریه ای که از طرف دولت یا سایر مراجع ذیصلاح به سازمان محول شده یا بشود.

4. اداره موسسات و انجمن های خیریه ای که به تشخیص دادستان محل فاقد مدیر باشد ( تا تعیین تکلیف از طرف دادگاه )، ضم امین در موسسات و انجمن های خیریه ای که به تشخیص دادستان محل، مدیر آن فاقد صلاحیت باشد ( تا تعیین تکلیف از طرف دادگاه ) و همچنین است در صورت نبودن یا عدم صلاحیت ناظر ( در مواردی که ناظر پیش بینی شده باشد ).

5.انجام امور مربوط به گورستان های متروکه موقوفه ای که متولی معین ندارد.

و اتخاذ تصمیم لازم در مورد آنها.

6. کمک مالی در زمینه تبلیغ و نشر معارف اسلامی.

7. اثلاث باقیه محبوسات، ندور، صدقات و هر مال دیگری که به غیر از عنوان وقف برای امور عام المنفعه و خیریه اختصاص یافته در حکم موقوفات عامه است و چنانچه فاقد متولی و متصدی باشد با اذن ولی فقیه، تحت اداره و نظارت سازمان اوقاف و امور خیریه قرار خواهد گرفت. رعایت مفاد اسناد تنظیمی مربوط به این اموال و رقبات اعم از وصیت نامه و حبس نامه و سیره جاریه در اداره امور و مصرف عواید آن ها ضروری خواهد بود.

 

1.بند هفت و تبصرۀ سه ذیل آن به موجب قانون الحاق یک بند و یک تبصره به ماده یک قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه به عنوان ماده واحده در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ دوازدهم اسفند ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و پنج مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 22/12/1375 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

 

 

تبصره 1: سرپرست سازمان باید از طرف ولی فقیه، مجاز در تصدی اموری که متوقف بر اذن ولی فقیه است، باشد.

تبصره 2: بقاع متبرکه حضرت رضا (ع)و حضرت احمد بن موسی ( شیراز) و حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم (ع) و موقوفات مربوط به آنها که متولی خاص نداشته باشد و موقوفاتی که برای اداره هر کدام آنها از طرف ولی فقیه، نایب التولیه تعیین شده یا بشود ، از شمول این قانون مستثنی است و در غیر این صورت اداره آنها با سازمان خواهد بود.

تبصره 3: سازمان اوقاف و امور خیریه در صورت نیاز در مورد رقبات و اموال موضوع بند هفت بالا با تأیید نماینده ولی فقیه و سرپرست آن سازمان، به منظور جلوگیری از تعدی و تفریط در اداره آنها نسبت به نصب امین یا هیأت امنأ اقدام خواهد کرد.

ماده 2 : از تاریخ تصویب این قانون سازمان اوقاف از نخست وزیری متنزع و اداره امور حج و زیارت اماکن متبرکه اسلامی خارج از کشور و امور اوقاف، تحت عنوان سازمان حج و اوقاف و امور خیریه وابسته به وزارت ارشاد اسلامی اداره می شود.

ماده 3 : هر موقوفه، دارای شخصیت حقوقی است و متولی یا سازمان حسب مورد نماینده آن می باشد.

ماده 4: متولی موقوفه کسی است که به موجب مفاد وقف نامه و مقررات قانون مدنی یا این قانون، واجد این سمت باشد. در مورد اعتراض اشخاص با رعایت مواد 14 تا 17 این قانون اقدام خواهد شد.

 

1. بند دو پاورقی صفحه 15 مراجعه فرمایید.

2. به بند یک پاورقی صفحه قبل مراجعه فرمایید.

 

 

تبصره 1: موقوفاتی که متولی آنها عزل یا فوت می شود، تا تشخیص متولی بعدی، و موقوفاتی که متولی آنها ممنوع المداخله می شود، تا رفع ممنوعیت یا ضم امین، در حکم موقوفات بدون متولی است.

تبصره 2: هر گاه شخص یا اشخاصی که در وقف نامه به عنوان متولی معین شده اند وجود نداشته باشند و یا اوصاف مقرر در وقف نامه منطبق با شخص یا اشخاص معینی نگردد، موقوفه در حکم موقوفه مجهول التولیه است.

تبصره 3: در موقوفاتی که شرط مباشرت نشده باشد هرگاه متولی برای انجام تمام یا قسمتی از امور مربوط به موقوفه وکیلی انتخاب کند، وکیل مزبور باید توانایی انجام مورد وکالت را داشته باشد. در صورتی که وکیل انتخابی، به تشخیص سازمان قادر به ایفای وظایف محوله نباشد مراتب کتباً به متولي ابلاغ خواهد شد . هر گاه ظرف دو ماه برای متولیان مقیم ایران و چهار ماه برای متولیان خارج کشور ، متولی اقدام به تغییر وکیل ننماید موضوع به دادگاه صالح احاله و پس از ثبوت عدم توانایی و کیل مزبور ، با ابلاغ سازمان از دخالت ممنوع می شود. این حکم شامل وکلایی که قبلا نیز انتخاب شده اند خواهد بود.

مادٌۀ 5 : سازمان حج و اوقاف و امور خیریٌه می تواند در اموری که ادارۀ آن به عهدۀ این سازمان است شخص یا هیأتی از اشخاص متدیٌن و معروف به امانت را به عنوان امین یا هیأت امنأ تعیین نماید.

تبصرۀ 1 : نحوۀ انتخاب و برکناری و شرایط و حدود اختیارات وظایف امین یا هیئت امنا و میزان حق ٌ الزحمه آنان ، همچنین نظامات راجع به حفظ و نگهداری اماکن و اموالی که ادارۀ آن به عهدۀ سازمان حج و اوقاف و امور خیریه می باشد ، به موجب آیین نامه هایی که براساس مقررٌات و سنن و خصوصیٌات اماکن مربوط که به تصویب هیئت وزیران می رسد ، خواهد بود.

تبصرۀ 2 : نذور نقدی که جهت مشخٌصی برای مصرف آن معیٌن نشده است و وجوه حاصل از فروش اموال منقول زائد بر احتیاجی که به این قبیل اماکن اهدا می شود ، با جلب نظر ادارۀ اوقاف ، به وسیله هیأت امنأ به ترتیب در امور ذیل مصرف می شود :

الف . عمران و آبادی اماکن مذکور .

 ب . تدارک وسایل رفاه  و بهداشت زوٌار این اماکن و ساکن ناحیه .

ج . نشر معارف اسلامی و تبلیغات مذهبی و تعظیم شعایر دینی در آن محلٌ.

د . کمک به مدارس علوم دینی درآن محلٌ.

ه . خیرات و مبرٌات مطلقه.

مادٌۀ 6 : صرف درآمد موقوفات به منظور بقای عین آنها بر سایر مصارف مقدٌم است و متولٌی موظٌف است موجبات آبادانی رقبات موقوفه را در جهت بهره برداری صحیج از آنها به منظور اجرای نیٌات وقاف فراهم آورد.

تبصره : در صورتی که درآمد یکساله موقوفه یا اماکن اسلامی برای تعمیر و یا نوسازی آن کافی نباشد، درآمد دو یا چند سال در حساب مخصوصی ذخیره و به موقع به مصرف خواهد رسید.

مادٌۀ 7 : هر گاه متولیٌی یا ناظر نسبت به عین یا منافع موقوفه تعدٌی یا تفریط نماید یا در انجام وظایف مقررٌ در وقف نامه و قانون و آیین نامه ها و مقررٌات مربوط ، مسامحه و اهمال ورزد ، با رسیدگی شعبه تحقیق و حکم دادگاه ، حسب مورد معزول یا ممنوع المداخله یا ضمٌ امین خواهد شد.

 تبصرۀ 1 : به متولٌی و ناظر ممنوع المداخله در زمان ممنوعیت ، حقٌ التولیه و حقٌ النظاره تعلٌق نخواهد گرفت مگر آنکه برائت آنان ثابت شود و در مواردی که ضمٌ امین می شود ، اوقاف حقٌ امین را خواهد پرداخت. تبصرۀ 2 : در مواردی که مطابق قانون مدنی یا این قانون ضمٌ امین می شود ، دادگاه ها می توانند سازمان حج و اوقاف و امور خیریٌه را هم به عنوان امین تعیین کنند.

تبصرۀ 3 : نسبت به تعدٌی و تفریط یا سایر تخلٌفات مدیران و امنای موسسات و بنیادهای خیریٌه ، طبق اساسنامه موسسه ، و بنیاد مربوط اقدام خواهد شد و در صورتی که اساس نامه آنها در این موارد ساکت یا ناقص باشد ، مشمول مقررات پیش بینی شده دراین مادٌه و تبصره های آن خواهند بود.

تبصرۀ 4 : کلٌیٌه مباشران موقوفات و اماکن مذهبی اعمٌ از متولٌی و ناظر و امنا و مدیران و امنای موسسات و بنیادهای خیریه مذکور در این قانون در حکم امین می باشند و در صورت تعدٌی یا تفریط یا تخلٌفات دیگر ، ملزم به تأدیه حقوق و وجوه و اموال و جبران خسارات ناشی از اعمال خود خواهند بود. هر گاه عمل آنها مشمول عناوین کیفری باشد، از طریق مراجع قضایی نیز تعقیب و به مجازات مقرر محکوم خواهند شد.

مادٌۀ 8 : درآمد موقوفات مجهول المصرف و موقوفاتی که به صیغه مبرات مطلقه وقف شده قابل مصرف در تحقیق و تبلیغ و نشر کتب در زمینه معارف اسلامی و عمران موقوفات می باشد ، زیر نظر سازمان به مصرف می رسد.

تبصره : درآمد موقوفه متعذٌر المصرف و موقوفاتی که عواید آنها به سبب قلٌت گرچه با پس انداز چند سال برای اجرای نظر واقف کافی نباشد ، با تشخیص تحقیق اوقاف در موارد اقرب به غرض واقف ، در محلٌ به مصرف می رسد.

تبصره : درآمد موقوفات متعذٌر المصرف و موقوفاتی که عواید آنها به سبب قلٌت گرچه با پس انداز چند سال برای اجرای نظر واقف کافی نباشد ، با تشخیص تحقیق اوقاف در موارد اقرب به غرض واقف ، در محلٌ به مصرف می رسد. آن قسمت از درآمد موقوفاتی که به علٌت کثرت عواید ، زائد بر مصرف متعارف باشد ، حتی الامکان در موارد اقرب به نظر واقف صرف گردد و در صورت نبودن مورد اقرب ، در مطق امور خیریٌه به مصرف خواهد رسید . مقصود از متعذرٌالمصرف آن است که صرف درآمد موقوفه در مصارف مقررٌ ، به علت فراهم نبودن وسایل و یا انتفای موضوع و یا عدم احتیاح به مصرف ، مقدور نباشد.

مادٌۀ 9 : سازمان حج و اوقاف و امور خیریٌه نسبت به مواردی که در بندهای مادٌۀ یک این قانون به عهده آن گذاشته شده در صورت عدم اقدام متولٌی یا امنا یا موقوف علیهم ، حقٌ تقاضای ثبت و سایر اقدامات لازم و اعتراض و اقامه دعوی را دارد. همچنین می تواند در مواردی که لازم بداند و مصلحت موقوفه ایجاب نماید، در دعاوی مربوط ، وارد دعوی شده و به احکام  صادره اعتراض کند.

تبصره : در کلٌیٌه موارد مذکور در این مادٌه سازمان حج و اوقاف و امور خیریٌه ، موقوفات عام ٌ ، بقاع متبرکه ، اماکن مذهبی اسلامی ، مدارس علوم دینی و موسسات و بنیادهای خیریٌه ، از پرداخت مخارج و هزینه های دادرسی و ثبتی و اجرایی معاف می باشند.

مادٌۀ 10 : ثبت معاملات راجع به عین یا منافع موقوفات و بنیادها و موسسات خیریٌه مذکور در  مادٌۀ 9 در دفاتر اسناد رسمی ، موکول به موافقت سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه است . دفاتر اسناد رسمی مکلٌف اند رونوشت مصدٌق وقف نامه ها و اسناد راجع به وقف را ظرف ده روز پس از ثبت ، به ادارۀ اوقاف مربوطه ارسال دارند.

تبصره : ادارات ثبت مکلٌف اند رونوشت مصدٌق اسناد مالکیٌت وقف را پس از صدور ، به ادارۀ اوقاف محلٌ تحویل نمایند. متولیٌان نیز موظٌف اند ظرف دو ماه از تاریخ اجرای این قانون ، رونوشت مصدٌق اسناد مالکیٌت و رونوشت وقف نامه های موجود نزد خود را برای حفظ و نگهداری به ادارۀ اوقاف مربوط تسلیم دارند.

مادٌۀ 11 : حق ٌ التٌولیه متولٌی و یا سازمان ( در قبال اعمال تولیت نسبت به موقوفات متصرٌفی ) ، همچنین حقٌ النٌظارۀ ناظر به میزان مقرر در وقف نامه است و در صورتی که وقف نامه موجود نباشد و یا میزان حقٌ التولیه و حقٌ النظاره در آن تعیین نشده باشد ، حقٌ التولیه به مقدار اجرت المثل از عایدات خالص خواهد بود.

مادٌۀ 12 : سازمان حج و اوقاف و ا مور خیریه وجوهی را که از محلٌ هدایای مستقل و حق التولیه و حقٌ النٌظاره دریافت می دارد  طبق بودجه ای که هر سال تنظیم و به تصویب هیأت دولت خواهد رساند رأسا به مصرف می رساند. 

مادٌۀ 13 : وجوهی که از محلٌ پذیره و اهدایی حاصل از اجاره و استیجار رقبات موقوفه دریافت می گردد از عواید همان موقوفات محسوب و به مصارف مقررٌه خواهد رسید. تبصره : نحوه و ترتیب وصول پذیره  و اهدایی مطابق آیین نامه ای است که به تصویب هیأت دولت خواهد رسید.

مادٌۀ 14 : تحقیق در جمع و خرج عواید راجع به وقف و نیز صدور مفاصا حساب و تطبیق مصارف با مفادٌ وقف نامه و تشخیص متولٌی و ناظر و موقوف علیهم ( با رعایت مادٌۀ 7 این قانون و تبصره های آن ) باشعب تحقیق اوقاف است مگر در موقوفات منصوص التٌولیه در صورتی که مظٌنه تعدٌی و تفریط متولٌی نباشد.

مادٌۀ 15 : هیأت تحقیق اوقاف مرکٌب از دو قسمت حقوقی و حسابرسی است و شعب آن بر حسب ضرورت در مراکز استان ها و شهرستان ها تأسیس می گردد.

تبصره : ادارات اوقاف و اشخاص ذینفع در صورتی که اعتراض داشته باشند می توانند پس از ابلاغ نظر شعبه تحقیق ، اعتراض خود را در دادگاه های دادگستری طرح نمایند. حکم این مادٌه درمورد بنیادهاد و موسسات خیریٌه و اماکن مذهبی اسلامی نیز جاری است.

مادٌۀ 16 : در مورد اراضی که برای احداث مراکز آموزشی یا درمانی وقف می شود در صورتی که متولٌی بدون عذر موجٌه در مدٌت مناسب باتشخیص سازمان ، اقدام موثٌری برای احداث آن مراکز نکند و الزام متولٌی هم به انجام آن ممکن نباشد سازمان می تواند حسب مورد آن اراضی را در اختیار وزارت آموزش و پرورش ، وزارت بهداری ، سازمان بهزیستی ، هلال احمر محلٌ یا سازمان دیگری که وظایف آن متناسب با اهداف واقف باشد قرار دهد تا اقدام لازم به عمل آورند. مادٌۀ 17 : آیین نامه اجرایی این قانون و کیفیت تحقیق در شعب تحقیق با پیشنهاد سازمان ، به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

مادٌۀ 18 : کلٌیٌه قوانین و مقررات که با این قانون مغایرت دارد از تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون لغو می گردد. قانون فوق مشتمل بر هجده مادٌه و هفده تبصره در جلسه روز یکشنبه دوم دی ماه یکهزار و سیصد و شصت و سه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1363/10/6 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

 رئیس مجلس شورایاسلامی _ اکبر هاشمی رفسنجانی

 

 طرح توجیه ادارات اوقاف وامور خیریه در خصوص نظارت بر اعمال متولیٌان موقوفات

-2 طرح توجیه

2/1

 

 مقدٌمه

به دنبال اجرای قانون تشکیلات و اختیارات حج و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 مجلس شورای اسلامی و آیین نامه های اجرایی آن ، مصوٌب هیأت وزیران ، به دلیل تفسیرهای مختلف توسٌط ادارات و افراد ذیربط از آیین نامه های فوق الذکر و با عنایت به این که بسیاری از موقوفات عامٌه به وسیله متولیٌان اداره میشود و غالبا مشاهده شده است که رقبات متعددٌی از موقوفات مزبور به علٌت عدم آگاهی به موازین شرعی وقوانین جاری و یا تفسیرهای مختلف از حالت وقف خارج و یا بدون رعایت غبطه و صلاح وقف درید اشخاص قرار گرفته است ، لذا به منظور جلوگیری از هر گونه سوء استفاده از موقوفات و رعایت موازین شرعی و قانونی از سوی ادارات حج و اوقاف و امور خیریه و متولٌیان ، به استناد تبصرۀ یک مادٌۀ یک قانون تشکیلات و اختیارات سازمان ، وظایف ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریه در رابطه باموقوفاتی که دارای متولٌی می باشد به شرح زیر ابلاغ می گردد: مادٌۀ 1 : ادارات حج و اوقاف و امور خیریه به استنادتبصرۀ 2 مادٌۀ 1 قانون تکشیلات و اختیارات سازمان در مورد بقاع متبرکه

الف . حضرت علیٌ بن موسی ا لرٌضا علیه آلاف التٌحیه و الثناء (آستان قدس رضوی ) . ب . حضرت احمد بن موسی علیه الاسلام (شاهچراغ ) .

ج . حضرت فاطمه معصومه علیها الاسلام .  د. حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام و موقوفات مربوط به بقاع مزبور که از طرف مقام معظٌم رهبری برای ادارۀ آنها تولیت معیٌن و منصوب گردیده است ، هیچ گونه دخالت ونظارتی نخواهندداشت.

مادٌۀ 2 : چنانچه از طرف مقام معظٌم رهبری برای ادارۀ موقوفه ای ، متولٌی معیٌن و نصب شده باشد ادارات حج و اوقاف و امور خیریه مجاز به دخالت و یا نظارت در مورد این گونه موقوفات نخواهند بود.

 مادٌۀ 3 : متولیٌان منصوصی که با تشخیص ادارات تحقیق سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریه به استناد قسمت آخر مادٌۀ 14 قانون فوق الاشعار در مظان ٌ تعدٌی و تفریط نباشند از تسلیم صورتحساب درآمد و هزینه و اخذ مفاصا حساب از شعب تحقیق معاف بوده و ا دارات حج و اوقاف و امور خیریٌه بر اعمال این گونه متولیٌان نظارت نخواهند نمود. تبصره : در صورتی که این گونه متولیٌان بخواهند از معافیت های مقررٌ در مادٌۀ 2 قانون مالیات های مستقیم استفاده نمایند، ملزم به رعایت ضوابط مقررٌ در آیین نامه اجرایی آن قانون ، می باشند. مادٌۀ 4 : به موجب مادٌۀ 14 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان و آیین نامه های آن ، تحقیق در جمع و خرج عواید موقوفات و صدور مفاصا حساب و تطبیق مصارف آن با مفاد وقف نامه از وظایف شعب ادارات تحقیق است. لذا شعب مذکور موظٌف اند همه ساله ضمن اقدام به موقع در این مورد ، اسامی متولیٌانی را که مشمول موادٌ 2 و 3 این طرح نباشند به ادارات حج و اوقاف و امور خیریه شهرستان مربوطه اعلام تا آن ادارات بتوانند به موقع در تنظیم اسناد معاملات راجع به عین یا منافع این قبیل موقوفات نظارت کامل نموده و امور مربوط به موقوفه با نظارت استصوابی ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محلٌ انجام گردد. بدیهی است به محض خروج هر یک از متولیٌان مشمول این مادٌه از مظان تعدٌی و تفریط ، موضوع نظارت نیز مرتفع خواهد شد.

 

 

2/2

 مجٌوز مقام معظٌم رهبری در مورد اجرای طرح توجیه .....

 

بسمه تعالی

شماره : 1/3503

تاریخ : 1369/8/14

جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای امام جمارانی نمایندۀ محترم ولی فقیه و سرپرست سازمان حج و اوقاف وامور خیریه

 

با سلام

طرح ارسالی طیٌ نامه شمارۀ 120/5931 مورٌخ 1369/7/23 در خصوص نظارت آن سازمان بر اعمال متولیٌان موقوفات که اصل آن به پیوست ارسال می گردد ، به استحضار مقام معظم رهبری رسید. در ذیل همین نامه مقررٌ فرمودند:

جناب حجٌت الاسلام آقای جمارانی

عمل به این آیین نامه ، با رعایت احتیاط در اجرای مضمون وقف نامه ها ، خوب و مفید است و با آن موافقت می شود. 1369/8/7

دفتر مقام معظمرهبری _ محمدی گلپایگانی

 

 -3قانون استفساریٌه تبصرۀ ذیل مادٌۀ 9 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوٌب 1363 (مصوٌب 1379/2/28 و 1379/6/13 )

موضوع استفسار :

 آیا بقعه متبرٌکه حضرت امام رضا علیه السلام به لحاظ اطلاق عبارت (بقاع متبرکه ) مذکور در تبصرۀ ذیل مادٌۀ 9 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوٌب 1363/10/2 مشمول برخورداری از مزایای معافیت از پرداخت مخارج و هزینه های دادرسی وثبتی و اجرایی این تبصره می شود یا منصرف از آن است ؟

نظر مجلس

مادٌۀ واحده : بقعه متبرٌکه و موقوفات حضرت امام رضا علیه السلام به لحاظ اطلاق عبارت بقاع متبرٌکه مذکور در تبصرۀ ذیل مادٌۀ 9 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اقاف و امور خیریه مصوٌب 1363 مشمول برخورداری از مزایای معافیت از پرداخت مخارج و هزینه های دادرسی و ثبتی و اجرایی این تبصره می شود. قانون فوق مشتمل بر مادٌۀ واحده در جلسه علنی روز چهارشنبه مورٌخ بیست و هشتم اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1379/3/2 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

رییس مجلس شورایاسلامی _ مهدی کروبی

 موضوع استفساریٌه :

مادٌۀ واحده : آیا بقاع متبرکه حضرت عبدالعظیم (ع) و حضرت معصومه علیها السلام و موقوفات آنها به لحاظ اطلاق عبارت بقاع متبرٌکه مذکور در تبصرۀ ذیل مادٌۀ 9 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 همانند بقعه متبرٌکه حضرت امام رضا علیه السٌلام مشمول برخورداری از مزایای معافیت از پرداخت مخارج و هزینه های دادرسی و ثبتی و اجرایی این تبصره می شوند؟

نظر مجلس

بقاع متبرٌکه حضرت عبدالعظیم (ع) و حضرت معصومه علیها السلام و موقوفات آنها به لحاظ اطلاق عبارت بقاع متبرٌکه مذکور در تبصرۀ ذیل مادٌۀ 9 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوٌب  1363/10/2 همانند بقعه متبرٌکه حضرت امام رضا علیه السٌلام مشمول برخورداری از مزایای معافیت از پرداخت مخارج و هزینه های دادرسی و ثبتی و اجرایی این تبصره می شوند.

قانون فوق مشتمل بر مادٌۀ واحده در جلسه علنی روز یکشنبه مورٌخ سیزدهم شهریور ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1379/6/23 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

رئیس مجلس شورایاسلامی _ مهدی کروبی 

 

 -4 لایحه قانونی تجدید قرارداد و اجارۀ املاک و اموال موقوفه و تجدید انتخاب متولیٌان و امنا و نظٌار اماکن متبرٌکه مذهبی و مساجد(مصوٌب 1358/2/4 شورای انقلاب اسلامی )

مادٌۀ 1 : به منظور جلوگیری از هر گونه تضییع حقٌ در موقوفات کشور و تنظیم اسناد و قرارداد اجاره و تعیین اجاره بهای عادلانه املاک استیجاری و متصرٌفی موقوفه ، از این تاریخ کلٌیٌه اسناد و قراردادها (اعم ٌ از عادی و رسمی ) منعقده بین ا وقاف و مستأجرین در موقوفات عامٌه ، نظیر املاک مزروعی و  باغات و اراضی و مستغلاٌت و مستحدثات شهری و روستایی فسخ و به این قبیل مستأجرین و سایر اشخاص اعم ٌ از حقیقی و حقوقی که به هر نحوی از انحا در حال حاضر املاک موقوفه را متصرٌف می باشند اخطار می شود که در ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این لایحه جهت روشن نمودن و وضع املاک استیجاری و متصرٌفی خود و تأدیه اجاره بهای گذشته و تنظیم اسناد جدید اجاره به نرخ عادله روز ، به ادارۀ اوقاف محلٌ وقوع ملک ، مراجعه نمایند. در صورت عدم مراجعه و انقضای مهلت مقررٌ ، اداره اوقاف از ادامه استفاده و تصرٌفات غیر قانونی آنها جلوگیری و با خلع ید از مستأجر یا متصرٌف ، با رعایت صرفه موقوفه آن را به اشخاص متقاضی واگذار خواهد نمود و کلٌیٌه مطالبات موقوفه را نیز از مستأجر یا متصرٌف قبلی و یا از محل ٌ فروش و واگذاری اعیانی متعلٌق به آنها دریافت می دارد.

 تبصره : ترتیب تنظیم اجاره نامه و میزان اجاربه بهای عادله روز ، براساس آیین نامه ای خواهد بود که ظرف پانزده روز از تاریخ تصویب این قانون از طرف سازمان اوقاف تهیه و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.

مادٌۀ 2 : به منظور حسن ادارۀ اماکن متبرٌکه مذهبی اسلامی کشور و مساجد ، از طریق انتخاب هیأت امنای جدید از اشخاص واجد صلاحیٌت که مراتب تقوی و امانت آنان مورد تأیید و قبول باشد و تجدید انتخاب متولیٌان و امنا و نظٌارکه از طرف سازمان اوقاف منصوب خواهند شد ، از این تاریخ کلٌیٌه اعضای هیأت امنای مذکور و متولیٌان و امنا و نظٌار مربوطه از سمت خود معزول و از هر گونه دخالت وتصرٌف در اموال اماکن مورد تصدٌی ، ممنوع می گردند و مکلٌف اند تا انتخاب و تعیین متولیٌان و امنا و نظار جدید ، کلیه اموال و وجوه دریافتی و اسناد و مدارک موقوفه و اماکن مربوطه را به طور امانی حفظ ونگهداری نموده و به محض صدور ابلاغ و معرٌفی اعضای جدید ٌ عینا طبق صورتجلسه با نظر اوقاف محلٌ ، تحویل نمایند.

تبصره : تجدید انتخاب و انتصاب متولیٌان و امنا و نظٌار قبلی بلا مانع است و ادارۀ امور موقوفه تا انتخاب اعضای جدید به عهدۀ اداره اوقاف محلٌ خواهد بود.

مادٌۀ 3 : سازمان اوقاف می تواند با کسب نظر مشورتی شورای امنا و نظاٌر هر حوزۀ اوقافی ، از بین اشخاص علاقه مند وذیصلاح مذکور در فوق نسبت به تشکیل و تعیین هیأت امنا و انتخاب متولیان و نظٌار جهت کلٌیه اماکن متبرٌکه مذهبی اسلامی اقدام لازم را به عمل آورد. هیأت امنای این قبیل اماکن حدٌاقلٌ سه نفر و حدٌاکثر پنج نفر خواهند بود که پس از انتخاب و صدور ابلاغ ، انجام وظیفه خواهند نمود. صدور ابلاغ ، انجام وظیفه خواهند نمود. صدور ابلاغ و احکام مزبور نیازی به تصویب شورای عالی اوقاف نخواهد داشت.

تبصرۀ 1 : در هر حوزۀ اوقافی که شورای مشورتی امنا و نظٌار تشکیل نشده باشد ، جلب نظر و تصویب شورای عالی اوقاف ضروری است.

تبصرۀ 2 : در مورد تعیین هیأت امنا و انتخاب متولیٌان و نظٌار جهت مساجد ، سازمان اوقاف لایحه دیگری تهیه و پس از تصویب هیأت وزیران به شورای انقلاب اسلامی تقدیم می نماید.

مادٌۀ 4 :  تصمیمات متخذه از طرف سازمان اوقاف نسبت به اجرای مفادٌ این لایحه قانونی ، قطعی و لازم الاجرا است.

شورای انقلابجمهوری اسلامی ایران

 

 -5 قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه (مصوب 1363/1/28 )

مادٌۀ واحده : از تاریخ تصویب این قانون ، کلیٌه موقوفاتی که بدون مجوٌز شرعی به فروش رسیده یا به صورتی به ملکیٌت درآمده باشد به وقفیٌت خود بر می گردد و اسناد  مالکیٌت صادر شده باطل و از درجه اعتبار ساقط است.

تبصرۀ  : پس از ابطال سند مالکیٌت در مواردی که موقوفه قابل اجاره باشد و متصرٌف تقاضای اجاره کند با رعایت مصلحت وقف و حقوق مکتسبه متصرٌف ، قرارداد اجاره با متصرٌف تنظیم خواهد شد.

تبصرۀ 2  : کلٌیه املاک مزروعی که در اجرای قانون اجازۀ تبدیل به احسن و واگذاری دهات و مزارع موقوفات عامٌ مصوب 1350/1/29 به زارعین صاحب نسق انتقال و بین آنان تقسیم شده با حفظ مصلحت وقف با متصرٌفین و زارعان صاحب نسق با رعایت حقوق اکتسابی آنان اجاره نامه تنظیم می شود. وجوهی که قبلا از طرف دولت بابت املاک مزبور مطابق مادٌۀ واحده پرداخت شده بابت اهدایی دولت به موقوفه محسوب و از تاریخ تحویل زمین به متصرٌف اجرت المثل زمین توسط کارشناس رسمی یا خبرۀ محلٌی تعیین و با محاسبه وجوه پرداختی قبلی متصرٌف تهاتر و کسر یا اضافه آن محاسبه خواهد گردید.

تبصرۀ 3 : کسانی که زمین یا خانه موقوفه ای را بدون اطلاع از وقفیٌت از اشخاص حقیقی یا حقوقی خریداری نموده و به موجب این قانون اسناد مالکیٌت آن باطل می شود می توانند برای دریافت خسارت وارده به فروشنده رجوع نمایند، سازمان اوقاف می تواند از تاریخ تصویب این قانون با متصرف تنظیم اجاره نماید.

تبصرۀ 4 : در مواردی که جهت مورد نظر واقف ، تغییر یافته باشد بایستی به نظر واقف عمل شود.

تبصرۀ 5 : کلیٌه قوانین و مقررات مغایر با این مادٌه و تبصره های آن لغو و کان لم یکن می باشد. وزارت کشاورزی و سازمان اوقاف موظٌف اند آیین نامه اجرایی این قانون را ظرف مدٌت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون تهیه و پس از تصویب هیأت دولت به اجرا درآورند.

قانون فوق مشتمل بر مادٌۀ واحده و پنج تبصره در جلسه روز سه شنبه بیست و هشتم فروردین ماه یکهزار و سیصد و شصت و سه مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1363/2/3 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

رئیس مجلس شورایاسلامی _ اکبر هاشمی رفسنجانی

 

 -6 قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه (مصوٌب 1371/11/25 )

مادٌۀ واحده : از تاریخ تصویب این قانون کلیٌه موقوفات عامٌ که بدون مجوٌز شرعی به فروش رسیده یا به صورتی به ملکیٌت درآمد باشد به وقفیٌت خود بر می گردد و اسناد مالکیت صادر شده باشد  باطل و از درجه اعتبار ساقط است.

تبصرۀ 1 : پس از ابطال سند مالکیت در مواردی که موقوفه قابل اجاره باشد و متصرٌف تقاضای اجاره کند با رعایت مصلحت وقف و حقوق مکتسبه متصرٌف ، قرارداد اجاره با متصرٌف تنظیم خواهد شد.

تبصرۀ 2 : کلیٌه املاک مزروعی که دراجرای قانون اجازۀ تبدیل به احسن و واگذاری دهات و مزارع موقوفات عامٌ مصوٌب 1350/1/29 و سایر مراحل اصلاحات ارضی به زارعین صاحب نسق انتقال و بین آنان تقسیم شده با حفظ مصلحت وقف با متصرٌفین و زارعان صاحب نسق با رعایت حقوق اکتسابی آنان اجارهنامه تنظیم می شود. وجوهی که قبلا از طرف دولت بابت املاک مزبور مطابق مادٌۀ واحده پرداخت شده بابت اهدایی دولت به مووقفه محسوب از تاریخ تحویل زمین به متصرٌف اجرت المثل زمین توسط کارشناس رسمی یا خبرۀ محلی تعیین و با محاسبه وجوه پرداختی قبلی متصرٌف  تهاتر و کسر ، یا اضافه آن محاسبه خواهد گردید.

تبصرۀ 3 : کسانی که زمین یا خانه موقوفه ای را بدون اطلاع از وقفیت از اشخاص حقیقی یا حقوقی خریداری نموده و به موجب این قانون اسناد مالکیٌت آن باطل می شود می توانند برای دریافت خسارت وارده به فروشنده رجوع نمایند. در صورتی که متصرٌف طبق تبصرۀ 1 این قانون تقاضای اجاره نماید سازمان اوقاف می تواند از تاریخ تصویب این قانون با متصرٌف تنظیم اجاره نماید.

تبصرۀ 4 : در کلٌیٌه موارد مذکور در تبصره های فوق در صورتی که متصرٌف و یا زارع صاحب نسق ، در مواعدی که به وسیله واحدهای اوقافی تعیین و کتبا به آنان ابلاغ می نماید ظرف مدت سی روز از تاریخ رویت نامه اوقاف از  تنظیم سند اجاره با موقوفه خودداری نمایند، سازمان می تواند موقوفه را به اشخاص داوطلب اجاره دهد. بدیهی است دراین صورت متولی و اوقاف باید چنانچه متصرٌف و یا زارع صاحب نسق حقوق مکتسبه داشته باشد بهای آن را به متصرٌف و یا زارع صاحب نسق با نظر کارشناس پرداخت نمایند. در صورت بروز اختلاف فیمابین طرفین ، موضوع به مراجع قضایی احاله و محاکم مکلٌف اند این گونه موارد راد خارج از نوبت رسیدگی و تعیین تکلیف نمایند.

تبصرۀ 5 : در مواردی که جهت مورد نظر واقف تغییر یافته باشد بایستی به نظر واقف عمل شود.

تبصرۀ 6 : کلیٌه قوانین و مقررٌات مغایر با این مادٌه و تبصره های آن لغو و کان لم کین می باشد. وزارت کشاورزی و سازمان اوقاف موظف اند آیین نامه اجرایی این قانون را ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب این قانون تهیه و پس از تصویب هیأت دولت به اجرا درآورند. قانون فوق مشتمل بر مادٌۀ واحده و شش تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورٌخ بیست و پنجم بهمن ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و یک مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1371/12/2 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

رییس مجلس شورایاسلامی _ علی اکبر ناطق نوری

 

 -7قانون الحاق دو تبصره به مادٌۀ  واحدۀ قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه (مصوٌب 1380/12/19)

مادٌۀ واحده : دو تبصرۀ ذیل به عنوان تبصره های 5 و 6 به قانون ابطال اسناد فروش رقبات آب و اراضی موقوفه مصوٌب 1363/1/28 الحاق و شمارۀ تبصرۀ 5 قانون مذکور به شمارۀ 7 تغییر می یابد.

تبصرۀ 5 : اراضی و املاک که در تصرف و مالکیٌت کشاورزان و مالکین محلٌی بوده و در اثر اجرای سیاست های غلط و یا زورمندانه سلاطین بدون مجوٌز شرعی از مالکیٌت آنان خارج شده ولی اراضی کماکان در تصرٌف مالکین مذکور می باشد و سپس من غیر حقٌ در مالکیٌت موقوفات و آستان قدس رضوی و توسط مالکیت هیچ گونه سند وقفیت اعمٌ از عادی و رسمی تنظیم نشده و یا هر دلیل معتبر شرعی و قانونی وجود نداشته باشد و همچنین املاکی که در تصرٌف اشخاص بوده و سند رسمی دارند ولی ادٌعای وقفیٌت نسبت به آنها شده است ، در صورتی که دلایل معتبری دال بر صحٌت وقف وجود نداشته باشد از شمول حکم مادٌۀ واحده خارج و هر گونه تصمیم و اقدامی که در مورد اراضی فوق الذکر انجام شده از درجه اعتبار ساقط و کان لم یکن می گردد و در صورت بروز اختلاف ، در هر دو مورد دادگاه صالح رسیدگی خواهدنمود.

تبصرۀ 6 : آن دسته از اراضی و املاک و جنگل ها و مراتع و اراضی منابع ملٌی  که مشمول مادٌۀ 1 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوٌب 1346/5/25 و اصلاحات بعدی آن و قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی مصوٌب 1371/7/5 قرار گیرد مشمول مادٌۀ واحدل مذکور نبوده و موقوفه تلقی نمی شود مگر در مورد حریم موقوفات و اراضی ای که قبل از تاریخ 1365/12/16 احیا شده باشد .

قانون فوق مشتمل بر مادٌۀ واحده در جلسه علنی روز یکشنبه مورٌخ نوزدهم اسفند ماه یکهزار و سیصد و هشتاد مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 138/12/28 به تأیید شورای نگبهان رسیده.

رییس مجلس شورایاسلامی _ مهدی کروبی

 

 -8قانون استفساریه تبصره 5 الحاقی به مادٌۀ واحدۀ قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه(مصوٌب 1382/9/19 )

موضوع استفساریه :

 مادٌۀ واحده : آیا منظور مقنٌن از تبصرۀ 5 الحاقی به مادٌۀ واحدۀ قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه ، مصوٌب 1380/12/19 این بوده که ابتدائا قانون باید در مورد اراضی و املاک موضوع تبصرۀ 5 اجرا شود و بعد در صورت اختلاف موضوع به دادگاه صالح ارجاع گردد؟

نظر مجلس :

 چون در هر مورد ید متصرٌف اماره بر وقف یا ملک می باشد در صورتی که ذوالید با مدعی اختلاف داشته باشد مدٌعی باید به دادگاه مراجعه کند و بدو حکم دادگاه نمی تواند از ید آن خارج و یا سند مالکیٌت را باطل نماید.

قانون فوق مشتمل بر مادٌۀ واحده در جلسه علنی روز چهارشنبه مورٌخ نوزدهم آذر ماه یکهزار و سیصد و هشتاد و دو مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 1382/9/26 به تأیید شورای نگهبان رسیده است.

رییس مجلس شورایاسلامی _ مهدوی کروبی

 

 فصل دوم

آیین نامه ها و مصوٌبات

 -1 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه  (مصوٌٍ ب 1365/2/10)

مادٌۀ 1 : منظور از کلمه سازمان در این آیین نامه سازمان حج و اوقاف و امور خیریه است.

مادٌۀ 2 : ادارۀ حج و اوقاف و امور خیریه هر حوزه ، امور مربوط به همان حوزه را انجام خواهد داد و در صورتی که رقبات یک موقوفه در حوزه های مختلف واقع شده باشد، ادارۀ حج و اوقاف و امور خیریه محلٌ مصرف ، مسئوول رسیدگی به بودجه و حساب موقوقه خواهد بود و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه محلٌ وقوع رقبات دیگر این گونه موقوفات ،  به سایر امور رقبات واقع درهمان حوزه رسیدگی می نمایند. در صورتی که موقوفه دارای رقبات متعددٌ و در حوزه های مختلف واقع و مصرف هر رقبه در همان حوزه باشد، رسیدگی به بودجه وحساب و ادارۀ موقوفه به عهدۀ ادارۀ حج و اوقاف و امور خیریه همان حوزه می باشد.

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1365/10/2 بنا به پیشنهاد شمارۀ 11/2993/8/696 مورٌخ 1364/5/9 وزارت ارشاد اسلامی به استناد مادٌۀ 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌّ 1363/10/2 مجلس شورای اسلامی ، آیین نامه اجرایی این قانون را به شرح فوق تصویب نمودند.

 

تبصره : چنانچه در مورد این صلاحیٌت ابهام و اختلافی بین ادارات حج و اوقاف و امور خیریه پیش بیاید ، نظر سرپرست سازمان معتبر است. 

مادٌۀ 3 : ادارۀ امور اماکن مذهبی اسلامی از قبیل بقاع متبرٌکه و غیر به جز آنچه که در تبصرۀ 2 مادٌۀ 1 قانون استثنا شده و اماکننی که در برای ادارۀ آنها ترتیب خاصٌی داده نشده است ، به عهدۀ ادارات حج و اوقاف و امور خیریه بوده و می توانند برابر مادٌۀ 5 قانون و تبصره های ذیل آن و آیین نامه مربوطه ، اشخاصی را به عنوان هیأت امنا انتخاب نمایند.

تبصره : عرصه و اعیان مساجد ، مدارس علوم دینی و تکایا رقبه موقوفه است ، ولی ادارات حج و اوقاف و امور خیریه در شئوون داخلی آنها از قبیل تعیین امام جماعت و انجام مراسم مذهبی دخالت نخواهند داشت.

مادٌۀ 4 ابطال شده

مادٌۀ 4 اصلاحی : ادارات اوقاف و امور خیریه درمورد موقوفات خاصٌه که فاقد متولٌی منصوص بوده و یا به تشخیص سازمان ، معتمد یا محل ٌ وثوق نباشد، به منظور رعایت مصلحت وقف و بطون لاحقه ، با تشخیص و اجازه نمایندۀ ولی فقیه و تا زمان رفع مانع نسبت به ادارۀ امور موقوفه اقدام خواهند کرد.

1. این ماده به موجب رأی شماره 89 مورخ 1373/8/7 هیات عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید.

ماده 4 ابطال شده : به منظور رعایت مصلحت موقوف علیهم در اجرای قسمت اخیر بند یک ماده یک قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه درموقوفات خاص ، ادارات حج و اوقاف و امور خیریه در موارد مشروحه زیر ، حسب مورد نظارت یا دخالت خواهند کرد.

الف . افراز ، تحدید حدود و اعتراض به ثبت موقوفه در صورتی که ملکیت ، تقاضای ثبت شده باشد.

ب. فروش موقوفه و نحوه تبدیل آن با رعایت ماده 32 این آیین نامهو مقررات قانون مدنی. ج . ایجار برای مدت بیش از ده سال با رعایت ماده 32 این آیین نامه.

د. اعطای حق تملک اعیان به مستاجر در رقباتی که عرصه و اعیانا وقف باشد با توجه به مواد 12 و 32 این آیین نامه.

 2. هیات وزیران در جلسه مورخ  1382/8/4 بنا به پیشنهاد شماره 1/2/230/201 مورخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریه و به استناد ماده 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب 1363//10/2 ماده  4 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه را اصلاح نمود.

 

مادٌۀ 5   (ابطال شده )

مادٌۀ 5  اصلاحی : در موقوفات (اعم از عامٌ و خاصٌ ) موضوع قسمت اخیر بند 1 مادٌۀ 1 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه در صورت اختلاف موقوف علیهم و همچنین در موارد تعدٌی و تفریط متولٌی و ناظر یا به خطر ا فتادن مصالح بطون لاحقه طبق مادٌۀ 7 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه بنا به درخواست ادارات اوقاف و امور خیریه و تشخیص شعبه تحقیق و حکم دادگاه تعیین تکلیف و اقدام خواهد شد.

1. اینمادٌۀ  به موجب رأیشمارۀ 89 مورٌخ 1373/8/7 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید. مادٌۀ  5 ابطالشده : در موقوفات خاصٌ ، در صورت بروز اختلاف بین متولٌی و موقوف علیهم و یا بینموقوف علیهم و در موارد تعدٌی و تفریط و یا به خطر افتادن مصالح بطون لاحقه ، بایدموضوع به مرکز گزارش تا با تأیید سرپرست سازمان ، حسب مورد ، نظارت و یا امورموقوفه موقتا و تا رفع موانع، به وسیله ا داره حج و اوقاف و امور خیریه یا امین ویا هیأت امنای منتخبا سازمان و با رعایت مفادٌ وقف نامه و نظیر موقوفات متصرٌفیاداره شود.

2.هیات وزیران در جلسه 1382/8/7 بنا به پیشنهاد شماره1/2/230/201مورخ1382/1/30سازمان اوقاف و امور خیریه و به استناد ماده 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب1363/10/2، ماده 5 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه را اصلاح نمود .

 

مادٌۀ 6 : ادارۀ امور موسسات و انجمن های خیریه ای که از طرف دولت و یا سایر مراجع ذیصلاح به عهدۀ سازمان یا واحدهای تابعه گذاشته شده یا می شود، طبق اساس نامه های مصوٌبه هر یک خواهد بود و در مورد سایر موسسات خیریٌه با توجٌه به قانون مالیات های مستقیم ، چنانچه موسسات مذکور جهت مفاصا حساب مالیاتی یا به هر جهت دیگری که احتیاج به گواهی داشته باشند مراجعه نمایند، ادارات حج و اوقاف و امور خیریه می توانند نحوۀ عملکرد این گونه موسسات را بررسی نموده و در صورت تأیید ، گواهی صادر نمایند.

تبصره : گواهی فوق به موسسات خیریٌه ای داده خواهد شد که در اساس نامه آنها پیش بینی شده باشد در صورت انحلال موسسه ، امول و دارایی آن با اجازۀ نمایندۀ ولی فقیه صرف امور خیریه گردد.

مادٌۀ 7 : ادارات حج و اوقاف و امور خیریه موظف اند گورستان های متروکه موقوفه واقع در حوزه عمل خود را مشخص و در صورتی که فاقد متولٌی باشد با توجه به موقعیٌت آنها برنامه های متناسب وفق موازین شرعی در امور خیریه جهت بهره برداری از آنها تنظیم و به سازمان پیشنهاد نمایند تا با تصویب سرپرست سازمان به مرحله اجرا گذاشته شود.

مادٌۀ 8 : ادارۀ کلٌ تحقیق سازمان وظایفی را که طبق قانون بر عهده دارد به وسیله شعب حقوقی و حسابرسی انجام خواهد داد. طرز تشکیل و رسیدگی و وظایف شعب تحقیق بر طبق آیین نامه مربوطه خواهد بود.

مادٌۀ 9 : متولٌی ، امین موقوفه بوده وموظف است مطابق قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه و سایر قوانین و مقررات مربوطه و درصورت ابهام و یا فقدان مقررٌات خاص ، طبق احکام شرع و با عنایت کامل به مندرجات وقف نامه ، موقوفه تحت تولیت خود را اداره کند و در حفظ عین ، منافع ، حقوق و حدود موقوفه اقدام و در اجرای نیات خیر واقف کوشش نماید.

مادٌۀ 10 : متولیٌان موظٌف اند در اسرع وقت نسبت به ثبت رقبات تحت تولیت خود مبادرت نمایند و همچنین در مواردی که از طرف اشخاص تقاضای ثبت موقوفه به عنوان ملک بشود ، اعتراض و در مراجع صالحه اقامه دعوی بنمایند و در مواردی که موقوفه به نحوی از انحا بدون مجوٌز شرعی به ملکیٌت اشخاص درآمده با رعا یت مادٌۀ واحدۀ قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقفه مصوٌب 63/1/28 و آیین نامه اجرایی آن ، نسبت به احیای موقوفه اقدام و ادارات حج و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ را در جریان اقدامات خود قرار دهند تا همکاری لازم معمول گردد.

تبصرۀ 1 : متولیٌان موظٌف اند در اجرای مادٌۀ 9 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریه و تبصرۀ ذیل آن ، به هنگام طرح هر گونه دعوی یا اعتراض بر ثبت ، نسخه ای از دادخواست یا اعتراض نامه تنظیمی را به ادارات حج و اوقاف و امور خیرهی محلٌ ، تسلیم و رسید دریافت دارند تا ادارات مذکور در این قبیل موارد برای حفظ حقوق موقوفه ، جریان دعوی را مستمرا مراقبت و در صورت لزوم در دعوای مطروحه وارد و در جهت حفظ حقوق وقف اقدام نمایند.

تبصرۀ 2 : ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریه مکلٌف اند در صورتی که متولٌیان نسبت به تقاضای ثبت و اعتراض بر ثبت و اقامه دعوی و پیگیری آن در مواعد قانونی به وظایف خود عمل ننمایند ، برای حفظ حقوق وقف در موعد قانونی رأسا نسبت به موارد مذکور اقدام نمایند.

تبصرۀ 3 : سازمان و موقوفات عامٌ و اماکن مذهبی اسلامی ، مدارس علوم دینی و موسسات و بنیادهای خیریٌه به موجب تبصرۀ ذیل مادٌۀ 9 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریٌه از پرداخت مخارج و هزینه های دادرسی و همچنین از پرداخت حقٌ الثبت و بقایای ثبتی و هزینه های اجرایی معاف می باشند.

مادٌۀ 11 : به منظور رعایت مصلحت وقف و بهره برداری صحیح ، باید رقبات موقوفه را با توجٌه به مفادٌ وقف نامه و قوانین مربوطه و با جلب نظر کارشناس رسمی یا خبرۀ محلٌی و رعایت شرایط زیر از طریق مزایده به اجاره واگذار نمود.

الف . خسارا ت احتمالی حتٌی الامکان به عهدۀ مستأجر باشد.

 ب . از مستأجر باید ضامن معتبر و یا وثیقه مناسب برای تأدیه حقوق موقوفه و تخلیه و تحویل آن در پایان مدٌت اخذ شود.

ج . حقٌ انتقال مورد  اجاره از طرف مستأجر به غیر ، حسب مورد ، مو کول به موافقت کتبی متولٌی و ادارات حج و اوقاف و امور خیریه باشد. بدیهی است رعایت آیین نامه نحوۀ وصول پذیره و اهدایی ، الزامی است. د. مدٌت اجاره نباید بیش از ده سال باشد مگر با جلب موافقت سرپرست سازمان .

ه. از پیشنهاد  دهندگان برابر ده درصد مبلغ پیشنهادی به عنوان سپرده اخذ شود.

و . حدٌاقلٌ مال الاجاره براساس نظر کارشناس رسمی یا خبرۀ محلٌی و به نرخ عادله روز و سایر شرایط لازم در آگهی مزایده قید گردد.

ز : اجاره نامه باید رسمی باشد و در مواردی که تنظیم اجاره نامه رسمی میسٌر نیست ، قرارداد تنظیم گردد.

تبصرۀ 1 : در مورد رقباتی که درآمد سالیانه آنها تا دویست هزار ریال می باشد ، مزایده الزامی نیست مشروط بر اینکه میزان اجاره از طرف کارشناس رسمی یا خبرۀ محلٌی با توجٌه به نرخ عادله روز تعیین شده باشد. تبصرۀ 2 : آگهی مزایده باید متضمٌن شرایط مذکور در مادٌۀ قبل و هر گونه اطلاعات باشد و در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار محلٌی نیز منتشر شود. فاصله انتشار آگهی تا تاریخ قرائت پیشنهادها کمتر از پانزده روز و بیشتر از سی روز نخواهد بود.

مادٌۀ 12 : در مورد موقوفاتی که عرصه و اعیانا وقف است ، اعطای حقٌ تملک اعیان به مستأجر ممنوع می باشد . در بعضی موارد استثنایی ، تملک اعیان مستحدثه به وسیله مستأجر با تصویب سرپرست سازمان مجاز است و این موضوع در مورد باغ های موقوفه و همچنین در مورد موقوفات خاصٌ نیز جاری است.

مادٌۀ 13 : اجارۀ اراضی و رقبات بلامعارض موقوفه مورد نیاز وزارتخانه ها و موسسات وابسته و نهادهای انقلاب اسلامی با رعایت صلاح و غبطه وقف براساس نظر کارشناس رسمی یا خبرۀ محلٌی و بر مبنای نرخ عادله روز بدون انجام مزایده و با رعایت آیین نامه نحوۀ وصل پذیره و اهدایی ، مجاز است و در موارد دیگر ، با رعایت مصالح وقف و با تصویب سرپرست سازمان و بر مبنای نظریٌه کارشناس رسمی یا خبرۀ محلٌی و به نرخ عادله روز ، انجام مزایده الزامی نخواهد بود.

مادٌۀ 14 : کمیسیون مزایده از مسئوول اداره حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه ، نمایندۀ ادارۀ امو.ر اقتصادی و دارایی محلٌ و متولٌی موقوفه تشکیل می شود. در صورتی که موقوفه بدون متولٌی باشد ، نمایندۀ دادستان عمومی شهرستان درجلسه شرکت خواهد نمود.

تبصرۀ 1 : در مواردی که پیشنهادی نرسیده و یا پیشنهادات واصله به نظر کمیسیون مزایده مخالف مصالح وقف تشخیص داده شود ، مزایده یکبار دیگر تجدید می شود و درصورت تکرار وضعیٌت اوٌلیٌه ، تکلیف به وسیله اکثریٌت اعضای کمیسیون مذکور تعیین خواهد شد.

تبصرۀ 2 : در مورد آن قسمت از باغات موقوفه که فروش سردرختی آنها از طریق دیدبه حال موقوفه مفید باشد و می توان فروش را به منحصر به یک فصل و مزایده را بر طبق عرف و عادات محل ٌ و با نظر کارشناس یا خبرۀ محلٌی به طور حضوری انجام داد.

تبصرۀ 3 : در صورت تساوی پیشنهادات واصله برندۀ مزایده با نظر اکثریٌت اعضای کمیسیون تعیین خواهد شد.

تبصرۀ 4 : رقبات موقوفات مشمول قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه ، برابر آیین نامه اجرایی آن به اجاره واگذار می شود.

مادٌۀ 15 : اراضی موقوفه مشمول قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه که در محدودۀ خدمات شهری واقع شده و در حال حاضر کاربری زراعی ندارد، با تأیید مقامات ذیصلاح و تأمین و پرداخت حقوق مکتسبه زارعین صاحب نسق ، طبق مفادٌ این آیین نامه بر امور ساختمانی مجاز به اجاره واگذار خواهد شد.

مادٌۀ 16 : متولٌی موظٌف است نسبت به وصول مطالبات موقوفه و نیز برای روشن نمودن وضع موقوفه در اجرای قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه ، به موقع اقدام کند.

مادٌۀ 17 : متولٌیان و ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه مکلٌف اند اقدامات خود را نسبت به اجرای موادٌ یک و چهار لایحه قانونی تجدید قرارداد و اجارۀ املاک و اموال موقوفه و تجدید انتخاب متولٌیان و امنار و نظٌار اماکن متبرٌکه مذهبی و مساجد مصوٌب 1358/2/4 شورای انقلاب اسلامی ایرا ن ، همچنان به منظور احقاق حقوق موقوفات پیگیری نمایند.

مادٌۀ 18 : وجوه حاصل از ضبط سپرده های مزایدۀ موقوفات  اماکن مذهبی ، به حساب همان موقوفه یا مکان مذهبی واریز خواهد شد.

مادٌۀ 19 : مخارج هر موقوفه به شرح زیر است :

الف . هزینه های مربوط به حفظ و عین و بقای موقوفه و فراهم نمودن موجبات آبادانی  رقبات آن.

ب . تعمیرات جاری و هزینه های مربوط به بهره برداری از آن.

ج . مالیات و عوارض و حقٌ التٌولیه و حقٌ النٌظاره و مخارج ثبتی و محاکماتی در صورت شمول.

د. مصارف مقررٌ در وقف نامه و یا سیرۀ جاریه .

تبصرۀ 1 : اعتبارات بند (ج) به وسیله متولٌی به مصرف می رسد ، ولی در مورد مصرف اعتبارات بندهای (الف ) ، (ب) و (د) اطلاع ادارۀ حج و اوقاف و امور خیریٌه لازم است ، مگر در موقوفات منصوص التولیٌه در صورتی که مظنٌه تعدٌی و تفریط متولٌی نباشد.

تبصرۀ 2 : آن قسمت از مخارج بند (د) که تحصیل اسناد هزینه مقدور نباشد ، گواهی لازم با ذکر علٌت ، نوع و مشخصات هزینه با امضای مسئوول ادارۀ محلٌ و متولٌی  و متصدٌیان امور مالی ، حسب مورد تنظیم خواهد شد.

مادٌۀ 20 (ابطال شده )

مادٌۀ 20 اصلاحی : در موقوفاتی که دارای متولٌی منصوص و قادر به انجام وظایف شرعی و قانونی نمی باشند، متولٌی موظٌف است بودجه فردی موقوفات و اماکن مذهبی که حاوی مشخصات رقبات و ریز ارقام درآمد و هزینه ، موجودی ، بدهی و مطالبات می باشد را حدٌاکثر در سه ماهه آخر هر سال برای سال آتی ، طبق مدلول وقف نامه و مطابق نمونه ای که سازمان معیٌن می نماید،  در پنج نسخه به اختلاف مورد ، به شرح زیر تنظیم نماید: الف. ادارات اوقاف و امور خیریٌه  ، بودجٌه موقوفات متصرفی را ظرف مدٌت یک ماه از تاریخ تنظیم به اداره کلٌ اوقاف و امور خیریٌه استان مربوط ارسال می نمایند تا در صورتی که طبق مقررات و مدلول وقف نامه یا سیرۀ جاریٌه تنظیم شده باشد ، تأیید و در غیر این صورت جهت رفع نقص اعاده نماید.

1. این مادٌه و تبصره های 1 و 3 آن به موجب رأی شماره 127 مورخ 1374/7/29 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید.

مادٌۀ  20 : بودجه فردی موقوفات و اماکن مذهبی که حاوی مشخصات رقبات و ریز ارقام درآمد و هزینه ، موجودی، بدهی و مطالبات می باشد ، باید حداکثر در سه ماهه آخر هر سال برای سال آتی ، طبق مدلول وقف نامه و مطابق نمونه ای که سازمان معیٌن می نماید ، در پنج نسخه تنظیم شود.

تبصرۀ 1 : اداره حج و اوقاف و امور خیریه موظٌف است ظرف مدٌت یک ماه از تاریخ تنظیم اوراق بودجه های موقوفات متصرٌفی، آنها را به ادارۀ کل حٌج و اوقاف و امور خیریٌه استان مربوطه ارسال تا بررسی ، و در صورتی که طبق مقررٌات و مدلول وقف نامه یا سیرۀ جاریٌه تنظیم شده باشد. تصویب، والا جهت رفع نقص اعاده نماید. بررسی و تصویب بودجه های موقوفات غیر متصرٌفی به ترتیب فوق به عهده ادارات حٌج و اوقاف و ا مور خیریٌه محلٌ خواهد بود.

بدیهی است در خصوص بودجه موقوفات منصوص التٌولیه که مظٌنه تعدٌی و تفریط در آن نباشد ، ادارات حٌج و اوقاف و امور خیریٌه فقط وصول بودجه را به متولٌی منصوص اعلام خواهند داشت.

2. هیأت وزیران در جلسه مورخ 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شماره 1/2/230/201 مورٌخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریه و به ا ستناد مادٌۀ  17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 ، مادٌۀ  20 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و ا مور خیریه را اصلاح نمود.

 

ب . موقوفاتی که متولٌیان آنها در مظانٌ تعدٌی و تفریط قرار دارند و با رعایت طرح توجیهی شماره 120/5931 مورٌخ 1369/7/23 و مجوٌز مورٌخ 1369/8/7 مقام معظٌم رهبری با نظارت سازمان اوقاف و امور خیریٌه اداره می شوند متولٌی مربوط بودجه تنظیمی را ظرف یک ماه برای بررسی و تأیید به ادارۀ اوقاف و امور خیریٌه محلٌ تسلیم می نماید.

تبصرۀ 1 : یک نسخه از بودجه های تأیید شده در موقوفات غیر متصرفی موضوع بند (ب) به متولٌی و در موقوفات متصرٌفی به حسابداری و یک نسخه به ادارۀ اوقاف و امور خیریٌه محلٌ و یک نسخه به ادارۀ کلٌ اوقاف و امور خیریٌه استان مربوط و یک نسخه به ادارۀ تحقیق مربوط و یک نسخه به سازمان ارسال خواهد شد و سازمان نیز به نوبه خود بودجه های واصله را مورد رسیدگی قرار داده و انطباق و یا عدم انطباق آن را باوقف نامه و مقررٌات و دستورالعملهای صادره به ادارۀ اوقاف و امور خیریٌه محلٌ اعلام می دارد.

تبصره 2 : موقوفاتی که دارای متولٌی منصوص و قادر به انجام وظایف شرعی و قانونی هستند از تسلیم بودجه به ترتیب یاد شده مستثنا می باشند ، مگر آن که طبق نظر شعب تحقیق و حکم دادگاه فاقد شرایط مذکور یا مشمول بند (ب) این مادٌه شوند. این متولیٌان در هر حال به منظور تنظیم امور مالیاتی طبق قانون مالیات های مستقیم و آیین نامه و ضوابط مربوط جهت اخذ گواهی و مفاصا حساب عملکرد سالیانه موقوفه اقدام خواهند کرد.

تبصرۀ 3 :  موقوفات و اماکنی که از طرف سازمان دارای امنای منصوب هستند در حکم متصرٌفی بوده و امنای مذکور در تنظیم بودجه با ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه همکاری خواهند نمود.

مادٌۀ 21 : (ابطال شده )

مادٌۀ 21 (اصلاحی ) : در مورد تعمیر و عمران موقوفات و تأمین و انجام هزینه های مورد نیاز به ترتیب زیر اقدام خواهد شد:

الف . در موقوفاتی که واقف درصد از درآمد را برای تعمیر و امور عمرانی پیش بینی کرده باشد طبق نیٌات واقف عمل خواهد شد.

ب. در سایر موارد برای انجام تعمیرات و عمران موقوفات با رعایت مادٌۀ 6 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه از درآمد موقوفه هزینه های لازم تأمین و پرداخت خواهد شد.

ج . ادارات اوقاف و متولیٌان می توانند در صورتی که مغایر وقف نامه نباشد از طریق دگیر نظیر اخذ وام نیز برای این منظور استفاده نمایند.

مادٌۀ22 (ابطال شده )

1.    این مادٌه به موجب رأی شمارۀ 362 مورٌخ 1381/10/8 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید.

مادٌۀ 21 ابطال شده : برای تعمیرات و بازسازی موقوفاتی که عرصه و  اعیانا وقف شده یا نیاز به تعمیرات دارد، حداکثر بیست درصد مجموع عایدات هر سال در بودجه منظور می گردد و در صورتی که کلا یا بعضا به مصرف نرسد جزو ذخیرۀ عمران موقوفه محسوب و نگهداری تا در موقع مقتضی به مصرف عمران موقوفه برسد.

 2. هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شمارۀ 1/2/230/201 مورٌخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 ، مادٌۀ 21 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه را اصلاح نمود.

 1. این مادٌه به موجب رأی شمارۀ 362 مورٌخ 1381/10/8 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید.

مادٌۀ 22 ابطال شده : در صورتی که ذخیرۀ مذکور در مادٌۀ قبل به علاوه درآمد یکساله موقوفه یا مکان اسلامی برای تعمیر و یا بازسازی آن تکافو ننماید ، حسب مورد ، متولٌیان و ادارات حٌج و ا وقاف و امور خیریٌه و امنای وقف، درآمد دو یا چند سال موقوفه را به اضافه وجوه موجود ، در حساب مخصوص همان موقوفه ذخیره ، تا به موقع به مصرف لازم برسانند.

 

مادٌۀ 22 (اصلاحی ) : در صورتی که منابع مذکور در مادٌۀ 21 و عواید یک ساله موقوفه برای تعمیر یا بازسازی آن تکافو ننماید متولیٌان و ادارات اوقاف و امور خیریٌه و امنا می توانند درآمد دو یا چند سال موقوفه را به اضافه  عواید موجود به مصرف برسانند.

تبصره : حکم این مادٌۀ ، همچنین حکم مادٌۀ 21 این آیین نامه در مور اماکن مذهبی اسلامی با رعایت مقررات مربوط به این اماکن نیز جاری است.

مادٌۀ 23 : مطالبات و صرفه جویی های سال های قبل هر موقوفه به  عنوان درآمد خالص در بودجه هر سال منظور خواهد شد و چنانچه قبلا حقٌ التولیه و حقٌ النظٌاره از این مبلغ دریافت شده باشد ، مجددا احتساب نخواهد شد.

مادٌۀ 24 : با توجٌه به این که حفظ موقوفات از وظایف متولٌیان است و اموال وقف باید از اموال شخص متولٌی جدا و متمایز باشد ، متولٌیان موقوفات و امنای اماکن متبرٌکه مکلف اند دفتر مخصوصی برای ثبت درآمد و هزینه موقوفه یا اماکن مزبور تنظیم نمایند و هرگاه درآمد سالانه آنها بیش از صد هزار ریال باشد ، باید با معرٌفی ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه حساب جداگانه ای به نام موقوفه یا مکان متبرٌکه در یکی از بانک ها افتتاح و عواید حاصله را به آن حساب واریز و هر گونه پرداخت را از طریق آن انجام دهند.

تبصره : در مورد موقوفات و اماکنی که از طرف سازمان برای آنها امنایی منصوب شده است حساب مذکور با امضای مشترک (امنا و ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه ) افتتاح خواهد شد.

2. هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شمارۀ 1/2/230/201 مورٌخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 ، مادٌۀ 22 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه اصلاح نمود.

 

مادٌۀ 25 : ادارات تحقیق به موجب مادٌۀ 14 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه مکلٌف اند همه ساله از متولٌیان و امنای وقف و اماکن مذهبی و مدیران موسسات خیریٌه مشمول و نیز از ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه صورتحساب درآمد و هزینۀ موقوفات و اماکن مذهبی و موسسات خیریٌه را مطالبه نمایند.

صورتحساب مزبور باید طبق فصول بودجه فردی سالانه موقوفه یا مکان مذهبی و یا موسسه خیریٌه ، حداکثر ظرف سه ماه بعد از ابلاغ در قبال رسید ، به ادارۀ تحقیق و یا ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه تسلیم شود.  در صورتی که صورتحساب به ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه تسلیم شده باشد ، ادارۀ مزبور موظٌف است حدٌاکثر ظرف مدٌت ده روز صورتحساب مذکور را به ادارۀ تحقیق مربوطه جهت رسیدگی و صدور مفاصا حساب ارسا ل دارد. صورتحساب تسلیمی باید متضمٌن موارد زیر باشد:

1 . هر رقم از درآمد و هزینه باید حسب مورد دارای مدارک و اسناد هزینه معتبر باشد.

2. ماندۀ حساب درآمد و هزینه سال قبل باید در صورتحساب سالانه مزبور ملحوظ شود.

تبصره : ادارات تحقیق از متولٌیان منصوصی که در مظانٌ تعدٌی و تفریط نباشند صورتحساب مطالبه نمی نمایند.

مادٌۀ 26 : متولٌیان موظٌف اند در اجرای مادٌۀ 6 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه  و تبصرۀ ذیل آن و با رعایت موادٌ 21 و 22 آیین نامه و استعداد محلٌ ، در نگهداری و جلوگیری از خرابی و انهدام و درآبادی موقوفه اهتمام نمایند، به طوری که حدٌاقلٌ هر پنج سال افزایش محسوسی در عایدات موقوفه حاصل شود.

مادٌۀ 27 : ادارات تحقیق موظٌف اند همه ساله مفاصا حساب عملکرد سال قبل موقوفه را با رعایت مادٌۀ 25 این آیین نامه صادر و حسب مورد ، به متولٌی یا امین و یا ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه مربوطه تسلیم نمایند. درصورتی که عدم صدور مفاصا حساب ناشی از عمل متولٌی یا امی باشد ، شعب حسابرسی موارد تخلٌف را برای رسیدگی در جهت عزل یا ممنوعیٌت و یا ضمٌ امین ، به شعب حقوقی تحقیق و برای برکناری امین ، به ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه مربوطه اعلام خواهند داشت.

تبصره : شعب حسابرسی تحقیق اوقاف موظٌف اند درآمد و هزینه کلیٌه موقوفاتی که اسناد آنها طبق مادٌۀ 25 این آیین نامه به آنها ارجاع می شود پس از تکمیل پرونده ها حدٌاکثر ظرف مدٌت یک ماه رسیدگی و تکلیف آنها را مطابق آیین نامه طرز تحقیق و رسیدگی در شعب تحقیق اوقاف روشن نمایند و با متخلٌفین برابر مقررٌات رفتار خواهد شد.

مادٌۀ 28 : ادارات تحقیق موظٌف اند همه ساله با ملاحظه بودجه ها و صورتحساب های ارسالی از طرف متولیٌان و هیأت های امنا و ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و موسسات مشمول چنانچه به موارد تخلٌف برخورد نمودند مدارک لازم را جمع آوری و برابر مادٌۀ 7 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و تبصره های مربوطه اقدام نمایند. در خصوص تخلٌف امنا مراتب توسٌط ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ به سرپرست سازمان گزارش و کسب تکلیف خواهد شد.

مادٌۀ 29 : متولیٌان مکلٌف اند همه ساله مالیات قانونی موقوفه را در صورت شمول ، پرداخت نمایند و در صورتی که بر اثر تعللٌ درپرداخت ، جریمه ای به آن تعلٌق گیرد ، باید شخصا آن را جبران کنند.

به بندهای 2 و 3 مادٌۀ 2 اصلاحی قانون مالیات های مستقیم (مصوٌب 1371/2/27 ) توجٌه شود.

 

مادٌۀ 30 : در مواردی که ادارۀ امور موقوفه به حکم ولیٌ فقیه یا قانون با سازمان است ، کلٌیٌه وظایف و مسئوولیت های متولٌی به عهدۀ سازمان خواهد بود.

تبصره : هر نوع تخلٌفی که در موقوفات غیر متصرٌفی موجب ممنوعیٌت و یا عزل متولٌی می شود در خصوص موقوفه متصرٌفی نیز تخلٌف محسوب و برابر مقررات  اقدام خواهد شد.

مادٌۀ 31 : وجوه اهدایی به اماکن مذهبی اسلامی که جهت مشخصٌی برای مصرف آن تعیین نشده است و وجوه حاصل از فروش اموال منقول زائد بر احتیاج این قبیل اماکن ، با جلب نظر ادارۀ  حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه به وسیله هیأت امنا و در مواردی که هیأت امنا وجود نداشته باشد به وسیله ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه به ترتیبی که در مادٌۀ 5 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و آیین نامه آن مشخٌص است ، به مصرف خواهد رسید.

مادٌۀ 32 : موارد زیر از جمله اموری است که انجام آن موکول به اجازۀ سرپرست سازمان که مأذون از طرف ولٌی فقیه است ، خواهد بود:

1. فروش رقبات موقوفه و نحوه تبدیل آن.

2. اعطای حقٌ تملک اعیان به مستأجر در موقوفاتی که عرصه و اعیانا وقف است ، و این امر در مورد باغات موقوفه نیز جاری است.

3. اجارۀ بیش از ده سال.

4. ترک مزایده در مورد اجارۀ موقوفه مشمول مزایده

5. استرداد دعاوی مطروحه در مراجع قضایی.

6. ارجاع اختلافات به داروی و انتخاب داور یا داوران

7 . نصب و عزل امنای موقوفات و بقاع متبرٌکه .

تبصره :  جهت بررسی و اظهار نظر مشورتی در خصوص مشکلات و معضلات و مسائل حقوقی و اوقافی ، سرپرست سازمان می تواند هیأتی به نام هیأت فنی و حقوقی مرٌکب از افراد صاحب نظر که در سازمان اشتغال داشته باشند را انتخاب و تعیین نماید.

مادٌۀ 33 : حقٌ التٌولیه متولٌی و یا سازمان در قبال اعمال تولیت نسبت به موقوفات و همچنین حقٌ النٌظاره درآن معیٌن نشده باشد ، حقٌ التٌولیه به مقدار اجرت المثل معادل دره درصد درآمد خالص سالیانه و حقٌ النٌظاره به مقدار اجرت المثل معادل پنج درصد همان درآمد خواهد بود.

تبصرۀ 1 : در موارد استثنایی که درصدهای مندرج در این مادٌۀ با توجٌه به وضعیٌت موقوفه متناسب و متعارف نباشد ، با تأیید سرپرست سازمان کسر یا اضافه می شود.

تبصرۀ 2 : در مواردی که سرپرست سازمان اعمال نظارت اشخاص یا ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه را در موقوفات غیر متصرٌفی ضروری تشخیص دهند، اجرت المثل حقٌ النٌظاره  را نیز متناسبا تعیین خواهند نمود.

تبصرۀ 3 : درآمد خالص موقوفه برابر هشتاد درصد درآمد کلٌ خواهد بود.

مادٌۀ 34 : ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه در اماکن مذهبی ، اجرت المثل عمل خود بابت ادارۀ امور این اماکن را بر مبنای ده درصد از مجموع درآمد سالیانه اماکن مزبور دریافت می نمایند و حقٌ الزٌحمه هیأت امنا به موجب آیین نامه مادٌۀ 5 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه تعیین خواهد شد.

تبصره : سازمان عواید حاصل از حقٌ التٌولیه و حقٌ النٌظاره و وجوهی که بابت ادارۀ امور اماکن مذهبی دریافت می دارد و همچنین هدایای مستقلٌ را مطابق بودجه ای که همه ساله تنظیم و به تصویب هیأت دولت می رساند رأسا مصرف خواهد نمود.

مادٌۀ 35 : ادارت حٌج و اوقاف و امور خیریٌه موظٌف اند همه ماهه ، تراز  عملیٌات دفتر روزنامه و کلٌ را به انضمام مدارک و گزارش لازم به ادارۀ امور مالی موقوفات جهت بررسی ارسال دارند.

مادٌۀ 36 : ثبت معاملات راجع به عین یا منافع موقوفات و بنیادها و موسٌسات خیریٌه و همچنین ثبت معاملات رقبات مربوط به اماکن متبرٌکه در دفاتر اسناد رسمی بدون موافقت سازمان ممنوع است و دفاتر اسناد رسمی مکلٌف اند رونوشت اسناد راجع به وقف را ظرف ده روز پس از ثبت به ادارات حٌج و اوقاف و امور خیریٌه مربوطه ارسال دارند.

مادٌۀ 37 : ادارات ثبت مکلٌف اند رونوشت مصدٌق اسناد مالکیٌت موقوفات ، مساجد، تکایا، مدارس دینی و کلٌیٌه اماکن مذهبی ثبت شده و همچنین اساس نامه موسٌسات و بنیادهای خیریٌه واقع در حوزۀ عمل خود را به ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ تحویل نمایند.

مادٌۀ 38 : ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و متولٌیان مکلٌف اند اسناد و آگهی های ثبتی مربوط به حوزۀ عمل خود را بررسی و برای حفظ عین و منافع موقوفات ، هر گونه اقدام لازم را معمول دارند.

مادٌۀ 39 : سازمان مکلٌف اند دفاتر مخصوصی برای ثبت خلاصه اسناد وقف نامه های هر شهرستان ، تهیٌه و تنظیم نماید .

مادٌۀ 40 : متولٌیان و ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه موظٌف اند نسبت به موقوفات مسلٌمی که به عنوان ملکیٌت تقاضای ثبت شده و در مدٌت قانونی  اقدام به اعتراض نگردیده است ، برابر قانون اباطل اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه و آیین نامه مربوط اقدام نمایند.

مادٌۀ 41 : متولٌیان و ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه می توانند با عنایت به مادٌۀ 6 قانون برای احیای حقوق وقف و دفاع از دعاوی مطروحه و مشاوره در امور حقوقی و ثبتی موقوفات ، در صورت لزوم وکیل یا وکلای دعاوی واجد شرایط را انتخاب نمایند.

تبصره : حقٌ الوکاله و حقٌ المشاوره با توجٌه به مصلحت و غبطه موقوفات از محلٌ عواید وقف ، قابل پرداخت خواهد بود.

مادٌۀ 42 : در اجرای تبصرۀ مادٌۀ 10 قانون تشکیلات و ا ختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه ، متولٌیان موظٌف اند ظرف مدٌت دو ماه از تاریخ اجرای قانون ، رونوشت مصدٌق اسناد مالکیٌت و وقف نامه های موجود را به ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه مربوط تسلیم و رسید دریافت دارند و در صورت عدم اقدام ، ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌٌه مکلٌف اند به طریق اطمینان بخشی تکلیف قانونی آنان را ابلاغ و ضرب الاجلی که بیش از دو ماه نباشد برای انجام آن تعیین و در صورت استنکاف به دلیل وجود مظنٌه تعدٌی و تفریط ، مراتب را به ادارۀ تحقیق جهت رسیدگی و صدور حکم لازم اعلام دارند.

مادٌۀ 43 : ثمن بیع وقف ، در صورت جواز بیع باید در حساب مخصوصی در بانک تودیع و با جلب موافقت سرپرست سازمان و بر طبق مادٌۀ 90 قانون مدنی ، رقبه دیگری به نام همان موقوفه خریداری که عواید آن بر نهج وقف نامه سابق به مصرف خواهد رسید.

تبصره : بیع و تبدیل موقوفه طبق موادٌ 88 و 89 قانون مدنی با کسب موافقت کتبی سرپرست سازمان امکان پذیر خواهد بود و در صورتی که متولٌیان بر طبق موادٌ 88 و 89 قانون مدنی قصد بیع و تبدیل موقوفه را داشته باشند ، کسب موافقت سرپرست سازمان ضروری می باشد.

مادٌۀ 44 : سهام اوراق بهاداری که از محلٌ ثمن موقوفات خریداری شده ، در حکم عین موقوفه است و قابل انتقال نیست مگر در موارد تبدیل.

تبصره : ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه صورت مشخٌصات اوراق و سهام موضوع این مادٌۀ و همچنین سایر سهام و اوراق موقوفه را در دفتر مخصوص ثبت و نگهداری خواهند کرد.

مادٌۀ 45 : در مواردی که ثمن بیع وقف تکافوی خرید رقبه مستقلٌی را ننماید ، سازمان می تواند با مشارکت چند موقوفه و نظر متولٌیان آنها رقبه واحدی خریداری و سهم هر موقوفه را به تناسب سرمایه آن تعیین نماید.

مادٌۀ 46 : از تاریخ اجرای این آیین نامه ، احکام امنای موقوفات و اماکن مذهبی که بر مبنای مقررٌات سابق صادر شده است مورد بررسی و تجدید نظر قرار گرفته و در صورت رضایت از نحوۀ خدمات آنان ، پیشنهاد و انتصاب مجددٌ بلا مانع است.

مادٌۀ 47 (ابطال شده )

مادٌۀ 47 (اصلاحی ) : ادارۀ اثلاث باقیه ، محبوسات ، نذور ، صدقات و سایر اموال موضوع بند 7 مادٌۀ 1 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و  امور خیریٌه که فاقد متولٌی یا متصدٌی بوده یا مجهول التولیه باشد ، طبق مفادٌ بند 7 و تبصرۀ 3 مادٌۀ 1 قانون مذکور با اذن ولیٌ فقیه و یا نمایندۀ ایشان ادارۀ امور آنها به ادارات اوقاف و امور خیریٌه محل وقوع رقبات مذکور محوٌل می شود.

1. این مادٌه به موجب رأی شمارۀ 10 مورٌخ 1372/2/4 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید.

مادٌۀ 47 ابطال شده : محبوسات و اثلاث باقیه و نذرها و صدقاتی که به غیر از عنوان وقف بر امور خیریٌه در نظر گرفته شده یا می شود ، طبق اسناد مربوطه و یا سیرۀ جاریه کماکان مورد عمل ادارات حٌج و اوقاف وامور خیریٌه خواهد بود.

تبصره : مقررٌات این آیین نامه (در خصوص موقوفات عامٌه ) در مورد محبوسات و اثلاث باقیه نیز تسرٌی دارد. 2

. هیأت وزیران در جلسه مورٌح 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شمارۀ 1/230/201 مورٌخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 ، مادٌۀ 47 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارا ت سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه را اصلاح نمود.

 

مادٌۀ 48 : موسٌسات و بنیادهای خیریٌه ، در صورتی که بخواهند از معافیت های مالیاتی مندرج در قانون مالیات های مستقیم استفاده نمایند، باید قبلا نظارت سازمان را جلب نمایند.

مادٌۀ 49 : ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه می توانند در امور خیریٌه و موقوفات از اشخاص حقیقی و حقوقی قبول و صایت ، نیابت ، وکالت و تولیت نموده و صدقات جاریٌه و نذرهای آنان را برابر نیٌات مربوطه عمل نمایند.

مادٌۀ 50 : متولیٌان و ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه به منظور بقای عین رقبات و فراهم آوردن موجبات آبادانی آنها می توانند با استفاده از وجوه مانعی که بدین امر اختصاص داده می شود صندوق یا شرکتی تأسیس نمایند.

تبصره : صاحبان سهام این صندوق و یا شرکت اشخاص حقیقی و یا حقوقی خواهند بود که سرمایه آن را تأمین کرده اند.

مادٌۀ 51 ( ابطال شده )

مادٌۀ 51 (اصلاحی ) : درآمد موقوفات مجهول المصرف و موقوفاتی که به صورت مبرٌات مطلقه وقف شده باشند در صورت نداشتن متولٌی یا مجهول التٌولیه بودن با رعایت مادٌۀ 8 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج ٌ و اوقاف و امور خیریٌه طبق بودجه ای که به تصویب سرپرست سازمان برسد توسٌط سازمان به مصرف خواهد رسید.

1. این مادٌه به موجب رأی شمارۀ 75 مورٌخ 1374/4/27 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید.

مادٌۀ 51 ابطال شده : در آمد موقوفات مجهول المصرف و موقوفاتی که به صورت مبرٌات مطلقه وقف شده باشند در صورت داشتن متولٌی ، وسیله وی زیر نظر سازمان و در صورت نداشتن متولٌی ، وسیله سازمان ، در تحقیق و تبلیغ و نشر کتب در زمینه معارف اسلامی و عمران موقوفات ، برابر بودجه ای که به تصویب سرپرست سازمان می رسد ، به مصرف خواهد رسید.

تبصره : رسیدگی به صورتحساب بودجه مزبور و صدور مفاصا حساب سالانه ، به عهدۀ ادارۀ کلٌ تحقیق خواهد بود.

2. هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شمارۀ 1/2/230/201 مورٌخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریٌه و به استناد مادٌۀ 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 ، مادٌۀ 51 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه را اصلاح نمود.

 

تبصرۀ 1 : رسیدگی به صورت حساب بودجه مذکور و صدور مفاصا حساب سالانه به عهدۀ سازمان خواهد بود.

تبصرۀ 2 : درآمد موقوفات مجهول المصرف و مبرٌات مطلقه که دارای متولٌی منصوص باشد توسٌط متولٌی در مطلق خیرات و مبرٌات به مصرف خواهد رسید.

مادٌۀ 69 : کارکناان سازمان مشمول مقررات قانون استخدام کشور و آیین نامه ها و مقررٌات مربوط به آن می باشند.

مادٌۀ 70 : تعاریف و ا صطلاحات مندرج در آیین نامه های قانون ت شکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه توسٌط سازمان تهیٌه و ابلاغ خواهد شد.

مادٌۀ 71 : از تاریخ تصویب این آیین نامه کلٌیٌه مصوٌبات هیأت دولت که مغایر با این آیین نامه باشد ، ملغی است.

نخست وزیر _ میرحسین موسوی

در اجرای مصوٌبه مورٌخ 1370/8/15 شورای عالی اداری مبنی بر تفکیک امور حجٌ و زیارت از سازمان اوقاف و امور خیریٌه و تشکیل سازمان مستقٌلی به نام سازمان حٌج و زیارت ، موادٌ 52 تا 68 حذف گردد.

 -2 دستورالعمل مربوط به تعاریف و اصطلاحات  مندرج در آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و ا ختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه

شماره 230/919

تاریخ : 1365/3/27

با توجه به مادٌۀ 70 (آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه ) مصوٌب  جلسه 65/2/10 هیأت وزیران و به منظور آن که اصطلاحات به کار برده شده در آیین نامه و مقررٌات مورد عمل برای ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و کارکنان ذیربط موجب اختلاف دربرداشت و تفاوت استنباط نشده و ایجاد ابهام و اشکال ننماید، تعاریف ذیل تهیٌه و ابلاغ می شود تا ادارات و مسئولین مربوطه در موقع اجرای آیین نامه و انجام سایر وظایف محوٌله ، این تعاریف را نصب العین قرار داده و دقیقا رعایت نمایند:

1 . منظور از کلمه سازمان در آیین نامه مصوٌب و این دستورالعمل ، سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه است.

2. وقف عامٌ : وقفی است که در جهت و مصلحت عمومی و یا عناوین عامٌه باشد ، مانند وقف بر مساجد ، مدارس، تعزیه داری ، اطعام ، دارو و درمان ، کمک به فقرا ، ایتام و غیره . موقوفاتی که وسیله اقلٌیٌت های دینی برای معابد و امور عامٌ المنفعه اختصاص یافته وقف عامٌ تلٌقی می شود.

3 . وقف خاصٌ : وقفی است برای شخص یا اشخاص معیٌن و محصور ، مانند وقف بر اولاد و احفاد

4 . موقوفات متصرٌفی : موقوفاتی است که به موجب قانون و با رعایت آیین نامه ادارۀ آنها به عهدۀ سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه می باشد.

5. نظارت استصوابی و اطٌلاعی : نظارت استصوابی آن است که اقدامات متولٌی با تصویب قبلی ناظر صورت گیرد. نظارت اطٌلاعی آن است که اقدامات متولٌی فقط به اطٌلاع ناظر برسد و در مواردی که طبق قانون و آیین نامه نظارت سازمان پیش بینی شده این نظارت استصوابی است.

6. اماکن مذهبی اسلامی : به اماکنی اطلاق می شود که برای عبادت یا زیارت یا انجام مراسم مذهبی ایجاد شده یا اختصاص یافته و جنبه استفادۀ شخصی نداشته باشد.

7. موسٌسات و انجمن های خیریٌه : موسٌساتی است غیر تجاری که برای تعظیم شعایر اسلامی ، امور فرهنگی ، بهداشتی ، تربیتی ، معاونت های عمومی و یا هر نوع عمل خیر دیگری تأسیس شده و به ثبت رسیده و یا تشکیل شود.

8. صلاحیٌت : عبارت از شرایطی است که متولٌیان ، امانا و یا نظٌار باید براساس مفادٌ وقف نامه و قانون ، داشته باشند.

9. گورستان های متروکه موقوفه : گورستانی است که در حال حاضر میٌت در آن دفن نمی شود و به موجب اسناد و مدارک ثبتی و یا وقف نامه یا احکام صادره از محاکم و یا شیاع محلٌی ، موقوفه باشد.

10 . متولٌی : شخصی است که به استناد مفادٌ وقف نامه با تشخیص شعب تحقیق و یا حکم دادگاه جهت ادارۀ امور موقوفه تعیین شده  یا بشود.

11. نایب التٌولیه : شخصی است که از طرف متولٌی به استناد متن وقف نامه و یا براساس موازین شرعی و قانونی برای ادارۀ امور موقوفه تعیین می شود. مدٌت و حدود اختیارات نایب التٌولیه به وسیله متولٌی معیٌن می گردد.

12. ممنوع المداخله : در صورتی که متولٌی یا ناظر به موجب قانون و یا رسیدگی شعبه تحقیق و حکم دادگاه از دخالت یا نظارت در امور موقوفه منع گردد، تا زمان حصول برائت ، ممنوع المدالخله نامیده می شود.

13. ضمٌ امین : در مواردی که به موجب رأی دادگاه ادارۀ موقوفه می یابد با دخالت شخص دیگری علاوه بر متولٌی باشد ، این عمل ضمٌ امین و شخص تعیین شده ، امین منضمٌ نامیده می شود.

14. معزول: در صورتی که به موجب رسیدگی شعبه تحقیق و رأی دادگاه ، متولٌی یا ناظر از سمت تولیت یا نظارت برکنار گردد، معزول نامیده می شود.

15. بودجه : پیش بینی درآمد و هزینه موقوفه یا مکان مذهبی یا موسٌسه خیریٌه است که براساس اسناد و مدارک اجاره ، وقف نامه ، اساس نامه و غیره در فرم مخصوص برای یک سال مالی تنظیم می شود.

16. صورتحساب : صورت درآمد و  هزینه براساس اسناد و مدارک مثبته .

17. مفاصا حساب : گواهی مبنی بر تفریغ درآمد و هزینه موقوفه یا مکان مذهبی یا موسٌسه خیریٌه با رعایت بودجه سالیانه می باشد.

18 . رقبه : عبارت است از یک واحد ملکی غیر منقول . هر موقوفه یا مکان مذهبی ممکن است دارای یک یا چند رقبه باشد.

19. مبرٌات مطلقه : آن است که واقف مصرف درآمد را برای احسان ، خیرات و برٌیٌات بدون قید و وصف ، اختصاص داده باشد.

20 . مجهول المصرف : موقوفه ای است که به علٌت فقدان و یا از بین رفتن قسمتی از وقف نامه و یا اجمال و ابهام عبارات وقف نامه ، نوع مصرف عواید آن ، مشخص نباشد.

21. مجهوال التٌولیه : موقوفه ای است که به علٌت نداشتن وقف نامه و یا به علٌت عدم ذکر نام یا صفت برا ی اداره کنندۀ ، نتوان شخص معیٌنی را به عنوان متولٌی موقوفه تعین کرد.

22 . سیرۀ جاریه : رویٌه ای است مستنبط از نظر واقف که عواید موقوفه فاقد وقف نامه بر آن اساس مصرف می شده است . احراز این رویٌه با شعب حقوقی ادارات تحقیق می باشد.

23. پذیره : وجهی است که به هنگام ایجار اراضی موقوفه با اعطای حقٌ تملٌک اعیان به مستأجر ، به عنوان پذیرۀ ابتدایی و یا به هنگام انتقال رقبات به عنوان پذیرۀ انتقالی ، حسب مورد ، به نفع موقوفه با رعایت آیین نامه مربوط دریافت خواهد شد.

24. اهدایی : وجهی است که به هنگام استیجار قانونی ، به موقوفه تقدیم می گردد.

25 . هدایای مستقلٌ : عبارت است از کمک های بلاعوضی است که از طرف اشخاص به ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه تقدیم می شود.

26. تعدٌی : عبارت است از تجاوز متولٌی یا ناظر یا امین موقوفه یا اماکن مذهبی از حدود قانون یا اذن و یا متعارف نسبت به موقوفه و اماکن مذهبی و یا حقوق آنها.

27. تفریط : عبارت است از ترک عملی از سوی متولٌی یا ناظر و یا امین که به موجب وظایف معیٌن و یا قانون و یا متعارف برای حفظ عین و یا منافع  موقوفه و اماکن مذهبی لازم است.

28. مظٌنٌه تعدٌی و تفریط : وجود قراین و شواهدی است بر امکان تجاوز یا ترک عمل توسٌط متولٌی یا امین که تضییع حقوقی را احتمالا نشان دهد. اعلامات افراد موثٌق و وجود شکایات موجٌه و مستمر و بی توجٌهی به تذٌکرات ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه یا عدم تنظیم بودجه (موضوع مادٌۀ 20 آیین نامه ) می تواند از جمله این قراین و شواهد تلقٌی گردد. در موارد مذکور در این بند ، ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه بایستی مراتب را مشروحا به سازمان مرکزی گزارش و کسب تکلیف نمایند.

29. بطون لاحقه : به کسانی اطلاق می شود که بعد از موقوف علیهم فعلی ، طبق مفادٌ .وقف نامه ، مصداق موقوف علیهم قرار خواهند گرفت.

30. حوزه : محدودۀ عمل یک واحد تشکیلاتی ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه یا شعب تحقیق است که به وسیله سازمان تعیین و ابلاغ می شود.

31. اجرت المثل عمل : عبارت است از حقٌ التٌصدی که در قبال ادارۀ امور بقاع متبرٌکه طبق مادٌۀ 34 آیین نامه اجرایی قانون برای ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه تعیین می گردد.

سید مهدی امامجمارانی

نمایندۀ امام وسرپرست سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه

 

  -3آیین نامه کیفیٌت تحقیق و رسیدگی در شعب تحقیق سازمان اوقاف و امور خیریٌه (مصوٌب 1365/9/30)

مادٌۀ 1 : شعب تحقیق شامل دو قسمت حقوقی و حسابرسی است که هر شعب مرکٌب از یک رییس  و دو محققٌ می باشد.

در هر حوزۀ تحقیق ، رییس شعبه حقوقی ریاست هیأت تحقیق آن حوزه را به عهده خواهد داشت جز در تهران که ترکیب و ادارۀ هیأت های تحقیق ، به ترتیب مقرٌر در تشکیلات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه خواهد بود.

تبصره : شرکت هر یک از محققیٌن هر شعبه در رسیدگی ، با تصمیم رییس شعبه است.

مادٌۀ 2 : شعبه صالحه برای رسیدگی به درآمد و هزینه موقوفات و موسٌسات خیریٌه مشمول قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و آیین نامه اجرایی آن ، شعبه محلٌ مصرف عواید موقوفه و محلٌ ثبت موسٌسه است و چنانچه محلٌ مصرف عواید یا منطقه فعٌالیٌت و عملیٌات موسٌسه در حوزه های مختلف باشد ، تعیین شعبه رسیدگی کننده با سرپرست سازمان خواهد بود. بدیهی است درصورت لزوم ، شعبه مربوطه می تواند به سایر شعب حسابرسی نیابت دهد و شعب حقوقی به امور مربوط به حوزۀ هر یک از آنها رسیدگی خواهد نمود.

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1365/9/30 بنا به پیشنهاد شمارۀ  11/2038/8/590 مورٌخ 1365/4/19 وزارت ارشاد اسلامی به استناد مادٌۀ 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 مجلس شورای اسلامی ، آیین نامه (کیفیت تحقیق و رسیدگی ) در شعب تحقیق سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه و تصویب نمودند.

 

مادٌۀ 3 : روسای شعب حقوقی از بین مستخدمین لیسانسیه حقوق یا الهیٌات که سابقه خدمات اوقافی یا قضایی آنها کمتر از پنج سال نباشد ، انتخاب می شوند مشروط بر اینکه سابقه محکومیٌت اداری یا انتظامی از درجه انفصال موقٌت به بالا نداشته باشند. محققین شعب حقوقی نیز باید واجد شرایط مذکور باشند مگر شرط مدٌت خدمات اوقافی یا قضایی که حدٌاقلٌ سه سال سابقه خدمات ، کافی خواهد بود.

مادٌۀ 4 : روسای شعب حسابرسی از بین مستخدمین لیسانسیه مطٌلع در امر حسابداری با داشتن حدٌاقلٌ پنج سال سابقه خدمت اوقافی انتخاب خواهند شد مشروط بر اینکه محکومیٌت اداری از درجه انفصال موقٌت به بالا نداشته باشند. محققین شعب حسابرسی باید  دارای شرایط مذکور باشند ، ولی داشتن حدٌاقلٌ سه سال سابقه خدمت اوقافی ،کافی خواهد بود.

تبصره : سرپرست سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه در صورت ضرورت می تواند از بین افراد مطلع ، که در امور حقوقی و حسابداری تجربیٌاتی دارند فردی را به عنوان محقق حقوقی یا حسابرس ، انتخاب و شاغلین فعلی ادارات و شعب تحقیق رانیز ابقا نماید.

مادٌۀ 5 : رییس دبیرخانه ادارۀ کلٌ تحقیق و مسئوول دبیرخانه ادارات تحقیق ا ستان ها از بین کارمندان دیپلمه و یا سایر مستخدمین و اجد شرایطی که حدٌاقلٌ سه سال سابقه خدمت در امور اوقافی داشته باشند، انتخاب می گردند.

تبصرۀ 1 : سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه می تواند به تعداد لازم ، شعب تحقیق در مراکز استان ها و شهرستان ها تشکیل دهد و محدودۀ فعٌالیٌت آنها را به عنوان حوزۀ تحقیق معیٌن نموده و عنداللزوم تغییر دهد.

تبصرۀ 2 : شعب تحقیق در صورت ضرورت می توانند با کسب موافقت ادارۀ کلٌ تحقیق ، موقٌتا از وجود محقٌقین یک شعبه در شعبه دیگر استفاده نمایند.

مادٌۀ 6 : وظایف ادارات و شعب تحقیق به شرح ذیل ا ست:

الف. وظایف شعب حقوقی

1. تحقیق و رسیدگی و اعلام نظر در مورد تشخیص متولٌی و ناظر موقوف علیهم موقوفات.

2. تحقیق و رسیدگی و اعلام نظر در مورد وقفیٌت املاک و تشخیص موقوفات عامٌ از خاصٌ .

3. تشخیص موقوفات مجهول التٌولیه یا بدون متولٌی .

4. رسیدگی و اظهار نظر در مورد تطبیق مصارف درآمد موقوفات با مفادٌ وقف نامه یاسایر اسناد مربوطه در صورت ابهام و یا بروز اختلاف .

 5 . تحقیق و رسیدگی در مورد تعدٌی و تفریط یا مسامحه و اهمال متولیٌان و امنا و نظٌار و مدیران موسٌسات خیریٌه از انجام وظایف یا استنکاف از اجرای مقررٌات اوقافی در امور موقوفه و موسسٌات خیریٌه و تنظیم گزارش و ارسال به دادگاه و درصورت احراز تعدٌی و تفریط و تخلٌف ، اعلام جرم و انعکاس موضوع به دادسرا.

6. رسیدگی و اظهار نظر در مورد مصرف درآمد موقوفات متعذٌرالمصرف و موقوفاتی که عواید آنها به علٌت قلٌت ولو با پس انداز چند سال برای اجرای نظر واقف کافی نیست یا به علٌت کثرت عواید ، زائد بر مصارف متعارف باشد بر طبق تبصرۀ مادٌۀ 8 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریه .

7. رسیدگی و صدور گواهی مصرف نسبت به موقوفاتی که فاقد وقفنامه یا مدارک وقفیٌت معتبر بوده و درسنوات گذشته بر مبنای سیرۀ جاریٌه عمل شده است.

ب. وظایف شعب حسابرسی

1. رسیدگی به درآمد و هزینه موقوفات و بقاع و اماکن متبرٌکه اسلامی و موسٌسات و انجمن های خیریٌه ای که به موجب قانون و آیین نامه های مربوطه ، ادارۀ امور آنها به عهدۀ سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه محوٌل شده یا می شود.

2. تطبیق اسناد هزینه و درآمد موقوفات با مفادٌ وقف نامه یا سایر اسناد مربوطه .

3. صدور مفاصا حساب برای اسناد درآمد و هزینه هایی که به موجب بند یک وظایف شعب حسابرسی از طریق ادارات اوقاف به ادارات تحقیق ارسال میشود.

4. تطبیق رقبات مندرج در بودجه با وقف نامه و یا سایر مدارک معتبر.

5. تطبیق درآمد رقبات مندرج در بودجه با مدارک تعیین کنندۀ درآمد.

مادٌۀ 7 : شعب تحقیق بنا به درخواست اشخاص یا ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه نسبت به موارد مذکور در مادٌۀ ششم ، رسیدگی و اظهار نظر می نماید. هر گاه در موارد مذکور اشخاص ، مستقیما به دادگاه مدنی خاصٌ دادخواست تسلیم کرده باشند دادگاه می تواند مراتب را به ادارۀ حجٌ و اوقاف و خیریٌه و به نزدیک ترین شعبه تحقیق ارجاع نموده تا شعبه مذکور براساس این آیین نامه به موضوع رسیدگی و نتیجه را به دادگاه ارجاع کنند اعلام نماید.

تبصره : ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه باید ظرف سه روز از تاریخ وصول درخواست و ضمایم ، مدارک را به ادارۀ تحقیق مربوطه بفرستند.

مادٌۀ 8 : وظایف دبیرخانه ادارات تحقیق

1. ثبت درخواست واصله و تسلیم رسید به متقاضی با ذکر شمارۀ ثبت آن.

2. اگر درخواست از لحاظ طرز تنظیم و یا ضمایم آن ناقص باشد دبیرخانه مراتب را ظرف سه روز پس از وصول جهت رفع نقص به درخواست کننده یا وکیل او اخطار خواهد کرد تا ظرف مدٌت ده روز از تاریخ ابلاغ اخطاریٌه با رعایت مسافت ، رفع نقص کند ، والاٌ تا رفع نقص ، رسیدگی به درخواست ، متوقٌف خواهد شد .

3. پس از آن که درخواست کامل تشخیص داده شد ، دبیرخانه نسخه ای از آن را با ضمایم در پروندۀ مخصوص که ترتیب می دهد بایگانی و نسخه های دیگر را با پیوست ها به طرف ابلاغ می نماید که ظرف مدت ده روز از تاریخ دریافت با رعایت مسافت ، طبق قانون آیین دادرسی مدنی ، پاسخ کتبی خود را به مدارک مربوط به تعداد تقاضا کنندگان و با یک نسخه اضافی به ادارۀ تحقیق ارسال دارند.

مادٌۀ 9 : شعب تحقیق درصورتی که رسیدگی به درخواست را خارج از وظایف خود بدانند ، ضمن تعیین مرجع صالح ، عدم صلاحیٌت خود را اعلام خواهند نمود.

تبصرۀ 1 : در صورتی که ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و اشخاص ذینفع در مهلت مقررٌ از پرونده ای حقوقی رفع نقص ننمایند، شعب حقوقی می توانند پروندۀ مربوطه را از نوبت رسیدگی خارج نمایند. رسیدگی مجدٌد منوط به تسلیم درخواست جدید و رفع نقص خواهد بود.

تبصرۀ 2 : چنانچه ادارات حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و اشخاص ذینفع نسبت به پرونده های حسابرسی در مهلت مقرر رفع نقص ننمایند، شعب حسابرسی پروندۀ مربوطه را از نوبت رسیدگی خارج نموده و در خصوص موقوفات متصرٌفی مراتب را جهت کسب تکلیف به سازمان مرکزی گزارش می نمایند و در مورد موقوفات غیر متصرٌفی ، برابر مادٌۀ 25 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه عمل خواهند نمود.

مادٌۀ 10 : اگر محلٌ اقامت کسی که شعب تحقیق برای او اخطاریٌه و دعوت نامه می فرستند معلوم نباشد و یا به هر صورت ابلاغ مقدور نشود ، در صورت لزوم ، شعب تحقیق می توانند به تقاضا و به هزینه متقاضی ، موضوع و اوقات رسیدگی را یکبار به وسیله نشر آگهی در روزنامهرسمی و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار محلٌی به طرف ابلاغ نمایند. هر گاه اخطار شونده در مهلت مقررٌ پاسخ ندهد یا در جلسه رسیدگی حاضر نشود ، شعب تحقیق به موضوع رسیدگی و اعلام نظر می نمایند.

تبصره : درصورت تجدید جلسه ، نیازی به تجدیدآگهی نخواهد بود.

مادٌۀ 11 : در مواردی که نام ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه در درخواست قید نشده باشد، شعب تحقیق موظٌف اند که درخواست و ضمایم آن و وقت رسیدگی و پاسخ را از طریق دبیرخانه تحقیق به ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه مربوطه ابلاغ کنند تا نمایندۀ خود را به شعبه تحقیق اعزام دارد و یا نظر مشروح و مستدلٌ خود را به صورت لایحه ، ارسال نماید.

مادٌۀ 12 : شعب تحقیق می توانند به تقاضای طرفین ، قرار استماع شهادت شود و تحقیقات محلٌی و ارجاع امر به کارشناس و هر نوع تحقیقات دیگری را که برای روشن شدن موضوع لازم بدانند صادر و اجرا نمایند. مخارج اجرای قرار به عهدۀ متقاضی است و در صورتی که شعب تحقیق استماع شهادت شهود و تحقیقات محلٌی و ارجاع به کارشناس و هر نوع تحقیقات دیگری را لازم بداند ، مخارج به عهدۀ طرفین است.

تبصرۀ 1 : عدم تودیع دستمزد کارشناس و یا عدم تهیٌه وسایل اجرای قرار ، موجب خروج این مورد از عداد دلایل متقاضی خواهدشد.

تبصرۀ 2 : تعیین مدٌت تودیع دستمزد کارشناس ، حسب مورد به عهدۀ شعبه خواهد بود.

مادٌۀ 13 : شعب تحقیق می توانند تحقیق در هر امری را که لازم بدانند به شعب تحقیق حوزۀ دیگر نیابت داده و در صورت نبودن شعبه تحقیق ، به ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ محولٌ کنند. در این صورت ، شعب و ادارات مزبور مکلٌف اند مورد نیابت را انجام و نتیجه را با مدارک و مستندات مربوطه ، به شعبه ارجاع  کننده ارسال دارند.

مادٌۀ 14 : شعب تحقیق پس از آماده شدن پرونده برای اظهار نظر ، ظرف ده روز مبادرت به صدور نظریٌه می نمایند. تصمیمات و نظرات شعب تحقیق در کلٌیٌه موارد ، باید موجٌه و مدلٌل باشد و ظرف پنج روز به طرفین ابلاغ شود.

مادٌۀ 15 : رسیدگی در شعب تحقیق به وسیله رییس و یکی از محقٌقان خواهد بود و نظریٌه آن دو در صورت توافق ، مناط اعتبار می باشد. در هر مورد که اختلاف نظر حاصل شود نظریٌه محقٌق دیگر همان شعبه ، برای مشاوره در موضوع اختلاف ضمیمه خواهد شد و تصمیمات و نظریٌه اکثریٌت ، ملاک عمل خواهد بود. در صورت غیبت رییس شعبه ، رسیدگی به موضوع عهدۀ محقٌقین خواهد بود و عضو ارشد به جای رییس شعبه انجام وظیفه خواهد کرد.

مادٌۀ 16 : ادارات حٌج و اوقاف و امور خیریٌه و اشخاص ذینفع در صورتی که اعتراض داشته باشند می توانند پس از ابلاغ نظر شعبه تحقیق ، اعتراض خود را در دادگاه های دادگستری طرح نمایند.

مادٌۀ 17 : قرار تحقیق محلٌی و استماع شهادت شهود و تعیین خبره و اعطای نیابت به شعب تحقیق یا ادارات حوزۀ دیگر ، قابل اعتراض نیست . ادارات حٌج و اوقاف وامور خیریٌه و اشخاص ذینفع باید تسهیلات لازم برای اجرای قرار را فراهم کنند.

مادٌۀ 18 : رسیدگی به درآمد موقوفه قبل از ارسال صورتحساب طبق بودجه ارسالی خواهد بود.

تبصره : بودجه ای که در سه ماهه آخر سال تنظیم شده و یا بودجه اصلاحی که احتمالا درطیٌ سال تنظیم می گردد همراه بامدارک و قفیٌت مصرف و با  سایر مدارک تأیید کنندۀ درآمد اعمٌ از اسناد اجاره ، قراردادها ، صورتجلسه ، استشهادیه و نظریٌه کارشناس یا خبرۀ محلٌی در مورد پذیره و مال الاجاره ، جهت رسیدگی و محاسبه در اختیار محقٌقین حسابرسی شعبه ای که پرونده درآن مفتوح است ، قرار می گیرد.

مادٌۀ 10 : پروندۀ حسابرسی موقوفه در اوٌل سال مفتوح و پس از وصول صورتحساب و رسیدگی و صدور مفاصا حساب ، مختومه می گردد.

تبصره : رسیدگی به عواید و اسناد هزینه موقوفه بایستی دریک شعبه انجام پذیرد.

مادٌۀ 20 : شعب حسابرسی تحقیق مکلٌف اند به صورت حساب های واصله رسیدگی و در صورت داشتن نقص ، ظرف مدٌت ده روز به ادارات حٌج و اوقاف و امور خیریٌه و اشخاص ذینفع اخطار کنند که در مهلت مقررٌ رفع نقص نمایند.

مادٌۀ 21 : صورتحساب هر سال در سه ماهه اوٌل سال بعد ارسال و پس از رفع نقص ، حداکثر در مدٌت یک ماه رسیدگی و مفاصا حساب صادر خواهد شد.

مادٌۀ 22 : عواید موقوفه از محلٌ اجاره ، پذیره ، سرقفلی، اهدایی ، نذور و فروش اموال و غیره ..... در مفاصا حساب بایستی به تفکیک و براساس بودجه های تنظیمی به اضافه موجودی آخر سال اعمٌ از وصولی (موجودی نقدی ) و لاوصولی قید گردد.

تبصره : موجودی اوٌل سال 1363 موقوفات براساس مفاصا حساب های صادره برای سال 1362 ملاک عمل بوده و چنانچه مفاصا حساب صادر نشده و یا موجودی مفاصا حساب صادره ، متضمٌن لاوصولی ها نبوده و یا مورد اعتراض ادارۀ حج و اوقاف و امور خیریٌه مربوطه قرار گرفته باشد ، شعبه رسیدگی کننده مکلٌف است به وضع مالی گذشته موقوفه رسیدگی و برای تسریع در امر حسابرسی با مفتوح نگهداشتن حساب های قبلی ، موجودی اوٌل سال 1363 اعمٌ از موجودی نقدی و لاوصولی ها  را طی ٌ صورتجلسه ای با امضای متولٌی و ناظر ( در صورت داشتن متولٌی و ناظر ) و حسابدار و رییس اداره با استفاده از دفتر معین و تعیین لاوصولی ها برابر اسناد و قراردادهای اجاره مشخص نماید.

مادٌۀ 23 : صدور مفاصا حسابی که به موجب آن ، موقوفه بدهکار شود ممنوع است مگر در مواردی که با توجٌه به تبصرۀ ذیل مادٌۀ 6 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و طبق نظر کارشناس در امور عمرانی ، ثبتی و یا محاکماتی باشد. بدیهی است در این صورت ، ضمن رسیدگی به کلٌیٌه هزینه هایانجام شده مبلغ بدهی درتوضیحات زیر مفاصا حساب منعکس و در سنوات بعد ، مبلغ بدهی یاقسمتی ازآن تصفیه می گردد.

مادٌۀ 24 : ادارات تحقیق موظٌف اند برنامه منظٌمی برای رسیدگی به امور حسابرسی شهرستان های تابع حوزۀ مورد عمل خود تنظیم و به ادارات اوقاف شهرستان ها ابلاغ نمایند. بر طبق این برنامه، شعب حسابرسی در مدٌت معیٌنی از سال ، متناسب با حجم کار هر یک از شهرستان ها در همان شهرستان تشکیل خواهد شد و شعبه مربوطه به حساب موقوفات آن شهرستان مطابق مقررٌات رسیدگی خواهد نمود.

مادٌۀ 25 : هر گاه ادارات حٌج و اوقاف و امور خیریٌه و اشخاص ذینفع در مهلت مقررٌ اقدام به رفع نقص از اسناد هزینه ارسالی نکنندف شعب حسابرسی تحقیق به آن قسمت از اسناد هزینه که متکٌی به مدارک قابل قبول باشد رسیدگی و به هزینه قطعی منظور نموده و مفاصا حساب صادر خواهند نمود و بقیٌه وجوه اسناد رفع نقص نشده و مردودی را با ذکر دلیل ، جزو موجودی موقوفه منظور می نمایند.

تبصره : ادارات تحقیق موظٌف اند کتبا استرداد وجوهی راکه در مفاصا حساب صادره ، مردود اعلام شده است به ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ و اشخاص ذینفع ابلاغ نمایند. در صورتی که وجوه مذکور تا یک ماه پس از قطعیٌت مفاصا حساب تحقیق مستردٌ نشود ، مراتب از طریق ادارۀ کلٌ تحقیق جهت تعقیب قانونی به سازمان اعلام خواهد شد.

مادٌۀ 26 : پس از رسیدگی به صورتحساب و صدور مفاصا حساب ، کلٌیٌه اسنادی که به حساب پذیرفته شده ، با مهر (رسیدگی و به حساب پذیرفته شد ) ممهور و توسٌط شعبه مربوطه در پرونده ضبط می شود و آن قسمت از اسناد هزینه که مردود می شود ، بایستی به مهر (رسیدگی و مردود گردید ) ممهور در پروندۀ  مربوطه نگهداری  شود.

تبصره : در صورتی که صاحبان اسناد ، استرداد اصول اسناد را تقاضا کنند  پس از مهر کردن آنها به شرح مادٌۀ فوق ، فتوکپی اسناد با هزینه متقاضی تهیٌه و بایگانی گردیده و اصول اسناد در قبال اخذ رسید، مستردٌ می شود .

مادٌۀ 27 : صورتحساب موقوفات متصرفی که درآمد آنها تا پانصد هزار ریال است به وسیله شعب حسابرسی تحقیق محلٌ رسیدگی خواهد شد و بیشتر از مبلغ مذکور ، در شعب حسابرسی مرکز مورد رسیدگی قرار می گیرد.

مادٌۀ 28 : ادارات تحقیق مکلٌف اند دفاتر مخصوصی برای ثبت موقوفات حوزۀ مورد عمل خود تنظیم نمایند و بر مبنای آن صورت حساب هایی را که ظرف مهلت مقررٌ در این آیین نامه و قانون مربوط نرسیده باشد با صدور اخطار ده روز مطالبه کنند و در صورت عدم ارسال صورتحساب موقوفات متصرٌفی به ادارۀ تحقیق در ظرف مدٌت سه ماه اوٌل سال بعد ، ادارۀ تحقیق موظٌف است موضوع را جهت اتخاذ تصمیم به سرپرست سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه اعلام نماید.

مادٌۀ 29 (ابطال شده )

مادٌۀ 29 (اصلاحی ) : اجرای نظریٌه های شعب تحقیق در موارد تعدٌی یا تفریط و مسامحه و اهمال متولٌی یا ناظر موضوع مادٌۀ 7 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریُه منوط به تأیید و صدور حکم قطعی دادگاه است.

تبصرۀ 1 : سایر نظرات و مفاصا حساب های صادره و تصمیمات شعب تحقیق در محدودۀ وظایف قانونی آنها ، برای شعب دیگر  و ادارات اوقاف و امور خیریٌه و اشخاص ذینفع قابل اجرا است ، مگر این که از مراجع ذیصلاح قضایی دستور توقٌف موقٌت اجرای حکم قطعی مبنی بر الغا یا تصحیح یا تغییر آنها صادر شود.

تبصرۀ  2 : تصمیمات و نظریٌه های شعب تحقیق در سایر امور و موضوعات مادٌۀ 7 قانون یاد شده مذکور در این مادٌۀ ، در مواردی که به نظر نمایندۀ ولیٌ فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریٌه از نظر موازین شرعی مواجه به اشکال باشد به درخواست وی به شعبه تحقیق دیگری جهت رسیدگی مجدد ارجاع می شود تا نسبت به اصلاح آن اقدام نمایند.

1. این مادٌه به موجب رأی شمارۀ 47 مورٌخ 1376/5/4 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید مادٌۀ 29 ابطال شده : نظرات و مفاصا حساب های صادره و تصمیمات شعب تحقیق برای سایر شعب و ادارات حٌج و اوقاف و امور خیریٌه و اشخاص ذیمدخل ، مادام که از مراجع ذیصلاح قضایی دستور منع اجرای موقٌت یا حکم قطعی مبنی بر الغا یا تصحیح یا تغییر آنها صادر نشده باشد ، لازم الاجرا است.

تبصره : در مواردی که به تشخیص سرپرست سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه تصمیمات و نظریٌات شعب تحقیق از نظر موازین شرعی مواجه با اشکال باشد ، موضوع به شعبه تصمیم گیرنده ابلاغ خواهد شد تا نسبت به تصحیح و اصلاح آن اقدام نماید. 2. هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شمارۀ 1/2/230/201 مورٌخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریٌه و به استناد مادٌۀ 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 ، مادٌۀ 29 آیین نامه کیفیت تحقیق در شعب تحقیق سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه را اصلاح نمود.

2.هیات وزیران در جلسه مورخ 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شماره 1/2/230/201مورخ1382/1/30سازمان اوقاف و امورخیریه و به استناد ماده 17 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امورخیریه مصوب 1363/10/2،ماده 29 آیین نامه کیفیت تحقیق در شعب تحقیق سازمان اوقاف و امورخیریه را اصلاح نمود .

 

مادٌۀ 30 : هر گاه در تنظیم نظریٌه یا مفاصا حساب ، سهو  قلم یا اشتباهات دیگری رخ دهد ، شعب صادر کنندۀ نظریٌه ، یا مفاصا حساب رأسا و یا بنا به درخواست طرفین می توانند نظریٌه و یا مفاصا حساب را تصحیح و اصلاحیٌه صادر کنند. اصلاحیٌه در زیر و یا پشت نسخه اصلی نظریٌه و یا در برگ دیگری که ضمیمه آن می شود نوشته و امضا خواهد شد. به هر صورت ، صدور اصلاحیٌه در حواشی کلٌیٌه نسخ موجود در پرونده و دفتر نظریٌات و قرار ها باید توسٌط مسئوول دبیرخانه تحقیق ، قید و امضا و رونوشت نظریٌه اصلاحی به طرفین ابلاغ شود و تابع مقررٌات اصل نظریٌه می باشد . دادن رونوشت نظریٌه ، بدون قید وجود اصلاحیٌه و ضمیمه بودن آن ، ممنوع است.

مادٌۀ 31 : اوراق و  اخطاریٌه هایی که در مورد تصمیمات شعب ادارات تحقیق و از طرف آنان صادر می شود به وسیله مأمورین اوقاف یا مأمورین انتظامی ابلاغ خواهد شد.

مادٌۀ 32 : ادارۀ کلٌ تحقیق به اموری که از طرف سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه  و ادارات تحقیق استان ها ارجاع شود در هیأتی مرکٌب از مدیر کلٌ تحقیق و یا معاون وی و رییس شعبه حقوقی و یکی از روسای شعب حسابرسی مرکزی ، رسیدگی کرده ، نظریٌه مشورتی خواهد داد.

مادٌۀ 33 : مواردی که در این آیین نامه پیش بینی نشده در حدود صلاحیٌت قانونی شعب تحقیق بر طبق مقررٌات قانون آیین دادرسی مدنی و متون فقهی فقها عمل خواهد شد.

نخست وزیر _ میرحسین موسوی

 

 -4 آیین نامه نحوۀ انتخاب و برکناری شرایط و حدود اختیارات و وظایف امین ، یا هیأت امنای اماکن مذهبی و موقوفات (مصوٌب 1365/2/10 )

مادٌۀ 1 : سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه می تواند به منظور حسن ادارۀ اماکن مذهبی اسلامی از قبیل بقاع متبرٌکه و امثال آن و موسسات و انجمن های خیریٌه ای که  ادارۀ آنها به سازمان محوٌل شده یا بشود و همچنین برای موقوفاتی که متولٌی ندارد ، با رعایت مفادٌ این آیین نامه در هر مورد هیأت امنایی انتخاب نماید. 

مادٌۀ 2 : امین یا امنا با توجٌه به خصوصیٌات و اقتضای مورد در موقوفات فاقد متولٌی ، از دو تا پنج نفر و در اماکن متبرٌکه ازسه تا پنج نفر می با شند که از بین افراد معروف به ا مانت و متدیٌن و متعهٌد محلٌی که حدٌاقلٌ دارای سواد خواندن و نوشتن بوده و توانایی انجام کار را داشته و حدٌاقلٌ بیست  و پنج سال سنٌ باشند برای مدٌت سه سال انتخاب و با حکم سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه منصوب و تجدید انتخاب آنها بلا مانع می باشد . نحوۀ تأیید صلاحیٌت افراد مزبور وسیله سرپرست سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه تعیین خواهد شد.

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1365/2/10 بنا به پیشنهاد شمارۀ 11/2993/8/696 مورٌخ 1364/5/9 وزارت ارشاد اسلامی به استناد مادٌۀ 5 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 مجلس شورای اسلامی ، آیین نامه نحوۀ انتخاب و برکناری ، شرایط و حدود اختیارات و وظایف امین یا هیأت امنای اماکن مذهبی و موقوفات را تصویب نمودند.

 

مادٌۀ 3 : تصمیمات امنای موقوفات و اماکن مذهبی که با اکثریت آرا اتخاذ شده باشد ، پس از تأیید ادارۀ مربوط ، قابل اجرا است.

مادٌۀ 4 : امنا در امور محوٌله دارای مسئوولیٌت مشترک بوده و اعضای هیأت های امنای اماکن مذهبی در اوٌلین جلسه از بین خود یک نفر به عنوان رییس ، یک نفر مسئوول امور مالی و یک نفر منشی انتخاب نموده و به ادارۀ حٌج و اوقاف و خیریٌه محلٌ ، معرفی خواهند نمود.

مادٌۀ 5 : غیبت بدون عذر موجٌه هر عضو بیش از سه جلسه متوالی یا پنج جلسه متناوب در یک سال ، به عنوان کناره گیری از عضویٌت تلٌقی و در صورت ابراز عدم علاقه و یا اقداماتی که موافق با مصالح مورد امانت نباشد ، به حکم سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه از این  سمت عزل خواهد گردید.

تبصره : سازمان به موجب پیشنهاد ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ می تواند پس از فوت یا عزل و یا کناره گیری هر یک از امنا، امین دیگری راطبق مقررٌات این آیین نامه انتخاب نماید.

مادٌۀ 6 : هر گاه امینی در وظایف خود نسبت به اماکن مذهبی مرتکب تخلٌف شود بنا به تقاضای رییس ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریه یا قائم مقام او ، موضوع جهت رسیدگی در جلسه هیأت امنا طرح و گزارش آن برای اتٌخاذ تصمیم به سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه فرستاده خواهد شد.

تبصره : در صورت تشخیص خیانت اکثریٌت   اعضای هیأت امنا ، ادارۀ حج و اوقاف و امور خیریٌه موظٌف است علیه آنان در دادسرای محلٌ اعلام جرم نموده و مراتب را به سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه تا تعیین تکلیف آنها ، از دخالت در مورد امانت ممنوع بوده و مکلٌف اند فورا حساب ها و دفاتر مربوطه را به ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه تسلیم دارند.

مادٌۀ7 : وظایف امین و هیأن امنا به قرار زیر است:

الف. مراقبت کامل در حفظ مورد امانت.

ب. نگهداری اموال منقول و ثبت آنها با مشخٌصات کامل در دفاتر مربوطه .

ج . انجام تعمیرات لازم اماکن مذهبی و رسیدگی مرتٌب به وضع آنها.

د. نوسازی و احداث تأسیسات عمومی برای تأمین رفاه زوٌار و مراجعه کنندگان و ساکنان ناحیه .

ه. تهیٌه طرح و برنامه های عمرانی و اتٌخاذ طرقی که موثٌر در پیشرفت کارهای اماکن مذهبی باشد.

و . طرح دعوی و دفاع از حقوق اماکن مذهبی و تعقیب دعاوی مطروحه له و علیه آنها و در صورت لزوم ، انتخاب وکیل برای انجام امور مذکوره .

ز. به ثبت رسانیدن اعیان و اموال غیر منقول اماکن مذهبی و اخذ سند مالکیٌت به نام اماکن مذکوره .

ح . جمع آوری درآمد و نذور نقدی و جنسی و نگهداری وجوه اماکن مذکور در حساب مخصوص در یکی از بان ک ها .

ط. پرداخت مقررٌی های مصوٌب به خدٌام و کسانی که به نحوی از انحا خدمت آنان در اماکن مزبور لازم باشد.

ی. پرداخت هزینه مربوط به بهای برق و آب و مکالمات تلفنی و سایر هزینه های ضروری و متعارف.

ک . اقدام موثر برای جلب کمک های علاقه مندان جهت عمران و آبادی توسعه اماکن مذهبی .

تبصرۀ 1 : صورتحساب و اسناد خرج باید مرتباٌ تنظیم و به وسیله رییس هیأت امنا نگهداری شود.

تبصرۀ 2 : در اماکن مذهبی که جزو آثار باستانی است هر نوع تعمیر و مرمٌت با اطٌلاع قبلی و نظارت سازمان میراث فرهنگی کشور صورت خواهد گرفت.

تبصرۀ 3 : امین یا هیأت امنا موظٌف اند پس از انجام هزینه های عمرانی و ضروری مندرج در شرح وظایف خود، مازاد درآمد اماکن مذهبی راکه جهت مشخٌصی برای مصرف آ تعیین نشده است با رعایت مادٌۀ 5 قانون تشکیلات و ا ختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه و برابر بودجه مصوٌبه ، به مصرف برسانند.

مادٌۀ 8 : درصورتی که برای اماکن مذهبی امین یا هیأت امنا انتخاب شده باشد می توان از محلٌ وجوه موضوع مادٌۀ 34 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و  اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه به امین و هر یک از اعضای هیأت امنا سالیانه حدٌاکثر تا مبلغ سیصد هزار ریال به عنوان پاداش پرداخت نمود، مشروط بر این که مجموع پرداختی ازنصف مجموع دریافتی ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه ازهمان مکان تجاوز ننماید.

مادٌۀ 9 : امین یا هیأت امنا موظٌف اند در سه ماهه آخر هر سال ، بودجه و برنامه اقدامات مربوط به مکان مذهبی رابرای سال بعد تنظیم و پس از تأیید ، به ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ تسلیم تا برای تصویب به ادارۀ کلٌ استان مربوطه ارسال شود. هر گونه تغییرات بعدی در فصول و ارقام بودجه و یا برنامه ها و طرح های مصوٌب یا اصلاح آنها نیز باید به تأیید ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه و تصویب ادارۀ کلٌ استان مربوطه برسد.

مادٌۀ 10 : امین یا هیأت امنا موظٌف اند در فروردین ماه هر سال صورت هزینه و درآمدهای سال قبل را همراه با اسناد مثبته و یک نسخه از بودجه مصوٌب برای رسیدگی و صدور مفاصا حساب به ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ تسلیم دارند.

تبصره : چنانچه صورت هزینه و درآمد ها ناقص باشد ، ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه ، آن را برای تکمیل عودت داده تا پس از رفع نقص ، جهت ا خذ مفاصا حساب از ادارۀ تحقیق اقدام کند. .

مادٌۀ 11 : امین یا هیأت امنان موظٌف اند عواید و هزینه های مربوطه را در دفاتر ممهور و شماره گذاری شده ای که از طرف ادارۀ حٌج و اوقاف و  امور خیریٌه محلٌ در اختیار آنها گذاشته می شود به طور مرتٌب و روشن ثبت نمایند.

مادٌۀ 12 : ایجاد مستحدثات لازم برای سکونت و ایجاد تأسیسات عمومی از قبیل وضوخانه ، لوله کشی آب ، برق ، راه و مراقبت در امر بهداشت از اهمٌ وظایف امین یا هیأت امنا می باشد . پس از آنکه تأسیسات مذکور به قدر کفاف به وجود آمد ، عایدات اماکن مذهبی صرف تعمیر و نگهداری آنها و ایجاد این قبیل تأسیسات برای ساکنان آبادی های مجاور مذکور ، خواهد شد.

مادٌۀ 13 : امین و هیأت امنا و خدمه و کارکنان مجاز نیستند شخصا وجه و یا جنسی به عنوان نذور و یا اهدایی و غیره دریافت دارند. لذا امین و هیأت امنا موظٌف اند صندوق و یا محفظه های فلزٌی قابل اطمینانی که ممهور به مهر مشخص باشد در محلٌ نصب و در اوقات معیٌنی با حضور نماینده اداره حجٌ و اوقاف و امور خیرِیٌه آنها را باز و موجودی را با تنظیم صورتجلسه به حساب بانکی منتقل نمایند. برای نذور جنسی ، امین یا هِیأت امنا قبوضی در دو رنگ سفید و آبی با شمارۀ متوالی چاپ و مشخٌصات کامل این قبیل هدایا را در آنها نوشته ، نسخه سفید را به اهدا کننده تسلیم و نسخه آبی را نگهداری خواهند نمود. تبصره : مسئوولیت نگهداری کلیه صندوق نذور و ضریح و مهر امین و هیأت امنا و قبوض و اسناد و دفاتر به عهدۀ هیأت امنا و امین خواهد بود.

مادٌۀ 14 : برای آنکه حساب دریافت و پرداخت های اماکن مذهبی اسلامی بر مبنای روشنی استوار شود  برای کلٌیٌه این قبیل اماکن متبرٌکه بات معرٌفی ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ ، حسابی از طرف امنا ، نزد یکی از بانک ها افتتاح می شود تا درآمدها کلا در آن حساب متمرکز و پرداخت ها نیز به وسیله چک صورت گیرد. چک های صادره عموما با دو امضای امین یا رییس هیأت امنا و حسب مورد ، نمایندۀ ادارۀ حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه خواهد بود و در صورتی که رییس هیأت امنا به عللی در محلٌ نباشد، عضو دیگری از هیأت امنا به جای او تعیین و معرٌفی خواهد شد.

تبصره : امین و هیأت امنا موظٌف اند صورت درآمد و مخارج هر ساله را همراه با اقدامات انجام شده در آخر سال با امضای این و کلٌیٌه اعضای هیأت اما ، حسب مورد ، و رییس ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه برای اطٌلاع عامٌه منتشر سازند.

مادٌۀ 15 : در مواردی که فروش هدایای جنسی و اموال منقول زائد بر احتیاج یا غیر قابل استفادۀ اماکن مذهبی لازم باشد ، باید علٌت فروش با مشخٌصات کامل اشیا از طرف امین یا هیأت امنا صورتجلسه شود و پس از تأیید کتبی آن از طرف ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ ، به طریق مزایدۀ حضوری در معرض فروش قرار گیرد. اشیایی که احتیاج به اظهار نظر کارشناس دارد باید قبلا نظر کارشناس یا خبرۀ محلٌی نسبت به فروش بهای آن جلب شود، ولی فروش اشیای باستانی باید به تصویب سازمان میراث فرهنگی کشور برسد.

تبصرۀ 1 : کمیسیون مزایده ، از امین یا رییس هیأت امنا و صندوقدار یا یکی از اعضای هیأت امنا با انتخاب خود هیأت و نمایندۀ ادارۀ حٌج و اوقاف وامور خیریٌه تشکیل می شود و اختیارات آن مانند اختیارات کمیسیون مزایدۀ موضوع آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه خواهد بود.

تبصره 2 : بهای فروش اشیای مذکور و سپرده های ضبطی مربوط به آنها باید جزو عواید ، به حساب مکان مذهبی در بانک منظور گردد.

مادٌۀ 16 : نوسازی اماکن مذهبی و تعمیرات و خرید اموال و  اثاثیه آنها از طریق مناقصه و یا استعلام  بها صورت خواهد گرفت ، مگر آنکه مقتضیاتی موجب ترک مناقصه شود و ادارۀ حجٌٌ و اوقاف و امور خیریٌه محلٌ ، آن را به تأیید نماید.

تبصره : در صورتی که مبلغ هزینه های این مادٌه بیش از ده میلیون ریال باشد ، کسب نظر ادارۀ کلٌ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه استان مربوطه ضروری است.

مادٌۀ 17 : در مواردی که اماکن مذهبی دارای موقوفاتی باشند که تمام یا قسمتی از درآمد آنها باید در محلٌ به مصرف برسد ، می توان متولٌی موقوفه را به عنوان یکی از اعضای هیأت امنا انتخاب و مصرف قسمت مذکور از درآمد موقوفه که اختصاص به اماکن مذهبی مزبور دارد با نظارت هیأت امنا، صورت خواهد گرفت.

مادٌۀ 18 : امین یا هیأت امنایی که برای موقوفات فاقد متولٌی ، انتخاب می شوند موظٌف اند بر طبق مقررٌاتی که قانونا بر عهدۀ متولٌی است و حسب مفادٌ وقف نامه و در صورت فقدان وقف نامه طبق سیرۀ جاریٌه انجام وظیفه نمایند. حدود اختیارات و مسئوولیٌت های آنها علاوه بر مقررٌات این آیین نامه به نحوی است که در قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه و آیین نامه های مربوطه برای متولٌی ، در نظر گرفته شده است.

مادٌۀ 19 : حقٌ الزٌحمه امین یا هیأت امنای موقوفه با در نظر گرفتن عواید و میزان کار ، به وسیله سازمان تعیین می شود و در هیچ مورد ، مجموع پرداختی نباید از نصف حقٌ التٌولیه مقررٌ در وقف نامه تجاوز نماید.

مادٌۀ 20 : سازمان در کلٌیٌه اعمال امین یا هیأت های امنا نظا رت داشته و موظٌف است که بر حسن انجام وظایف آنان مراقبت کامل نماید.

نخست وزیر _ میرحسین موسوی

 -5 آیین نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی (مصوٌب 1365/2/10 )

مادٌۀ 1 : (ابطال شده )

مادٌۀ 1 : (اصلاحی ) : در مواردی که زمین بلامعارض وقفی ،ابتدائا با اعطای حق تملٌک اعیان جهت احداث واحد مسکونی و اداری ، خدماتی و صنعتیدارای موافقت اصولی به اجاره واگذار می شود، مبلغی متناسب با قیمت عادله روز زمینکه در هر حال نباید از سی درصد قیمت آن کمتر باشد طبق نظر کارشناس رسمی دادگستری ویا دو نفر خبرۀ محلٌی به هنگام تنظیم سند اجاره به عنوان پذیرۀ ابتدایی علاوه برمال الاجارۀ عادله روز از متقاضی اعمٌ از شخص حقیقی یا حقوقی دریافت خواهد شد.

1. این مادٌه ، به موجب رأی شمارۀ 126 مورٌخ 1374/7/29هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید. مادٌۀ 1 ابطال شده : در مواردی که زمینبلامعارض وقفی ، ابتدائا با اعطای حقٌ تملٌک اعیان جهت احداث وا حد مسکونی و صنعتیدارای موافقت اصولی به اجاره واگذار می شود سی درصد قیمت عادله روز زمین ، طبق نظرکارشناس دادگستری و یا خبرۀ محلٌی به هنگام تنظیم سند اجاره به عنوان پذیرۀ ابتداییعلاوه بر مال الاجاره عادله روز از متقاضی ، اعمٌ از شخص حقیقی یا حقوقی ، دریافتخواهد شد بدیهی است نحوۀ استفاده از مورد اجاره باید در سند اجاره قید گردد.

تبصره : میزان پذیرۀ رقباتی که بدون سند اجاره در اختیار اشخاص است در صورت موافقت متولٌی و یا ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه با تنظیم سند اجاره و پرداخت اجور معوٌقه ایٌام تصرٌف ، مشمول این مادٌه است مشروط بر آنکه تصرٌف قبل از سال 1361 باشد.

2. هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شمارۀ 1/2/230/201 مورٌخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریٌه و به استناد مادٌۀ 13 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 ، مادٌۀ 1 آیین نامه نحوۀ و ترتیب وصول پذیره و اهدایی مصوٌب 1365/2/10 را اصلاح نمود.

 

تبصره : میزان پذیرۀ رقباتی که بدون سند اجاره در اختیار اشخاص است در صورت موافقت متولٌی و یا ادارۀ حٌج و اوقاف و امور خیریٌه با تنظیم سند اجاره و پرداخت اجور معوٌقه ایٌام تصرٌف ، مشمول این مادٌه است مشروط بر این که تصرٌف متصرٌف قبل از سال 1361 باشد.

مادٌۀ 2 : مستأجر عرصه ای که حقٌ تملٌک اعیان داشته و احداث اعیان نموده است ، چنانچه بخواهد مورد اجاره را به غیر انتقال دهد پانزده درصد مابه التٌفاوت ارزش فعلی عرصه موقوفه ، نسبت به ارزش زمان ایجار را می باید به عنوان پذیرۀ انتقالی به هنگام تنظیم سند اجاره به نفع موقوفه پرداخت نماید. این ترتیب در نقل و انتقالات بعدی نیز رعایت خواهد شد. بدیهی است قیمت عترصه به نحو مندرج در مادٌۀ یک محاسبه خواهد شد.

تبصره : چنانچه مستأجر در یک قطعه زمین موقوفه واحدهای متعددٌی احداث نماید، در موقع انتقال ، قیمت عرصه هر واحد طبق قانون تملٌک آپارتمان ها تعیین و پذیرۀ انتقال براساس آن محاسبه و دریافت خواهد شد.

مادٌۀ 3 : در ایجار رقبات بلامعارض موقوفه ، جهت استفاده به عنوان محلٌ کسب ، صدر درصد سرقفلی در صورت تعلٌق برابر نظر کارشناس یا خبرۀ محلٌی از طریق مزایده به هنگام تنظیم سند اجاره به نفع موقوفه وصول خواهد شد.

مادٌۀ 4 : هر گاه مستأجر بخواهد واحد تجاری را که عرصه و اعیان آن وقف است به غیر انتقال دهد، باید با کسب موافقت متولٌی و ادارۀ حٌج و اوقاف و ا مور خیریٌه ده درصد کلٌ سرقفلی محلٌ را که کارشناس یا خبرۀ محلٌی تعیین می کند، به هنگام تنظیم سند اجاره به موقوفه بپردازد و در صورتی که قبلا سرقفلی به موقوفه پرداخت کرده باشد ده درصد مزبور نسبت به مابه التفاوت سرقفلی قبلی به موقوفه و سرقفلی فعلی محاسبه و دریافت می شود.

مادٌۀ 5 : در صورتی که مستأجر در زمینی که برای سکونت اجاره نموده و برخلاف شرط سند اقدام به احداث محلٌ کسب نموده باشد ، در موقع انتقال ملک و یا ایجار محلٌ کسب ، باید پنجاه درصد سرقفلی را برابر نظر کارشناس به موقوفه پرداخت نماید.

مادٌۀ 6 : در ا نتقالات اختیاری بین مستأجر موقوفه و طبقه اوٌل ارثی وی و همچنین در انتقالات قهری مستأجر از پرداخت پذیره معاف می باشد.

مادٌۀ 7 (ابطال شده )

مادٌۀ  7 (اصلاحی ) : در صورتی که مورد استفاده از زمین ، منطبق با نیٌات واقف نباشد کلٌیٌه وزارتخانه ها ، سازمان ها و موسٌسات دولتی و وابسته به دولت ، موسٌسات عمومی غیر دولتی نظیر شهرداری ها و نیز نهادهای انقلابی مشمول پرداخت پذیره طبق این آیین نامه خواهند بود.

مادٌۀ  8 : اعطای حقٌ تملٌک اعیانی در مورد اراضی موقوفه ای که بنا به تشخیص مراجع ذیصلاح کاربری زراعی دارد ، ممنوع بوده و در ایجار آنها پذیره دریافت نخواهد شد.

مادٌۀ  9 : در مواردی که در میزان ، نحوه و ترتیب وصول پذیره و سرقفلی و یا تغییر نحوۀ استفاده از مورد اجاره ابهامی و یا اختلافی به وجود آید نظر سرپرست سازمان ملاک عمل خواهد بود.

1. این مادٌه به موجب رأی شماره 126 مورٌخ 1374/7/29 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردید.

مادٌۀ ابطال شده : زمین های وقفی که جهت امور آموزشی ، بهداشتی و اداری به موسٌسات دولتی و نهادهای انقلابی اجاره داده می شود ، مادام که در همان جهت ، مورد استفاده قرار می گیرد از پرداخت پذیره معاف است و چنانچه نحوۀ استفاده از مورد اجاره را تغییر و یا بخواهند به غیر انتقال دهند ، در این صورت سی درصد قیمت عادله زمین را باید به موقوفه پرداخت نمایند.

2. هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1382/8/4 بنا به پیشنهاد شمارۀ 1/2/23/201 مورٌخ 1382/1/30 سازمان اوقاف و امور خیریٌه و به استناد تبصرۀ مادٌۀ 13 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه مصوٌب 1363/10/2 ، مادٌۀ 7 آیین نامه نحوه و ترتیب وصول پذیره و اهدایی مصوٌب 1365/2/10 را اصلاح نمود.

 

مادٌۀ  10 : وجوهی که از محلٌ پذیره و سرقفلی حاصل از اجاره و استیجار رقبات موقوفه و یا به عنوان اهدایی دریافت می گردد جزو عواید همان موقوفه محسوب و علی ماقررٌه الواقف ، به مصرف می رسد و در صورتی که از عواید مذکور پس از وضع مخارج ضروری و اجرای نظر واقف ، مبلغ معتنابهی باقی بماند که بتوان رقبه جدیدی خریداری و یا اقدام به احداث بنا در قسمتی از اراضی آن نمود، به منظور استمرار و بقای موقوفه و تأمین نظر واقف و تضمین بیشتر آن برای سال های آینده بارعایت صلاح و صرفه وقف و با تحصیل مجوٌز از سرپرست سازمان ، عمل خواهد شد.

تبصره : پذیره های مأخوذه در موقع ایجار موقوفات خاصٌ ، متعلٌق به کلٌیٌه بطون است و می باید جهت استفادۀ آنان سرمایه گذاری شود.

مادٌۀ  11 : ادارات اوقاف و متولٌیان باید حتٌی الامکان قبل از ایجار اراضی موقوفه بررسی لازم را معمول تا درصورتی که زمین وقفی جهت ایجاد مسکن ، کارگاه و یا واحدهای صنعتی ، مناسب و مفید باشد ، با هماهنگی ادارات ذیربط  و با استفاده ازمنابع مالی ممکن و یا مشارکت بانک ها رأسا اقدام به احداث  ساختمان نموده و با توجٌه به نحوه سرمایه گذاری ، مورد بهره برداری قرار گیرد. بدیهی است در صورت عدم امکانات لازم برای اجرای این مادٌۀ  ، برابر مفادٌ آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه و سایر موادٌ این آیین نامه اقدام شود.

تبصره : اراضی موقوفه ای که برای ساختمان واحدهای تجاری ، اعمٌ از پاساژ و غیره ، مناسب باشد می باید توسٌط متصدٌیان امر وقف نسبت به احداث آنها رأسا اقدام و سپس از طریق نشر آگهی مزایده به اجاره واگذار شود.

نخست وزیر _ میرحسین موسوی

 -6 آیین نامه اجرایی لایحه قانونی تجدید قرارداد و اجارۀ املاک و اموال موقوفه .... (مصوٌب 1358/2/17)

مادٌۀ  1 : سازمان اوقاف مکلٌف است ضوابط و شرایط لازم و ضروری برای تنظیم اجاره نامه مستأجران و متصرٌفان املاک و اموال اوقافی را طیٌ دستورالعملی به کلٌیٌه ادارات و مراکز اوقافی استان ها ابلاغ و سریعا نسبت به تجدید اجاره و انعقاد قرارداد جدید اقدام نماید.

مادٌۀ  2 : اجاره بهای عادله املاک مورد اجاره و متصرٌفی موقوفه به شرح زیر تعیین می شود:

1.  املاک و مستغلٌات مشمول قانون موجر و مستأجر مصوٌب 1356 ، براساس اجاره بهای قبلی و احتساب درصد شاخص کلٌ بهای کالاها و خدمات مصرفی است که همه ساله از طرف بانک مرکزی ایران منتشر می گردد.

هیأت وزیران دولت موقٌت جمهوری اسلامی ایران ، در جلسه مورٌخ 1358/2/17 بنا به پیشنهاد وزارت اطلاعات و تبلیغات به استناد تبصرۀ مادٌۀ یک لایحه قانونی تجدید قرار داد و اجاره املاک و اموال موقوفه و تجدید انتخاب متولٌیان و امنا و نظٌار اماکن متبرکه مذهبی و مساجد ، آیین نامه اجرایی آن را تصویب نمودند.

 

2. در محلٌ هایی که قانون موجر و مستأجر اجرا نشده و یا درصد شاخص از طرف بانک مرکزی تعیین و اعلام نگردیده اجارۀ عادله عبارت است از هشت درصد ارزش معاملاتی عرصه و ده درصد ارزش معاملاتی اعیانی که از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی تعیین و تصویب شده یا می شود.

تبصرۀ 1 : تخفیف هایی که از نظر مشاع و یا در قید اجاره بودن در فهرست ارزش معاملاتی در نظر گرفته شده است در محاسبه ارزش عرصه یا اعیان مستغلٌ ، منظور نخواهد شد.

تبصرۀ 2 : در مورد آپارتمان ها اجاره بهای قسمت های اشتراکی نیز با توجٌه به مقررٌات قانون تملٌک آپارتمان نسبت به حصٌه آپارتمان مورد اجاره محاسبه و منظور خواهد شد.

تبصرۀ 3 : نسبت به املاک مزروعی و باغات اعمٌ از شهری و روستایی که فاقد ارزش معاملاتی است میزان اجارۀ عادله با جلب نظر کارشناس تعیین خواهد شد که اجارۀ برآوردی شش درصد ارزش ارزیابی شده خواهود بود.

مادٌۀ  3 : سازمان اوقاف در مورد اراضی مزروعی ، امکانات متقاضیان را از نظر قابلیٌت اراضی و میزان کشت و مقدار مساحتی که برای یک واحد زراعی سود آور است به هنگام تعیین اجاره بها و تنظیم سند اجارۀ جدید ، مورد نظر و رعایت قرار می دهد و نیز مکلٌف است در تنظیم سند اجاره دربارۀ اراضی بایر شهری و آماده برای ساختمان زائد بر یکهزار متر مربٌع و بیش از یک واحد ساختمانی با هر یک از متقاضیان خودداری نماید.

تبصره : چنانچه اراضی شهری قبلا تفکیک شده باشد و قطعات تفکیکی در حدود بیست و پنج درصد زائد بر یکهزار متر مربٌع باشد ، تنظیم اجاره نامه بلا مانع است.

مادٌۀ  4 : کلٌیٌه ضوابط و شرایط مندرج در اسناد و قراردادهای اجاره که به شرح مادٌۀ  یک این آیین نامه از طرف سازمان اوقاف تعیین و اعلام می شود از طرف مستأجران، لازم الاجرا و غیر قابل اعتراض خواهد بود و مستأجران ملتزم و مکلٌف به اجرای کامل آن می باشند.

مادٌۀ  5 : این آیین نامه از تاریخ تصویب ، لازم الاجرا است و کلٌیٌه مقررٌات مغایر با آن لغو می گردد و هر گونه تغییر یا تجدید نظر در آن به پیشنهاد وزیر اطٌلاعات و تبلیغات و سرپرست سازمان اوقاف و تصویب هیأت وزیران امکان پذیر می باشد.

نخست وزیر _ مهدی بازرگان

 

 -7 آیین نامه قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه (مصوٌب 1363/9/7 )

 

فصل اوٌل

مادٌۀ  1 : تعاریف و اصطلاحات مربوط به این آیین نامه :

1. مصلحت وقف : عبارت است از تأمین نظر واقف ، تأمین منافع موقوفه و موقوف علیهم و کلا رعایت غبطه وقف.

2. متصرف : از نظر مقررٌات این آیین نامه به اختلاف مورد ، عبارت خواهد بود از زارعین صاحب نسق یا قائم مقام آنان ، مالکین اعیان و اشخاصی که به نحوی از انحا عرصه و یا عرصه و اعیان موقوفه تبدیل و یا فروخته شده را درید و تحت اختیار دارند.

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1363/9/7 بنا به پیشنهاد شمارۀ 230/2255 مورٌخ 1363/7/16 سازمان اوقاف و به استناد تبصرۀ 5 (قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه ) مصوٌب 1363/1/28 مجلس شورای اسلامی ، آیین نامه قانون مزبور را در 16 مادٌه و 11 تبصره تصویب نمودند.

 

3. حقوق مکتسبه متصرٌف : عبارت است از هر نوع حقٌی که به نحوی از انحا برای متصرٌف تحت شرایط قانونی معیٌنی حاصل شده باشد از قبیل مالکیٌت اعیان ، تحجیر ، حقوق کسب و پیشه ، حقٌ زارعانه ، حفر چاه ، غرس اشجار و غیره .

4. مجوٌز شرعی : عبارت است از گواهی که براساس ضوابط شروع مقدٌس اسلام در مورد تبدیل به احسن و فروش اموال موقوفه که توسٌط مجتهد جامع الشرایط صادر شده یا بشود.

5. زارع صاحب نسق : کسی است که مالک زمین نبوده و بادارا بودن یک یا چند عامل زراعتی ، شخصا و یا با کمک خانوار خود در اراضی معیٌنی از موقوفه زراعت می نماید و مقداری از محصول را به صورت نقدی یا جنسی به موقوفه می دهد.

6. زراعت : عبارت است از تولید محصول به وسیله عملیٌات زراعتی و یا باغداری.

7. مرتع : زمینی است اعمٌ از کوه و دامنه یا زمینی که مسطٌح که در آن نبابات علوفه ای به طور طبیعی روییده و در هر هکتار آن میتوان حدٌاقلٌ سه رأس گوسفند یا معادل آن دام دیگر در یک فصل چرا تعلیف نمود.

8. بیشه یا قلمستان : زمینی است که در آن درختان غیر مثمر به وسیله اشخاص غرس شده و تعداد درخت در هر هکتار آن از هزار اصله تجاوز نماید.

9. باغ میوه : زمینی است که درآن درختان میوه یا مو به وسیله اشخاص غرس و تعداد درخت میوه و یا مو  در هر هکتار آن از یکصد اصله کمتر نباشد و در مورد درختان خرما و زیتون تعداد ، در هر هکتار از پنجاه اصله کمتر نباشد.

 

 

فصل دوٌم

مادٌۀ  2 : ادارات اوقاف (در مورد موقوفات بدون متولٌی ) و متولٌیان ( در مورد موقوفات تحت تولیت خود مکلٌف اند با توجٌه به سوابق و مراجعه به ادارات ثبت و ملاحظه دفتر توزیع اظهار نامه و سایر سوابق ثبتی ، موقوفاتی را که به فروش رسیده یا به صورتی به ملکیٌت اشخاص درآمده باشند صورت برداری و همراه با مستندات و دلایل به سازمان مرکزی اوقاف ارسال دارند تا موضوع در کمیسیونی مرکٌب از افراد صاحب نظر که با انتخاب و زیر نظر نمایندۀ ولی فقیه در سازمان اوقاف تشکیل می شود ، بررسی و به ترتیب زیر اقدام شود:

الف. در صورتی که کمیسیون تشخیص دهد فروش رقبات با مجوٌز شرعی انجام پذیرفته یا براساس موازین شرعی قابل تأیید است ، نظر خود را اعلام خواهند نمود.

ب. هر گاه کمیسیون تشخیص دهد که فروش یا تبدیل موقوفات به ملکیٌت ، بدون مجوٌز شرعی بوده نظر خود را در این باره اعلام می نماید. چنانچه طرف به نظر کمیسیون تمکین نماید مراتب به ادارۀ ثبت جهت بطلان سند در دفاتر مربوطه و صدور سند به نام موقوفه اعلام می گردد. و در وصرتی که نظر کمیسیون مورد اعتراض طرف واقع شود موضوع در دادگاه مدنی خاصٌ مطرح و طبق حکم صادره تعیین تکلیف خواهد شد.

مادٌۀ  3 : پس از ابطال انتقالات بعد از وقف نسبت به تنظیم سند اجاره با متصرٌف ، متقاضی با رعایت مفادٌ این آیین نامه و صرفه و صلاح وقف اقدام خواهد شد.

تبصره : در صورتی که اعیانی موجود در موقوفات ، ملک اشخاص باشد ، سند اجاره بامالک اعیانی تنظیم خواهد گردید.

مادٌۀ  4 : موقوفات مشمول این آیین نامه که به نحوی از انحا در رهن یا وثیقه یا تأمین و بازداشت اشخاص ثالث قرار گرفته به تبع ابطال اسناد مالکیٌت ، آزاد خواهد گردید و ادارات اوقاف هنگام تنظیم سند اجاره با استعلام از ادارۀ ثبت محلٌ ، مراتب را به اطٌلاع اشخاص ذینفع خواهد رسانید تا نسبت به استیفای حقوق خود اقدام نمایند.

مادٌۀ  5 : در مورد موقوفات مزروعی مشمول قانون اجازۀ تبدیل به احسن و واگذاری دهات و مزارع موقوفات عامٌ مصوٌب 1350/1/29 به ترتیب زیر عمل خواهد شد:

الف. در صورتی که موقوفات مذکور به دولت (وزارت کشاورزی ) و اگذار شده ولی تاکنون اسناد فروش آن با زارعین تنظیم نگردیده ، نمایندگان ادارۀ اوقاف و ادارۀ کشاورزی محلٌ و متولٌیان مربوط در دفتر تنظیم کنندۀ سند حاضر و بطلان سند را اعلام و مراتب را در دفاتر و هامش سند قید و به وسیله دفترخانه ، موضوع به ادارۀ ثبت محلٌ اعلام خواهد شد.

ب . هر گاه موقوفه مزروعی پس از انتقال به دولت با تنظیم سند رسمی به زراعین مربوطه واگذار شده باشد ادارات اوقاف و متولٌیان صورت مشخصٌات و مستندات این گونه موقوفات مزروعی را به ادارات ثبت محلٌ ارسال و درخواست می نمایند که انتقالات مذکور کان لم یکن تلقٌی و پس از اصلاح دفاتر و سوابق ثبتی ، نسبت به صدور اسناد مالکیٌت به نام موقوفه اقدام و مراتب را به کلٌیٌه دفاتر اسناد رسمی اعلام دارند.

تبصرۀ 1 : پس از انجام موارد مندرج در بندهای (الف ) و (ب) ، ادارات اوقاف ، نسبت به موقوفات متصرٌفی و متولیٌان ، نسبت به موقوفات تحت تولیت خود ، مطابق مفادٌ این آیین نامه با متصرٌفین و زارعین سند اجاره تنظیم خواهند نمود. بدیهی است ملاک عمل میزان اراضی زراعتی این گونه زراعین و متصرٌفین ، آمار و اسناد تهیٌه شده در اجرای مادٌۀ  8 آیین نامه اصلاحات اراضی مصوٌب 1343/5/13 می باشد و در صورت اعتراض ، طبق نظر کارشناس یا خبرۀ محلٌی مساحت مورد اجاره تعیین خواهد شد.

تبصرۀ 2 : چنانچه بعضی از زارعین صاحب نسق که اسامی آنان در فرم ها و اسناد ذکر شده باشد ولی به علٌت فوت یا انتقال یا بنابه علل دیگری در حال حاضر در اراضی مذکور زارعت ننمایند بایستی با ورٌاث قانونی یا متصرٌفین فعلی ، قرارداد اجاره تنظیم شود. بدیهی است این گونه متصرٌفین مشمول بند 3 از مادٌۀ  این آیین نامه شناخته خواهند شد.

تبصرۀ 3 : اگر زراعین صاحب نسق در این گونه اراضی چاه حفر نموده باشند (تبدیل اراضی زراعتی دیم به آبی ) ، بایستی ادارات اوقاف یا متولٌیان ، میزان مال الاجاره رابراساس اراضی دیم محاسبه نمایند. در صورتی که در مورد قیمت چاه دو طرف قرارداد اجاره توافق نمایند ، ادارۀ اوقاف یا متولٌی می تواند چاه حفر شده را خریداری و اسناد را براساس اراضی آبی محاسبه نماید.

تبصرۀ 4 : چنانچه زارعین صاحب نسق مقداری یا کلٌیٌه اراضی نسق زراعتی خود را به باغ یا قلمستان و بیشه تبدیل نموده باشند ، در این صورت ادارۀ اوقاف یا متولٌی بایستی با توجٌه به تعاریف ذکر شده در مادٌۀ  یک از فصل اوٌل این آیین نامه نسبت به عرصه با آنان سند اجاره تنظیم نماید.

مادٌۀ  6 : در صورتی که زراعین صاحب نسق (اعمٌ از این که سند انتقال به نام آنان صادر شده یا نشده باشد ) اراضی مورد نسق خود را به دیگری واگذار کرده باشند ، با رعایت حقوق مکتسبه متصرٌفین ، مطابق بند 3 از مادٌۀ  1 این آیین نامه اسناد اجاره با متصرٌفین فعلی تنظیم خواهد شد.

مادٌۀ  7 : کلٌیٌه اعیانی و مستحدثاتی که زارعین صاحب نسق شخصا احداث نموده باشند با توجٌه به مدارک و استناد مثبته و همچنین تأیید محلٌ ، متعلٌق به زارعین مزبور خواهد بود و سند اجاره نسبت به عرصه با آنان تنظیم خواهد شد .

تبصرۀ 1 : چنانچه در اجرای قوانین مختلف ، اراضی زارعین در اختیار اشخاص حقیقی و یا حقوقی قرار گرفته و در این گونه اراضی مستحدثاتی ایجاد شده باشد ، مستحدثات مزبور متعلٌق به آنان بوده و نسبت به عرصه سند اجاره تنظیم خواهد شد.

تبصرۀ 2 : در صورتی که مستحدثاتی متعلٌق به موقوفه بوده و در اجرای قانون اجازۀ تبدیل به احسن و واگذاری دهات و مزارع موقوفات عامٌ به زراعین صاحب نسق واگذار شده باشد (مقصود منازل مسکونی زارعین و محوٌطه مربوط به آن می باشد ) و در حال حاضر نیز قابل بهره برداری باشد ، حفظ و حراست آن به عهدۀ متصرٌفین بوده و به همین جهت اجاره بهای این گونه رقبات (عرصه و اعیان ) ، با رعایت عرف محلٌ دریافت نخواهد شد.

تبصرۀ 3 : کلٌیٌه مستحدثاتی که در دهات و مزارع موقوفه توسٌط خوش نشین ها و یا اشخاص غیر احداث شده  و با تأیید معتمدین محلٌ ، اعیان متعلٌق به آنان شناخته شده باشد ، سند اجاره براساس نظر کارشناس رسمی یاخبرۀ محلٌی منحصرا در مورد عرصه مستحدثات با صاحبان اعیان تنظیم خواهد شد.

مادٌۀ  8 : از تاریخ تصویب این آیین نامه احداث هر گونه اعیانی بدون مجوزٌ قانونی در اراضی نسق زراعتی زراعین ممنوع بوده و در صورت تخلٌف ، اعیانی احداثی متعلٌق به موقوفه خواهد بود .

تبصره : ادارات اوقاف و متولٌیان مکلٌف اند صورت کلٌیٌه اعیانی ها ی احداثی در دهات و مزارع موقوفه را تهیٌه و به سازمان اوقاف ارسال نمایند.

مادٌۀ  9 : میزان مال الا جارۀ اراضی زراعتی با توجٌه به فرم ها و اسناد اجاره که طبق مادٌۀ  8 آیین نامه اصلاحات ارضی مصوٌب 1343/5/13 تنظیم گردیده است ، با نظر کارشناس رسمی یا خبرۀ محلٌی تعیین و  اسناد اجاره تنظیم خواهد شد. بدیهی است در مواقع لزوم ، کارشناس یا خبرۀ محلٌی مذکور برای تعیین مال الاجاره می تواند از دهات و مزارع مجاور مشابه که قبلا تعیین اجاره شده استفاده نماید.

تبصره : اسناد و فرم هایی که در اجرای مادٌۀ  8 آیین نامه اصلاحات ارضی مصوٌب 1343/5/13 براساس جنسی تنظیم شده باشد همان ، مأخذ قرار داده خواهد شد.

مادٌۀ  10 : موقوفاتی که در اجرای مادٌۀ  56 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوٌب شهریور 1342 به عنوان مراتع ملٌی شده اعلام گردیده از تاریخ تصویب قانون ابطال اسناد فروش رقبات آب و اراضی موقوفه در اختیار سازمان اوقاف و متولٌیان مربوط قرار می گیرد.

تبصره : چنانچه این گونه اراضی از طریق دولت به اشخاص حقیقی یا حقوقی به صورت اجاره یا فروش واگذار شده باشد ، اسناد تنظیمی با اطٌلاع دستگاه دولتی ذیربط ، به اختلاف مورد ، باطل و یا اصلاح و با متصرٌف نسبت به عرصه سند اجاره تنظیم خواهد شد. بدیهی است کلٌیٌه مستحدثاتی را که در این گونه اراضی توسٌط متصرٌفین احداث شده باشد متعلٌق به آنان خواهد بود.

مادٌۀ  11 : وجوه حاصل از فروش موقوفات مزروعی که درحساب شمارۀ 5557 بانک تعاون کشاورزی تودیع گردیده و اهدایی دولت به موقوفه تلقٌی شده به نسبت دستور پرداخت های وصولی مربوط به هر موقوفه به حساب همان موقوفه منظور و واریز خواهد شد تا عنداللزوم صرف عمران و آبادی موقوفه شود.

مادٌۀ  12 : به منظور رسیدگی به حساب بدهی معوٌقه زراعین ، از تاریخ فروش تا تاریخ تنظیم سند اجارۀ جدید با توجٌه به مفادٌ مادٌۀ  9 این آیین نامه اجاره بها تعیین و تا میزان پرداخت های زارعین به حساب دولت با ارائه مدارک پرداخت ، اقساط آنان تهاتر و در صورتی که زارعین بدهکار شوند مابه التٌفاوت محاسبه و به صورت نقد یا اقساط از زراعین وصول و به حساب موقوفه واریز خواهد شد.

مادٌۀ  13 : آبهای موقوفه ای که بدون مجوٌز شرعی فروخته شده باشد اسناد فروش ، باطل و کان لم یکن تلقٌی و طبق نیٌت واقفین عمل خواهد شد و کلٌیٌه مقررٌات این آیین نامه در رقبات آب نیز مجری است.

 

 

فصل سوم

مادٌۀ  4 : چنانچه وضعیٌت موقوفه ای از صورت مورد نظر واقف تغییر یافته باشد و اعاده آن به وضع اوٌل موجب عسر و حرج و قلٌت درآمد فاحش و عدم نیاز موقوف علیهم و امثال آن باشد ، ابقای آن به دخالت فعلی با اجازۀ ولی فقیه و یا نمایندۀ ایشان بلا اشکال است. در غیر این صورت ، ادارات اوقاف و متولٌیان موظٌف اند موجبات برگشت وضع موقوفه را به همان صورت مورد نظر واقف فراهم آورند.

مادٌۀ  15 : در مواردی که نحوۀ استفاده از موقوفه برخلاف نظر واقف تغییر یافته باشد به جهت اصلی خود اعاده می گردد.

مادٌۀ  16 : مقررٌات این آیین نامه شامل موقوفات آستان قدس رضوی و حضرت معصومه و حضرت احمد بن موسی علیه السلام و سایر موقوفاتی که متولٌیان آنها منصوب رأسا امور اجرایی را طبق مادٌۀ  واحده و این آیین نامه به عهده خواهند داشت.

تبصره : متولٌیان موقوفات مذکور در مادٌۀ  فوق می توانند رأسا در تشکیل کمیسیون موضوع مادٌۀ  2 این آیین نامه زیر نظر خود اقدام نمایند.

نخست وزیر _ میرحسین موسوی

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 65/7/2 بنا به پیشنهاد شمارۀ 11/2663/8/628 مورٌخ 65/4/25 وزارت ارشاد اسلامی ، الحاق یک تبصره به مادٌۀ 16 آیین نامه (قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه ) موضوع مصوٌبه شمارۀ 61622 مورٌخ 63/9/23 را تصویب نمودند.

 

 -8 آیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد و فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه (مصوٌب 1374/2/3)

مادٌۀ  1 : تعاریف و اصطلاحات :

1. مصلحت وقف : تأمین نظر واقف و منابع موقوف علیهم با رعایت غبطه موقوفه .

2. متصرٌف : حسب مورد اذعان صاحب نسق یا قائم مقام قانونی آنان ، مالکان اعیان و اشخاصی که به گونه ای عرصه و یا عرصه و اعیان موقوفه تبدیل یا فروخته شده را در ید و اختیار دارند.

 3. حقوق مکتسب متصرٌف : هر نوع حقٌی که برای متصرٌف تحت شرایط قانونی معیٌنی حاصل شده باشد ، از قبیل مالکیٌت اعیان ، تحجیر ، حقوق کسب و پیشه ، حقٌ نسق زارعانه ، حفر چاه ، غرس اشجار و مانند آن.

4. مجوٌز شرعی : مجوزٌی که براساس ضوابط شرع مقدٌس اسلام در مورد تبدیل یا فروش اموال موقوفه توسٌط مجتهد جامع ا لشرایط صادر شده باشد.

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1374/2/3 بنا به پیشنهاد مشترک وزارت کشاورزی و سازمان اوقاف و امور خیریٌه و به استناد تبصرۀ 6 مادٌۀ واحدۀ قانون  ابطال اسناد و فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه (مصوٌب 1371/11/25 ) آیین نامه اجرایی قانون یاده شده را تصویب نمود.

 

5. زراع صاحب نسق : کسی است که مالک زمین نیست و با دارا بودن یک یا چند عامل زراعتی شخصا یا با کمک خانوادۀ خود در اراضی موقوفه زراعت می نماید و مقداری از محصول را به صورت نقدی یا جنسی به عنوان اجاره بها به موقوفه می دهد و نسق مورد زراعت وی مشمول قوانین اصلاحات ارضی بوده است.

6. زراعت : تولید محصول با وسیله عملیٌات زراعتی یا باغداری.

7. مرتع : زمینی است اعمٌ از کوه و دامنه یا زمینی مسطٌح که در آن نباتا علوفه ای به طور طبیعی روییده و در هر هکتار آن حدٌاقلٌ تعلیف سه رأس گوسفند یا معادل آن از انواع دام های دیگر در یک فصل چرا امکان پذیر باشد.

8. بیشه یا قلمستان: زمینی است که در آن درختان غیر مثمر به وسیله اشخاص غرس شده و تعداد درخت در هر هکتار آن از هزار اصله تجاوز نماید.

9. باغ : زمینی است که در آن درختان مثمر یا مو به وسیله اشخاص غرس شده و عرفا باغ شناخته شود.

مادٌۀ  2 : ادارات اوقاف و امور خیریٌه و متولٌیان موقوفات ، مکلٌف اند با توجٌه به سوابق ثبتی موقوفات عامٌه ای را که به فروش رسیده یا به صورتی به ملکیٌت اشخاص درآمده باشد ، صورت برداری و همراه با مستندات و دلایل به سازمان اوقاف و امور خیریٌه ارسال نمایند.  سازمان اوقاف و امور خیریٌه موضوع را به کمیسیونی مرکٌب از فقهای صاحب نظر که با انتخاب و زیر نظر نمایندۀ ولیٌ فقیه در سازمان یاد شده تشکیل می شود ارجاع می کند. کمیسیون مذکور نظر خود را در مورد جواز شرعی فروش یا تبدیل رقبات اعلام می نماید. در صورتی که تبدیل و فروش رقبه موقوفه به نظر کمیسیون با مجوٌز شرعی انجام شده باشد معامله تأیید می شود و در غیر این صورت نظر نمایندۀ ولیٌ فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریٌه دایر بر بطلان سند فروش یا تبدیل موقوفه به سازمان ثبت اسناد و ا ملاک کشور اعلام می شود تا ادارات ثبت نسبت به بطلان سند درسوابق ثبتی و دفاتر مربوط ثبت و صدور سند جدید به نام موقوفه اقدام نمایند.

مادٌۀ  3 : پس از ابطال انتقالات بعد از وقف ، ادارۀ اوقاف و امور خیریٌه یا متولٌی با رعایت تبصرۀ مادٌۀ  4 واحدۀ قانون ابطال اسناد و فرورش رقبات ، آب و اراضی موقوفه ، متصرٌف را برای تنظیم سند اجاره دعوت می نماید و در صورتی که متصرٌف ظرف سی رزو از تاریخ ابلاغ نظرٌیه اوقاف برای تنظیم سند اجاره مراجعه ننماید به شرح زیر اقدام خواهد نمود:

1. از متصرٌف قبلی با رعایت حقوق مکتسب او خلع ید شده و موقوفه با در نظر گرفتن صرفه و صلاح وقف به داوطلبان دیگر اجاره داده خواهد شد.

2. در صورتی که در مورد میزان حقوق مکتسب قبلی بین او و ادارۀ اوقاف و امور خیریٌه یا متولٌی اختلافی به وجود آید از طریق مراجع قضایی تعیین تکلیف خواهد شد. دادگاه ها این گونه موارد را خارج از نوبت رسیدگی و به صدور حکم مبادرت می نمایند.

مادٌۀ  4 : موقوفات مشمول این آیین نامه که به نحوی از انحا در رهن یا وثیقه یا تأمین و بازداشت اشخاص ثالث قرار گرفته به تبع ابطال اسناد مالکیٌت ، آزاد خواهد شد. ادارات اوقاف هنگام تنظیم سند اجاره با استعلام از ادارۀ ثبت محلٌ ، مراتب را به اطٌلاع اشخاص ذینفع خواهند رساند تا نسبت به استیفای حقوق خود از سایر اموال متعهٌد اقدام نمایند.

مادٌۀ  5 : در مورد موقوفات مزروعی مشمول قانون اجازۀ تبدیل به احسن و واگذاری دهات و مزارع موقوفه عامٌ (مصوٌب 1350) و سایر مراحل اصلاحات ارضی به ترتیب زیر عمل خواهد شد:

الف. در صورتی که موقوفات یاد شده به دولت (وزارت کشاورزی)  واگذار شده ولی تاکنون اسناد فروش آن به زارعان ، تنظیم نشده ، نمایندگان ادارۀ اوقاف و امور خیریٌه و ادارۀ کشاورزی محلٌ و متولیٌان مربوط در دفتر خانه اسناد رسمی حاضر و بطلان سند را در دفاتر و هامش سند قید و به وسیله دفتر خانه یاد شده موضوع به ادارۀ ثبت محلٌ برای اصلاح اسناد اعلام خواهد شد.

ب. هر گاه موقوفه مزروعی پس از انتقال به دولت با تنظیم سند رسمی به زارعان مربوط واگذار شده باشد ادارات اوقاف و امور خیریٌه و متولٌیان ، صورت مشخٌصات و مستندات مربوط به این گونه موقوفات مزروعی را به ادارۀ ثبت محلٌ ارسال و ادارات ثبت مکلٌف اند انتقالات یاد شده را کان لم یکن تلقٌی و پس از اصلاح دفاتر و سوابق ثبتی نسبت به صدور اسناد مالکیٌت به نام موقوفه اقدام و مراتب رابه دفاتر اسناد رسمی اعلام کنند.

مادٌۀ  6 : پس از انجام موارد مندرج در بندهای (الف) و (ب) مادٌۀ  5 ، ادارات اوقاف نسبت به موقوفات تصرٌف شده و متولٌیان نسبت به موقوفات تحت تولیت خود مطابق مفادٌ این آیین نامه با متصرٌفان و زارعان ، سند اجاره تنظیم خواهند نمود. مبلغ اجاره بها متناسب با مورد اجاره طبق نظر کارشناس یا خبرۀ محلٌی تعیین خواهد شد.

به موجب مصوٌبه مورٌخ 1375/6/4 هیأت وزیران ، در مادٌۀ 6 و تبصرۀ 2 آن ، کارشناس به کارشناس رسمی تغییر یافته است.

 

 

تبصرۀ 1 : چنانچه بعضی از زارعان صاحب نسق به علٌت فوت یا انتقال یا بنا به علل دیگری در حال حاضر در اراضی یاد شده زراعت ننمایند با ورٌاث قانونی یا متصرٌفان فعلی رقبه قرارداد اجاره تنظیم خواهدشد. در تنظیم اسناد اجاره با این گونه متصرٌفان مفادٌ بند 3 از مادٌۀ  1 این آیین نامه مجری خواهد بود.

تبصرۀ 2 : اگر زارعان صاحب نسق در این گونه اراضی چاه حفر نموده باشند ، موقوفه در صورت امکان نستب به خرید آن اقدام می نماید و در این صورت اجاره بهای زمین براساس اراضی آبی تعیین خواهد شد. در غیر این صورت کارشناس یا خبرۀ محلٌی در موقوع تعیین اجاره بها ، موضوع مالکیٌت چاه و عرف محلٌ را ملحوظ خواهد داشت.

تبصرۀ  3 : در صورتی که زارعان صاحب نسق بخشی از اراضی نسق زراعتی خود یا تمامی آن را به باغ یا قلمستان و بیشه تبدیل نموده باشند ، ادارۀ اوقاف یا متولٌی بایستی با توجٌه به تعاریف ذکرشده در مادٌۀ  1 این آیین نامه نسبت به عرصه با آنان سند اجاره تنظیم نمایند.

تبصرۀ 4 (ابطال شده )

1. به موجب مصوٌبه مورٌخ 1375/6/4 هیأت وزیران ، در مادٌۀ 6 و تبصرۀ 2 آن کارشناس به کارشناس رسمی تغییر یافته است. 2

. به موجب رأی شمارۀ 100 مورٌٍخ 1376/8/3 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردیده است . تبصره 4 مادٌۀ 6 ابطال شده : در صورتی که موقوفات مزروعی موضوع این آیین نامه در محدودۀ خدمات شهری قرار گرفته و کاربری زراعی آن تغییر یافته یا قابل تغییر باشد ، برابر مادٌۀ 15 آیین نامه اجرایی قانون تشکیلات و ا ختیارات سازمان حٌج و ا وقاف و ا مور خیریٌه موضوع تصویب نامه شمارۀ 95270 مورٌخ 1365/2/22 و با تأیید مقامات ذیصلاح و تأمین و پرداخت حقوق مکتسب زارعان صاحب نسق برای امور ساختمانی مجاز ، به اجاره واگذار خواهد شد.

 

 

مادٌۀ  7 : کلٌیٌه اعیانی و مستحدثاتی که زارعان صاحب نسق احداث نموده باشند متعلٌق به زارعان آنها خواهد بود و سند اجاره فقط نسبت به عرصه به شرط رعایت کاربری زمین با آنان تنظیم خواهد شد.

تبصرۀ 1 : چنانچه در اجرای قوانین مختلف ، اراضی زارعان در اختیار اشخاص حقیقی یا حقوقی قرار گرفته و در این گونه اراضی مستحدثاتی ایجاد کرده باشند مستحدثات یاد شده متعلٌق به اشخاص یاد شده بوده و نسبت به عرصه با آنان سند اجاره تنظیم خواهد شد.

تبصرۀ 2 : درصورتی که مستحدثاتی متعلٌق به موقوفه بوده و در اجرای قانون اجازۀ تبدیل به ا حسن و واگذاری دهات و مزارع موقوفه عامٌ  به زارعین صاحب نسق یا سایر قوانین مربوط به مراحل مختلف اصلاحات ارضی به زارعان صاحب نسق واگذار شده باشد (نظیر منازل مسکونی زراعان و محوٌطه مربوط به آن ) و در حال حاضر نیز قابل بهره برداری باشد ، حفظ و حراست آن به عهدۀ متصرٌفان بوده و وجهی به عنوان اجاره بهای این گونه رقبات (عرصه و اعیان ) با رعایت عرف محلٌ دریافت نخواهد شد.

تبصرۀ 3 : کلٌیٌه مستحدثاتی که در دهات و مزارع موقوفه توٌسط خوش نشین ها و یا اشخاص غیر احداث شده و با تأیید معتمدان محلٌ ، اعیان متعلٌق به آنان شناخته شده باشد ، سند اجاره براساس نظر کارشناس رسمی دادگستری یا خبرۀ محلٌی فقط در مورد عرصه با صاحبان اعیان تنظیم خواهد شد.

مادٌۀ  8 : تغییر کاربری زراعی و احداث هر گونه اعیانی بدون مجوٌز قانونی در اراضی نسق زراعتی موقوفه همچنان ممنوع می باشد.

تبصره : ادارات اوقاف و متولٌیان مکلٌف اند صورت کلٌیٌه اعیانی های احداثی در دهات و مزارع موقوفه را تهیٌه و به سازمان اوقاف و امور خیرِیٌه بفرستند.

مادٌۀ  9 : هر گاه در تشخیص زارع صاحب نسق اختلافی به وجود آید ، فرم ها و اسناد و صورتجلسات تنظیمی در اجرای قوانین اصلاحات ارضی ملاک عمل خواهد بود.

مادٌۀ  10 : در مورد اذعان و متصرٌفان و صاحبان اعیانی و انتقال گیرندگان موقوفات عامٌ ، موضوع موادٌ 5 و 9 این آیین نامه ، در صورت خودداری از تنظیم سند اجاره طبق مادٌۀ  3 عمل خواهد شد.

مادٌۀ  11 : وجوه حاصل از فروش موقوفات مزروعی که در حساب شمارۀ 5557 بانک تعاون کشاورزی تودیع شده و اهدایی دولت به موقوفه تلقٌی شده به نسبت دستور پرداخت های وصولی مربوط به هر موقوفه به حساب همان موقوفه منظور و واریز خواهد شد تا در صورت لزوم صرف عمران و آبادی موقوفه شود.

مادٌۀ  12 : به منظور رسیدگی به حساب بدهی معوٌق زارعان ، از تاریخ فروش تا تاریخ تنظیم سند اجارۀ جدید با توجٌه به مفادٌ تبصرۀ 1 مادٌۀ  6 این آیین نامه اجاره بها تعیین و تا میزان پرداخت های زارعان به حساب دولت با ارائه مدارک پرداخت اقساط آنان تهاتر و در صورتی که زارعان بدهکار شوند مابه التٌفاوت محاسبه و به صورت نقد یا اقساط از آنان وصول و به حساب موقوفه واریز خواهد شد.

مادٌۀ  13 : کلٌیٌه مقررٌات این آیین نامه در مورد آب های موقوفه که عواید  آنها به مصارف عامٌ می رسد نیز مجری است.

مادٌۀ  14 : در مواردی که جهت مورد نظر واقف تغییر یافته باشد به صورت اصلی بازگردانده می شود مگر این که بازگرداندن آن به وضع اوٌل موجب عسر و حرج و قلٌت درآمد و امثال آن باشد که در این صورت ابقای آن به صورت فعلی با اجازۀ ولیٌ فقیه یا نمایندۀ ایشان در سازمان اوقاف وامور خیریٌه بلا اشکال خواهد بود.

مادٌۀ  15 : در مورد ابلاغ نظرات کمیسیون موضوع مادٌۀ  2 و اخطارها و دعوت نامه هایی که ادارات اوقاف و امور خیریٌه در اجرای این آیین نامه صادر و ارسال می نمایند مقررٌات مربوط به ابلاغ تصمیمات شعب تحقیق اوقاف ، (موادٌ 10 و 29 و 31 ) آیین نامه کیفیت تحقیق در شعب تحقیق سازمان حجٌ و اوقاف و امور خیریٌه ، موضوع تصویب نامه شماره 93366 مورٌخ 1365/10/18 ، رعایت خواهد شد.

مادٌۀ  16 : مقررٌات این آیین نامه شامل موقوفات آستان قدس رضوی و حضرت معصومه و حضرت احمد بن موسی علیهم الاسلام و سایر موقوفاتی که متولٌیان و امنای این موقوفات رأسا امور اجرایی را طبق مادٌۀ  واحده قانون ابطال اسناد و فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه و این آیین نامه به عهده خواهند دا شت.

تبصره : متولیٌان موقوفات یاد شده می توانند در تشکیل کمیسیون موضوع مادٌۀ  2 این آیین نامه تنها برای موقوفات تحت تولیت خود اقدام نمایند.

مادٌۀ  17 : از تاریخ تصویب این آیین نامه کلٌیٌه مصوٌبات هیأت دولت که مغایر با این آیین نامه است ملغی می باشد.

معاون اوٌلرییس  جمهور _ حسن حبیبی

 -9 تصویب نامه راجع به اصلاحآیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد فروشرقبات ، آب و اراضی موقوفه ، مصوٌب 1374/2/3 (مصوٌب 1378/12/15)

سازمان اوقاف و امور خیریٌه _ وزارت جهاد سازندگی

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1378/12/15 بنا به پیشنهاد شمارۀ 410/431 مورٌخ 1374/3/7 سازمان اوقاف و امور خیریٌه و به استناد تبصرۀ 6 مادٌۀ  واحدۀ قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه مصوٌب 1371/11/25 و با توجه به فتاوی مقام معظٌم رهبری در پاسخ به استعلامات مورٌخ 1372/10/2 ، 1372/10/7 و 1372/10/14 سازمان اوقاف و امور خیریٌه و همچنین مورٌخ 1372/5/12 و 1373/3/19 سازمان جنگل ها و مراتع کشور تصویب نمود:

متن زیر به عنوان مادٌۀ  10 به آیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه مصوٌب  1374/2/3 اضافه می شود و شماره مادٌۀ  10 آن به 11 و شماره های بعدی الی آخر به همین ترتیب تغییر می یابند.

مادٌۀ  10 : چنانچه تمام یا بخشی از اراضی قابل واگذاری واقع در حریم روستاهای موقوفات عامٌه در اجرای مادٌۀ  56 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها  مراتع ، مصوٌب 1346 به عنوان انفال ، منابع ملٌی اعلام شده باشد ، می باید حق بهره برداری آن توٌسط سازمان جنگل ها و مراتع کشور به سازمان اوقاف و امور خیریه و متولٌیان واگذار شود.

تبصرۀ 1 : اراضی مذکور در حکم موقوفه بوده و در حدود محدوده و حریم روستای موقوفه و بنا به درخواست سازمان اوقاف و امور خیریٌه واگذار خواهد شد.

تبصرۀ 2 : هر گونه تغییر کاربری در این ا راضی منوط به موافقت سازمان جنگل ها و مراتع کشور و نیز اخذ مجوٌز از سایر مراجع قانونی ذیربط خواهد بود.

تبصرۀ 3 : سازمان های یاد شده مکلٌف اند ظرف حداکثر دو سال نقل و انتقال زمین های موضوع این مادٌۀ  را محقٌق نمایند.

تبصرۀ 4 : چنانچه این گونه اراضی از طریق دولت به اشخاص حقیقی یا حقوقی به صورت اجاره یا فروش واگذار گردیده باشد ، اسناد تنظیمی با اطٌلاع دستگاه اجرایی مربوط اصلاح و با متصرٌف نسبت به عرصه سند اجاره تنظیم خواهد شد.

کلٌیٌه مستحدثاتی که در این اراضی توسٌط متصرٌفین احداث شده باشد متعلٌق به آنان خواهد بود.

معاون اوٌل رییسجمهور _ حسن حبیبی

 

 -10 اصلاح آیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد و فروش رقبات آب و اراضی موقوفه (مصوٌب 1380/8/2 )

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی _ وزارت جهاد کشاورزی

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1380/8/2 بنا به پیشنهاد شمارۀ 6861 مورٌخ 1379/2/24 معاونت حقوقی و امور مجلس رییس جمهور و به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب نمود: آیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد و فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه (موضوع تصویب نامه های شماره 1146/ت 12784 ه.  مورٌخ 1374/2/6 و  44089/ت  15320 ه . مورٌخ 1375/6/12 ) به شرح زیر اصلاح می گردد:

1. مادٌۀ  2 آیین نامه یاد شده به شرح زیر اصلاح می شود:

مادٌۀ  2 : ادارات اوقاف و امور خیریٌه و متولیٌان مکلٌف اند با توجٌه به سوابق ثبتی ، موقوفات عامٌه ای را که به فروش رسیده یا به صورتی به ملکیٌت اشخاص درآمده است ، صورت برداری و همراه با مستندات و دلایل به سازمان اوقاف و امور خیریٌه ارسال نمایند. سازمان اوقاف ضمن مطلٌع نمودن متصرٌف یا متصرٌفین این موقوفات و یا اشخاص ذینفع دیگر ، موضوع را به کمیسیونی مرکٌب از سه نفر فقیه صاحب نظر که با انتخاب و  زیر نظر نمایندۀ ولیٌ فقیه در سازمان یاد شده تشکیل می شود ارجاع می کند. کمیسیون مذکور نظر خود را در مورد جواز شرعی فروش یا تبدیل رقبات ، با توجٌه به اسناد و مدارک ارائه شدۀ ادارۀ اوقاف و متولٌی ذیربط و همچنین اشخاص ذینفع در موقوفه اعلام می نماید. در صورتی که تبدیل و فروش رقبه موقوفه به نظر کمیسیون با مجوٌز شرعی انجام شده باشد معامله تأیید می شود و در غیر این صورت نظر نمایندۀ ولیٌ فقیه و سرپرست سازمان اوقاف و امور خیریٌه دایر بر بطلان سند فروش یا تبدیل موقوفه هم زمان به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و متصرٌف یا متصرٌفین و یا اشخاص ذینفع در موقوفه ابلاغ می شود. ادارات ثبت براساس این تصمیم نسبت به بطلان سند در سوابق ثبتی و دفاتر مربوط ثبت و صدور سند جدید به نام موقوفه اقدام خواهند نمود. در هر صورت این تصمیم قابل اعتراض در مراجع صالح قضایی خواهد بود.

2. در مادٌۀ  3 آیین نامه عبارت (ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ نظریٌه اوقاف ) به (ظرف سی روز از تاریخ رویت نامه اوقاف ) اصلاح می شود.

3. تبصره ای به شرح زیر به مادٌۀ  3 آیین نامه الحاق می شود :

تبصره : در مواردی که در اجرای این قانون از زارعان صاحب نسق خلع ید می گردد در صورت تقاضای زارعان ، وزارت جهاد کشاورزی مکلٌف است از اراضی مستعد کشاورزی موجود در منطقه و در صورت نبودن اراضی قابل واگذاری در منطقه ، از اراضی سایر مناطق، با رعایت قوانین و مقررٌٍات جاری نسبت به واگذاری اراضی به آنان با رعایت اولویت اقدام نمایند.

4. بند (ب ) مادٌۀ  5 آیین نامه به شرح زیر اصلاح می شود.

ب : هر گاه موقوفه مزروعی پس از انتقال به دولت با تنظیم سند رسمی به زارعان مربوط واگذار شده باشد برای ابطال اسناد یا تأیید فروش آن به همان ترتیبی که در مادٌۀ  2 اصلاحی این آیین نامه آمده است عمل خواهد شد.

5. مادٌۀ  6  آیین نامه به شرح زیر اصلاح می شود:

مادٌۀ  6 : پس از انجام موارد مندرج در بندهای (الف ) و (ب) مادٌۀ  5 ، ادارات اوقاف نسبت به موقوفات تصرٌف شده و متولٌیان نسبت به موقوفات تحت تولیت خود مطابق مفادٌ این آیین نامه با متصرٌفان و زارعان ، سند اجاره تنظیم می نمایند. مبلغ اجاره بها متناسب با مورد اجاره و با رعایت ارزش حقوق ا کتسابی متصرٌفان و زارعان ، طبق نظر کارشناس رسمی یا خبرۀ محلٌی تعیین می شود.

6. تبصره 4 مادٌۀ  6 آیین نامه به شرح زیر اصلاح می شود:

تبصرۀ 4 : در صورتی که موقوفات مزروعی موضوع این آیین نامه در محدودۀ خدمات شهری قرار گرفته و کاربری زراعی آن تغییر یافته یا قابل تغییر باشد قبل از هر گونه اقدام در مورد تفکیک و واگذاری آن اراضی ، باید حقوق مکتسبه زارعان صاحب نسق با نظر کارشناس مرضی الطرفین و یا کارشناس منتخب ادارات اوقاف و ا مور خیریٌه و یا متولیٌان شناسایی و به نحو مناسبی تأمین و تأدیه گردد. درصورت عدم توافق و تراضی در شناسایی و تقویم حقوق مکتسبه ، به درخواست هر یک از طرفین ، موضوع توسٌط مراجع قضایی ذیصلاح مورد رسیدگی قرار گرفته و حقوق مکتسبه زارعان برابر نظر دادگاه پرداخت می شود.

ادارات اوقاف و متولٌیان مکلٌف اند در واگذاری اراضی تغییر کاربری داده شده ، در صورت تقاضای زارع صاحب نسق به هر یک از افراد صاحب نسق برای اجارۀ یک قطعه از حدٌاقلٌ تفکیکی از همان اراضی اولویت قابل شوند.

7. متن زیر به عنوان تبصره های 4 و 5 به مادٌۀ  7 آیین نامه الحاق می شود :

تبصرۀ 4 : به منظور ترویج فرهنگ احیا و بهره وری از موقوفات و تشویق زارعان به ادامه کشت و زرع بر روی اراضی موقوفه و تسهیل عملیٌات زراعی آنان بانک ها و سایر موسٌسات مالی اعتباری ، با رعایت مقررات مربوط ترتیبی اتٌخاذ نمایند تا تسهیلات مالی لازم به زارعان صاحب نسق موقوفات اعطا گردد. به نحوی که اعطای تسهیلات بانکی به این زارعان بدون توثیق و ترهین عرصه و صرفا با استفاده از سند اعیانی ، اخذ سفته ، تضمین های زنجیره ای زارعان از یکدیگر و یا توثیق منابع واگذار شده از طریق اجاره و حقوق مکتسبه مترتٌب بر آن امکان پذیر باشد.

در مواردی که بانک ها بابت تسهیلات اعطایی به زارعان با توثیق سند اعیانی و حقوق مکتسبه نظر به تأمین مطالبات لاوصول خود از محلٌ منفعت اعیانی و حقوق مکتسبه مرتبط با اراضی موقوفه داشته باشند ، ادارات اوقاف و متولٌیان ، بانک ها و موسٌسات اعتباری یا اشخاصی که توسٌط آنان معرفی می شوند را در اسناد اجاره جایگزین زارع بدهکار می نمایند.

تبصرۀ 5 : به منظور رفاه زارعان صاحب نسق و فراهم نمودن زمینه فعٌالیٌت بیشتر در اراضی موقوفه ، ادارات  اوقاف و امور خیریٌه و متولیٌان حسب مورد ، مدٌت اجارۀ زراعان را ده سال معیٌن می نمایند و در ضمن عقد اجاره شرط نمایند که در پایان مدٌت مزبور عقد اجاره با زارع مزبور و یا قائم مقام قانونی وی براساس اجاره بهایی که با نظر کارشناس رسمی و یا خبرۀ محلٌی با در نظر گرفتن حقوق مکتسبه زارع تعیین می گردد، تجدید خواهد شد. در موارد خاصٌ آنگاه که مصلحت وقف و یا شرایط خاصٌ دیگر اقتضا نکند افزایش مدٌت اجارۀ موقوفه برای بیش از ده سال با جلب نظر ریاست سازمان اوقاف و امور خیریٌه امکان پذیر می باشد.

هیأت وزیران در جلسه مورٌخ 1382/12/20 تبصرۀ 5 الحاقی به مادٌۀ 7 را بدین شرح اصلاح نمود: عبارت (مدت اجاره زارعان را ده سال معین می نمایند ) حذف و عبارت (در صورتی که واقف ترتیب دیگری برای اداره موقوفه معیٌن نکرده باشد می توانند مدٌت اجاره زارعان را ده سال معیٌن نمایند ) جایگزین آن شود.

 

8. مادٌۀ  8  آیین نامه و تبصرۀ آن به شرح زیر اصلاح می گردد:

مادٌۀ  8 : احداث هر گونه اعیانی و باغ در اراضی نسق زارعان موقوفه توسٌط این زارعان با اخذ مجوٌز از سایر مراجع قانونی ذیربط و بدون پرداخت پذیره مجاز می باشد. مستأجرین می توانند نسبت به ثبت اعیان های مستحدث ، از طریق ادارات ثبت اسناد و املاک اقدام نمایند و سند مالکیٌت دریافت دارند. ایجار ، توثیق و ترهین این گونه اعیان ها مجاز بوده و نیاز به اعلام موافقت جداگانه ادارات اوقاف و امور خیریٌه و یا متولیٌان ندارند.

معاون اوٌل رییسجمهور _ محمٌدرضا عارف

 

 -11 اصلاح آیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد و فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه (مصوٌب 1381/12/287)

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی _ وزارت جهاد کشاورزی

هیأت وزیران درجلسه مورٌخ 1381/12/28 با توجٌه به نظر رییس مجلس شورای اسلامی ، موضوع نامه شماره 4211/ه مورٌخ 1381/7/27 را تصویب نمود. تصویب نامه شماره 37127/ت 22905 ه. مورٌخ 1380/8/13 ، موضوع اصلاح آیین نامه اجرایی قانون ابطال اسناد و فروش رقبات ، آب و اراضی موقوفه به شرح ذیل اصلاح می شود:

1 _ در مادٌۀ  2 اصلاحی موضوع بند 1 تصویب نامه یاد شده ، عبارت (در هر صورت این تصمیم قابل اعتراض در مراجع صالح قضایی خواهد بود) حذف می گردد.

2 _ در بند (ب) مادٌۀ  5 اصلاحی موضوع بند 4 تصویب نامه مزبور ، عبارت (مادٌۀ  2 اصلاحی ) حذف می شود.

معاوٌن اول رییسجمهور _ محمدرضا عارف

 

 -12 ادغام جنبش ملٌی نیکوکاریدر سازمان اوقاف

شماره : 22094

تاریخ : 1358/2/20

وزیر ارشاد ملٌی و سرپرست سازمان اوقاف

به موجب این ابلاغ کلٌیٌه اموال منقول و غیر منقول و کارکنان جنبش ملٌی نیکوکاری از سازمان ملٌی خدمات اجتماعی منتزع ، و در سازما اوقاف ادغام می گردد.

خواهشمند است دستور فرمائید نسبت به این تحویل و تحوٌل اقدام نمایند.

نخست وزیر _ مهدی بازرگان

 

 -13  مصٌوبه شورای عالی اداری در مورد تفکیک امور حٌج و زیارت از سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه

شماره : 462/د ش

تاریخ : 1370/8/15

در اجرای اوامر مقام معظٌم رهبری در خصوص کیفیٌت اداره امور حجٌ و زیارت ، شورای عالی اداری در بیستمین جلسه مورٌخ 1370/8/15 ، موادٌ زیر را مورد تصویب قرار داد:

مادٌۀ  1 : کلٌیٌه امور مربوط به حٌج و زیارت که به موجب قوانین و مقررٌات مختلف بر عهدۀ سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه محوٌل گردیده است از آن سازمان منفکٌ و بر عهدۀ سازمان حٌج و زیارت قرار می گیرد.

مادٌۀ  2 : سازمان حٌج و زیارت سازمانی است مستقلٌ ، زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و به صورت موسسه دولتی که رییس آن توسٌط وزیر و با هماهنگی نمایندۀ ولیٌ فقیه در امور حٌج و زیارت به عنوان معاون وزیر انتخاب می شود.

مادٌۀ  3: امور فرهنگی تبلیغی و سیاسی حٌج  و آنچه مربوط به آن است مانند انتخاب روحانیون و آموزش و امثال آن از اختیارات حوزۀ نمایندگی ولیٌ فقیه خواهد بود.

مادٌۀ  4 : نقل و ا نتقال اعتبارات ، کارکنان ، سازمان و تشکیلات ، دارایی ها ، اموال و تعهدٌات مربوط به سازمان حٌج و زیارت ظرف مدت سه ماه ، توسٌط وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری سازمان امور اداری و استخدامی کشور ، سازمان برنامه و بودجه و وزارت اقتصادی و دارایی انجام خواهد پذیرفت.

مادٌۀ  5 : از تاریخ تصویب این مصوٌبه ، عنوان سازمان حٌج و اوقاف و امور خیریٌه به سازمان اوقاف و امور خیریٌه تغییر می یابد.

مادٌۀ  6 : از تاریخ ابلاغ این مصوٌبه ، کلٌیٌه مقررٌات مغایر ، لغو و بلااثر می گردد و سایر مقررٌات به قوٌت خود باقی است.

معاون رییس جمهور و دبیرشورای عالی اداری

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 16:19 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره قوانین و مقررات وقف,قوانین و مقررات وقف,قوانین وقف,

 

انواع شرکت‌ها و طریقه‌ی ثبت آنها در ایران

 در این نوشتار که راجع به ثبت شرکته های تجاری است؛ ‌ابتدا به معرفی مختصری از شرکت‌های تجاری هشت‌گانه پرداخته، سپس مدارک ثبت هر شرکت را نام برده و بعد از آن رویه‌ی عملی مراحل ثبت را به طورکلی توضیح داده‌ام. 1

- تعریف شرکت سهامی عام‌

شرکت سهامی‌عام، شرکتی است بازرگانی (‌ولو اینکه موضوع عملیات آن، امور بازرگانی نباشد) که سرمایه‌‌ی آن به سهام، تقسیم‌شده که بخشی از این سرمایه از طریق فروش سهام به مردم تأمین‌می‌شود. در شرکت سهامی‌عام، تعداد سهام‌داران نباید از سه نفر کمتر باشد و مسئولیت سهام‌داران، محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست. در این شرکت، عبارت «شرکت سهامی عام» باید قبل از نام شرکت با بعد از آن، بدون فاصله با نام شرکت در کلیه‌ی اوراق و اطلاعیه‌ها و آگهی‌های شرکت به طور روشن و خوانا قید شود.

مدارک شرکت سهامی عام برای ثبت:

 الف )‌مدارک لازم جهت کسب اجازه‌ی پذیره‌نویسی شرکت سهامی‌عام در حال تأسیس، از مرجع ثبت شرکت‌ها:

 1) دو نسخه طرح اظهارنامه‌ی شرکت سهامی‌عام

 2) دونسخه طرح اساسنامه‌ی شرکت سهامی‌عام

 3) دو نسخه طرح اعلامیه‌ی پذیره‌نویسی

 4) گواهی بانکی مبنی بر واریز حداقل 35%‌سرمایه، تعهد توسط مؤسسین

 5) فتوکپی شناسنامه‌ی مؤسسین ب )

مدارک لازم جهت تأسیس:

 ‌1) دو نسخه اظهارنامه

 2) دو نسخه اساسنامه

 3) دو نسخه صورت جلسه‌ی مجمع عمومی مؤسسین

 4) دو نسخه صورت جلسه‌ی هیأت مدیره (‌تعداد مدیران، حداقل پنج نفر می باشد.)

 5) آگهی دعوت مجمع مؤسسین در روزنامه‌ی تعیین شده

 6) فتوکپی شناسنامه‌ی مدیران (‌در مورد اشخاص حقوقی، ارائه‌ی برگ نمایندگی، الزامی است.)

 7) گواهی بانک مبنی بر واریز 35% سرمایه‌ی شرکت

 8) ارائه‌ی مجوز یا موافقت اصولی یا مجوز از مراجع ذیصلاح در صورت نیاز

2- تعریف شرکت سهامی خاص

 شرکتی است بازرگانی (ولو اینکه موضوع عملیات آن،‌ امور بازرگانی نباشد) که تمام سرمایه‌ی آن منحصراً توسط مؤسسین، تأمین‌گردیده و سرمایه‌ی آن به سهام، تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام، ‌محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست. تعداد سهام‌داران نباید از سه نفر کمتر باشد و عنوان «‌شرکت سهامی خاص»‌ باید قبل از نام شرکت یا بعد از آن بدون فاصله با نام شرکت، به طور روشن و خوانا قید شود.

مدارک شرکت سهامی خاص برای ثبت:

 1) دو برگ اظهارنامه‌ی تکمیل شده‌ی شرکت سهامی خاص و امضا ذیل اظهارنامه توسط کلیه‌ی سهام داران

 2) دو جلد اساسنامه‌ی شرکت سهامی خاص و امضا ذیل تمام صفحات آن توسط کلیه‌ی سهام‌داران

 3) دو نسخه صورت جلسه‌ی مجمع عمومی مؤسسین که به امضای سهام‌داران و بازرسین رسیده باشد

 4) دو نسخه صورت جلسه‌ی هیأت مدیره که به امضای مدیران منتخب مجمع، رسیده باشد

 5) فتوکپی شناسنامه‌ی کلیه‌ی سهام‌داران و بازرسین ( برابر اصل در دادگستری‌)

 6)‌ ارائه‌ی گواهی پرداخت حداقل 35% سرمایه‌ی شرکت از بانکی که حساب شرکت در حالِ تأسیس در آنجا باز شده است تذکر: درصورتی که مقداری از سرمایه‌ی شرکت، آورده‌ی غیرنقدی باشد ( اموال منقول و غیرمنقول ) ارائه‌ی تقویم نامه‌ی کارشناس رسمی دادگستری، الزامی است و در صورتی که اموال غیرمنقول، جزء سرمایه‌ی شرکت قرار داده شود؛ ارائه‌ی اصل سند مالکیت، ضروری است

 7)‌ارائه‌ی مجوز در صورت نیاز، بنا به اعلام کارشناس اداره‌ی ثبت شرکت‌ها.

 3- تعریف شرکت با مسئولیت محدود شرکت با مسئولیت محدود، شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجاری تشکیل شده و هر یک از شرکا بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات سهام تقسیم شده باشد؛ فقط به میزان سرمایه‌ی خود مسئول قروض و تعهدات شرکت است. در نام شرکت باید عبارت ‹‹‌با مسئولیت محدود›› ‌قید شود.

مدارک شرکت با مسئولیت محدود برای ثبت:

1) دوبرگ تقاضانامه‌ی ثبت شرکت‌ها با مسئولیت محدود

 2) دوبرگ شرکت نامه

 3) دو نسخه از اساسنامه

 4)‌دو نسخه صورت‌جلسه‌ی مجمع عمومی مؤسسین و هیأت مدیره

 5) فتوکپی شناسنامه‌ی شرکا و مدیران و ارائه‌ی مجوز از مراجع ذیصلاح در صورت نیاز.

 4- تعریف شرکت تضامنی شرکت تضامنی، شرکتی است که تحت نام مخصوص برای امور تجاری بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود. اگر دارایی شرکت برای تأدیه‌ی تمام قروض کافی نباشد؛ هر یک ازشرکا مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراری که بین شرکا برخلاف این، ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث، کان لم یکن خواهد بود. در نام شرکت تضامنی باید عبارت «شرکت تضامنی» ‌و لااقل اسم یک نفر از شرکا ذکر شود.

مدارک شرکت تضامنی برای ثبت:

 1) دو برگ تقاضانامه

 2) دو برگ شرکت‌نامه

 3) دو نسخه اساسنامه

 4) فتوکپی شناسنامه‌ی شرکا

 5) مجوز از مراجع ذیصلاح در صورت نیاز .

 5- تعریف شرکت مختلط غیرسهامی

 شرکت مختلط غیرسهامی، شرکتی است که برای امور تجاری تحت نام مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با مسئولیت محدود، بدون انتشار سهام، تشکیل می‌شود. شریک ضامن، مسئول کلیه‌ی قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود. شریک با مسئولیت محدود، کسی است که مسئولیت او فقط به میزان سرمایه‌ای است که درشرکت گذارده و یا بایستی بگذارد. در اسم شرکت باید عبارت «شرکت مختلط» ‌و لااقل اسم یکی از شرکای ضامن، قید شود.

مدارک شرکت مختلط غیرسهامی برای ثبت:

 1) یک نسخه‌ی مصدق از شرکت نامه

 2) یک نسخه‌ی مصدق از اساسنامه (اگر باشد )

 3) اسامی شرکت یا شرکای ضامن که سمت مدیریت دارند.

6- تعریف شرکت مختلط سهامی

 شرکت مختلط سهامی، شرکتی است که تحت نام مخصوص بین یک عده شرکای سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می‌شود. شرکای سهامی کسانی هستند که سرمایه‌ی آنها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی القیمه درآمده و مسئولیت آنها تا میزان همان سرمایه‌ای است که در شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه‌ی او به صورت سهام درنیامده و مسئول کلیه‌ی قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیداشود .در صورت تعدد شریک ضامن، مسئولیت آنها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر، تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود. در نام شرکت باید عبارت «شرکت مختلط»‌ ‌و لااقل اسم یکی از شرکای ضامن قید شود .

مدارک شرکت مختلط سهامی برای ثبت:

 1)‌یک نسخه‌ی مصدق از شرکت نامه

 2) یک نسخه‌ی مصدق از اساسنامه

 3) اسامی مدیر یا مدیران شرکت

 4) نوشته‌ای با امضای مدیر شرکت، حاکی از تعهد پرداخت تمام سرمایه و پرداخت واقعی لااقل ثلث از آن سرمایه 5) سوابق مصدق از تصمیمات مجمع عمومی در موارد مذکور در مواد 40 ،41 و 44

 6)نوشته‌ای با امضای مدیر شرکت، حاکی از پرداخت تمام سرمایه‌ی نقدی شرکای ضامن و تسلیم تمام سرمایه‌ی غیرنقدی با تعیین قیمت حصه‌های غیرنقدی

7- تعریف شرکت نسبی

شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجاری، تحت نام مخصوص بین دو یا چند نفر تشکیل می‌شود و مسئولیت هریک از شرکا به نسبت سرمایه‌ای است که در شرکت گذاشته است. در اسم شرکت نسبی عبارت «شرکت نسبی» و لااقل اسم یکی از شرکا باید ذکر شود؛ در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکا نباشد؛ بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده عبارتی از قبیل «و شرکا» و «‌و برادران» ضروری است .

 مدارک شرکت نسبی برای ثبت:

 1) یک نسخه‌ی مصدق از شرکت نامه

 2) یک نسخه‌ی مصدق از اساسنامه (اگر باشد)

 8- تعریف شرکت تعاونی

 به موجب ماده‌ی17 قانون تجارت جمهوری اسلامی ایران، «شرکت تعاونی، شرکتی است که تمام یا حداقل 51% سرمایه‌ی آن به وسیله‌ی اعضا در اختیار شرکت تعاونی قرارگیرد و وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌های دولتی و وابسته به دولت و تحت پوشش دولت، بانک‌ها،‌ شهرداری‌ها، شوراهای اسلامی کشوری، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می‌توانند جهت اجرای بند 2 اصل 43 از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر از قبیل مشارکت، مضاربه، مزارعه، ‌مساقات، اجاره، اجاره به شرط تملیک، بیع شرط، فروش اقساطی و صلح، اقدام به کمک در تأمین یا افزایش سرمایه‌ی شرکت‌های تعاونی نمایند؛ بدون آن که عضو باشند. تبصره: در مواردی که دستگاه‌های دولتی در تأسیس تعاونی، شریک می شوند؛ ظرف مدتی که با موافقت طرفین درضمن عقد شرکت، تعیین خواهد شد؛ سهم سرمایه‌گذاری دولت به تدریج بازپرداخت و صددرصد سرمایه به تعاونی تعلق خواهدگرفت. مطابق ماده‌ی 26 همان قانون: «تعاونی‌های تولیدی، شامل تعاونی‌هایی است که در امور مربوط به کشاورزی، دام داری، ‌دام پروری، پرورش و صید ماهی، شیلات، صنعت، معدن، ‌عمران شهری و روستایی و نظایر اینها فعالیت می‌نمایند» و به موجب ماده‌ی 27: «‌تعاونی‌های توزیع، عبارتند از تعاونی‌هایی که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چهارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه‌ها و قیمت‌ها تأمین می‌نمایند». تبصره‌ی ماده‌ی 28: ‌«‌تعاونی‌های موضوع این قانون با رعایت قوانین و مقررات می‌توانند به امر صادرات و واردات در موضوع خود بپردازند».

 مدارک شرکت‌های تعاونی برای ثبت: (هر کدام در 4 نسخه)

 1) صورت جلسه‌ی تشکیل مجمع مؤسس و اولین مجمع عمومی عادی و اسامی اعضا و هیأت مدیره‌ی منتخب و بازرسان و مدیرعامل شرکت

 2) اساسنامه‌ی مصوب مجمع عمومی

 3) درخواست کتبی ثبت

 4) طرح پیشنهادی و ارائه‌ی مجوز وزارت تعاون

 5) رسید پرداخت مقدار لازم التأدیه‌ی سرمایه

 6)‌مدارک دعوت تشکیل اولین جلسه‌ی مجمع عمومی عادی (موضوع بند 2 ماده‌ی 32) 7) موافقت‌نامه‌ی تشکیل شرکت یا اتحادیه ( تبصره‌ی ماده‌ی 51)

 8) مجوز ثبت شرکت یا اتحادیه ( بند 28 ماده‌ی 66 و بند 4 ماده‌ی 51)

 

 - اولین هیأت مدیره‌ی منتخب شرکت تعاونی، مکلف است پس از اعلام قبولی با انجام تشریفات مقرر نسبت به ثبت تعاونی اقدام نماید.

 - لازم به تذکر است که به موجب مقررات وزارت تعاون، سرمایه‌ی تأمین یا تعهدشده از طرف اعضا در مرحله‌ی تأسیس شرکت، نباید کمتر از 51 درصد کل سرمایه‌ی شرکت باشد و هر تعاونی وقتی ثبت و تشکیل می‌گردد که حداقل یک سوم سرمایه‌ی آن تأدیه و در صورتی که به صورت نقدی و جنسی باشد؛ تقدیم و تسلیم شده باشد. اعضای تعاونی نیز مکلفند مبلغ پرداخت نشده‌ی سهم خود را ظرف مدت مقرر در اساسنامه تأدیه نمایند. (ماده‌ی 21)

 رویه‌ی عملی مراحل ثبت

 در اداره‌ی ثبت شرکت‌ها، فرم نمونه‌ی اسناد فوق‌الذکر، موجود است. می‌توان این فرم‌های نمونه را از اداره‌ی مذکور تهیه و تکمیل‌کرده و ذیل تمام اوراق باید توسط همه‌ی شرکا (مؤسسین) امضا شود. سپس هزینه‌ای بابت تعیین نام شرکت به بانک واریز کرده و چند نام،‌ که واژه‌ی بیگانه نبوده، فاقد سابقه‌ی ثبت بوده و دارای معنا و مطابق با فرهنگ اسلامی باشد؛ انتخاب کرده و به «واحد تعیین نام» ‌اداره‌ی مذکور، معرفی و موافقت آن واحد را درباره‌ی نام تعیین شده اخذ کرده، سپس همه‌ی مدارک به «‌قسمت پذیرش مدارک»‌ اداره‌ی مزبور، تحویل و رسید دریافت می‌شود و موعدی برای گرفتن نتیجه تعیین می‌شود. لازم به تذکر است که امر تعیین نام، فقط در تهران انجام می‌شود و شرکت‌هایی که در سایر شهرها ثبت می‌شوند؛ نیز جهت تعیین نام به تهران معرفی می‌شوند. در صورت کامل بودن مدارک تقدیمی، کارشناس اداره‌ی ثبت شرکت‌ها اقدام به تهیه‌ی پیش‌نویس آگهی ثبت نموده و به متقاضیان ثبت یا یکی از شرکا یا وکیل رسمی شرکت تحویل می‌شود. جهت تعیین حق‌الدرج آگهی باید به «نمایندگی روابط عمومی» ‌مراجعه کرد. لازم به ذکر است درصورتی‌که کارشناس اداره، موضوع شرکت را نیازمند کسب مجوز از مرجع خاصی بداند از مرجع مزبور، استعلام می‌نماید. سپس متقاضی باید مبلغی که بابت حق‌الثبت و حق‌الدرج آگهی، معین می شود؛ ‌به بانک و حساب تعیین‌شده، واریز کند و پس از آن فیش پرداخت حق‌الثبت و حق آگهی را به «‌واحد حسابداری» ‌اداره، تحویل و واحد مذکور، این امر را در ذیل برگه‌ی تقاضانامه، درج می‌کند و بعد مدارک به «واحد ثبت تأسیس و تغییرات» اداره‌ی ثبت شرکت‌ها تحویل و شرکت، ثبت‌می‌شود و امضایی دال بر «برابر بودن ثبت با سند» ‌از شرکا یا وکیل رسمی شرکت، اخذ می‌گردد. سپس دو نسخه آگهی به امضای رئیس اداره رسیده و یک نسخه از تمامی مدارک در پرونده‌ی شرکت، ضبط و نسخه‌ی دوم جهت نگهداری در شرکت به متقاضی داده می‌شود و این سند «سند ثبت شرکت» ‌است. در نهایت، متقاضی، باید یک نسخه از آگهی را به «واحد روابط عمومی» ‌مستقر در اداره‌ی کل ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی و نسخه‌ی دیگر را به دفتر یک روزنامه‌ی رسمی جمهوری اسلامی ایران واقع در تهران، تسلیم کند. با توجه به ماده‌ی 6 نظامنامه‌ی قانون تجارت وزارت عدلیه و ماده‌ی 197 قانون تجارت در ظرف مدت یک ماه از تاریخ ثبت شرکت، باید خلاصه‌ی شرکت‌نامه و منضمات آن، توسط اداره‌ی ثبت در روزنامه‌ی رسمی جمهوری اسلامی ایران و یکی از جراید کثیرالانتشار مرکز اصلی شرکت به خرج خود شرکت، منتشر شود.

تذکر1: اظهارنامه‌ی ثبت شرکت از اوراق بهادار بوده که باید از اداره‌ی ثبت شرکت‌ها تهیه شود. برای دریافت اظهارنامه‌ی مزبور باید تقاضانامه‌ای دایر بر قصد تأسیس شرکت، تنظیم شود.

تذکر2: مرجع ثبت شرکت‌ها در تهران «اداره‌ی ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی»‌ که از دوایر اداره‌ی ثبت اسناد و املاک است؛ می‌باشد و در خارج از تهران‌ «‌اداره‌ی ثبت اسناد و املاک» مرکز اصلی شرکت و نقاطی که اداره یا دایره‌ی ثبت اسناد وجود ندارد؛ دفترخانه‌ی اسناد رسمی و اگر مرجع مذکور، وجود نداشته‌باشد؛ دفتر دادگاهِ محل است. در صورت اخیر باید تا سه ماه پس از تأسیس اداره یا شعبه‌ی اسناد در محل مذکور، شرکت را در دفتر ثبت اسناد، به ثبت رساند. (تبصره و ماده‌ی 2 نظامنامه‌ی قانون تجارت وزارت عدلیه)

تذکر3:‌ شرکت‌نامه‌ی مذکور باید به صورت رسمی باشد. شرکت‌نامه نیز حاوی اطلاعات مذکور در فرم تقاضانامه است. به موجب ماده‌ی 5 قانون طرح اصلاحی آیین‌نامه‌ی ثبت شرکت‌ها مصوب شهریور ماه 1340، اداره‌ی ثبت شرکت‌ها در تهران و دوایر ثبت شرکت‌ها در شهرستان‌ها، در ثبت شرکت‌نامه، قائم‌مقام دفترخانه‌های اسناد رسمی هستند و از این¬رو برای تنظیم شرکت‌نامه‌ی رسمی، نیاز به مراجعه به دفترخانه‌ی اسناد رسمی نیست.

تذکر4: در صورت‌جلسه‌ی مذکور، نکات ذیل درج می‌گردد: ‌زمان تشکیل جلسه، ‌تصریح به اینکه اساسنامه، اظهارنامه و شرکت‌نامه به تصویب و امضای کلیه‌ی شرکای شرکت رسیده است؛ تعیین و تصریح اعضای هیأت مدیره و مدت مدیریت آنها، تعیینِ دارندگانِ حق امضای اسناد تعهدآور شرکت، تصریح به اینکه اعضای مدیر با امضای صورت‌جلسه‌ی مذکور، ‌قبول سِمت می‌نمایند؛ تصریح به مبلغ سرمایه‌ی شرکت و پرداخت آن از طرف کلیه‌ی شرکا و تحویل آن توسط مدیرعامل و اقرار مدیرعامل به وصول سرمایه‌ی شرکت، تعیین شخصی برای انجام کارهای لازم برای ثبت شرکت.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 16:02 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره انواع شرکتها و ثبت انها,ثبت انواع شرکتها,ثبت شرکتهای تجاری,

 

 

مقدمه

در اين گزارش با توجه به اهداف مورد نظر مبني بر شناسايي انواع مته ها و كاركرد و بهينه سازي آنها تحقيقي صورت گرفته است.

در گزارش مذكور مته ها به دو دسته تقسيم مي شود:

.A   Tricone Bits مته هاي سه مخروطه

.B   Diamond Bits مته هاي الماسي

كه هر كدام داراي زير مجموعه هايي مي باشند:

 

.A   Tricone Bits

 

GX HardRok Bits .1

Hard Rok Bits .2

Hydra Bass Bits .3

Mxl Bits .4

STX Bits .5

.B   Diamond Bits

 

Genesis XT Bits .1

Genesis HCM Bits .2

Genesis HCR Bits .3

Impregnated Bits .4

Speed Mills .5

Nutural Diamond Bits .6

در اين گزارش سعي شده است كه به بررسي اجمالي مته هاي مذكور پرداخته شود.

 

 

GX HardRok Bits

بررسي جديد مته GX HardRok  براي بيشترين بازدهي در سازندهاي سخت و ساينده طراحي شده است. همچون تمامي مته هاي GX ميزان افزايش كربن ،سبك برش جديد و نسل سوم بلبرينگ ها؛ اجازه حفاري سريعـتر و طــولاني تر را در كاربردهاي مورد نظر مي دهد.

GX HardRok   باعث سايش زودرس سازندهاي سخت و ايجاد برش مي شود.

مهندسان Hughes Christansen يك سري آزمايشات جامع بر روي مته‌‌هاي كار كرده كند شده به منظور تشخيص و مطالعه بر روي نقاط بحراني‌اي كه باعث كاهش كفايتشان مي‌شود به عمل آورند.

برنامه هاي بهينه ساري كربن كه در Hughes Christansen  در حال اجراست به افزايش مقاومت سايشي و چقرمگي اين مته‌ها مي‌پردازد.

 مقاومت افزايشي نسبت به گسترش شكاف در اين مته‌ها ، احتمال شكست دندانه‌ها را كاهش مي‌دهد و افزايش ميزان كاربيد ،‌موجب طولاني ، تهاجمي‌ و كشيده‌تر شدن دندانه‌ها مي‌شود ، اين افزايش موجب مي‌شود كه مته‌ها قادر به نگهداري تهاجم‌هاي اصلي اوليه براي فواصل طولاني‌تر باشند، بدين سان مي‌توانند كار بيشتري انجام داده و برش‌هاي‌ بيشتري در هر دور چرخش ايجاد كنند، و نيز عمل حفاري با نرخ نفوذ بيشتري در هر مقطع انجام مي‌گيرد.

ساختار برش هاي جديد

برش‌هاي ايجاد شده توسط اين مته ، داراي ساختاري كارآمدتر نسبت به ديگر برش‌هاست اشكال منحصر به فرد دندانه‌ها ،‌برنده‌تر بوده و 10% برآمدگي و بزرگي‌آن نيز بيشترمي‌باشد.

تمامي اين اصلاحات بر روي مته‌ GX HardRok باعث حفاري‌ عميق‌تر و ROP بيشتر مي‌شود.

 

تنوع طرح در مته  GX HardRok

هر مته مذكور براي كاربرد  در سازند خاصي ساخته شده است. براي هر طراحي مهندسان ، سازندها را براي حفاري از نظر كندي مته‌ها در حفاري هاي قبلي، پارامترهاي عملياتي پيشنهادي به منظور  تضمين حداكثر كابرد در حيطه‌ هدف مورد نظر ارزيابي مي‌كند.

 
Hard Rok Bits

Hard Rok Bits جزو خانواده‌اي از مته‌هاست كه مخصوصاٌ  به منظور سازندهاي سخت و ساينده طراحي شده‌اند پيشرفت‌هايي در طراحي دماغه و تكنولوژي‌ فشردگي به اين مته‌ها حالت تهاجمي‌بيشتر داده‌ و در عين حال باعث دوام بيشتر ساختمان برش‌ها مي‌شودكه مورد مذكور از كربناتهاي غرب تگزاس گزارش شده است.

ديگر پيشرفت‌ها همچون اشكال جديد دندانه‌هاي تهاجمي، سيستم تثبيت جديد ،‌باعث مي‌شود كه اين مته‌ طولاني‌تر و با سرعت بيشتر حفاري كند.

 

Hydra Boss Bits

مته‌هاي هيدروباس در سيستم جديد هيدروليك  Xstream در تمام محيط‌هاي ساچمه اي كاربرد دارد. سيستم هيدروليك يك پيكر‌بندي نازل  را كه همزمان سري‌هاي چندگانه دندانه‌ها را پاك كرده و مستقيماً به پايين سوراخ مته ضربه مي‌زند را را بيان مي‌كند.

جريان مداوم سيال بطور مناسب برش‌ها را به سمت خارج ديواره‌ چاه حفاري و نيز به سمت بالا و پشت آن هدايت مي‌كند.

در آزمايشگاههاي  وسيع و تست‌هاي صحرايي Xstream ، ROP بالاتري نسبت به ديگر سيستم هاي نازل رايج‌ارائه داده است.

 

ديناميك محاسبه‌اي سيال

CFD يك مدل رياضي سه بعدي سيال احاطه‌كننده مته است . در مدل‌سازي CFD ، مهندسان قادر به مطالعه تنش  محض و تربولانس براي ارزيابي توانايي و پيكربندي نازل‌ براي تخليه‌ خرده‌ها و تميز كردن مخروط و نيز پايين چاه حفاري مي‌باشند.

رنگ‌هاي متفاوت‌ نشانگر موقعيت و شدت تنش‌هاي توليد شده بوسيله جريان هيدروليك مي‌باشد.

 

MXL Bits

به منظور اثبات كارايي و كاركردهاي وسيع و طولاني‌ مدت در شرايط ناملايم و خشن حفاري ، مته‌هاي موتورهاي با طول عمر زياد MXL را معرفي مي شود كه مخروط‌هاي غلطكي‌ آن با سرعت بالا براي تسريع شدن حفاري و نيز تكميل آن كاربرد  دارد.

با ساختار جديد برش‌ها ، هيدروليك پيكر‌بندي و بيشترين قابليت اطمينان بلبرينگ در صنعت بطور كامل طراحي شده است. سري MXL زمان بيشتري نسبت به مته‌هاي ديگر در چاه باقي مي‌ماند.

STX Bits

امروزه خط STAR همچنان قابل اطمينان‌ترين و بهترين ارائه دهنده سوراخ‌هاي باريك بوسيله مته‌هاي سه مخروطه در بازار مي‌باشد.

با داشتن يك STAR در يك حفره ،‌متصديان ديگر در مورد عيوب زودرس بلبرينگ‌ها و يا خارج شدن مته‌ها از اندازه‌گير نمي‌باشند.

تكنولوژيكي برتر بلبرينگ‌ها و ساختار برش ها باعث مي‌شود كه كمترين هزينه در هر فوت وجود داشته باشد.

 

          Genesis XT

مته‌هاي PDC براي حفاري‌هاي عميق

اين مته‌ها براي حفاري‌هاي بدون وقفه با سرعت نفوذ بالا سازگاري داشته و بدين منظور طراحي شده است. قبل از حفاري و پس از ساخت هر مته براي كاربري مشخص، تحت فرآيند تجديد نظر و بازبيني قرار گرفته تا اطمينان خاطر ا زكاركرد آن حاصل آيد.

 

تاكنون سازندهايي كه متشكل ار ماسه سنگ سخت ،‌شيل ،‌سنگ آهك ، ايندريت بوده‌اند، توسط مته‌هاي TCI و Impregnated حفاري شده‌اند.

خاصيت ميان لايه‌‌اي اغلب امكان حفاري  ملايم و آسان را غير ممكن مي‌سازد و حتي محكم‌ترين مته‌هاي PDC نمي‌توانند محيط درونچالي  را بدون خرابي دندانه‌ها تاب بياورند.

اين مته قابليت جفاري بيشتر ، سريعتر و نيز در ميان سازندهاي‌ سخت و ساينده را نسبت به مته‌هاي پيشين‌ دارد.

در طراحي مته PDC براي كاربرد‌هاي طولاني، مهندسان ،‌تحقيق خود را بر روي  1 عامل خارجي  معطوف كرده‌اند:

طراحي‌مته هاي جديدي كه لرزش در سازندها و بار خارجي  روي دندانه‌ها را كاهش دهد.

در كل اين اطلاعات‌ ، نرخ نفوذ و زمان كاركرد مته را بيشتر مي‌كند.

 

Genesis HCM Bits  ــ مته‌هاي قابل هدايت موتور‌دار

اين نوع مته‌ها به منظور استفاده از امتياز فن آوري كنترل عمق برش ، هر يك از ساختار  برش‌ها ،‌با توجه به استحكام سازندها و خصوصيات موتور حفاري بهينه مي‌شوند.

اگر عمق برش از حد آستانه تجاوز كند ،‌سطوح تكيه‌گاهي‌  در قسمت داخلي  مته بكار گرفته  مي‌شود. اين فن آوري  جديد  تغييرات و نوسانات گشتاوري را نسبت به تغييرات وزن اضافي‌ كاهش داده كه موجب  كنترل بهتر‌ در لغزش‌هاي حين حفاري و نيز نرخ نفوذ بيشتر  در چرخش مي‌گردد.

صورت‌هايي ديگر مانند مته‌هاي Genesis ، ديناميك محاسباتي‌ سيال و پايا‌سازي و تثبيت افزايش يافته مته‌ها HMCGenesis را به حفاري  ، چاههاي ملايم و هموار ، در نرخ نفوذهاي بالا قادر مي‌سازد.

 

مته‌هاي چرخان  قابل هدايت  Genesis  HCR Bits

اين نوع مته‌هـا مخصوصــاً بـه منظور سيستم‌هاي قابل هدايت چرخان همچون HNTEQ Autotrak طراحي‌شده‌اند. از آنجائيكه  يك سيستم  قابل هدايت ،‌داراي بدنه محافظ نيست ، ابزار كنترلي عامل چندان بحراني‌اي به نظر نمي‌رسد. و طراحان قادر به تمركز روز پيشرفت  كارايي و كفايت  و كنترل ارتعاشات مي‌باشند.

سري HCR داراي كاربردهاي  گوناگوني مي‌باشد.

طرح‌هايي با ( Rate of pentration ) ROP متوسط و چاه‌هاي زاويه‌دار ،‌با استفاده‌ از پروفيل‌هاي متداول و مورد قبول ،‌در جهت فراهم‌سازي تعادل بهينه ، پايداري ،‌استحكام و كيفيت بدنه  چاه كاربرد دارد.

به هنگام داشتن تمامي‌مته‌هايGenesis   طرح‌‌هاي HCR ، دستخوش كاربردهاي فراگير و جامعي مي‌شوند كه در ساخت آنها ، اعضاي گروهي و تيم‌هاي چند كاره ،‌انديشه‌ها و چشم‌اندازي‌ها متفاوت‌ و تخصص‌هايي را به منظور  حل مشكلات و ارائه  راه‌حل‌هاي مناسب  در معرض نمايش مي‌گذارند و اين فرايند و سبك جامع  بازبيني و طراحي  را از به كارگيري  بهترين فن آوري به منظور كاربردهايي در حيطه تخصصي مطمئن مي‌سازد.

 

Impregnted Bits 

در سازندهاي  ساينده سخت كه استفاده از مته‌هاي Tricone , PDC از لحاظ اقتصادي مناسب‌ نمي‌باشد،  از اين مته‌ها استفاده مي‌شود. اغلب اين سازندها را ماسه سنگ‌ها تشكيل مي‌دهند.

مته‌هاي Impregnted Bits  ، به دليل ساختار  و ساختمان خود تيز‌شوندگي،  دندانه‌ها، ايده‌آل هستند در اين مته‌ها ، الماس‌هاي تيز و در سايز ماسه ، مستقيماً در ميان يك ماتريكس كاربندي  تنگستني‌ سخت قرار دارد. فرمول ماتريكس براساس نوع  سازند مورد نظر براي حفاري تعيين مي شود. به همين خاطر ماتريكس  كاربيدي  اندكي سريعتر از الماسها ساييده مي‌شود.

وجود الماس هاي ريز، نرخ مته را به حد مطلوب رسانده و عمر آن را زياد مي‌كند.

سيماي تهاجمي و خورندگي‌دندانه‌‌ها‌،‌ساختار و برش‌ كاري‌ با ساچمه‌هاي مقاوم ،‌هيدروليك‌ بهينه و مواد ماتريكسي پيشرفته‌ ،‌باعث‌ توليد اين مته‌ مي‌شود كه تحول بزرگي‌ در حفاري‌ سازندهاي رسوبي ايجاد كرده است.

سرعت اين مته در حفاري موجب افزايش نرخ نفوذ به خصوص در سازندهاي شيلي شده بطوريكه نسبت به ديگر مته‌ها ،‌سرعت حفاري 30% افزايش مي‌يابد.

Speed Mills

مته الماس هاي سرعتي از يك پروفيل‌ هموار ،‌ با شعاع كوتاه جناحين استفاده مي‌كنند. اين پروفيل مسطح،‌دليلي را فراهم مي‌كند كه در تماس مستقيم  با جداره‌ باشد. شعاع كوتاه‌ شانه‌ها ( جناجين ) تنها به منظور تركيب‌ دو ويژگي‌دوام و ماندگاري بيشتر و نيز داشتن لبه‌هاي مهاجم و خورنده اي كه بتوانند شروع  كننده دريچه‌ ديواره باشند ،‌طراحي شده است.

ماشين‌هاي سرعتي ،‌از الماسه‌هاي كوچك SPC 10-12 استفاده مي‌كنند كه بطور يكنواخت همچون الگويي شبكه دار پراكنده شده‌اند. در اينجا الماسه‌ها كوچك مي‌باشند بطوريكه در معرض ديد قرار داشته و فاصله زيادي را به سـمت خارج نگرفته‌اند و همين امر موجب‌ مي‌شود تا هنگامي كه از آنها به منظور حفاري‌ديواره‌هاي فولادي  استفاده مي‌شود ،‌مقاومت زيادي از خود نشان دهند.

اندازه‌گيري كه روي آن  الماسه‌هاي طبيعي  با مقاومت‌ سايشي بالا تعبيه شده است، به منظور ايجاد محافظي‌ بي‌نظير‌ در حفاري‌هاي فولادي‌ مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

Natural Diamond Bits

Hughes Christensen  مته‌هاي الماسه‌ طبيعي را براي  روش‌هاي متنوعي‌در جهت استفاده هر دو موتور در حفاري‌ در سازندهاي سخت و ساينده پيشنهاد مي‌كند.

سايزها و درجه‌بندي‌هاي متنوع و نيز ميزان تمركز  الماسه‌هاي طبيعي كه در اين مته‌ بكار رفته است ،‌براي كاربردهاي گوناگوني طراحي شده است.

مته‌هاي الماس طبيعي  داراي نيمرخ‌هاي برجسته‌ و محدبي است كه براي كاربردهاي مطلوب و مناسب در سازند هاي مشخص بكار گرفته مي‌شود.

 

 

 

منابع:

 

www.bhinet.com/

www.lifewater.ca/

www.bakerhugnes.com/

www.osha.gov/SLTC/etools/

www.leeric.lsu.edu/bgbb/5/rigs.html

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 15:54 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره مته های صنعتی,انواع مته ها و كاركرد و بهينه سازي آنها,شناسايي انواع مته ها,

 

 

بنام خدا

 

لعابکاری روی فلز

           لعاب فلز   

  مقدمه

    پیشرفت صنعت لعاب مرهون عوامل متعددی است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود :

1 ) تولید ورق های سردنورد ویژه لعابکاری در دنیا و اخیراً در ایران .

2 ) استفاده از روش الکترواستاتیک و کاربرد لعاب به صورت لعاب ( خشک ) بدون نیاز به مراحل چربی زدایی .

3 ) کاربرد روز افزون تئوریهای علمی .

4 ) به ثمر نشستن تحقیقات محققین در واحدهای گوناگون و رو به گسترش لعابکاری .

5 ) تأسیس آکادمیهای مختلف آموزش لعابکاری و ایجاد زمینه های علمی آن در دانشگاه های مختلف دنیا و اخیراً در ایران .

     علاوه بر موارد فوق الذکر ، تأثیر عوامل اقتصادی را نیز بر صنعت لعابکاری نمی توان نادیده انگاشت ، چرا که امروزه تهیه ورق های مخصوص لعابکاری نسبت به گذشته سریع تر و با هزینه نازلتری صورت می گیرد و همچنین میزان اتلاف پودر لعاب و درصد ضایعات محصول در روش الکترواستاتیک بسیار ناچیز بوده و از طرفی میزان مصرف پودر در این روش بسیار کمتر از لعاب مصرفی در سایر روش ها می باشد و در کنار آن خطاهای فردی نیز به حداقل ممکن می رسد .

     در حال حاضر کشورهای آلمان ، انگلستان ، هلند ، بلژیک ، سوئیس و ترکیه از  تولید کنندگان عمده پودرهای لعاب الکترواستاتیک می باشند . البته در ایران نیز تحقیقاتی در زمینه تولید پودر لعاب صورت گرفته که امید می رود در آینده ای نزدیک ، نیاز به سایر کشورها در این زمینه به حداقل میزان خود برسد .

     قابل ذکر است که در خلال دهه های گذشته کاربرد لعاب به صورت مستقیم[1] ، یعنی بدون نیاز به لعابهای آستری [2] تنها بر سطوح کاملاً صاف و هموار امکان پذیر بوده ، اما امروزه به کمک روش های جدید استفاده از آن بی هیچ مشکلی بر قطعات فرم دار نیز رایج است .

از آنجایی که کیفیت محصولات لعابکاری شده به شدت تحت تأثیر نوع ورق و لعاب    می باشند ، امروزه با تولید ورق هایی با درصد کربن ناچیز و لعابهای مرغوب گام مؤثری در جهت تولید محصولاتی با کیفیت بهتر برداشته شده است .

     در حال حاضر لعابهای تولید شده از دوام ، استقامت و پایداری خوبی برخوردارند و همچنین میزان عناصر خارج شده از آنها در خلال عملیات پخت بسیار ناچیز است . این مسئله به ویژه در مورد موادی که کمتر در طبیعت یافت می شوند و از طرفی وجود و حفظ آنها در لعاب به منظور ایجاد خصوصیاتی ویژه ضروری است اهمیت خاصی پیدامی کند .

امروزه حفاظت سطوح فلزی به کمک لعابکاری به گونه ای وسیع جایگزین سایرروش های حفاظتی فلزات از جمله آبکاری1 ، رنگ زدن و ... گردیده است ، چرا که لعابکاری سطوح فلزی نه تنها آنها را در مقابل عوامل مختلف فرسایش مانند خوردگی ، زنگ زدن و ... حفاظت می کند بلکه سبب جلا ، زیبایی و شفافیت خاص در این سطوح می گردد و علاوه بر آن مشکلات شستشو و نظافت محصول را به حداقل ممکن  می رساند .

 لعابها به واسطه عایق بودن از ایجاد پیل های الکتروشیمیایی موضعی در سطوح فلزی ممانعت نموده و در نتیجه مانع خوردگی فلز می گردند . از طرف دیگر پایداری و مقاومت زیاد لعاب در برابر اکسیداسیون ( ترکیب با اکسیژن ) سطح فلز را در مقابل زنگ زدن به خوبی حفظ می کند .

       به غیر از موارد ذکر شده تلفیق صنعت لعابکاری با هنر ، انگیزه ، ذوق و سلیقه ، بشر قرن بیستم را به خلق آثاری بدیع که تحسین هر بیننده ای را بر می انگیزد واداشته که این عامل نیز سبب پیشرفت صنعت لعابکاری گردیده است

               

 

 

 

فصل اول       

تعاریف و سیر تکاملی لعاب

واژه لعاب " ENAMEL " ، ریشه لاتین داشته و از کلمه " Smaltum " مشتق شده است . این لغت بعدها در آلمان به صورت " Smalzan " در آمده و هنوز هم در ایتالیا به فرم " Smalto " وجود دارد . سرانجام در زبان فرانسه و همچنین با تلفظی مشابه در آلمان ، از لغت " email " برای بیان این واژه استفاده شد .

لعاب ، به جامدی شیشه گون که از ذوب یا گداختن مخلوطی از چندین ماده معدنی بدست می آید اطلاق می شود .

از نظر تاریخی برای اولین بار لعاب به منظور پوشش دادن فلزات طلا ، نقره و مس مورد استفاده واقع شد . این فلزات از زمان های قدیم شناخته شده بودند و به راحتی با لعاب دادن بر روی آنها جهت ساخت مدال ها و جواهرات سلطنتی به کار گرفته می شدند . باستان شناسان بر این باورند که اولین بار در سواحل مدیترانه و به طور دقیق تر در مصر و قبرس ، در طول دو قرن قبل از میلاد مسیح از لعاب استفاده می شده است .

بعد از این که شیشه کشف شد و بشر رنگ کردن و تزئین نمودن آن را آموخت به فکر استفاده از ماده ای شبیه به شیشه برای تزئین اشیایی که از فلز ساخته می شدند افتاد و بدین ترتیب لعاب تولد یافت 1. استفاده از لعاب این امکان را به بشر می داد تا رنگ طبیعی فلزات را درخشان تر جلوه دهد و بدین ترتیب به ارزش و زیبایی آنها بیفزاید .

برای اولین بار در قرن هیجدهم لعابکاری بر روی آهن به طور آزمایشی آغاز شد و با ظهور انقلاب صنعتی در اروپا و پس از آنکه آهن به گونه ای وسیع در دسترس قرار گرفت ، لعابکاری بر روی قطعات آهنی در مقیاس صنعتی از لعابکاری هنری که تا آن زمان وجود داشت متمایز گردید . شواهد موجود حاکی از آن است که در نیمه دوم همان قرن لعابکاری ظروف چدنی به طور موفقیت آمیزی در آلمان صورت گرفت و پس از دوره کوتاهی یعنی در سال 1764 ظروف چدنی در کارخانه های آلمانی معروف به SmeltingKonigsbronn به وسیله لعاب پوشش داده می شدند . در سوئد لعاب دادن به صفحات فلزی در سال 1782 انجام شد و گزارشاتی از کارخانه روسی Lauchhammer Works بیانگر این مطلب است که قطعات چدنی در سال 1785 در آنجا لعاب داده می شدند .

در خلال دورانی که ذکر آن رفت ، لعابکاری تنها بر اساس دانش تجربی صورت می گرفته است و هر کارخانه لعابکاری مطابق با دستور العمل های محرمانه خود که فقط در دست استادکاران بود کار می کرد و حتی اغلب این دستور العمل ها برای صاحبان آنها نیز به طور کامل شناخته نشده بودند . امروزه اکثر کارخانجات لعابکاری ، لعابها را از کمپانیهای ویژه خریداری نموده و با استفاده از روش های از پیش تعیین شده از آنها استفاده می کنند .

آهن به عنوان فلزی پایه همواره در معرض خطر خوردگی و زنگ زدن قرار دارد . از این رو استفاده از لعاب به عنوان محافظی در برابر خوردگی به اندازه کاربرد تزئینی آن ، منطقی تلقی می شود . علاوه بر آن لعاب چنان سطح مقاومی بر ظروف آهنی ایجاد می نماید که حتی در مجاورت تنشهای حرارتی نیز ، فلز را حفظ می کند .

خواص و کیفیت لعاب به طور مداوم بهبود و توسعه داده می شد و روش های تعدیل شده ای در زمینه توسعه لعاب اشیاء آهنی و افزایش قدرت چسبندگی لعاب به فلز به کمک ناهموار نمودن سطح آن بر روش های قبلی چیره گشته اند . در اواخر قرن گذشته به اهمیت قدرت پیوندی بعضی از اکسیدهای معین از جمله اکسید کبالت و نیکل پی برده شد . این اکسید ها امکان ایجاد سیستمی تقریباً تفکیک ناپذیر بین لعاب و آهن را فراهم می ساختند .

بنابر اظهار نظر کارشناسان مختلف ذخیره مواد خام آلی مورد نیاز برای تولید رنگها و پلاستیکها در اعماق زمین رو به اتمام است . این مواد آلی شامل نفت ، ذغال سنگ و گاز می باشند . منبع مواد خام تمامی لعابها پوسته زمین است و معادن مختلف موجود در آن سرشار از مواد اولیه مورد نیاز لعاب می باشند و آخرین برآوردها حاکی از پایان ناپذیر بودن این معادن است .

پلاستیکها و رنگ ها به عنوان پوشش محافظ سطوح فلزی با لعاب در رقابت می باشند ، ولی با توجه به پایان یافتن ذخائر مواد آلی در آینده ای نه چندان دور ، نهایتاً لعاب نقش برتری را در حفاظت از سطوح فلزی خواهد داشت و صنایع مختلف اجباراً باید در توسعه صنعت لعاب جدیت بیشتری به خرج دهند . با توجه به بی نظیر بودن کیفیت ظاهری لعاب و همچنین امکان ایجاد نقصان در تقاضای مصرف کنندگان نسبت به عرضه ، بعید به نظر نمی رسد که تقاضا به سوی محصولاتی با عمر طولانی تر متمایل گردد و در آن هنگام محصولات و قطعات لعابی نقش برتری ایفا خواهند کرد .

     

 

 

 

 

 

فصل دوم 

مواد اولیه مورد استفاده در ساخت لعاب فلز

بنابر اظهار نظرکارشناسان مختلف ذخیره مواد خام الی مورد نیاز برای تولید رنگها و پلاستیکها در اعماق زمین رو به اتمام است این موادالی شامل نفت.زغال سنگ وگاز استمنبع مواد خام اولیه تمامی لعابهاپوسته زمین استو معادن مختلف موجود در انسرشار از مواد اولیه مورد نیاز لعاب می باشندو اخرین براوردها حاکی از پایان ناپذیر بودن این معادن است پلاستیکها و رنگها بعنوان پوشش محافظ سطوح فلزی بالعاب در رقابت می باشندولی با توجه به پایان یافتن ذخائرمواد الی در اینده اینه چندان دور نهایتالعاب نقش برتری را در حفاظت از سطوح فلزی خواهد داشت و صنایع مختلف اجبارا باید در توسعه صنعت لعاب جدیت بیشتری به خرج دهند با توجه به بی نظیر بودنکیفیت ظاهری لعاب و همچنین امکان ایجاد نقصان در تقاضای مصرف کنندگان نسبت به عرضه بعید به نظر نمی رسد که تقاضا به سوی محصولاتی با عمر طولانی تر متمایل گردد و در ان هنگام محصولات و قطعات لعابی نقش برتری ایفا خواهند کرد. 

استفاده از مواد خام برای تهیه لعاب

در بین مواد معدنی که برای تولید و ساخت لعابها مورد استفاده قرار می گیرند ترکیبات بور از بیشترین اهمیت برخوردار می باشند . لعابهای جدید حاوی بیش از %25 اسید بوریک می باشند . وجود این مقدار اکسید بور در لعابهای آستری و رویه این امکان را فراهم می سازد که دو لایه با یکدیگر و در درجه حرارت بین 800 تا 850 درجه سانتیگراد پخته شوند . از طرفی در درجه حرارت های پایین در لعابهای محتوی بور ، ایجاد پیوند مناسب بین سطح فلز و لعاب امکان پذیر است . چنین لعابهایی ایجاد سطوح سالم و بدون نقص را نیز ، تضمین می کنند . وجود بور در لعاب به طور قابل توجهی از بروز عیوبی که به گونه ای اجتناب ناپذیر در قطعات لعابکاری شده مشاهده می شوند ، از قبیل لکه های خال ماری 1 و تاول زدگی2 جلو گیری می کند .

در حال حاضر از اکسید بور تنها در ترکیب لعابهایی که نیاز به مقاومت بالا در برابر اسیدها دارند ، مثل لعابهای مورد نیاز برای لوازم خانگی ، با نسبت های زیاد استفاده می شود.

مواد خام برای لعابها

از آنجایی که لازم است اشیاء لعابکاری شده دارای کیفیتی یکنواخت ، مناسب و پایدار باشند ، مواد خامی که برای ساخت لعابها مورد استفاده قرار می گیرند باید از خواص پایداری برخوردار باشند .

اکثر مواد خامی را که برای ساخت لعابها مورد استفاده قرار می دهند و مواد معدنی تشکیل داده اند .

عوامل موثر در کیفیت قیمت تمام شده لعاب

انتخاب مواد اولیه برای ساخت لعابها بر اساس تعدادی از عوامل مختلف پایه گذاری شده است از جمله این عوامل میتوان به قیمت .میزان دسترسی به مواد اولیه که بستگی به موقعیت محلی دارد و بالاخره خدمات معتبر به مصرف کنندگان اشاره کردجدولهای مهمترین مواد خام و همچنین عملکرد هر یک  در لعاب  که برای تولید لعاب استفاده می شود کمک شایانی به مصرف کنندگان در انتخاب مواد اولیه می نمایدکه در  صفحه بعد امده است

    

 

 

 

 

 

 

فصل سوم

تولید و ساخت لعاب

امروزه صنعت لعاب سازی پیشرفت قابل توجهی نموده و اکثر کارخانجات تولیدی با استفاده از دانش فنی ، تجهیزات و آزمایشگاه های مجهز قادر به تهیه و تدارک مواد اولیه مناسب خود هستند .

به طور کلی مواد اولیه مورد مصرف برای تولید لعاب فلز را می توان در دو دسته اصلی تقسیم بندی نمود :

دسته اول مواد معدنی هستند که بعد از استخراج ، عملیات شستشو و تغلیظ بر روی آنها انجام گرفته و پس از آرایش و دانه بندی با فرمول شیمیایی مشخص در اختیار سازندگان لعاب قرار می گیرند .

دسته دوم که سهم زیادی از مواد اولیه مورد مصرف لعاب را شامل می شوند ، مواد شیمیایی پروسس شده با فرمول شیمیایی دقیق هستند . این مواد معمولاً به صورت بسته بندی با ترکیب شیمیایی مشخص در اختیار سازندگان لعاب قرار می گیرند . در کارخانه های تولید لعاب ، مواد دقیقاً توزین شده و توسط مخلوط کن های مناسب و تا حد امکان به طور یکنواخت مخلوط می شوند .     

نگهداری مواد اولیه لعاب به شکل گرانول در مقایسه با فرم پودری مناسب تر است .

معمولاً لعابها را در درجه حرارت هایی بین 1200                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           تا 1350 درجه سانتیگراد ذوب نموده تا مواد خام موجود در آنها تشکیل مخلوط یکنواختی بدهند . در صورت استفاده از کوره های دوار عملیات ذوب به صورت ناپیوسته صورت می گیرد . ( تصویر ( 3 ـ 1 ) نمونه ای از کوره های دوار را نشان می دهد . )

از ذوب مواد داخل کوره ، مواد مذاب را به مجرد خارج شدن وارد آب سرد نموده و در نتیجه به علت شوک حرارتی وارد شده مواد به شکل گرانولهایی در آمده که نهایتاً آنها را خشک می نمایند .

به منظور تولید لعاب به صورت انبوه از سیستمهای پیوسته استفاده می شود . در این روش مواد خام از یک طرف وارد کوره شده و از طرف دیگر مواد مذاب خارج شده را از بین غلطکهایی که در داخل آنها جریان آب سرد جاری است عبور می دهند . صفحات نازک ایجاد شده لعاب پس از خرد شدن به عنوان محصول عمل و تحت عنوان " پولک لعاب1 " به بازار می شوند . ( تصویر ( 3 ـ2) شمایی از کوره های پیوسته ذوب لعاب می باشد .)

سوخت مورد استفاده برای کوره های معمولاً نفت یا گاز می باشد . البته از آنجایی که لعابها در حالت مذاب هادی جریان الکتریسیته می باشند ، امروزه از کوره های الکتریکی نیز جهت ذوب لعابها استفاده می شود .

معمولاً جهت ذوب مقادیر کم تا متوسط لعابها از کوره های باکسی یا دوار که نوع ویژه ای از کوره ها می باشند استفاده می شود و برای تولید مقادیر بیشتر ، استفاده از کوره های ذوب پیوسته بهتر و مناسب تر از انواع دیگر است . با توجه به تماس مواد مذاب با جداره داخلی کوره ها ، انتخاب جدارهایی با کیفیت مناسب توصیه میگرد.       

   

 

 

 

 

 

 

فصل چهارم                       

اصول چسبندگی لعاب به فلز

لعاب تحت شرایط مطلوب پخت با فلز پایه ترکیبی حقیقی ایجاد می کند و به گونه ای تفکیک ناپذیر به فلز می چسبد ، در نتیجه امکان خوردگی فلز تحت هر شرایط محیطی به حداقل ممکن می رسد . از آنجایی که پوشش های لعابی عایق جریان الکتریسیته هستند از تشکیل پیل های گالوانیک 1 در سطح فلز جلوگیری کرده و از این لحاظ نیز امکان خوردگی فلز وجود ندارد .

به سبب خواص ویژه لعاب در حفاظت از فلزات در مقابل خوردگی ، این ماده از سایر حفاظت کننده ها از جمله مواد صیقل دهنده ، پلاستیکها و پوشش های فلزی گالوانیک متمایز شده است .

لعابکاری مرسوم امروزی که لعاب در دو لایه آستری و رویه بر سطح فلز پوشش داده می شود استفاده از وان نیکل برای دستیابی به پیوندی خوب دیگر متداول نیست ، چرا که پوشش آستری نیکل لازم جهت پیوند لعاب به فلز را فراهم می کند . با این وجود همیشه استفاده از وان نیکل فواید زیادی برای لعابکاران در بر داشته و به همین علت برای مدت های طولانی استفاده از نیکل قسمتی از فرآیند شستشو بوده است .

استفاده از پوشش های نیکل به دو منظور صورت می گیرد :

اول : تشکیل پیوند بهتر بین لعاب آستری و فلز ، دوم  حذف گازهای نامطلوبی که در حین واکنش ها ایجاد می شوند .

         

 

 

 

 

 

فصل پنجم

     انواع لعابها

لعابهای آستری

اولین لایه لعابی که سطح فلز را پوشش می دهد اصطلاحاً لعاب آستری2 نام دارد . این لعاب می بایستی از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دارای کیفیت استاندارد بوده تا ضمن ایجاد چسبندگی مناسب با سطح فلز هیچ گونه عیبی را در مراحل بعدی لعابکاری موجب نگردد ، چرا که نوع لعاب آستری به شدت کیفیت لعاب رویه تأثیر گذاشته و چه بسا بسیاری از عیوبی که در سطح لعاب رویه آشکار می شوند ناشی از عدم کاربرد صحیح لعاب آستری و یا نامرغوب بودن آن می باشد .

رنگ لعابهای آستری به دلیل وجود اکسید های کبالت و نیکل که برای ایجاد چسبندگی بین لعاب و فلز به آنها افزوده می شود عمدتاً تیره بوده و درجه حرارت پخت آنها نسبت به لعابهای رویه بیشتر می باشد . از این رو امکان ذوب مجدد لعاب آستری به هنگام پخت لعاب رویه وجود ندارد .

برای افزایش نقطه ذوب لعابهای آستری می توان به مخلوط آنها در آسیاب مواد دیر گداز اضافه نمود که معمول ترین آنها کوارتز1 می باشد .

لعابهای آستری مخصوص ورق های فولادی

این لعابها به منظور پوشش دادن ورق های فولادی مورد استفاده قرار می گیرند . یکی از ویژگی های این لعابها این است که اگر پیوند بین لعاب و فلز به طور کامل بر قرار گردد خروج تمامی گازهای حاصل از واکنش های ناشی از پخت ضروری نمی باشد .

به طور خلاصه می توان گفت که یک لعاب آستری خوب می بایستی دارای ویژگی های به شرح زیر باشد :

1 ـ ایجاد اتصال مناسب با سطح فلز

2 ـ گسترده بودن دامنه پخت

3 ـ هیچگونه عیبی از جمله تاول ، لکه های خال ماری ، پریدگی فلس مانند ، پارگی ، شکستگی لعاب و غیره ایجاد ننماید .

لعابهای آستری مخصوص برای قطعات اسید کاری نشده

اگر در تعداد معدودی از کارخانه ها بنا به دلایل اقتصادی و یا مشکلاتی که در زمینه خروج پساب و فاضلاب صنعتی وجود دارد عملیات شستشو بدون مرحله اسید شویی انجام شود و فرآیند شستشو تنها شامل چربی زدائی از قطعات باشد ، باید توجه داشت که قطعات کاملاً عاری از هر گونه زنگ شوند در غیر این صورت لکه های زنگ در خلال عملیات پخت لعاب آستری بی ضرر نخواهد بود . بنابراین در این گونه موارد توصیه می گردد از لعابهای آستری ویژه ای که حل نمودن اکسید های آهن و همزمان حمله سریع آنها به سطح فلز را تضمین نمایند استفاده شود .

لعابهای آستری مخصوص چدن

از آنجایی که عناصر تشکیل دهنده قطعات چدنی خود امکان ایجاد پیوند بین لعاب و چدن را فراهم می سازند ، در ترکیب لعابهای چدن نیازی به اکسیدهای پیوندی نمی باشد و تنها به منظور اطمینان از پخت کامل لعاب و همچنین خروج تمامی گازهای ناشی از ذوب باید از لعابهای آستری نوع سخت با درصد بالایی از اکسید سلیسیم به همراه نوعی آستری متخلخل استفاده نمود . معمولاً برای پخت لعاب قطعات چدنی و دستیابی به کیفیت مطلوب ، از کوره های باکسی استفاده می شود .

لعابهای رویه

از آنجایی که برای ایجاد چسبندگی لازم بین فلز و لعاب وجود بعضی از اکسیدها از جمله نیکل و کبالت ضروری است و از طرفی وجود این اکسیدها سبب تیره شدن لعاب  می گردد ، برای ایجاد رنگهای روشن لایه دومی از لعاب بر روی پوشش آستری اعمال می شود که این لایه تحت عنوان " لعاب رویه " قلمداد می گردد

لعابهای شفاف1 و نیمه شفاف2

این لعابها از مدت ها پیش شناخته شده اند و به عنوان لعابهای رویه مورد استفاده قرار می گرفتند  امروزه تنها برای ساخت لعابهای رنگین استفاده می شوند برای ساخت لعابهای تیره از لعابهای شفاف استفاده می شودولی برای رنگهای روشن بویژهزرد قرمز نارنجی باید از لعابهای نیمه شفاف استفاده کردلعابهای شفاف اگر به تنهای استفاده شوند هیچ رنگی از خود ندارندو سطح انها کاملا شفاف و شیشه مانندخواهد بوداما اگر در ترکیب انها از اکسید عناصر واسطه استفاده شود رنگهای قابل توجهی بدست خواهد امد.

لعابهای سفید تیتانیوم

این دسته از لعابها جزء مهم ترین لعابهای خود رنگ سفید یا اصطلاحاً اپک می باشند . در ترتیب اصلی این لعابها مقدار معینی اکسید تیتانیوم وجود دارد . ظرفیت حلالیت این اکسید در لعاب مذاب محدود بوده و بستگی به درجه حرارت ذوب دارد .

لعابهای ماژولیکا 3

این نوع لعابها منحصراً توسط یونهایی که هر یک نمایانگر ویژگی های یک رنگ طبیعی می باشند رنگین شده اند و در واقع از خود هیچ رنگ مشخصی ندارند . خصلت ویژه این لعابها ایجاد رنگهایی با شدت های مختلف است و شدت رنگ در این  لعابها تحت تأثیر ضخامت و رنگ لعاب زمینه قرار دارد با استفاده از این لعابها می توان  به وسیله تغیر ضخامت رنگهای باشدت های متفاوت ایجاد نمودهر چه ضخامت لعاب نازکتر باشد رنگ ایجاد شده روشن تر استاستفاده از این لعاب بویژه بر روی رنگهای روشن بکار می رود.

 

 

لعابهای آنتیموان

امروزه استفاده از این لعابها به دلیل خطرات ناشی از سمی بودنشان به ندرت صورت می گیرد و فقط اشیایی را که در تماس مستقیم با مواد غذایی نیستند می توان توسط این لعابها پوشش داد علاوه بر اندر مورد لعابهای پودری خشک انتیمون هم خطر تشکیل غبارهای سمی وجود دارد ذرات ریز این غبارها قادرند به هنگام تنفس جذب دستگاه گردش خون شوندو به همین دلیل افرادی که بعضی از قطعات کوچک چدنی را به کمک پودر این لعابها و به روش دیپ لعابکاری می کنند باید از ماسکهای ویژه ای  استفاده کنند

لعابهای زیر کونیوم

این لعابها به طور موفقیت آمیزی در فرآیندهای پودری به ویژه برای لعابکاری لولزم بهداشتی مانند دستشوئی ها و وانهای حمام برای مدت های طولانی مورد استفاده قرار می گرفتند .

مقاومت این لعابها در برابر قلیاها و شوینده ها قابل توجه می باشد امادر برتبر اسیدهای ضعیف مقاومت زیادی ندارنداز این رو برای لعابکاری قطعات چدنی به جای استفاده از لعابهای زیر کوانیوم از دیگر لعابهای انتیموان استفاده میشود بی شک تولید این لعابها در الودگی محیط زیست اثر زیادی دارد زیرا فلورئورین موجود در ان از الوده کنندهای اتمسفر است.

لعابهای بی واسطه ( مستقیم1 )

همانگونه که از نام این نوع لعابها استنباط می شود سطح ورق های فولادی مستقیماً توسط این لعابها پوشش داده شده و بعد از خشک شدن پخته می شوند . از این رو لعابهای بی واسطه باید دو وظیفه را ایفا نمایند : اولاً باید به عنوان لعاب آستری یک پیوند مناسب بین ورق فولاد و لعاب ایجاد کنند ، همچنین خروج آسان و سریع گازهای ناشی از واکنش های پخت را تضمین نمایند . ثانیاً باید تمامی خصوصیات لعاب رویه از جمله رنگ ، جلا و مقاومت شیمیایی را دارا باشند .

لعابهای ویژه

اگرچه لعابهای  بی واسطه تیره تا حدی جایگزین لعابهای رویه تیره گشته اند ولی  با این وجود برای ایجاد جلای ویژه و مطلوب سطوح لعابکاری استفاده از لعابهای رویه تیره  ترجیح داده می شود شدت رنگ لعابهای را می توان با افزودن میزان معینی اکسید کروم افزایش دادامروزه از لعابهای رویه ابی  برای لعابکاری اشیائی که باید داری مقامت شیمیایی بالایی باشدو یا لعابکاری سطح داخلی دیگهای زودپز به علت افزایش زیاد فشار داخلی و در نتیجه افزایش نقطه جوش اب لعاب باید مقاومت شمیایی بالایی در برابر بخار اب داشته باشد در لعابکاری دستگاهها و وسائلی که در معرض مواد شیمیایی قرار دارند باید از لعابهای ویژه که دارای مقاومت زیاد است استفاده کرد برای لعابکاری سطح بخار باید از لعابهای ویژه که دارای مقاومت شیمیایی بالا است همچنین باید اطمینان حاصل کرد که تمتمی سطح فلز توسط لعاب پوشش داده شده باشد دستهای از لعابهای ویژه به لعابهای خود شوی موسومند که برای لعابکاری وسایل خانگی از جمله اجاقهای خورتک پزی .کباب پزها وکلا سطوح مشبک و متخلخل مورد استفاده قرار می گیرد.

               فصل ششم

 امادهسازی لعاب ـ آسیابها

اولین و اساسی ترین مرحله در لعابکاری ، آماده سازی لعاب می باشد . به این منظور عملیات خرد کردن ( ساییدن و نرم کردن ) دانه های لعاب برای ایجاد اندازه مناسب ذرات در آسیابهای گلوله ای 2 ویژه ، به دو روش صورت می گیرد : روش اول : عملیات آسیاب کردن ( آماده نمودن دو غاب لعاب ) به روش خیس ( تر ) . روش دوم : فرآیند آسیاب کردن ( آماده نمودن پودر لعاب ) به روش خشک . منحصراً عملکرد این گونه آسیاب ها بررسی می شود .

آسیاب های گلوله ای

این آسیاب ها معمولاً استوانه ای شکل می باشند و به کمک دو یاتاقان دو شاسی A شکل حول محور خود می چرخند . جداره خارجی این آسیاب ها از فولاد مقاوم ساخته شده و تابع طول ، قطر و تعداد دور خاص هستند .

( تصاویر( 6 ـ2 )

با در نظر گرفتن حجم این آسیاب ها مقدار معینی گلوله با اندازه های متناسب به درون آنها ریخته می شود . عمدتاً جنس این گلوله ها از سنگ های سیلیسی یا چینی سخت می باشد1 .

مقدار گلوله ها

 باید 45 % و حداکثر 55 % از حجم آسیاب را اشغال نماید . معمولاً   گلوله هایی که در آسیاب ها استفاده می شوند قطرهای متفاوت دارند . عموماً اندازه قطر گلوله ها با حجم آسیاب متناسب است .

آب

آب یکی از مهم ترین مواد کمکی در تهیه لعاب ( به

روش خیس ) می باشد و در بین مواد کمکی بیشترین

میزان را داراست ، از این رو براحتی بر کیفیت

لعاب تأثیر می گذارد .ابی که در صنعت لعابکاری

 مورد استفاده قرار می گیرد باید ویزگیهای خاصی داشته باشد و یا به عبارت دیگر برای اب مصرفی در

این صنعت استانداردهای ویژه ای مورد نیاز است

    

   

 فصل هفتم

ورقهای مورد استفاده برای لعابکاری

ورق فولادی

فولاد در واقع آهنی است که کمتر 8/1 درصد کربن دارد . البته ممکن است میزان کربن موجود در آن کمتر از این مقدار هم باشد . میزان کربن موجود در ورق های فولادی که برای لعابکاری استفاده می شوند کمتر از 1/0 درصد است .

چدن

قطعه چدنی مورد استفاده در فرآیند لعابکاری معمولاً از چدن خاکستری است . به طور نسبی چدن قسمت اعظمی از عناصر آلیاژی را در بردارد .

خواص مورد نیاز ورقها برای لعابکاری

1_انحناء پذیری

ورق انتخاب شده برای لعا بکاری باید حداقل میزان انحراف پذیری را دار باشدیعنی در درجه حرارت(800)c   کمترین میزان انحراف را از خود نشان دهدورقهای معولی شاید شکل خود را از دست بدهند اما ورقهای مخصوص لعابکاریعموما قادرند شکل اولیه خود را در این درجه حرارت حفظ کنند

2_چسبندگی

از خواصی که باید در ورقهای لعابکاری نهفته باشد امکان ایجاد چسبندگی خوب بین لعاب و فلز است جهت دستیابی به این مهم لازم است عملیات نورد سرد و کربن زدائی و زیر کردن سطح فلز در کارخانجات تولید اهن به خوبی وبا دقت انجام پذیرد.

 

3_مقاومت در برابر پوسته شدن

تورمو پوسته شدن یکی از جدی ترین عیوبی است که در محصولات لعابکاری شده بوجود میاید عامل اصلی این عیب هیدروژن جذب شده توسط کربن موجود در ورقها در درجه حرارت پخت می باشد.

    

 

 

 

 فصل هشتم

عملیات مقدماتی بر ورق های فولادی

(اماده سازی قطعات برای لعابکاری)  

ورق های فولادی که برای ساخت قطعات فلزی به کار گرفته می شوند معمولاً دارای یک لایه چربی می باشند . در کارخانه های ورق سازی هنگام فرآیند نورد سرد به منظور سهولت کار غلتکها و همچنین محافظت ورق از موقع تولید تا هنگام مصرف ، سطح ورق ها را با این چربی که ممکن است یکی از انواع روغن ها باشد آغشته می نمایند و قابل ذکر است که یکی از فرآیندهای ضروری در تولید این گونه ورق ها می باشد . ورق هایی که به این روش تولید می شوند اصطلاحاً به ورق های نورد سرد روغنی موسومند . همچنین قطعاتی که از این ورق ها ساخته می شوند در خلال عملیات تولید ممکن است نیاز به افزودنیهای روغنی مجازداشته باشند ضمن این که گرد و غبار و ضایعات محیط نیز امکان جذب در روغن موجود در سطح ورق را دارند ، علاوه بر آن بعضی از قطعات در فاصله بین فلزکاری تا زمان لعابکاری دچار زنگ زدگی نیز می شوند بنابراین قبل از انجام عملیات لعابکاری سطح قطعات باید عاری از تمامی آلوده کننده ها گردد .

عملیات مقدماتی که بر روی قطعات فلزی انجام می شود شامل چربی زدایی ، زنگ زدائی ( اسید شویی ) و برای لعابکاری های بی واسطه وان نیکل می باشد . البته در بین هر یک از مراحل آبکشی با آب هم وجود دارد . نهایتاً مرحله خنثی سازی و عملیات پیشگیری از زنگ زدن بر روی قطعات صورت می گیرد .

چربی زدایی 1

برای چربی زدائی از سطوح فلزی معمولاً از سه روش مختلف استفاده می شود که عبارتند از :

الف ) چربی زدائی با استفاده از سوزاندن لایه های چربی سطح ورق

ب ) استفاده از بخارات حلال های چربی گیر .

ج ) استفاده از چربی گیرهای قلیایی گرم .

روش متداول چربی زدائی در صنعت لعابکاری استفاده از یکسری وانهای حاوی چربی گیرهای قلیایی گرم می باشد . در این وانها محلول 5 درصد از یک چربی گیر تجارتی وجود دارد که عمدتاً شامل سیلیکاتهای سدیم ، سودااش ، کاستیک سودا و در بعضی موارد فسفات سدیم می باشد . علاوه بر آن در ترکیب چربی گیرها موادی وجود دارند که عامل فعال سازی سطح می باشند این مواد تحت عنوان surfactants شناخته شده اند 2. عوامل مرطوب کنندگی و امولسیون کننده ها از جمله این موادند که در ترکیب  چربی گیرها مورد استفاده قرار می گیرند .

اساس عمل چربی زدائی بر مبنای یک سری فعل و انفعالات فیزیکی و شیمیایی می باشد . بسیاری از روغن ها و چربی ها به وسیله قلیاها تجزیه شده و صابونی 3 می گردند . روغن های معدنی به کمک مواد شیمیایی موجود در وانها از سطح فلز جدا شده و به صورت ذرات سوسپانسیون در محلول در می آیند .

در کارخانه های مدرن معمولاً از سه و یا حداقل دو وان چربی گیر استفاده می کنند . اگر مواد چربی گیر در اولین وان به اتمام برسد در مدت پر کردن مجدد آن تا هنگامی که وان اولیه پر شود از وان دوم به جای وان اول و از وان سوم به جای وان دوم جهت چربی زدائی قطعات استفاده می شود بدین ترتیب مصرف مواد شیمیایی کمتر می گردد .

همه وان های چربی گیر باید به طور مرتب ( حداقل یک بار در روز ) بازرسی گردند . آنالیز وان های چربی گیر بر روی مواد قلیایی موجود در آنها انجام می شود . معمولاً محدوده PH وان های چربی گیر بین 12 و 13 باید باشد .

بعد از مرحله چربی زدایی قطعات باید حداقل دو بار توسط آب شسته شود شوند . این عملیات می تواند به وسیله وان های آبکشی صورت گیرد . اولین آبکشی توسط آب گرم ( حداکثر 60 درجه سانتیگراد ) و دومی با آب سرد انجام می شود . آبکشی گرم چربی های امولیسیونی جامد رسوب داده بر سطح فلز و همچنین باقیمانده های مواد چربی گیر را از سطح فلز پاک می کند ، زیرا وجود این مواد در مرحله زنگ زدائی مسئله ساز می باشد .

زنگ زدائی1 ( اسید شویی )

شستشو با اسید ( زنگ زدائی ) به منظور زدودن زنگ زدگیهای موجود در سطح قطعات بعد از مرحله چربی زدائی و همزمان زبر نمودن سطح ورق صورت می گیرد . ناهمواری سطح ورق به ویژه برای لعابکاری آستری و لعابهای بی واسطه از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

اسید سولفوریک

بیشتر تجهیزات اسید شویی جدید از اسید سولفوریک به منظور زنگ زدائی از قطعات استفاده می کنند .

مزیت برتر شستشو با اسید سولفوریک نسبت کلریدریک این است که زمان شستشو با اسید سولفوریک را می توان با افزودن میزان بیشتری از اسید و یا افزایش درجه حرارت تنظیم نمود .

 وان نیکل

اگر لعابکاری با لعابهای سفید بی واسطه انجام شود بعد از مرحله اسید شویی عملیات دیگری به نام وان نیکل صورت می گیرد . در این مرحله از وانی استفاده می شود که حاوی محلول داغی از سولفات نیکل اسیدی شده ( عمدتاً با غلظت 6 تا 11 گرم بر لیتر ) می باشد .

خنثی سازی

پس از مرحله وان نیکل قبل از این که قطعات لعابکاری شوند نیاز به یک مرحله خنثی سازی می باشد .

آخرین مرحله عملیات آماده سازی قطعات ، خشک کردن آنها است که توسط جریان هوای گرم صورت می گیرد .

 در کارخانه های مدرن برای عملیات مقدماتی بر ورق ها ، بیش از 8 کابین مختلف وجود دارد .

       

 

 

 

 

 

 

فصل نهم

     فرایند پوشش دادن لعابها

        (لعابکاری قطعات)

لعابکاری به روش خیس 1

 امروزه لعابکاری خیس معمولاً به پنج روش غوطه وری ( دیپ کاری ) ، پیستوله کاری ، الکترواستاتیک ، الکتروفورتیک ونیز استفاده از خلاء صورت می گیرد . هر یک از این    روش ها کاربرد ویژه ای داشته و معایب و فواید مخصوص به خود را در بر دارند .

دیپ کاری(غوطه وری)

برای پوشش دادن اجسام تو خالی همانند ظروف اشپزی. سطلها و گلدانها از این روش استفاده می شود هنوز هم در بسیاری از مواقع این روش یکی از اصلی ترین روشهاست برای لعابکاری یک قطعه عمق دار مقداری لعاب در داخل و پشت قطعه ریخته میشد و با چرخاندن ماهرانه قطعه توسط کارگر لعاب به همه نقاط قطعه می رسید سپس اضافه ان توسط شره کردن خالی می شد وسایل لازم برای فرایند دیپ کردن نسبتا ساده است و تنها شامل یک تانک حاوی دوغاب و یکسری گیره های مخصوص قطعات میباشد اما از انجایی که نیاز به کارگر ماهر دارد هزینه کارگر بالایی دارد مسائل اقتصادی و رقابتی باعث شده این روش روز به روز مکانیزه تر شود در روشهای جدید برای پوشش  دادن ظروف تو خالی با لعابهای استرس قطعات شسته شده به یکسری از گیره های مجهز به اهن ربا متصل می شود سپس در مخزن دیپ فرو می رود و با یک حرکت دورانی از ان خارج می شود انگاه توسط یک یکسری کانویرهای دوار قطعات با در نظر گرفتن شکل و ابعادشان چرخانده شده و در نتیجه لعاب اضافی از گوشه و لبه های قطعه به بیرون هدایت شده و در سینهای شیبدار متصل به دیپ سرازیر میشود بعد توسط دست قطعات لعاب برای خشک شدن به محفظه های خشک کن حمل می شوند

برای لعاب دادن قطعات بزرگتر مانند اجاقهای خوراک پزی نیز ، استفاده از روش دیپ توصیه شده است .

امروزه در مخازن دیپ الکترو پمپهایی نصب می گردد که به طور مداوم لعاب را در مخزن به گردش در می آورد و در نتیجه از ته نشین شدن ذرات آن جلوگیری می نماید . از آنجایی که ضایعات لعاب در روش دیپ بسیار پایین می باشد در صورتی که استفاده از آن میسر باشد نسبت به سایر روش های لعابکاری مقرون به صرفه تر است و استفاده از آن بر سایرین ترجیح داده می شود .

استفاده از خلاء در روش غوطه وری

این تکنیک در واقع روشی است که با تغییر در کاربرد روش دیپ حاصل شده و اصطلاحاً به روش تکنیک خلاء موسوم می باشد و معمولاً برای لعاب کردن قسمت های داخلی ظروف تو خالی با حجمهای بزرگ ( مثلاً دیگ های بخار ) به کار گرفته می شود .در این روش ظرفی کهباید لعاب  شود در مخزن دیپ به حالت معلق قرار داده می شود و سوراخ کوچکی در کف ان به گونه ای که در دوغاب لعاب قرار گیرد ایجاد میگردد در این حالت با ایجاد مقداری خلاء در بالای ظرف لعاب به ذاخل ان مکیده می شود و بر سطح داخلی قطعه می نشیند و با قطع خلاء ورود لعاب به داخل ظرف متوقف می شود.

پیستوله کاری

از آنجایی که در بعضی از قطعات دیپ شده اشکالاتی مشاهده می شود توصیه می گردد که برای لعابکاری قطعات مسطح و بدون خلل و فرج از روش پیستوله کاری ، استفاده شود . در روش های متداول پیستوله کاری لعاب را به کمک هوای فشرده و پیستوله در سطح قطعه اسپری می نمایند . معمولاً پیستوله ها به دو دسته مخزن دار و بدون مخزن تقسیم بندی می شوند . پیستوله های مخزن دار جهت مقادیر کم لعاب و پیستوله های بدون مخزن که با شیلنگ های مخصوص از مخازن بزرگتر تغذیه می شوند ، جهت مقادیر زیاد لعاب مورد استفاده قرار می گیرند . این تجهیزات به منظور تقویت اسپری کردن قطعاتی که لبه های قائم آن قبل و یا بعد اسپری شوند ـ در جائی که سطوح اصلی به طور اتوماتیک پوشش داده شده اند ـ مورد استفاده واقع می شوند . یک پیستوله اتوماتیک افقی دستگاهی است که یک یا چند پیستوله به آن متصل شده و برای اسپری کردن سطح افقی قطعات لعاب را به طور عمودی از بالا بر روی قطعات اسپری می نماید و به کمک حرکات رفت و برگشتی پوشش یکنواختی ایجاد می کند . البته سطوحی که دارای زوایای قائمه هستند باید به طور جداگانه قبل و یا بعد از اسپری کردن قطعه پوشش داده شوند .

برای اجسام تو خالی مانند وسایل آشپزی ، دستگاه های اتوماتیکی وجود دارند که قسمت های داخلی و خارجی قطعات را در حالی که بر روی سینیهای چرخان قرار گرفته اند لعاب می کنند . قابل ذکر است که در این روش تنها بین 40 تا 60 درصد از لعاب به قطعه میرسد و بقیه بصور مختلف یا از طریق هواکشها از کابین خارج میشود ویا در داخل کابینها رسوب می نماید.

 

الکترواستاتیک به روش خیس

تلاش های انجام شده در زمینه کاهش ضایعات روش پیستوله کاری منجر به توسعه روش الکترواستاتیک1 گردید .معمولا اشیایی که باید لعاب شوند در یکمیدان الکتریکی با جریان مستقیم داری ذرات بار دار مثبت و منفی می باشند بنابرین ذرات لعاب توسط قطعات جذب می شوند هنگامی که لعاب اسپری میشود ذرات باردار لعاب یکدیگر را دفع نموده و فقط جذب قطعه می شوند .

الکتروفورتیک2

یکی دیگر از کاربردهای لعابکاری به روش فرایند الکتروفورتیک می باشد . در این قطعات به ویژه قطعات تخت ، بدون عبور از مرحله چربی زدایی مستقیماً وارد کوره شده و فقط نیاز به یک کانویر برای انتقال به کوره می باشد .

لعابکاری به روش خشک 3

لعاب دادن به روش خشک تنها برای قطعات کوچکی که قبلاً توسط لعاب آستری پوشش داده شده اند مورد استفاده قرار می گیرد . در این روش قطعه را در یک کوره کوچک حرارت داده و سپس با انبر های مخصوصی آن را خارج می نمایند و در حالی که هنوز گداخته است توده ای از پودر لعاب را به سطح قطعه می پاشند . در این حالت لعاب به سرعت ذوب می گردد و بعد از چند ثانیه لایه ای نرم و درخشان بر قطعه ایجاد می شود .

             

 

 

 

 

 

 فصل دهم

پخت و کورهای پخت لعاب

پخت لعاب  آخرین مرحله عملیات لعابکاری می باشد  در خلال فرایند پخت ، لعاب پوشش داده شده بر روی ورق با ایجاد یک پیوند قوی به سطح فلز چسبیده و ایجاد یک لایه کاملاً صاف و هموار می نماید . دما و زمان پخت از خصوصیات ویژه هر لعاب می باشد . علاوه بر این ها نوع کوره ، سرعت حرارت دهی ، شرایط طبیعی و نوع ورق فولادی مورد استفاده از جمله عوامل مؤثر بر شرایط پخت لعاب می باشند .

بر اساس روش کار دو گروه کوره شناخته شده اند :

1 ـ کوره های شارژی1 ،

2 ـ کوره های پیوسته ،

بر اساس سوخت مصرفی نیز ، سه نوع کوره وجود دارد :

1 ـ کوره های گاز سوز ،

2 ـ کوره های نفت سوز ،

3 ـ کوره های الکتریکی ،

کوره های شارژی

کوره های شارژی فرم ساده ای از کوره های باکسی بوده که در آنها تعداد مشخصی از قطعات به منظور پخت لعاب وترد کوره شده و تا کامل شدن فرایند پخت در داخل کوره باقی می مانند .

در عمل کوره های باکسی با وجود پر هزینه بودن هنوز هم بهترین نوع کوره های پخت لعاب می باشند .

کوره های پیوسته

خصوصیت ویژه این کوره دارا بودن یک منطقه پخت است که دو انتهای آن باز بوده و قطعه با سرعت ثابت از میان آن می گذرد .

دو فرم کلی از کوره های پیوسته وجود دارد : کوره های مستقیم و کوره های U شکل .

کوره های پیوسته مستقیم

این کوره ها دارای یک کانویر افقی بوده و بیشتر برای قطعاتی که دارای سطح زیادی   می باشند مانند تخته سیاه مدارس و یا پانلهای ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند .

کوره های پیوسته U شکل

امروزه کوره های U شکل که دارای منطقه پخت به شکل U می باشند . نوع استاندارد کوره ها برای پخت لعاب می باشند .

انواع کوره های پخت لعاب بر اساس سوخت مصرفی

کوره های گاز سوز:گاز مصرفی در این کوره ها شامل گاز مایع و گاز طبیعی است گاز مایع تمیز و فاقد سولفور بوده و نصب اگزوز جهت خروج گازهای زائد یا تبادل کننده گرما ضروری است گاز طبیعی مانند گاز مایع است قسمت عمده این گاز را متان تشکیل میدهد

کوره های نفت سوز :سوخت مصرفی در این کوره ها شامل نفت سبک .گازوئیل و نفت سنگین می باشد نفت سبک دارای مقداری ناچیزی سولفور بوده نفت سنگین دارای مقدار زیادی سولفور بوده

کوره های الکتریکی:در حال حاضر بهترین منبع تامین انرزی برای کوره های پخت لعاب می بلشد چرا که الکتریسیته تمیز ترین منبع انرزی میباشد در این کوره هاب خاطر عدم مصرف سوختها ی فسیلی ودر نتیجه عدم تشکیل گازهای زائد  هیچ نیازی به نصب اگزوز نمی باشد تعمیر این کوره ها نصبتا سریع صورت می گیرد این کوره ها علی رغم مزیتها ی زیادی که دارند بسیار پر هزینه می باشند.

  

 

 

 فصل یازدهم

کنترل کیفی محصول نهایی

معمولاً بازرسی نهایی قطعات لعاب شده به صورت چشمی انجام می پذیرد . این بازرسی ها در آزمایشگاه های ویژه ای که به همین منظور در واحدهای سازنده لعاب       ( و بعضاً در کارخانه های لعابکاری ) در نظر گرفته شده اند انجام می شود .

1_ضخامت پوشش

 2_چسبندگی

3_رنگ

4_درخشندگی

5_مقاومت در برابر سائیدگی

6_ازمایش حفره

7_مقاومت در برابر شوک حرارتی

8_مقاومت شیمیایی

9_ازمایش لکه (خال)

10_ازمایش جوشش

11_مقاومت در برابر اب و بخار اب

12_مقاومت در برابرمواد قلیایی

13_ازمایش میزان عناصر سمی

14_مقاومت لعاب در داخل ماشینهای ظرفشویی

15_مقاومت جوی

16_ازمایشهای خانگی.

بررسی عیوب قطعات لعاب شده

علت بسیاری از عیوبی که در قطعات لعابکاری شده مشاهده می شوند تشکیل ناخواسته و بیش از حد بعضی گازها می باشد .

معایبی که به خاطر کاربرد نادرست آشکار می شوند به راحتی تشخیص داده شده و بر طرف می گردند ، ولی تعیین و بررسی علت عیوبی که به خاطر ناخالصیها به وجودآمده اند  بسیار مشکل تر می باشد . در هر حال در صورت تشخیص علت عمل اصلاحی می تواند انجام شود . بسیاری از عیوب نیز ، مربوط به خود ورق فولادی مورد استفاده می باشد که در این زمینه با انجام آزمایشات متالوگرافی به راحتی می توان علت ایجاد عیوب را تشخیص داد . ورق فولادی مورد استفاده ممکن است دارای رگه ها و یا    پوسته هایی باشد . همچنین وجود تاول ها و یا خم شدگی ها و فرورفتگی تاول زدگی ، جوش زدگی ، سوراخ های نیش سوزنی ، پریدگیهای براق ، پریدگی ، لکه های خال ماری ، ترک خوردگی ، پوست پرتغالی ،خطوط ساحلی ،خطوط مومانند،خطوط لودر،رسوب سولفات، ترکهای مو مانند نیزدور از انتظار نمی باشد.

تاول زدگی:تولید گازهای حاصل ازواکنش لعاب استری و ورقههای فولادی حتی هنگام پخت لعاب رویه ادامه داردتاولها فضای کوچک و تو خالی بوده که توسط لایه نازکی از لعاب پوشیده شده اند.تهولها همچنین ممکن است در اثر وجود ناخالصی در سطح اهن یا در سطح لعاب استری و یا به خاطر تجمع پرلیت در فولاد ایجاد شده اند.

جوش زدگی:جوشها در واقع تاولها می باشند که به صورت موضعی تشکیل خوشه هایی داده اند.

سوراخهای نیش مانند:این سوراخهادر اخرین مرحله تشکیل تاولها ایجاد میشوند.درصورت ترکیدن تاولهاانها ابتدا فروریخته و سپس دچار حالت جمع شدگی میگردند.

 فرورفتگیها:مانند حفرها بوده ولی معمولا منطقه وسیعی را میپوشانندعلت عمده ان وجود ذرات منفرد لعاب است.

سوختگیها:این حالت هنگام پخت بیش از اندازه استریبخصوص در محلهایی که ضخامت لعاب کافی نباشد پدیدار میشودمناطقی که دچار سوختگی شدهاند حالت متالیک داشته و به رنگ ابی مسی استکه ناشی از فوق اشباع شدن لعاب از اکسید اهن است.

پریدگیهای فلس مانند:این مشکلیکی از بی نظیر ترین مشکلات ایجاد شده در قطعات لعابکاری شده دانست چرا که اغلب در یک دوره یک هفتگی یا شاید سالی اشکار میشودبرای جولگیری از این حالت باید از ورقهای سرد نوردیا حداقل کربن استفاده کرد

پریدگیهای براق:این پریدگیها در واقع همان پریدگیهای فلس مانند در اندازههای کوچک است این پریدگیها بلافاصله بعد از پخت و یا در هنگام سرد شدن قطعه پدیدار میشود.

پریدگی:این حالت هنگامی که شعاع قسمتهای منحنی قطعه بیش از اندازه کم باشد و یا اینکه ضخامت لایه لعاب کم باشد بوجود میاید.

لکه های خال ماری:این عیب غالبا هنگامی پدیدار می شود که پوشش استری دارای ترکیب بهینه نباشدبروز این عیب حتی از وجود ناخالصیهادر روی سطح شوره زنی الکترولیتها شود.

ترک خوردگی:در طول مرحله اولیه پخت پوشش  لعاب رویه ممکن است دچار ترک خوردگی شده و لعاب استری تیره خود را از طریق این شکافها اشکار کند دلیل این امر ممکن به دلیل ذرات بسیار ریز و نرم در دوغاب لایه رویه باشددر صورتیکه قطعه به طور یکنواخت حرارت داده نشود ترکها و شکافهایی به صورت موضعی اشکار می شوند بعضی مواقع با اضافه کردن اوره به دوغاب لعاب رویه می توان این مشکل را بر طرف کرد.

پوست پرتقالی:این حالت هنگامی که اسپری کردن لعاب با فشاری بیش از حد مورد نیاز صورت گیرد اتفاق می افتاد همچنین نزدیکی بیش از حد پیستوله به قطع نیز باعث بروز این حالت میشود.

خطوط ساحلی:در این حالت خطوط غیر منظمی که در اغلب موارد به طور غیر موازی امتداد یافته اند در اثر ته نشینی متناوب نمکهادر طول خشک شدن لعاب پدیدار می شوند.

خطوط مو مانند:در این حالت خطوط ظریف و اغلب موازی دیده می شوند که به سطح نفوذ کردهو خود را در لعاب رویه اشکار میسازد این عیب در اثر طراحی نا مناسب قطعه و یا نا مناسب بودن لعاب بوجود می ایدولی معمولا علت مواد اضافی موجود در محصول اولیه می باشد که دارای شکل نامناسب فیزیکی می باشند.

خطوط لودر:خطوط که در ورقه فولادی بوده با افزایش لعاب استری یا استفاده از لعاب استری سخت تر می توان این عیب را برطرف کرد

رسوب سولفات:به طور کلی حلالیت سولفاتها در لعاب ها بسیار کم می باشد در صورتیکه غلظت این مواد افزایش یابدباعث کاهش قابل ملاحظه تنش سطحیودر نتیجه ایجاد فرورفتگی در سطح لعاب میشود.

ترکهای مو مانند:این ترکها بر روی قطعات چدنی تو خالی که در انبساط حرارتی لایه لعاب داخلیبسیار بالاست اشکار می شوداین ترکها به خاطر صداهایی که هنگام سرد شدن قطعه ایجاد میکنند قابل تشخیص است.

در پایان باید گفت که سطوح فلزی باید کاملا تمیز شدهو عاری از هر گونه زنگ زدگی الودگی و ناخالصی گردندتنها بایستی از لعابهای مناسب و مطلوب استفاده گردد پوشش رویه باید تنش سطحی کمتری نسبت به پوششهای زیری خود داشته باشد برای لعابکاری قطعات چدنی انتخاب ضریب انبساط حرارتی مناسب بسیار حائز اهمیت است بطور کلی بهترین پوشش با ضخامت یکنواخت ان حاصل میشودباید به خاطر داشت شرایط خشک شدن وپخت  دقیقا بایستی بر اساس قطعهای که لعابکاری میشود انتخاب شود.   

 

 

 

 

 

 

فصل دوازدهم :مواد کمکی لعاب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                   

 

 

 

 

 

 

 

 

                                

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شمایی ازکوره های پیوسته

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                         

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 15:52 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره لعابکاری روی فلز,لعابکاری روی فلز,سیر تکاملی لعاب,

 

 

لعاب فلز

  مقدمه

    پیشرفت صنعت لعاب مرهون عوامل متعددی است که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود :

1 ) تولید ورق های سردنورد ویژه لعابکاری در دنیا و اخیراً در ایران .

2 ) استفاده از روش الکترواستاتیک و کاربرد لعاب به صورت لعاب ( خشک ) بدون نیاز به مراحل چربی زدایی .

3 ) کاربرد روز افزون تئوریهای علمی .

4 ) به ثمر نشستن تحقیقات محققین در واحدهای گوناگون و رو به گسترش لعابکاری .

5 ) تأسیس آکادمیهای مختلف آموزش لعابکاری و ایجاد زمینه های علمی آن در دانشگاه های مختلف دنیا و اخیراً در ایران .

     علاوه بر موارد فوق الذکر ، تأثیر عوامل اقتصادی را نیز بر صنعت لعابکاری نمی توان نادیده انگاشت ، چرا که امروزه تهیه ورق های مخصوص لعابکاری نسبت به گذشته سریع تر و با هزینه نازلتری صورت می گیرد و همچنین میزان اتلاف پودر لعاب و درصد ضایعات محصول در روش الکترواستاتیک بسیار ناچیز بوده و از طرفی میزان مصرف پودر در این روش بسیار کمتر از لعاب مصرفی در سایر روش ها می باشد و در کنار آن خطاهای فردی نیز به حداقل ممکن می رسد .

     در حال حاضر کشورهای آلمان ، انگلستان ، هلند ، بلژیک ، سوئیس و ترکیه از      تولید کنندگان عمده پودرهای لعاب الکترواستاتیک می باشند . البته در ایران نیز تحقیقاتی در زمینه تولید پودر لعاب صورت گرفته که امید می رود در آینده ای نزدیک ، نیاز به سایر کشورها در این زمینه به حداقل میزان خود برسد .

     قابل ذکر است که در خلال دهه های گذشته کاربرد لعاب به صورت مستقیم[1] ، یعنی بدون نیاز به لعابهای آستری [2] تنها بر سطوح کاملاً صاف و هموار امکان پذیر بوده ، اما امروزه به کمک روش های جدید استفاده از آن بی هیچ مشکلی بر قطعات فرم دار نیز رایج است .

از آنجایی که کیفیت محصولات لعابکاری شده به شدت تحت تأثیر نوع ورق و لعاب    می باشند ، امروزه با تولید ورق هایی با درصد کربن ناچیز و لعابهای مرغوب گام مؤثری در جهت تولید محصولاتی با کیفیت بهتر برداشته شده است .

     در حال حاضر لعابهای تولید شده از دوام ، استقامت و پایداری خوبی برخوردارند و همچنین میزان عناصر خارج شده از آنها در خلال عملیات پخت بسیار ناچیز است . این مسئله به ویژه در مورد موادی که کمتر در طبیعت یافت می شوند و از طرفی وجود و حفظ آنها در لعاب به منظور ایجاد خصوصیاتی ویژه ضروری است اهمیت خاصی پیدا    می کند .

امروزه حفاظت سطوح فلزی به کمک لعابکاری به گونه ای وسیع جایگزین سایر       روش های  حفاظتی فلزات از جمله آبکاری1 ، رنگ زدن و ... گردیده است ، چرا که لعابکاری سطوح فلزی نه تنها آنها را در مقابل عوامل مختلف فرسایش مانند خوردگی ، زنگ زدن و ... . حفاظت می کند بلکه سبب جلا ، زیبایی و شفافیت خاص در این سطوح می گردد و علاوه بر آن مشکلات شستشو و نظافت محصول را به حداقل ممکن        می رساند .

       لعابها به واسطه عایق بودن از ایجاد پیل های الکتروشیمیایی موضعی در سطوح فلزی ممانعت نموده و در نتیجه مانع خوردگی فلز می گردند . از طرف دیگر پایداری و مقاومت زیاد لعاب در برابر اکسیداسیون ( ترکیب با اکسیژن ) سطح فلز را در مقابل زنگ زدن به خوبی حفظ می کند .

       به غیر از موارد ذکر شده تلفیق صنعت لعابکاری با هنر ، انگیزه ، ذوق و سلیقه ، بشر قرن بیستم را به خلق آثاری بدیع که تحسین هر بیننده ای را بر می انگیزد واداشته که این عامل نیز سبب پیشرفت صنعت لعابکاری گردیده است .

تعاریف و سیر تکاملی لعاب

واژه لعاب " ENAMEL " ، ریشه لاتین داشته و از کلمه " Smaltum " مشتق شده است . این لغت بعدها در آلمان به صورت " Smalzan " در آمده و هنوز هم در ایتالیا به فرم " Smalto " وجود دارد . سرانجام در زبان فرانسه و همچنین با تلفظی مشابه در آلمان ، از لغت " email " برای بیان این واژه استفاده شد .

لعاب ، به جامدی شیشه گون که از ذوب یا گداختن مخلوطی از چندین ماده معدنی بدست می آید اطلاق می شود .

از نظر تاریخی برای اولین بار لعاب به منظور پوشش دادن فلزات طلا ، نقره و مس مورد استفاده واقع شد . این فلزات از زمان های قدیم شناخته شده بودند و به راحتی با لعاب دادن بر روی آنها جهت ساخت مدال ها و جواهرات سلطنتی به کار گرفته می شدند . باستان شناسان بر این باورند که اولین بار در سواحل مدیترانه و به طور دقیق تر در مصر و قبرس ، در طول دو قرن قبل از میلاد مسیح از لعاب استفاده می شده است .

بعد از این که شیشه کشف شد و بشر رنگ کردن و تزئین نمودن آن را آموخت به فکر استفاده از ماده ای شبیه به شیشه برای تزئین اشیایی که از فلز ساخته می شدند افتاد و بدین ترتیب لعاب تولد یافت 1. استفاده از لعاب این امکان را به بشر می داد تا رنگ طبیعی فلزات را درخشان تر جلوه دهد و بدین ترتیب به ارزش و زیبایی آنها بیفزاید .

برای اولین بار در قرن هیجدهم لعابکاری بر روی آهن به طور آزمایشی آغاز شد و با ظهور انقلاب صنعتی در اروپا و پس از آنکه آهن به گونه ای وسیع در دسترس قرار گرفت ، لعابکاری بر روی قطعات آهنی در مقیاس صنعتی از لعابکاری هنری که تا آن زمان وجود داشت متمایز گردید . شواهد موجود حاکی از آن است که در نیمه دوم همان قرن لعابکاری ظروف چدنی به طور موفقیت آمیزی در آلمان صورت گرفت و پس از دوره کوتاهی یعنی در سال 1764 ظروف چدنی در کارخانه های آلمانی                   Smelting  Konigsbronn به وسیله لعاب پوشش داده می شدند . در سوئد لعاب دادن به صفحات فلزی در سال 1782 انجام شد و گزارشاتی از کارخانه روسی Lauchhammer Works بیانگر این مطلب است که قطعات چدنی در سال 1785 در آنجا لعاب داده می شدند .

در خلال دورانی که ذکر آن رفت ، لعابکاری تنها بر اساس دانش تجربی صورت می گرفته است و هر کارخانه لعابکاری مطابق با دستور العمل های محرمانه خود که فقط در دست استادکاران بود کار می کرد و حتی اغلب این دستور العمل ها برای صاحبان آنها نیز به طور کامل شناخته نشده بودند . امروزه اکثر کارخانجات لعابکاری ، لعابها را از کمپانیهای ویژه خریداری نموده و با استفاده از روش های از پیش تعیین شده از آنها استفاده می کنند .

آهن به عنوان فلزی پایه همواره در معرض خطر خوردگی و زنگ زدن قرار دارد . از این رو استفاده از لعاب به عنوان محافظی در برابر خوردگی به اندازه کاربرد تزئینی آن ، منطقی تلقی می شود . علاوه بر آن لعاب چنان سطح مقاومی بر ظروف آهنی ایجاد می نماید که حتی در مجاورت تنشهای حرارتی نیز ، فلز را حفظ می کند .

خواص و کیفیت لعاب به طور مداوم بهبود و توسعه داده می شد و روش های تعدیل شده ای در زمینه توسعه لعاب اشیاء آهنی و افزایش قدرت چسبندگی لعاب به فلز به کمک ناهموار نمودن سطح آن بر روش های قبلی چیره گشته اند . در اواخر قرن گذشته به اهمیت قدرت پیوندی بعضی از اکسیدهای معین از جمله اکسید کبالت و نیکل پی برده شد . این اکسید ها امکان ایجاد سیستمی تقریباً تفکیک ناپذیر بین لعاب و آهن را فراهم می ساختند .

بنابر اظهار نظر کارشناسان مختلف ذخیره مواد خام آلی مورد نیاز برای تولید رنگها و پلاستیکها در اعماق زمین رو به اتمام است . این مواد آلی شامل نفت ، ذغال سنگ و گاز می باشند . منبع مواد خام تمامی لعابها پوسته زمین است و معادن مختلف موجود در آن سرشار از مواد اولیه مورد نیاز لعاب می باشند و آخرین برآوردها حاکی از پایان ناپذیر بودن این معادن است .

پلاستیکها و رنگ ها به عنوان پوشش محافظ سطوح فلزی با لعاب در رقابت می باشند ، ولی با توجه به پایان یافتن ذخائر مواد آلی در آینده ای نه چندان دور ، نهایتاً لعاب نقش برتری را در حفاظت از سطوح فلزی خواهد داشت و صنایع مختلف اجباراً باید در توسعه صنعت لعاب جدیت بیشتری به خرج دهند . با توجه به بی نظیر بودن کیفیت ظاهری لعاب و همچنین امکان ایجاد نقصان در تقاضای مصرف کنندگان نسبت به عرضه ، بعید به نظر نمی رسد که تقاضا به سوی محصولاتی با عمر طولانی تر متمایل گردد و در آن هنگام محصولات و قطعات لعابی نقش برتری ایفا خواهند کرد .

استفاده از مواد خام برای تهیه لعاب

در بین مواد معدنی که برای تولید و ساخت لعابها مورد استفاده قرار می گیرند ترکیبات بور از بیشترین اهمیت برخوردار می باشند . لعابهای جدید حاوی بیش از %25 اسید بوریک می باشند . وجود این مقدار اکسید بور در لعابهای آستری و رویه این امکان را فراهم می سازد که دو لایه با یکدیگر و در درجه حرارت بین 800 تا 850 درجه سانتیگراد پخته شوند . از طرفی در درجه حرارت های پایین در لعابهای محتوی بور ، ایجاد پیوند مناسب بین سطح فلز و لعاب امکان پذیر است . چنین لعابهایی ایجاد سطوح سالم و بدون نقص را نیز ، تضمین می کنند . وجود بور در لعاب به طور قابل توجهی از بروز عیوبی که به گونه ای اجتناب ناپذیر در قطعات لعابکاری شده مشاهده می شوند ، از قبیل لکه های خال ماری 1 و تاول زدگی2 جلو گیری می کند .

در حال حاضر از اکسید بور تنها در ترکیب لعابهایی که نیاز به مقاومت بالا در برابر اسیدها دارند ، مثل لعابهای مورد نیاز برای لوازم خانگی ، با نسبت های زیاد استفاده می شود.

از آنجایی که لازم است اشیاء لعابکاری شده دارای کیفیتی یکنواخت ، مناسب و پایدار باشند ، مواد خامی که برای ساخت لعابها مورد استفاده قرار می گیرند باید از خواص پایداری برخوردار باشند .

اکثر مواد خامی را که برای ساخت لعابها مورد استفاده قرار می دهند و مواد معدنی تشکیل داده اند .

تولید و ساخت لعاب

امروزه صنعت لعاب سازی پیشرفت قابل توجهی نموده و اکثر کارخانجات تولیدی با استفاده از دانش فنی ، تجهیزات و آزمایشگاه های مجهز قادر به تهیه و تدارک مواد اولیه مناسب خود هستند .

به طور کلی مواد اولیه مورد مصرف برای تولید لعاب فلز را می توان در دو دسته اصلی تقسیم بندی نمود :

دسته اول مواد معدنی هستند که بعد از استخراج ، عملیات شستشو و تغلیظ بر روی آنها انجام گرفته و پس از آرایش و دانه بندی با فرمول شیمیایی مشخص در اختیار سازندگان لعاب قرار می گیرند .

دسته دوم که سهم زیادی از مواد اولیه مورد مصرف لعاب را شامل می شوند ، مواد شیمیایی پروسس شده با فرمول شیمیایی دقیق هستند . این مواد معمولاً به صورت بسته بندی با ترکیب شیمیایی مشخص در اختیار سازندگان لعاب قرار می گیرند . در کارخانه های تولید لعاب ، مواد دقیقاً توزین شده و توسط مخلوط کن های مناسب و تا حد امکان به طور یکنواخت مخلوط می شوند .     

نگهداری مواد اولیه لعاب به شکل گرانول در مقایسه با فرم پودری مناسب تر است .

معمولاً لعابها را در درجه حرارت هایی بین 1200                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           تا 1350 درجه سانتیگراد ذوب نموده تا مواد خام موجود در آنها تشکیل مخلوط یکنواختی بدهند . در صورت استفاده از کوره های دوار عملیات ذوب به صورت ناپیوسته صورت می گیرد . ( تصویر ( 3 ـ 1 ) نمونه ای از کوره های دوار را نشان می دهد . )

از ذوب مواد داخل کوره ، مواد مذاب را به مجرد خارج شدن وارد آب سرد نموده و در نتیجه به علت شوک حرارتی وارد شده مواد به شکل گرانولهایی در آمده که نهایتاً آنها را خشک می نمایند .

به منظور تولید لعاب به صورت انبوه از سیستمهای پیوسته استفاده می شود . در این روش مواد خام از یک طرف وارد کوره شده و از طرف دیگر مواد مذاب خارج شده را از بین غلطکهایی که در داخل آنها جریان آب سرد جاری است عبور می دهند . صفحات نازک ایجاد شده لعاب پس از خرد شدن به عنوان محصول عمل و تحت عنوان " پولک لعاب1 " به بازار می شوند . ( تصویر ( 3 ـ2) شمایی از کوره های پیوسته ذوب لعاب می باشد .)

سوخت مورد استفاده برای کوره های معمولاً نفت یا گاز می باشد . البته از آنجایی که لعابها در حالت مذاب هادی جریان الکتریسیته می باشند ، امروزه از کوره های الکتریکی نیز جهت ذوب لعابها استفاده می شود .

معمولاً جهت ذوب مقادیر کم تا متوسط لعابها از کوره های باکسی یا دوار که نوع ویژه ای از کوره ها می باشند استفاده می شود و برای تولید مقادیر بیشتر ، استفاده از کوره های ذوب پیوسته بهتر و مناسب تر از انواع دیگر است . با توجه به تماس مواد مذاب با جداره داخلی کوره ها ، انتخاب با کیفیت مناسب توصیه می گردد .

اصول چسبندگی لعاب به فلز

لعاب تحت شرایط مطلوب پخت با فلز پایه ترکیبی حقیقی ایجاد می کند و به گونه ای تفکیک ناپذیر به فلز می چسبد ، در نتیجه امکان خوردگی فلز تحت هر شرایط محیطی به حداقل ممکن می رسد . از آنجایی که پوشش های لعابی عایق جریان الکتریسیته هستند از تشکیل پیل های گالوانیک 1 در سطح فلز جلوگیری کرده و از این لحاظ نیز امکان خوردگی فلز وجود ندارد .

به سبب خواص ویژه لعاب در حفاظت از فلزات در مقابل خوردگی ، این ماده از سایر حفاظت کننده ها از جمله مواد صیقل دهنده ، پلاستیکها و پوشش های فلزی گالوانیک متمایز شده است .

لعابکاری مرسوم امروزی که لعاب در دو لایه آستری و رویه بر سطح فلز پوشش داده    می شود استفاده از وان نیکل برای دستیابی به پیوندی خوب دیگر متداول نیست ، چرا که پوشش آستری نیکل لازم جهت پیوند لعاب به فلز را فراهم می کند . با این وجود همیشه استفاده از وان نیکل فواید زیادی برای لعابکاران در بر داشته و به همین علت برای مدت های طولانی استفاده از نیکل قسمتی از فرآیند شستشو بوده است .

استفاده از پوشش های نیکل به دو منظور صورت می گیرد :

اول : تشکیل پیوند بهتر بین لعاب آستری و فلز ، دوم : حذف گازهای نامطلوبی که در حین واکنش ها ایجاد می شوند .

لعابهای آستری

اولین لایه لعابی که سطح فلز را پوشش می دهد اصطلاحاً لعاب آستری2 نام دارد . این لعاب می بایستی از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دارای کیفیت استاندارد بوده تا ضمن ایجاد چسبندگی مناسب با سطح فلز هیچ گونه عیبی را در مراحل بعدی لعابکاری موجب نگردد ، چرا که نوع لعاب آستری به شدت کیفیت لعاب رویه تأثیر گذاشته و چه بسا بسیاری از عیوبی که در سطح لعاب رویه آشکار می شوند ناشی از عدم کاربرد صحیح لعاب آستری و یا نامرغوب بودن آن می باشد .

رنگ لعابهای آستری به دلیل وجود اکسید های کبالت و نیکل که برای ایجاد چسبندگی بین لعاب و فلز به آنها افزوده می شود عمدتاً تیره بوده و درجه حرارت پخت آنها نسبت به لعابهای رویه بیشتر می باشد . از این رو امکان ذوب مجدد لعاب آستری به هنگام پخت لعاب رویه وجود ندارد .

برای افزایش نقطه ذوب لعابهای آستری می توان به مخلوط آنها در آسیاب مواد دیر گداز اضافه نمود که معمول ترین آنها کوارتز1 می باشد .

لعابهای آستری مخصوص ورق های فولادی

این لعابها به منظور پوشش دادن ورق های فولادی مورد استفاده قرار می گیرند . یکی از ویژگی های این لعابها این است که اگر پیوند بین لعاب و فلز به طور کامل بر قرار گردد خروج تمامی گازهای حاصل از واکنش های ناشی از پخت ضروری نمی باشد .

به طور خلاصه می توان گفت که یک لعاب آستری خوب می بایستی دارای ویژگی های به شرح زیر باشد :

1 ـ ایجاد اتصال مناسب با سطح فلز

2 ـ گسترده بودن دامنه پخت

3 ـ هیچگونه عیبی از جمله تاول ، لکه های خال ماری ، پریدگی فلس مانند ، پارگی ، شکستگی لعاب و غیره ایجاد ننماید .

لعابهای آستری مخصوص برای قطعات اسید کاری نشده

اگر در تعداد معدودی از کارخانه ها بنا به دلایل اقتصادی و یا مشکلاتی که در زمینه خروج پساب و فاضلاب صنعتی وجود دارد عملیات شستشو بدون مرحله اسید شویی انجام شود و فرآیند شستشو تنها شامل چربی زدائی از قطعات باشد ، باید توجه داشت که قطعات کاملاً عاری از هر گونه زنگ شوند در غیر این صورت لکه های زنگ در خلال عملیات پخت لعاب آستری بی ضرر نخواهد بود . بنابراین در این گونه موارد توصیه می گردد از      لعابهای آستری ویژه ای که حل نمودن اکسید های آهن و همزمان حمله سریع آنها به سطح فلز را تضمین نمایند استفاده شود .

لعابهای آستری مخصوص چدن

از آنجایی که عناصر تشکیل دهنده قطعات چدنی خود امکان ایجاد پیوند بین لعاب و چدن را فراهم می سازند ، در ترکیب لعابهای چدن نیازی به اکسیدهای پیوندی       نمی باشد و تنها به منظور اطمینان از پخت کامل لعاب و همچنین خروج تمامی گازهای ناشی از ذوب باید از لعابهای آستری نوع سخت با درصد بالایی از اکسید سلیسیم به همراه نوعی آستری متخلخل استفاده نمود . معمولاً برای پخت لعاب قطعات چدنی و دستیابی به کیفیت مطلوب ، از کوره های باکسی استفاده می شود .

از آنجایی که برای ایجاد چسبندگی لازم بین فلز و لعاب وجود بعضی از اکسیدها از جمله نیکل و کبالت ضروری است و از طرفی وجود این اکسیدها سبب تیره شدن لعاب        می گردد ، برای ایجاد رنگهای روشن لایه دومی از لعاب بر روی پوشش آستری اعمال    می شود که این لایه تحت عنوان " لعاب رویه " قلمداد می گردد .

لعابهای شفاف1 و نیمه شفاف2

این لعابها از مدت ها پیش شناخته شده اند و به عنوان لعابهای رویه مورد استفاده قرار می گرفتند . امروزه تنها برای ساخت لعابهای رنگین استفاده می شوند .

لعابهای سفید تیتانیوم

این دسته از لعابها جزء مهم ترین لعابهای خود رنگ سفید یا اصطلاحاً اپک می باشند . در ترتیب اصلی این لعابها مقدار معینی اکسید تیتانیوم وجود دارد . ظرفیت حلالیت این اکسید در لعاب مذاب محدود بوده و بستگی به درجه حرارت ذوب دارد .

لعابهای ماژولیکا 3

این نوع لعابها منحصراً توسط یونهایی که هر یک نمایانگر ویژگی های یک رنگ طبیعی می باشند رنگین شده اند و در واقع از خود هیچ رنگ مشخصی ندارند . خصلت ویژه این لعابها ایجاد رنگهایی با شدت های مختلف است و شدت رنگ در این     لعابها تحت تأثیر ضخامت و رنگ لعاب زمینه قرار دارد .

لعابهای آنتیموان

امروزه استفاده از این لعابها به دلیل خطرات ناشی از سمی بودنشان به ندرت صورت می گیرد و فقط اشیایی را که در تماس مستقیم با مواد غذایی نیستند می توان توسط این لعابها پوشش داد .

لعابهای زیر کونیوم

این لعابها به طور موفقیت آمیزی در فرآیندهای پودری به ویژه برای لعابکاری لولزم بهداشتی مانند دستشوئی ها و وانهای حمام برای مدت های طولانی مورد استفاده قرار می گرفتند .

مقاومت این لعابها در برابر قلیاها و شوینده ها قابل توجه می باشد .

لعابهای بی واسطه ( مستقیم1 )

همانگونه که از نام این نوع لعابها استنباط می شود سطح ورق های فولادی مستقیماً توسط این لعابها پوشش داده شده و بعد از خشک شدن پخته می شوند . از این رو لعابهای بی واسطه باید دو وظیفه را ایفا نمایند : اولاً باید به عنوان لعاب آستری یک پیوند مناسب بین ورق فولاد و لعاب ایجاد کنند ، همچنین خروج آسان و سریع گازهای ناشی از واکنش های پخت را تضمین نمایند . ثانیاً باید تمامی خصوصیات لعاب رویه از جمله رنگ ، جلا و مقاومت شیمیایی را دارا باشند .

آماده سازی لعاب ـ آسیابها

اولین و اساسی ترین مرحله در لعابکاری ، آماده سازی لعاب می باشد . به این منظور عملیات خرد کردن ( ساییدن و نرم کردن ) دانه های لعاب برای ایجاد اندازه مناسب ذرات در آسیابهای گلوله ای 2 ویژه ، به دو روش صورت می گیرد : روش اول : عملیات آسیاب کردن ( آماده نمودن دو غاب لعاب ) به روش خیس ( تر ) . روش دوم : فرآیند آسیاب کردن ( آماده نمودن پودر لعاب ) به روش خشک . منحصراً عملکرد این گونه آسیاب ها بررسی می شود .

آسیاب های گلوله ای

این آسیاب ها معمولاً استوانه ای شکل می باشند و به کمک دو یاتاقان دو شاسی A شکل حول محور خود می چرخند . جداره خارجی این آسیاب ها از فولاد مقاوم ساخته شده و تابع طول ، قطر و تعداد دور خاص هستند .

( تصاویر( 6 ـ1 ) و (6 ـ2 ) )

با در نظر گرفتن حجم این آسیاب ها مقدار معینی گلوله با اندازه های متناسب به درون آنها ریخته می شود . عمدتاً جنس این گلوله ها از سنگ های سیلیسی یا چینی سخت   می باشد1 .

مقدار گلوله ها باید 45 % و حداکثر 55 % از حجم آسیاب را اشغال نماید . معمولاً   گلوله هایی که در آسیاب ها استفاده می شوند قطرهای متفاوت دارند . عموماً اندازه قطر گلوله ها با حجم آسیاب متناسب است .

آب

آب یکی از مهم ترین مواد کمکی در تهیه لعاب ( به روش خیس ) می باشد و در بین مواد کمکی بیشترین میزان را داراست ، از این رو براحتی بر کیفیت لعاب تأثیر          می گذارد .

ورق فولادی

فولاد در واقع آهنی است که کمتر 8/1 درصد کربن دارد . البته ممکن است میزان کربن موجود در آن کمتر از این مقدار هم باشد . میزان کربن موجود در ورق های فولادی که برای لعابکاری استفاده می شوند کمتر از 1/0 درصد است .

چدن

قطعه چدنی مورد استفاده در فرآیند لعابکاری معمولاً از چدن خاکستری است . به طور نسبی چدن قسمت اعظمی از عناصر آلیاژی را در بردارد .

عملیات مقدماتی بر ورق های فولادی

ورق های فولادی که برای ساخت قطعات فلزی به کار گرفته می شوند معمولاً دارای یک لایه چربی می باشند . در کارخانه های ورق سازی هنگام فرآیند نورد سرد به منظور سهولت کار غلتکها و همچنین محافظت ورق از موقع تولید تا هنگام مصرف ، سطح ورق ها را با این چربی که ممکن است یکی از انواع روغن ها باشد آغشته می نمایند و قابل ذکر است که یکی از فرآیندهای ضروری در تولید این گونه ورق ها می باشد .      ورق هایی که به این روش تولید می شوند اصطلاحاً به ورق های نورد سرد روغنی موسومند . همچنین قطعاتی که از این ورق ها ساخته می شوند در خلال عملیات تولید ممکن است نیاز به افزودنیهای روغنی مجازداشته باشند ضمن این که گرد و غبار و ضایعات محیط نیز امکان جذب در روغن موجود در سطح ورق را دارند ، علاوه بر آن بعضی از قطعات در فاصله بین فلزکاری تا زمان لعابکاری دچار زنگ زدگی نیز می شوند بنابراین قبل از انجام عملیات لعابکاری سطح قطعات باید عاری از تمامی آلوده کننده ها گردد .

عملیات مقدماتی که بر روی قطعات فلزی انجام می شود شامل چربی زدایی ، زنگ زدائی ( اسید شویی ) و برای لعابکاری های بی واسطه وان نیکل می باشد . البته در بین هر یک از مراحل آبکشی با آب هم وجود دارد . نهایتاً مرحله خنثی سازی و عملیات پیشگیری از زنگ زدن بر روی قطعات صورت می گیرد .

چربی زدایی 1

برای چربی زدائی از سطوح فلزی معمولاً از سه روش مختلف استفاده می شود که عبارتند از :

الف ) چربی زدائی با استفاده از سوزاندن لایه های چربی سطح ورق

ب ) استفاده از بخارات حلال های چربی گیر .

ج ) استفاده از چربی گیرهای قلیایی گرم .

روش متداول چربی زدائی در صنعت لعابکاری استفاده از یکسری وانهای حاوی چربی گیرهای قلیایی گرم می باشد . در این وانها محلول 5 درصد از یک چربی گیر تجارتی وجود دارد که عمدتاً شامل سیلیکاتهای سدیم ، سودااش ، کاستیک سودا و در بعضی موارد فسفات سدیم می باشد . علاوه بر آن در ترکیب چربی گیرها موادی وجود دارند که عامل فعال سازی سطح می باشند این مواد تحت عنوان surfactants شناخته شده اند 2. عوامل مرطوب کنندگی و امولسیون کننده ها از جمله این موادند که در ترکیب        چربی گیرها مورد استفاده قرار می گیرند .

اساس عمل چربی زدائی بر مبنای یک سری فعل و انفعالات فیزیکی و شیمیایی         می باشد . بسیاری از روغن ها و چربی ها به وسیله قلیاها تجزیه شده و صابونی 3        می گردند . روغن های معدنی به کمک مواد شیمیایی موجود در وانها از سطح فلز جدا شده و به صورت ذرات سوسپانسیون در محلول در می آیند .

در کارخانه های مدرن معمولاً از سه و یا حداقل دو وان چربی گیر استفاده می کنند . اگر مواد چربی گیر در اولین وان به اتمام برسد در مدت پر کردن مجدد آن تا هنگامی که وان اولیه پر شود از وان دوم به جای وان اول و از وان سوم به جای وان دوم جهت چربی زدائی قطعات استفاده می شود بدین ترتیب مصرف مواد شیمیایی کمتر می گردد .

همه وان های چربی گیر باید به طور مرتب ( حداقل یک بار در روز ) بازرسی گردند . آنالیز وان های چربی گیر بر روی مواد قلیایی موجود در آنها انجام می شود . معمولاً محدوده PH وان های چربی گیر بین 12 و 13 باید باشد .

بعد از مرحله چربی زدایی قطعات باید حداقل دو بار توسط آب شسته شود شوند . این عملیات می تواند به وسیله وان های آبکشی صورت گیرد . اولین آبکشی توسط آب گرم ( حداکثر 60 درجه سانتیگراد ) و دومی با آب سرد انجام می شود . آبکشی گرم چربی های امولیسیونی جامد رسوب داده بر سطح فلز و همچنین باقیمانده های مواد چربی گیر را از سطح فلز پاک می کند ، زیرا وجود این مواد در مرحله زنگ زدائی مسئله ساز می باشد .

زنگ زدائی1 ( اسید شویی )

شستشو با اسید ( زنگ زدائی ) به منظور زدودن زنگ زدگیهای موجود در سطح قطعات بعد از مرحله چربی زدائی و همزمان زبر نمودن سطح ورق صورت می گیرد . ناهمواری سطح ورق به ویژه برای لعابکاری آستری و لعابهای بی واسطه از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

اسید سولفوریک

بیشتر تجهیزات اسید شویی جدید از اسید سولفوریک به منظور زنگ زدائی از قطعات استفاده می کنند .

مزیت برتر شستشو با اسید سولفوریک نسبت کلریدریک این است که زمان شستشو با اسید سولفوریک را می توان با افزودن میزان بیشتری از اسید و یا افزایش درجه حرارت تنظیم نمود .

 وان نیکل

اگر لعابکاری با لعابهای سفید بی واسطه انجام شود بعد از مرحله اسید شویی عملیات دیگری به نام وان نیکل صورت می گیرد . در این مرحله از وانی استفاده می شود که حاوی محلول داغی از سولفات نیکل اسیدی شده ( عمدتاً با غلظت 6 تا 11 گرم بر لیتر ) می باشد .

خنثی سازی

پس از مرحله وان نیکل قبل از این که قطعات لعابکاری شوند نیاز به یک مرحله خنثی سازی می باشد .

آخرین مرحله عملیات آماده سازی قطعات ، خشک کردن آنها است که توسط جریان هوای گرم صورت می گیرد .

 در کارخانه های مدرن برای عملیات مقدماتی بر ورق ها ، بیش از 8 کابین مختلف وجود دارد .

لعابکاری به روش خیس 1

 امروزه لعابکاری خیس معمولاً به پنج روش غوطه وری ( دیپ کاری ) ، پیستوله کاری ، الکترواستاتیک ، الکتروفورتیک ونیز استفاده از خلاء صورت می گیرد . هر یک از این    روش ها کاربرد ویژه ای داشته و معایب و فواید مخصوص به خود را در بر دارند .

برای لعاب دادن قطعات بزرگتر مانند اجاقهای خوراک پزی نیز ، استفاده از روش دیپ توصیه شده است .

امروزه در مخازن دیپ الکترو پمپهایی نصب می گردد که به طور مداوم لعاب را در مخزن به گردش در می آورد و در نتیجه از ته نشین شدن ذرات آن جلوگیری می نماید . از آنجایی که ضایعات لعاب در روش دیپ بسیار پایین می باشد در صورتی که استفاده از آن میسر باشد نسبت به سایر روش های لعابکاری مقرون به صرفه تر است و استفاده از آن بر سایرین ترجیح داده می شود .

استفاده از خلاء در روش غوطه وری

این تکنیک در واقع روشی است که با تغییر در کاربرد روش دیپ حاصل شده و اصطلاحاً به روش تکنیک خلاء موسوم می باشد و معمولاً برای لعاب کردن قسمت های داخلی ظروف تو خالی با حجمهای بزرگ ( مثلاً دیگ های بخار ) به کار گرفته می شود .

پیستوله کاری

از آنجایی که در بعضی از قطعات دیپ شده اشکالاتی مشاهده می شود توصیه می گردد که برای لعابکاری قطعات مسطح و بدون خلل و فرج از روش پیستوله کاری ، استفاده شود . در روش های متداول پیستوله کاری لعاب را به کمک هوای فشرده و پیستوله در سطح قطعه اسپری می نمایند . معمولاً پیستوله ها به دو دسته مخزن دار و بدون مخزن تقسیم بندی می شوند . پیستوله های مخزن دار جهت مقادیر کم لعاب و پیستوله های بدون مخزن که با شیلنگ های مخصوص از مخازن بزرگتر تغذیه می شوند ، جهت مقادیر زیاد لعاب مورد استفاده قرار می گیرند . این تجهیزات به منظور تقویت اسپری کردن قطعاتی که لبه های قائم آن قبل و یا بعد اسپری شوند ـ در جائی که سطوح اصلی به طور اتوماتیک پوشش داده شده اند ـ مورد استفاده واقع می شوند . یک پیستوله اتوماتیک افقی دستگاهی است که یک یا چند پیستوله به آن متصل شده و برای اسپری کردن سطح افقی قطعات لعاب را به طور عمودی از بالا بر روی قطعات اسپری می نماید و به کمک حرکات رفت و برگشتی پوشش یکنواختی ایجاد می کند . البته سطوحی که دارای زوایای قائمه هستند باید به طور جداگانه قبل و یا بعد از اسپری کردن قطعه پوشش داده شوند .

برای اجسام تو خالی مانند وسایل آشپزی ، دستگاه های اتوماتیکی وجود دارند که قسمت های داخلی و خارجی قطعات را در حالی که بر روی سینیهای چرخان قرار گرفته اند لعاب می کنند .

الکترواستاتیک به روش خیس

تلاش های انجام شده در زمینه کاهش ضایعات روش پیستوله کاری منجر به توسعه روش الکترواستاتیک1 گردید .

الکتروفورتیک2

یکی دیگر از کاربردهای لعابکاری به روش فرایند الکتروفورتیک می باشد . در این قطعات به ویژه قطعات تخت ، بدون عبور از مرحله چربی زدایی مستقیماً وارد کوره شده و فقط نیاز به یک کانویر برای انتقال به کوره می باشد .

لعابکاری به روش خشک 3

لعاب دادن به روش خشک تنها برای قطعات کوچکی که قبلاً توسط لعاب آستری پوشش داده شده اند مورد استفاده قرار می گیرد . در این روش قطعه را در یک کوره کوچک حرارت داده و سپس با انبر های مخصوصی آن را خارج می نمایند و در حالی که هنوز گداخته است توده ای از پودر لعاب را به سطح قطعه می پاشند . در این حالت لعاب به سرعت ذوب می گردد و بعد از چند ثانیه لایه ای نرم و درخشان بر قطعه ایجاد می شود .

پخت لعاب

پخت لعاب آخرین مرحله عملیات لعابکاری می باشد . در خلال فرایند پخت ، لعاب پوشش داده شده بر روی ورق با ایجاد یک پیوند قوی به سطح فلز چسبیده و ایجاد یک لایه کاملاً صاف و هموار می نماید . دما و زمان پخت از خصوصیات ویژه هر لعاب      می باشد . علاوه بر این ها نوع کوره ، سرعت حرارت دهی ، شرایط طبیعی و نوع ورق فولادی مورد استفاده از جمله عوامل مؤثر بر شرایط پخت لعاب می باشند .

بر اساس روش کار دو گروه کوره شناخته شده اند :

1 ـ کوره های شارژی1 ،

2 ـ کوره های پیوسته ،

بر اساس سوخت مصرفی نیز ، سه نوع کوره وجود دارد :

1 ـ کوره های گاز سوز ،

2 ـ کوره های نفت سوز ،

3 ـ کوره های الکتریکی ،

کوره های شارژی

کوره های شارژی فرم ساده ای از کوره های باکسی بوده که در آنها تعداد مشخصی از قطعات به منظور پخت لعاب وترد کوره شده و تا کامل شدن فرایند پخت در داخل کوره باقی می مانند .

در عمل کوره های باکسی با وجود پر هزینه بودن هنوز هم بهترین نوع کوره های پخت لعاب می باشند .

کوره های پیوسته

خصوصیت ویژه این کوره دارا بودن یک منطقه پخت است که دو انتهای آن باز بوده و قطعه با سرعت ثابت از میان آن می گذرد .

دو فرم کلی از کوره های پیوسته وجود دارد : کوره های مستقیم و کوره های U شکل .

کوره های پیوسته مستقیم

این کوره ها دارای یک کانویر افقی بوده و بیشتر برای قطعاتی که دارای سطح زیادی   می باشند مانند تخته سیاه مدارس و یا پانلهای ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند .

کوره های پیوسته U شکل

امروزه کوره های U شکل که دارای منطقه پخت به شکل U می باشند . نوع استاندارد کوره ها برای پخت لعاب می باشند .

کنترل کیفی محصول نهایی

معمولاً بازرسی نهایی قطعات لعاب شده به صورت چشمی انجام می پذیرد . این بازرسی ها در آزمایشگاه های ویژه ای که به همین منظور در واحدهای سازنده لعاب       ( و بعضاً در کارخانه های لعابکاری ) در نظر گرفته شده اند انجام می شود .

رنگ و درخشندگی

بررسی عیوب قطعات لعاب شده

علت بسیاری از عیوبی که در قطعات لعابکاری شده مشاهده می شوند تشکیل ناخواسته و بیش از حد بعضی گازها می باشد .

معایبی که به خاطر کاربرد نادرست آشکار می شوند به راحتی تشخیص داده شده و بر طرف می گردند ، ولی تعیین و بررسی علت عیوبی که به خاطر ناخالصیها به وجود     آمده اند  بسیار مشکل تر می باشد . در هر حال در صورت تشخیص علت عمل اصلاحی می تواند انجام شود . بسیاری از عیوب نیز ، مربوط به خود ورق فولادی مورد استفاده    می باشد که در این زمینه با انجام آزمایشات متالوگرافی به راحتی می توان علت ایجاد عیوب را تشخیص داد . ورق فولادی مورد استفاده ممکن است دارای رگه ها و یا    پوسته هایی باشد . همچنین وجود تاول ها و یا خم شدگی ها و فرورفتگی و ... نیز دور از انتظار نمی باشد .

تاول زدگی ، جوش زدگی ، سوراخ های نیش سوزنی ، فرو رفتگی ها ، سوختگی ، پریدگیهای فلس مانند ، پریدگیهای براق ، پریدگی ، لکه های خال ماری ، ترک خوردگی ، پوست پرتغالی ،خطوط ساحلی ،خطوط مومانند،خطوط لودر،رسوب سولفات، ترکهای مو مانند

 

 

              

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 15:47 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره لعاب فلز,لعاب فلز,پخت لعاب,

 

 

کوره های القایی

کوره های القایی در مقایسه با کوره های سوخت فسیلی دارای مزایای فراوانی از جمله دقت بیشتر ، تمیزی و تلفات گرمایی کمتر و ... است . همچنین در کوره هایی که در آنها از روشهای دیگر ، غیر القاء استفاده می شود ، اندازه کوره بسیار بزرگ بوده و در زمان راه اندازی و خاموش کردن آنها طولانی است . عبور جریان از یک سیم پیچ و استفاده از میدان مغناطیسی برای ایجاد جریان در هسته سیم پیچ ، اساس کار کوره های القایی را تشکیل می دهد . در این کوره ها از حرارت ایجاد شده توسط تلفات فوکو و هیسترزیس برای ذوب فلزات یا هرگونه عملیات حرارتی استفاده می شود .

نخستین کوره القایی که مورد بهره برداری قرار گرفت از شبکه اصلی قدرت تغذیه میشد و هیچگونه تبدیل فرکانسی صورت نمی گرفت . با توجه به اینکه افزایش فرکانس تغذیه کوره موجب کاهش ابعاد آن و بالا رفتن توان (تلفات) می شود ، برای رسیدن به این هدف ، در ابتدا منابع تغذیه موتور ژنراتوری مورد استفاده واقع گردید . هر چند با این منابع می توان فرکانس را تا حدودی بالا برد ، ولی محدودیت فرکانس و عدم قابلیت تغییر آن و در نهایت عدم تطبیق سیستم تغذیه با کوره ، دو عیب اساسی این سیستمها به شمار میرفت . با توجه به این معایب ورود عناصر نیمه هادی به حیطه صنعت موجب گردید منابع تغذیه استاتیک جایگزین منابع قبلی شوند .

در سال ۱۸۳۱ میلادی مایکل فارادی (Faraday) با ارائه این مطلب که اگر از سیم پیچ اولیه ای جریان متغیری عبور کند ، در سیم پیچ ثانویه مجاورش نیز جریان القاء میشود ، تئوری گرمایش القایی را بنا نهاد . علت اصلی این پدیده القاء ، تغییرات شار در مدار بسته ثانویه است که از جریان متناوب اولیه ناشی میشود . نزدیک به یکصد سال این اصل در موتورها، ژنراتورها ، ترانسفورماتور ها ، وسایل ارتباط رادیویی و ... بکار گرفته می شد و هر اثر گرمایی در مدارهای مغناطیسی به عنوان یک عنصر نا مطلوب شناخته می شد . در راستای مقابله با اثرات حرارتی در مدارهای مغناطیسی و الکتریکی از سوی مهندسین گامهای موثری برداشته شد . آنها توانستند با مورق نمودن هستهِ مغناطیسی موتورها و ترانسفورماتورها ، جریان فوکو(Eddy Current) را که عامل تلفات حرارتی بود مینیمم نمایند .

به دنبال آزمایشات فارادی ، قوانین متعددی پیشنهاد شد . قوانین لنز (Lenz) و نیومن (Neuman) نشان دادند که جریان القاء‌ شده با شار القایی مخالفت کرده و به طور مستقیم با فرکتنس متناسب می باشد . فوکو (Focault) در سال ۱۸۶۳ در مقاله ای تحت عنوان "القاء جریان در هسته" (The Induction Of Current in Cores) که توسط هویساید (Heviside) منتشر گردید نظریه ای راجع به جریان فوکو ارائه داد و در رابطه با انتقال انرژی از یک کویل به یک هسته توپر بحث نمود . علاوه بر افراد فوق ، تامسون (Thomson) نیز در ارائه نظریه گرمایش از طریق القاء سهم بسزایی داشت .

در اواخر قرن نوزدهم استفاده از تلفات فوکو و هیسترزیس به عنوان منبع گرمایش القائی از طرف مهندسین مطرح شد . همچنین در اوایل قرن اخیر در کشورهای فرانسه ، سوئد و ایتالیا بر اساس استفاده از خازنهای جبران کننده توان راکتیو پیشنهاداتی برای کوره های القایی بدون هسته ارائه شد . در این پیشنهادات بیشتر ذوب فلزات در فرکانسهای میانی مورد نظر بود .

دکتر نورث روپ (Northrup) ایده کوره با فرکانس میانی را برای موارد صنعتی گسترش داد . در روزهای نخستین ، بر اثر نبود امکانات از جمله خازنهای با ظرفیت کافی و قابل اطمینان ، توسعه و پیشرفت متوقف شد . بعدها در سال ۱۹۲۷ کمپانی کوره های الکتریکی (Electrical Furnace CO. [EFCO.]) نخستین کوره الکتریکی با فرکانس میانی را در شفیلد انگلستان و به منظور آهنگری و گرمادهی موضعی فلزات جهت اتصال به یکدیگر ، نصب کرد . بعد از این ، تعداد و اندازه این کوره ها رو به افزایش گذاشته است . لازم به ذکر است که مزیتهای دیگر کوره های القایی همچون دقت زیاد برای گرم کردن تا عمق مورد نظر و حرارت دادن نواحی سطحی در طی پیشرفتهای بعدی ( در سالهای جنگ جهانی دوم ) بیشتر آشکار شد . در گرمایش القایی عدم نیاز به منبع خارجی گرم کننده ، تلفات گرمایی کمتر شده و تمیزی شرایط کار تامین میگردد . در این روش همچنین نیازی به تماس فیزیکی بار و کویل نبوده و علاوه بر این چگالی توان بالا در مدت زمان گرمایش کم به آسانی قابل دسترس می باشد .

در ابتدا کوره های القایی مستقیماً از شبکه قدرت تغذیه می شدند که بنوبه خود گام موفقی در استفاده از توان الکتریکی جهت عملیات حرارتی بحساب میآمد .

از آنجائیکه تلفات فوکو و هیسترزیس با فرکانس نسبت مستقیم دارند و اینکه ابعاد کویل کوره با بالا رفتن فرکانس کاهش می یابد ، مهندسین به فکر تغذیه کوره در فرکانسهای بالاتر از فرکانس شبکه قدرت افتادند . اولین قدم در این راه استفاده از فرکانسهای دو برابر و سه برابر که از هارمونیکهای دوم و سوم بدست می آمدند ، بود .

این هارمونیکها بر خلاف طبیعت مخرب خود در این نوع کاربرد سودمند تشخیص داده شدند . پائین بودن راندمان در استفاده از هارمونیکهای فوق موجب گردید طراحان روش دیگری را مورد استفاده قرار دهند در این مرحله سیستم موتورـژنراتور توسعه یافت که با استفاده از این سیستم توانستند فرکانس تغذیه را تا صدها هرتز افزایش دهند . در کوره های القایی افزایش فرکانس باعث کاهش عمق نفوذ جریان القایی میگردد لذا در عملیات حرارتی سطحی که سختکاری سطح فلز ، مورد نظر می باشد از کوره های القایی با فرکانس بالا استفاده می شود . با ورود عناصر نیمه هادی مانند تریستورها ، ترانزیستورها و موسفت ها به حیطه صنعت محدودیت فرکانس و عدم تغییر آن ، در تغذیه کوره ها مرتفع شد .

▪ از لحاظ سیستم قدرت میتوان سیستمهای القایی را به چهار دسته اساسی تقسیم نمود :

الف ) سیستمهای منبع (Supply Systems)

در این سیستمها که فرکانس کار آنها بین ۵۰ تا ۶۰ هرتز و ۱۵۰ تا ۵۴۰ هرتز می باشد احتیاجی به تبدیل فرکانس نیست و با توجه به فرکانس کار ،‌ عمق نفوذ جریان زیاد بوده و حدود ۱۰ تا ۱۰۰ میلیمتر می باشد . همچنین مقدار توان لازم تا حدود چندین صد مگا وات نیز میرسد .

ب ) سیستمهای موتورـژنراتور (Motor-Generator Systems)

فرکانس این سیستمها از ۵۰۰ هرتز تا ۱۰ کیلو هرتز می باشد . در این سیستمها تبدیل فرکانس لازم بوده و این عمل بوسیله ژنراتورهای کوپل شده با موتورهای القایی صورت می پذیرد . همچنین در این سیستمها توان به وسیله ماشینهای ۵۰۰ کیلو وات تامین میگردد و برای بدست آوردن توانهای بالاتر ،‌ از سری کردن ماشینها استفاده میشود . عمق نفوذ در این سیستمها به خاطر بالاتر بودن فرکانس نسبت به سیستمها منبع ، کمتر بوده و در حدود ۱ تا ۱۰ میلیمتر است .

ج ) سیستمهای مبدل نیمه هادی (Solid-State Converter Systems)

در این سیستمها فرکانس در محدوده HZ۵۰۰ تا KHZ‌ ۱۰۰ بوده و تبدیل فرکانس به طرق گوناگونی صورت میپذیرد . در این سیستمها از سوئیچهای نیمه هادی استفاده میشود و توان مبدل بستگی به نوع کاربرد آن تا حدود MW۲ میتواند برسد .

د ) سیستمهای فرکانس رادیویی (Radio-Frequency System)

فرکانس کار در این سیستم در محدوده KHZ۱۰۰ تا MHZ۱۰ می باشد . از این سیستمها برای عمق نفوذ جریان بسیار سطحی، در حدود ۱/۰ تا ۲ میلیمتر استفاده می گردد و در آن از روش گرمایی متمرکز با سرعت تولید بالا استفاده میگردد .

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 15:45 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره کوره های القایی,کوره های القایی,انواع سیستم های القایی,

 

تحقیق درباره کوره افتابی

کوره آفتابی وسیله‌ای است برای تولید گرما بوسیله تجمع و تمرکز نورخورشید در یک نقطه خاص و استفاده از حرارت آن نقطه برای تولید آب گرم و بخار آبگرم. کوره آفتابی به شکل بشقاب کاو (مقعر) وآینه‌ایو صیقلی (که نورهای تابیده شده بهطرف خود را بازتاب می‌کند) است. نورهای تابیده شده از بی نهایت دور موازی هستند،بنابراین همه آنها بعد از بازتابش نقطه خاصی به نام کانون می‌گذرند. برای ورود بهبحث با چند اصطلاح آشنا می‌شویم.

1. مرکز آینه (C): نقطه‌ای استکه فاصله تمام نقاط سطح از آن نقطه ثابت است.
2. کانون (F): نصف فاصله سطح تامرکز را کانون می‌نامند و فاصله و سطح بشقاب (رأس آینه) تا کانون فاصله کانونی (f) نامیده می‌شود.
3. محور اصلی: خطی فرضی که وسط (رأس)بشقاب را به مرکز وصل کرده و کانون روی آن نیز کانون اصلی نامیده می‌شود.

 

پرتو نورهای تابیده شده نسبت به محور اصلی در بازتاب تقارن آینه‌ای دارند. پرتونورهایی که موازی محور اصلی بتابد حتما بازتاب آنها از کانون می‌گذرد (کانون اصلی) ، پس در آن نقطه حرارت و گرما بسیار بالاتر از اطراف است. پس اگر منبع آب در آننقطه قرار داده شود آب در اثر انرژی دریافتی از خورشید بسیار گرم خواهد شد و ایناساس یک کوره آفتابی است.

نمونه کوچک و قدیمی کوره آفتابیذره‌بیناست که از شیشه محدب یا حتی یختراشیده شفاف ساخته می‌شد. امروزه از اجسام آینه‌ای با توجه به ویژگی ساختمانی گفتهشده برای تولید آب گرم منازل در ابعاد محدود در پشت بامها و در ابعاد بزرگترساختمان بلند که نمای بیرونی آن به شکل کاو طراحی شده و در نمای جلویی آن ازشیشه‌های رفلکس و آینه‌ای برای بازتاب نور استفاده می‌شود، بطوری که بازتابها در یکنقطه در مقابل یعنی کانون جمع می‌شوند.

در کانون یک منبع آب قرار می‌دهند وبا لوله کشیهایی به توربین تولید برق وصل می‌کنند، با توجه به ابعاد ساختمان انرژیگرمایی دریافتی فوق العاده بالاست و بخار آب تولید شده با جریان شدید در لوله‌ها بهتوربین رسیده و باعث چرخش آن و تولید برق ارزان قیمت در چنین مجموعه نیروگاهی برق - آبی می‌گردد.
با توجه به پیشرفت صنعتی ، نیاز روز افزون به انرژی ، گرانی ،محدودیت منابع ، ناوگان حمل و نقل ،آلودگیهایزیست محیطی برخی منابع انرژی مثلسوختهای فسیلی، پسماندها و ... . استفادهاز انرژی خورشید به عنوان منبع سالم و تجدید پذیر انرژی در زمین راه کار مناسبیبرای منازل در جهت کاهش هزینه و آلودگی و ... باشد، بویژه که برخی مناطق به دلیلصعب العبور بودن و هزینه انتقال و تلفات انرژی بالایی دارند.

 

 

برای افزایش بهره‌وری در استفاده از بشقابها و نیروگاهها می‌توان موارد زیر را درنظر گرفت. موقعیت جغرافیایی ، اقلیمی ، ویژگیهای آب و هوا با توجه به آفتابی بودن ،طول روز مسیر ظاهری حرکت خورشید در آسمان از طلوع تا غروب و با استفاده از منابعاطلاعاتی در این مورد می‌توان اطلاعات لازم را بدست آورد.

استفاده از موادمناسب و طراحی آنها در جهت افزایش نسبت بازتاب به نور تابشی و همچنین برنامهرایانه‌ای و یک موتور برای چرخاندن دستگاه و مجموعه برای افزایش کارایی توصیهمی‌شود، طوری که بشقاب و مجموعه همواره مسیر حرکت خورشید را تعقیب کرده و متناسب باآن بچرخد. در برنامه رایانه‌ای استفاده از روش و نمودار رویدات و سلرز - مدار میلخورشید بر حسب عرض جغرافیایی ، انرژی رسیده به سطح و توان جذب و بازتاب سطح در منبعفوق سودمند است.

 

انرژی خورشیدی(1)

برای تبدیل حرارتی می‌توان یا ازجمع کننده‌های تختو یا ازآینه‌هایمتمرکز کننده استفاده کرد. از نظر ترمودینامیکی از جمع کننده‌های تخت ، دماینسبتا کمتری گرفته می‌شود در صورتی که باآینه‌های سهمویدمای بالاتر و حتی در بعضیشرایط دمای بیشتر از تحمل مواد مورد استفاده بدست می‌آید. روش تبدیلانرژی خورشیدیبهانرژیالکتریکی یا تبدیل انرژی حرارتی به ترموالکتریکی توسط ماشین حرارتی خورشیدی کهبه مولد الکتریکی ترمو - یونی جفت شده ، انجام می‌پذیرید (هنوز در مرحله آزمایشاست). با جریان هوای گرم که توسط انرژی خورشیدی تولید می‌شود، می‌توان یکدستگاه ماشین بادیرا بکار انداخت، ولی هنوزمثال عملی در این مورد وجود ندارد.

 

مولدهای ترموالکتریکی خورشیدی

یک مدار بسته متشکل از دو فلز هادی مختلف کهتوسط جوش به هم متصل می‌شود، می‌تواند محل یک جریان پیوسته‌ای است، به شرط آنکه بیندو محل اتصال جوش ، اختلاف دما وجود داشته باشد. با استفاده ازمواد نیم رسانامی‌توان بازده تبدیل قابلملاحظه‌ای بدست آورد. یک مولد ترموالکتریکی از تعدادی کوپلها (جفتها) تشکیل شده کههر کدام از آنها از دو عنصر حرارتی تشکیل یافته است: یکی از نوع P و دیگری نوع N توسط پل فلزی که با منبع گرم در تماس است، به هم مربوطند. انتهای دیگر هر دو به یکمقاومت بسته شده و در دمای منبع سرد نگهداری می‌شوند.

منبع گرمای مورداستفاده می‌تواند یک شعله یا انرژی حرارتی یک سیال باشد که به انرژی خورشیدی نیزاندیشیده‌اند. در این مورد می‌توان از یک جمع کننده تخت را که شامل یک یا چند صفحهشیشه‌ای جهت جلوگیری از اتلافهای حرارتی تهیه می‌شود، و یا یک آینه متمرکز کننده رانیز مورد استفاده قرار داد. بهتر است دمای منبع سرد نزدیک به دمای محیط باشد، یاحداقل از آن خیلی دور نباشد؛ مثلا از جریان آب استفاده کرد و برای تأسیسات بزرگ آبگرم بدست آمده برای مصارف خانگی پیشنهاد شده است.
توان ترموالکتریکی یکترموکوپل با رابطه زیر معین می‌شود:

(e = E/(T₂ - T₁

که E نیروی الکتروموتوری ترموکوپل در مدار بازبر حسب ولت ، T₁ و T₂دماهای منبعهای سرد و گرم بر حسب درجهمطلق هستند. اگر n ترموکوپل با همان منبعهای گرم و سرد باشند، نیروی الکتروموتوریدستگاه مساوی با(ne(T₂ - T₁است.

 

ترموکوپلهای تجارتی

ترموکوپلهای تجارتی معمولا توان ترموالکتریکی ضعیف وحدود 63 میکرو ولت بر درجه سانتیگراد هستند، به شرط آنکه اختلاف دما از 180 درجهسانتیگراد بیشتر نباشد. ترموکوپلی با یک آلیاژ مثبت متشکل از 35 درصد روی و 65 درصدآلومینیوم (شامل 2 درصدقلع ، 0.1 درصد نقره و 6 درصدبیسموت) و یک آلیاژ منفی 91 درصد بیسموت و 9 درصدآنتیموان توان ترموالکتریکی برای اختلاف دمای 80 درجه سانتیگراد به 280 میکرو ولت بر درجهسانتیگراد می‌رسد. متأسفانه به علت ذوب این آلیاژها در دمای 260 درجه سانتیگرادنمی‌توان آن را برای دماهای بالا بکار برد.

برای اصلاح بازده باید موادی باتوان ترموالکتریکی بالا را بکار برد و لازم است موادی که مورد استفاده قرارمی‌گیرند قابلیت هدایت گرمایی (K) ضعیف و مقاومت مخصوص (r) کمتری داشته باشند. تابه حال بازده 10 درصد با موادی که در اختیار دارند، برای دمای 500 درجه منبع گرم و 20 درجه منبع سرد بدست آمده است و با تکنیک خاصی بازده را به 12 درصد نیز بالابرده‌اند. اولین نمونه مولدهایی با جمع کننده تخت با یک یا دو صفحه شیشه‌ای و بدونمتمرکز کردن تشعشع خورشیدی بوده است. بازده حاصل از این نوع تبدیل انرژی خورشیدی بهانرژی الکتریکی حدود 0.5 درصد با جمع کننده‌های تخت بوده است. ترموکوپلهایی با نیمههادیها تهیه شده و توان ترموالکتریکی آنها بیشتر بوده است.

 

تولید انرژی از خورشید

چگونه می‌توانیم از گرمایخورشید برای تولیدانرژی استفاده کنیم. آیا از نور خورشید نیز می‌توان انرژی بدست آورد. برای اینکار ازباتریخورشیدی استفاده می‌شود که نور خورشید را می‌گیرد وبرق تولید می‌کند. باتریهای خورشیدی از ماده‌ای بنامسیلیسیومساخته می‌شود. هر باتری خورشیدیبرق بسیار ناچیزی تولید می‌کند. برای همین معمولا باید از تعداد زیادی باتری کنارهم استفاده شود تا مقدار برقی که بدست می‌آید، مفید و مناسب باشد.

 

این باتریهای خورشیدی براحتیتعمیر می‌شوند و نگهداری آنها ساده است و محیط را نیز آلوده نمی‌کنند. با استفادهاز باتریهای خورشیدی می‌توان دستگاههایی چونتلویزیون ،تلفن وپمپ آبرا بکار انداخت. در جاهایی که روزهایطولانی و آفتاب درخشان دارند، حتی می‌توان تمام برق مورد نیاز را از باتریهایخورشیدی گرفت. باتریهای خورشیدی خیلی سبک هستند و به راحتی می‌توان آنها را بهدهکده‌های دور افتاده برد. مردمی که همیشه در حرکت هستند نیز می‌توانند این باتریهارا همراه داشته باشند و هر کجا که می‌روند از برق آنها استفاده کنند. مثلا گروههایپزشکی که برای درمان مردم به صحراها و جاهای دور افتاده می‌روند، باتریهای خورشیدیرا برای روشن نگه داشتن یخچالهایشان بکار می‌گیرند تا داروها سالم و خنکبمانند.

با ساختننیروگاههای خورشیدی بزرگمی‌توان مقدارزیادی برق تولید کرد. البته این نیروگاهها در جاهایی مفید هستند که روزهای طولانی وآفتابی دارند. نیروگاه خورشیدی محیط را آلوده نمی‌کند، چون انرژی لازم را از خورشیدمی‌گیرد و نیازی به سوزاندنسوختهای فسیلیندارد. با استفاده از یکنیروگاه خورشیدی بزرگ ، برق مورد نیاز تمام خانه های یک شهر کوچک تولید می‌شود.

نیروی خورشیدی – برای امروز و همیشه

در نیروگاه خورشیدی ، با استفاده ازنیروی بخار ،‌ برق تولید می‌شود. تعداد زیادیآینه را بکار می‌گیرند تا نور خورشید را بر روی یک دیگ بخار بتابانند که در لوله‌هایدرون آن مایعی مثل روغن جریان دارد. روغن حرارت خورشید را می‌گیرد و آنقدر گرممی‌شود که می‌تواند آب دیگ را به بخار تبدیل کند. بخارتوربینرا به چرخش در می‌آورد. توربین همژنراتوررا می‌چرخاند و برق تولیدمی‌شود.

 

سولارواننام نیروگاه خورشیدی بزرگی است که در کالیفرنیایآمریکا ساخته شده است. این نیروگاه برج بسیار بلندی دارد. در بالای برج یک دیگ بخارقرار گرفته است. تعداد زیادی آینه اطراف برج روی زمین چیده شده‌اند و نور خورشید رابر دیگ می‌تابانند. به این ترتیب ، آب دیگ به بخار تبدیل می‌شود و بخار هم برایتولید برق مورد استفاده قرار می‌گیرد.

روی دیوار یک ساختمان بزرگ 10طبقه تعداد زیادی آینه قرار داده‌اند که یک آینه بشقابی بزرگ بوجود آمده است. اینآینهانرژیخورشید را از منطقه‌ای وسیع جمع آوری می‌کند و بر برجی می‌تاباند کهکوره دورن آن قرار دارد. آینه‌هایی که روی تپه مقابل قرار گرفته‌اند، خورشید را دنبالمی‌کنند و پرتوهایی آن را بر آینه بشقابی بزرگ می‌تابانند. جالب است بدانید کهتعداد این آینه‌ها حدود 11000 عدد است. نیروی خورشید وقتی مفیدتر خواهد بود کهبتوانیم آن را ذخیره کنیم. استخر خورشیدیمی‌تواند گرمای خورشید را تاساعتها پس از غروب آن ذخیره و نگهداری کند. این استخر سرپوشیده پوشش سیاه رنگی داردکه گرمای خورشید را می‌گیرد. آب استخر دارای نمک است که مقدار آن در عمق استخربیشتر می‌شود.

لایه‌های بالایی آب نمک کمتری دارند از خروج گرمای لایهپایینی که گرم و داغ شده است جلوگیری می‌کنند. ساختن این استخرها و استفاده از آنهاساده است. راههای زیادی برای استفاده از انرژی و نیروی خورشید وجود دارد. نیرویخورشید پاکیزه است و می‌توانیم انرژی مورد نیازمان را از آن بگیریم. ذغال سنگ،نفتوگاز هوا را آلوده می‌کنند و سرانجام یک روز تمام می‌شوند.اما خورشید به درخشش خود ادامهمی‌دهد و نیروی آن همیشگی و ماندنی است.

 

باتری خورشیدی

وسیله یا دستگاهی است که نور خورشید را مستقیما بهالکتریسیته یا برق تبدیل می کند. ماهواره‌هایی که بهفضا فرستاده می‌شوند، انرژی مورد نیازشان را از تعداد زیادی از همین باتریها می‌گیرند. بعضی ماشین حساب‌ها با باتری خورشیدی هم کار می‌کنند. در نقاط دور افتاده که برقندارند، با استفاده باتری خورشیدی می‌توان دستگاههایی مثل تلویزیون یا یخچال رابکار انداخت و امروزه دانشمندان ماشینها و حتی هواپیماهایی ساخته‌اند که نیروی خودرا از باتری خورشیدی می‌گیرند.

 

توربین

دستگاهی که شبیه چرخ آب است و وقتی آب یا بخار با فشار به پره‌هایآن برخورد می‌کند، به چرخش در می‌آید. این دستگاه انرژی جنبشی آب را می‌گیرد و بهحرکت چرخشی تبدیل می‌کند.

ژنراتور

دستگاهی است کهانرژیمکانیکی (حرکت چرخشی) را می‌گیرد و بهانرژیالکتریکی یا برق تبدیل می‌کند. معمولا ‌این حرکت چرخشی از یک توربین به ژنراتورمنتقل می‌شود.

سوخت فسیلی

فسیل کلمه‌ای خارجی (لاتین) و به معنی چیزی است که از زمینبیرون آورده می‌شود. غال سنگ ، نفت و گاز را سوخت فسیلی نامیده‌اند، چون از دل زمینبیرون آورده می‌شوند. سوختهای فسیلی در طول میلیونها سال بوجود آمده‌اند. جانوران وگیاهان ، پس از مرگ ، در زیر لایه‌های سنگ و خاک قرار گرفته‌اند و سالهای زیادی زیرفشار مانده‌اند تا به این سوختها تبدیل شده‌اند. بنابراین ، اگر سوختها به همینترتیب مصرف شوند، سرانجام روزی تمام خواهند شد و در این مدت ، ذخیره جدیدی جای آنرا پر نخواهد کرد.

عایق

ماده‌ای که از عبور گرما یا الکتریسیته جلوگیری می‌کند. عایقهای خوبگرمایی عبارتند از چوب پنبه و پشم شیشه. لاستیک ، پلاستیک و شیشه هم عایقهای خوبیبرای الکتریسیته هستند. هوا هم تا حدودی عایق گرماست و به همین دلیل در بعضی ازساختمانها پنجره‌ها را دو لایه یا دو جداره می‌سازند تا هوای بین آنها از ورود وخروج گرما جلوگیری کند. عایقهایگرمایی معمولا جلوی ورود و خروج صدا را هم می‌گیرند.

کوره آفتابی

کوره آفتابی با استفاده از انرژی خورشید گرم می شود (درکوره‌های دیگر ، نوعی سوخت را می‌سوزاند تا گرمایش به کوره منتقل شود.) معمولا بااستفاده از تعداد زیادی آینه ، پرتوهای نور خورشید را جمع آوری و پرقدرت می‌کنند ومجموعه آنها را بر روی کوره می‌تابانند تا دمایش خیلی بالا رود. ذرهبین وسیله‌ای است که همین کار را انجام می‌دهد. شاید دیده باشید که وقتی ذرهبین را مقابل خورشید می‌گیریم و مجموعه پرتوهای آنرا به صورت یک نقطه مثلا روی پوستیا کاغذ می‌تابیم، آن قدر حرارت ایجاد می‌شود که پوست می‌سوزد و یا کاغذ آتشمی‌گیرد.

 

 

نیروگاه خورشیدی

نیروگاه مخصوصی که برای تولید برق از انرژی گرمایی خورشیداستفاده می کند. از این انرژی برای گرم کردن یک کوره آفتابی استفاده می‌شود که بخارلازم را تولید می‌کند. از این مرحله به بعد ، کار همانند نیروگاههای دیگر انجاممی‌شود: بخار ، توربینها را می‌چرخاند و توربین هم ژنراتورها را بکار می‌اندازد تابرق تولید شود

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 15:42 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره کوره افتابی,کوره افتابی,نیروی خورشیدی,