سایت اقدام پژوهی - گزارش تخصصی و فایل های مورد نیاز فرهنگیان
1 -با اطمینان خرید کنید ، پشتیبان سایت همیشه در خدمت شما می باشد .فایل ها بعد از خرید بصورت ورد و قابل ویرایش به دست شما خواهد رسید. پشتیبانی : بااسمس و واتساپ: 09159886819 - صارمی
2- شما با هر کارت بانکی عضو شتاب (همه کارت های عضو شتاب ) و داشتن رمز دوم کارت خود و cvv2 و تاریخ انقاضاکارت ، می توانید بصورت آنلاین از سامانه پرداخت بانکی (که کاملا مطمئن و محافظت شده می باشد ) خرید نمائید .
3 - درهنگام خرید اگر ایمیل ندارید ، در قسمت ایمیل ، ایمیل را بنویسید.
در صورت هر گونه مشکل در دریافت فایل بعد از خرید به شماره 09159886819 در شاد ، تلگرام و یا نرم افزار ایتا پیام بدهید آیدی ما در نرم افزار شاد : @asemankafinet
شانا : اجلاس 148 اوپک امروز چهارشنبه 15 اسفند ماه در وین برگزار شد به همین مناسبت نگاهی اجمالی به تاریخچه این سازمان و ویژگی های ساختاری و اعضای آن داریم.
• بر اساس منشور سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، تنها کشورها مجاز به عضویت در این سازمان هستند.
• هدف از تشکیل اوپک، گفت و گوی کشورهای تولید کننده نفت و شرکت های نفتی در خصوص موضوعات مرتبط با تولید نفت، قیمت نفت و نیز حق و حقوق آتی در قراردادها است.
• رئیس کنونی اوپک شکیب خلیل، وزیر انرژی و معادن الجزایر است.
• مقر کنونی اوپک در وین پایتخت اتریش است.
• اوپک 4/78 درصد از ذخایر نفت خام جهان را در سال 2005 در اختیار داشت.
• 43 درصد از تولید جهانی نفت در اوپک صورت می گیرد.
تاریخچه اوپک:
• اوپک در 14 سپتامبر 1960 در نشستی در بغداد تشکیل شد.
• ایده اصلی تشکیل اوپک از سران وقت ایران و ونزوئلا بود.
• هدف اولیه تشکیل اوپک، جلوگیری از کاهش قیمت نفت خام در آن زمان (بشکه ای کمتر از پنج دلار) بود.
• پنج عضو موسس اوپک عبارتند از عربستان سعودی، ایران، عراق، کویت و ونزوئلا.
• دیگر کشورها به ترتیب زیر به اوپک پیوستند:
قطر در سال 1961
اندونزی در سال 1962
لیبی در سال 1962
ابوظبی در سال 1967 –این کشور در سال 1971 با شش همسایه خود ادغام شد و امارات متحده عربی به وجود آمد.
الجزایر در سال 1969
نیجریه در سال 1971
اکوادور در سال 1973- این کشور در سال 1992 از اوپک خارج شد و دوباره در سال 2007 به این سازمان پیوست.
گابن در سال 1975- این کشور در سال 1996 از اوپک خارج شد.
• بولیوی در ماه مه سال 2006 نسبت به عضویت در اوپک ابراز علاقه کرد اما این کشور تولید کننده ای کوچک است.
• در اواخر نوامبر سال 2006 اعلام شد اوپک دو عضو جدید خواهد داشت.
• آنگولا در اول ژانویه سال 2007 دوازدهمین عضو اوپک شد.
• پس از آنگولا، اکوادور نیز بار دیگر در سال 2007 به اوپک پیوست.
• مقر اوپک در پنج سال اول تشکیل، در شهر ژنو سوئیس بود.
• مقر اوپک در اول سپتامبر سال 1965 به وین منتقل شد.
اهداف اوپک:
• قدرت مطلق شرکت های نفتی از دهه 50 تا 70 در تعیین قیمت نفت و تحمیل قیمت های خود بر تولید کننده ها، انگیزه اصلی تشکیل اوپک بود.
• اتحاد کشورهای تولید کننده به منظور تاثیرگذاری بر قیمت نفت هدف اصلی تشکیل اوپک بود.
عملکرد اوپک:
• در تلاشی هماهنگ بین اعضای اوپک به ویژه از طریق ایجاد سیستم سهمیه بندی، اوپک در تلاش است تولید و بهای نفت خام را سامان بخشد.
• میزان صادرات اوپک با توافق تمامی اعضا صورت می گیرد که نتیجه آن، تحت نفوذ گرفتن قیمت ها در بازار است.
• معاملات نفتی در اوپک به دلار آمریکا صورت می گیرد.
• تغییر ارزش دلار بر تصمیم گیری های اوپک در خصوص میزان تولید این سازمان کاملا تاثیرگذار است.
• با کاهش ارزش دلار، درآمد اوپک و قدرت خرید اعضا به دیگر ارزها کاهش می یابد.
• تصمیمات اوپک تاثیری مهم در قیمت جهانی نفت دارد.
• در بحران نفتی سال 1973 و تحریم کشورهای غربی حامی رژیم صهیونیستی توسط بیشتر اعضای اوپک، قیمت نفت ظرف پنج ماه چهار برابر شد.
• در پی بحران نفتی سال 1975 اوپک تصمیم گرفت تولید خود را 10 درصد افزایش دهد.
• بیشتر اعضای اوپک با حداکثر ظرفیت خود تولید می کنند.
• فقط عربستان سعودی از ظرفیت تولید بیشتر در صورت نیاز برخوردار است.
• توان اوپک در افزایش قیمت ها محدود است زیرا با افزایش شدید قیمت، مصرف کننده ها به صرفه جویی و نیز استفاده از انرژی های جایگزین روی خواهند آورد.
• بازارهای بورس لندن و نیویورک نقشی رو به افزایش در تعیین قیمت نفت دارند.
• تشکیل بازار بورس نفت ایران و گرایش بیشتر به استفاده از یورو به جای دلار می تواند قدرتی در برابر بازارهای بورس لندن و نیویورک باشد.
اعضای اوپک:
13 عضو اوپک به تفکیک منطقه عبارتند از:
• آفریقا
الجزایر
یکی از مهم ترین اعضای اوپک و اولین کشوری که موفق به ملی کردن نفت خود در 24 فوریه سال 1971 شد.
آنگولا
بیشترین عملیات اکتشاف نفت در ده سال اخیر در آنگولا صورت گرفته است. ساختار صنعت نفت این کشور مطابق با دیگر کشورهای اوپک نیست بلکه شرکت های چند ملیتی تقریبا به طور کامل نفت آنگولا را در اختیار دارند.
لیبی
پیش بینی می شود با لغو تحریم های غرب علیه لیبی تولید نفت این کشور ظرف سال های آینده به شدت افزایش یابد. پتانسیل بالای اکتشافی در لیبی جایگاه این کشور را در اوپک بهتر خواهد کرد.
نیجریه
نیجریه یکی از کشورهای آشوب زده اوپک است. تولید این کشور به دلیل توسعه بخش برون ساحلی آن به شدت در حال افزایش است و تولید آن معمولا از سهمیه مصوب آن در اوپک فراتر می رود. نیجریه بارها با تهدید اوپک به خروج از این سازمان، سهمیه های تولید خود را افزایش داده است. بخش نفت نیجریه نیز بیشتر در اختیار شرکت های چند ملیتی است
• خاورمیانه
عربستان سعودی
عربستان سعودی مهره کلیدی اوپک است و وسیع ترین ذخایر نفت متعارف دنیا را دارد. این کشور بزرگ ترین تولید کننده در دنیا است.
امارات متحده عربی
در حقیقت، تنها ابوظبی را می توان عضو واقعی اوپک دانست و دیگر امارت ها تحت سهمیه بندی های این سازمان قرار ندارند. ابوظبی تولید کننده ای بزرگ است اما تمامی میدان های مهم آن بیش از سی سال است که مورد استخراج قرار گرفته اند.
عراق
وضعیت عراق در اوپک از زمان حمله آمریکا و انگلیس به آن در سال 2003 در حالت تعلیق قرار دارد. این کشور هنوز در فهرست اعضای اوپک قراردارد اما سهمیه بندی های این سازمان بر آن اعمال نمی شود.
ذخایر نفتی عراق یکی از مهم ترین و وسیع ترین ذخایر در دنیاست اما رژیم کنونی بغداد هنوز مقاصد خود را شفاف نکرده است.
ایران
ایران یکی محورهای تاریخی اوپک است.
کویت
ویژگی خاص ذخایر کویت در این است که تمامی این ذخایر در یک منطقه واقع شده است.
قطر
میزان ذخایر نفت خام متعارف قطر زیاد نیست و پیش بینی می شود تولید این کشور در آینده ای نزدیک کاهش یابد.
• آمریکای جنوبی
اکوادور
اکوادور در سال 1992 اوپک را ترک کرد و در سال 2007 دوباره به آن پیوست. میزان تولید این کشور اندک است اما از ذخایر نسبتا بزرگی، حدود پنج میلیارد بشکه، برخوردار است.
ونزوئلا
ونزوئلا از زمان به ریاست جمهوری رسیدن هوگو چاوز نقشی فعال تر در اوپک یافته است. ونزوئلا در تلاش است میزان ذخایر ماسه های نفتی خود را وارد رقم ذخایر ثابت شده خود کند. این اقدام ونزوئلا، تلاشی برای کسب عنوان کنونی عربستان سعودی یعنی رهبری اوپک است.
• جنوب شرقی آسیا
اندونزی
تولید نفت اندونزی از سال 1997 رو به کاهش گذاشته و به وارد کننده ای صرف تبدیل شده است. در حقیقت عضویت اندونزی در اوپک، دیگر معنایی ندارد و این کشور در نظر دارد اوپک را ترک کند.
• دیگر تولید کنندگان عمده نفت در خارج از اوپک
برخی از تولید کننده های مهم نفت که تعدادی از آنها صادرکننده صرف هستند در اوپک عضو نیستند از آن جمله می توان به کانادا، سودان، مکزیک، انگلستان، نروژ، آمریکا، روسیه و عمان اشاره کرد
سازمان ملل متحد، در حقیقت جایگزینی برای جامعهی ملل (League of Nations) است که پس از جنگ جهانی دوم در ۲۴ اکتبر سال ۱۹۴۵ برای پیشگیری از وقوع چنین جنگهایی بین ملتها، پایهگذاری شد.
این سازمان در ابتدای تأسیسش، ۵۱ عضو داشت که امروزه این تعداد به ۱۹۳ عضو رسیده است. مقر این سازمان در منهتن، نیویورک سیتی قرار دارد. دفاتر اصلی دیگر آن در ژنو، نایروبی و وین، فعال هستند.
بودجهی این سازمان از طریق پرداخت حق عضویت اعضا و کمکهای داوطلبانه تأمین میشود. از میان اهداف اصلی تشکیل این سازمان،حفظ صلح و امنیت بینالمللی، بهبود حقوق بشر، گسترش توسعهی اجتماعی و اقتصادی، حفظ محیط زیست و فراهم کردن کمکهای بشر دوستانه در هنگام بروز قحطی، بلایای طبیعی و جنگ را میتوان برشمرد.
سازمان ملل
پیشنویس منشور سازمان ملل متحد در طی کنفرانسی در سال ۱۹۴۵، آماده شد و در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵، به نتیجه رسید و سازمان ملل آغاز به کار کرد. مأموریت سازمان ملل در حفظ صلح جهانی، در همان دهههای ابتدایی تاسیس آن با وقوع جنگ سرد بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی و متحدانشان، با مشکلاتی مواجه شد. پس از پایان جنگ سرد نیز، سازمان ملل، اقدامات مهمی در حفظ صلح در سراسر دنیا انجام داد که برخی از آنها موفقیتآمیز بود.
سازمان ملل شش رکن اصلی دارد:
مجمع عمومی (رکن اصلی، جهانی و مشورتی سازمان ملل متحد)
شورای امنیت (مرجع اصلی تصمیمگیری برای صلح و امنیت بینالمللی)
شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (ECOSOC) (ترویج توسعه و همکاریهای اقتصادی و اجتماعی بینالمللی)
دبیرخانه سازمان ملل متحد (فراهم کردن مطالعات، اطلاعات و امکانات مورد نیاز سازمان)
دیوان بینالمللی دادگستری (مهمترین ارگان قضایی سازمان ملل)
شورای قیمومت (از اول نوامبر ۱۹۹۴ فعالیت نمیکند)
علاوه بر این شش رکن اصلی، سازمان ملل نهادهای دیگری نیز دارد از جمله گروه بانک جهانی، سازمان بهداشت جهانی، برنامهی جهانی غذا، یونسکو (UNESCO) و یونیسف (UNICEF).
این سازمان در سال ۲۰۰۱ برندهی جایزهی صلح نوبل شده و سایر سازمانهای وابسته به آن نیز موفق به کسب جوایزی شدهاند. دربارهی موفقیت این سازمان در رسیدن به اهدافش و میزان تاثیرگذاری آن در برقراری صلح و امنیت جهانی، بحثهای متفاوتی وجود دارد. برخی از مفسران اعتقاد دارند که این سازمان، تأثیر زیادی در برقراری صلح و توسعهی انسانی داشته در حالی که برخی دیگر از مفسران معتقدند که این سازمان در دستیابی به اهدافش ناموفق بوده و گاهی مغرضانه رفتار کرده است.
تاریخچه
پیش از تأسیس سازمان ملل، کنفرانسها و سازمانهای بینالمللی متعددی برای سامان دادن به بحرانها و پیشگیری از جنگ بین ملتها تشکیل شده بود؛ از جمله کمیتهی بینالمللی صلیب سرخ و کنوانسیونهای ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ لاهه.
به دنبال فجایع انسانی جنگ جهانی اول، کنفرانس صلح پاریس، جامعهی ملل را به منظور ایجاد ثبات میان کشورها پایهگذاری کرد. این سازمان، توانست برخی از اختلافات ارضی را رفع کند و ساختارهایی بینالمللی از جمله پست، هواپیمایی و کنترل مواد مخدر ایجاد کرد که برخی از آنها امروزه در سازمان ملل ادغام شدهاند.
با این حال، این سازمان، حضور ساکنان کشورهای مستعمره (یعنی نیمی از جمعیت دنیا) را کم داشت علاوه بر اینکه قدرتهای بزرگی نظیر ایالات متحده، اتحاد جماهیر شوروی، آلمان و ژاپن، حضور و نفوذ گستردهای در آن داشتند. این سازمان در برابر حملهی ژاپن به منچوری در سال ۱۹۳۱، جنگ دوم ایتالیا و اتیوپی در سال ۱۹۳۵، جنگ دوم چین و ژاپن در سال ۱۹۳۷ و پیشروی آلمان تحت سلطهی آدولف هیتلر که در جنگ جهانی دوم به اوج خود رسید، نتوانست کاری انجام دهد.
فرانکلین روزولت، رئیسجمهور آمریکا، اصطلاح «ملل متحد» را برای اولین بار در بیانیهی اول ژانویه ۱۹۴۲ ملل متحد استفاده کرد.
در سال ۱۹۴۵، نمایندگان ۵۰ کشور در سان فرانسیسکو گرد هم آمدند تا منشور ملل متحد را تنظیم کنند. از اوت تا اکتبر ۱۹۴۴ نمایندگان آمریکا، شوروی، انگلیس، فرانسه و جمهوری چین در کنفرانس دامبارتن اوکس در واشینگتن دی.سی، روی برنامههای تشکیل سازمان ملل کار کردند. بیشتر بحثهای این کنفرانس در مورد نقش اعضای سازمان و شرایط دعوت از آنها بود.
سپس در آوریل ۱۹۴۵ در کنفرانس سان فرانسیسکو تکلیف حق وتو برای پنج عضو شورای امنیت تعیین شد. در نهایت در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ منشور ملل متحد به امضای ۵۰ کشور رسید و سازمان ملل متحد رسما تشکیل شد. این روز هر سال به عنوان روز ملل متحد، گرامی داشته میشود.
اولین جلسهی مجمع عمومی سازمان با حضور ۵۱ عضو برگزار شد و اولین جلسهی شورای امنیت در ۱۷ژانویه ۱۹۴۶ در کلیسای وست مینستر لندن برگزار شد. مجمع عمومی، نیویورک سیتی را به عنوان میزبان مقر سازمان ملل انتخاب کرد. اماکن مرتبط با سازمان ملل از جمله ساختمانهای مقر سازمان ملل در ژنو، وین و نایروبی به عنوان قلمروهای بینالمللی در نظر گرفته میشوند. تریگوه لی (Trygve Lie)، وزیر امور خارجه نروژ، به عنوان اولین دبیرکل سازمان ملل متحد انتخاب شد.
بودجه، برنامهها و سازمانهای تخصصی سازمان ملل
خانوادهی سازمان ملل متحد علاوه بر این سازمان، از بنیادها، صندوقها و برنامههای وابستهای تشکیل شده که هرکدام دارای اعضاء، مدیریت و بودجهی منحصر هستند. بودجهی این بنیادها و برنامهها بیشتر از طریق کمکهای داوطلبانه، تأمین میشود تا حق عضویت اعضا.سازمانهای تخصصی این مجموعه نیز، سازمانهای بینالمللی مستقلی هستند که بودجهی آنها هم از مشارکتهای ارزیابی شده و هم کمکهای داوطلبانه، تأمین میشود.
سازمانهای تخصصی سازمان ملل متحد
سازمانهای تخصصی سازمان ملل، سازمانهای مستقلی هستند که با این سازمان کار میکنند. برخی از آنها پیش از جنگ جهانی اول نیز وجود داشتند. برخی از آنها به جامعهی ملل مرتبط هستند و بقیه تقریبا همزمان با تشکیل سازمان ملل، ایجاد شدهاند. این سازمانها فعالیتهای گستردهای در زمینههای گوناگون دارند که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره میکنیم.
برنامه پیشرفت و توسعه ملل متحد (UNDP) در نزدیک به ۱۷۰ کشور و قلمرو به منظور ریشهکن کردن فقر، مبارزه با نابرابری و ایجاد شرایطی برای پیشرفت کشورهااجرا میشود. این برنامه نقشی حیاتی در کمک به کشورها برای دستیابی اهداف توسعهی پایدار دارد.
یونیسف (UNICEF) یا صندوق کودکان ملل متحد در جهت کمکرسانی به کودکان و مادران کشورهای در حال توسعه فعالیت میکند.
سازمان تجارت جهانی (WTO) یک سازمان بینالمللی است که قوانین جهانی تجارت را تنظیم و اختلافات بین اعضا را حل و فصل میکند.
کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) که در ژنو سوئیس واقع شده است در ۱۴ دسامبر سال ۱۹۵۰ برای محافظت و حمایت از پناهندگان و یاری رساندن برای بازگشت یا اسکان مجدد آنها تأسیس شد.
برنامهی جهانی غذا (WFP) سازمانی برای کمک به مبارزه با گرسنگی و سوء تغذیه و بزرگترین نهاد انسانی جهان است. همه ساله این نهاد، غذای مورد نیاز حدود ۸۰ میلیون نفر را در ۷۵ کشور دنیا تأمین میکند.
صندوق جمعیت سازمان ملل متحد (UNFPA) بزرگترین منبع ذخیرهی مالی بینالمللی برای برنامههای جمعیت، تنظیم خانواده و بهداشت تولیدمثل است.
برنامهی محیط زیست ملل متحد (UNEP) در سال ۱۹۷۲ با هدف تلاش برای ترویج استفادهی عاقلانه و توسعهی پایدار محیط زیست جهانی تأسیس شد.
نهاد سازمان ملل متحد برای برابری جنسیتی و قدرت بخشیدن به زنان یا به اختصار زنان سازمان ملل متحد (UN Women) در رابطه با حقوق زنان فعالیت میکند.
بانک جهانی (World Bank) با هدف کاهش فقر و بهبود استانداردهای زندگی در سراسر دنیا از طریق ارائهی وامهای کمبهره، کمکهای مالی برای ارتقاء زیرساختها، سلامتی و تحصیل در کشورهای در حال توسعه تأسیس شده است. بیش از ۱۰۰ کشور عضو بانک جهانی هستند.
صندوق بینالمللی پول (IMF) بر اجرای سامانهی پولی بینالمللی نظارت دارد و یکی از معتبرترین منابع ارزیابی و پیشبینی وضعیت اقتصادی جهان است.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) بر دستیابی مردم به بیشترین سطح از سلامت ممکن تمرکز دارد. وظیفهی اصلی این سازمان، مبارزه با بیماریها مخصوصا بیماریهای مسری شایع و ارتقاء سلامت عمومی مردم جهان است. تعریف سلامتی طبق اساسنامهی سازمان بهداشت جهانی عبارت است از سلامت کامل اجتماعی، روانی و فیزیکی.
سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (UNESCO) که به اختصار، یونسکو نامیده میشود، درسال ۱۹۴۵ تشکیل شد. این سازمان بر بخشهای مختلفی از تربیت معلمان و کمک به بهبود تحصیل در سراسر جهان گرفته تا حفاظت از بناهای فرهنگی و تاریخی جهان، تمرکز دارد. یونسکو امسال ۲۸ میراث جهانی دیگر را به فهرست خود افزوده است که گردشگران امروزی و نسل آینده باید در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند.
فائو (FAO) یا سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد برای مبارزه با گرسنگی تلاش میکند و مرجعی برای مذاکره و توافقات بین کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته و منبعی برای دانش و اطلاعات فنی برای کمک به توسعهی کشورها است.
ایکائو (ICAO) یا سازمان بینالمللی هوانوردی کشوری یک نهاد تخصصی سازمان ملل متحد است که مأموریت آن هماهنگ کردن استانداردهای بینالمللی پروازی، مدیریت خطوط هوایی در سطح جهان و بررسی سوانح هوایی است.
یونیدو (UNIDO) یا سازمان توسعهی صنعتی ملل متحد که مقر آن در وین است با هدف ارتقاء و تسریع توسعهی صنعتی در کشورهای در حال توسعه و یا اقتصادهای در حال گذار و توسعهی روابط صنعتی بینالمللی تشکیل شده است.
سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) در شهر مادرید اسپانیا مستقر است و در رابطه با امور جهانگردی تحقیق میکند و سالانه گزارشی نیز ارائه میکند.
اهداف و فعالیتها
حفظ امنیت و صلح بینالمللی
این سازمان با هدف اصلی حفظ صلح و امنیت جهانی تاسیس شده است. شورای امنیت سازمان ملل مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت جهانی را برعهده دارد. مجمع عمومی، دبیرکل و سایر اعضا و بخشهای سازمان ملل، نقش کاملکننده در این زمینه دارند.
ارتقاء توسعهی پایدار
از آغاز تاسیس این سازمان، یکی از اهداف اصلی، دستیابی به همکاری بینالمللی برای حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بشری در سطح بینالمللی است و همچنین احترام به حقوق بشر فارغ از رنگ و نژاد، جنسیت، زبان و... بهبود وضعیت سلامت انسانها نیز همواره یکی از دغدغههای اصلی سازمان بوده است.
دفاع از حقوق بشر
عبارت «حقوق بشر» هفت بار در منشور سازمان ملل تکرار شده است و یکی از اصول سازمان به شمار میرود. در سال ۱۹۴۸، اعلامیهی جهانی حقوق بشر، در پاریس به تصویب رسید. مفاد این اعلامیه، حقوق بنیادی مدنی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی را که تمامی ابنای بشر در هر کشوری باید از آن برخوردار باشند مشخص کردهاست.
حمایت از حقوق بینالملل
توسعه و احترام به حقوق بینالملل یکی از بخشهای کلیدی اهداف این سازمان است. این مأموریت توسط شورای امنیت در قالب دادگاهها و معاهدات چندجانبه از طریق مأموریتهای حفظ صلح، اعمال تحریمها، استفاده از اجبار زمانی که تهدیدی برای امنیت بینالملل وجود دارد و... انجام میشود.
ارسال کمکهای بشردوستانه
یکی از اهداف تشکیل سازمان ملل متحد همان طور که در منشور این سازمان نیز ذکر شده، رسیدن به همکاریهای بینالمللی برای حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و بشری در سراسر جهان است. این سازمان این ماموریت را اولین بار پس از جنگ جهانی دوم انجام داد و به بازسازی قارهی ویران اروپا کمک کرد. اکنون این سازمان مرجعی برای دریافت و انتقال کمکهای بشردوستانه در بلایای طبیعی و انسانی است که خسارات آن فراتر از توانایی مقامات ملی برای جبران است
رترو ویروسها ، حاویژنوم RNAهمراه با RNA پلیمراز وابسته بهDNA (ترانسکریپتاز معکوس) میباشند. ژنوم رترو ویروس از دو زیر واحد مشابه ، هر یک حاوی RNA تک رشتهای مثبت ، به اندازه 7 تا 11 هزار کیلو باز تشکیل شده است. ذرات ویروسیحاوی ترانس کریپتاز معکوس هستند که برای همانند سازی ویروس ضروری است. ذرات ویروسحاویریبونوکلئو پروتئین مارپیچیبوده و درون یککپسید 20وجهی قرار دارند. سه گروه مورفولوژیک از ذرات رترو ویروس شناخته شدهاند. ویروسهای نوع سوم بزرگترین رترو ویروسها هستند که بعضی ویروسها جزء این گروهمیباشند. یکی از زیر خانوادههای رترو ویروسها ،لنتی ویرینهاست که شامل عواملی هستند که قادرندعفونتهای مزمن با تخریب آهسته و پیشرونده عصبی ایجاد کنند. ویروس نقص ایمنی انساندر این گروه قرار دارد.
·گلیکو پروتئینهای پوشش از لحاظآنتیژنیتغییر میکنند.
·برایهمانندسازیآنزیم ترانس کریپتاز معکوس ، نسخهای از ژنوم DNA را از روی RNA ژنومی تهیه میکند. DNA پرو ویروس به عنوان الگویی برای RNA ویروسی عمل میکند، تغییرات ژنتیکی شایعاست.
·اعضای آن سرطانزا نیستند وسلولهایدستگاه ایمنیرا آلوده میکنند. پرو ویروسها به صورت مادامالعمر در سلول باقیمیمانند. بیان ویروس در بعضی سلولهای بدن محدود میباشد، بیماری مزمن آهسته وپیشروندهای ایجاد میکنند. همانند سازی به میزان زیادی اختصاصی است. گروه شاملعامل ایجاد کننده AIDS است.
ساختمان و ترکیب ویروس HIV
این موفقیت مرهونویرولوژیمولکولیپیشرفته است که تنها 4 سال پس از شناخته شدن یک بیماری و سندرم غیرمعمول به نام ADIS ، در سال 1981 ، عامل ایجاد کننده آن شناسایی و جداسازی شده است. HIV یک رترویروس و عضو زیرخانوادهلنتیویرینهاست و بسیاری از خصوصیات نمادین فیزیکی _ شیمیایی خانواده خود راداراست.
خصوصیت مورفولوژیک منحصر به فرد HIV ، وجود نوکلوئیدی استوانهای درویریون بالغ است. این نوکلوئید میلهای شکل که دارای ارزش تشخیصی میباشد، درتصاویرمیکروسکوپالکترونیدیده میشود. این ویروس سهژنلازم برای همانند سازی را دارا میباشد. حدود 6 ژن اضافی دیگر ، بیان ویروس راتنظیم میکنند و در پاتوژنز بیماری در بدن حائز اهمیت هستند. نمونههای جدا شدهمختلف HIV مشابه نیستند، اما ظاهرا طیفی از ویروسهای مرتبط به هم را تشکیل میدهند. گروههای مختلفی از ژنوم ویروسی در افراد آلوده یافت شده است.
طبقه بندی
لنتی ویروسهااز گونههای بسیاری از جمله 20گونه مختلف از پریماتها (نخستیها مانند میمونها) جدا شدهاند. دو نوع متمایز ازویروسهای انسانی ADIS به نام HIV-1 و HIV-2 وجود دارند. افتراق این دو نوعویروس از طریق ساختار ژنومی و ارتباط فیلوژنیک با سایر لنتی ویروسهای پریمات ، صورتمیگیرد.
منشا ADIS
اعتقاد بر این است که HIV انسانی از عفونتهای بین گونهای توسطویروسهای میمون در مناطق روستایی آفریقا ، نشات گرفته است. احتمالا انتقال توسطتماس مستقیم انسان با خون پریماتهای آلوده صورت گرفته است و بوجود آمدن تغییرات خاصاجتماعی ، اقتصادی در ابتدا و اواسط قرن 20 زمینه را برای گسترش عفونت ویروسی ،تثبیت عفونت آن در انسان و ایجاداپیدمی فراگیر، فراهم ساخته است.
ضد عفونی کردن و غیر فعال سازی ویروس
HIV در دمای اتاق در عرض 10 دقیقهتوسط هر یک از مواد زیر کاملا غیر فعال میشود:
همچنین ویروس در دو انتهای طیف PH غیر فعال میشود،اما هنگامی که HIV در خون لخته شده یا نشده ، در سرنگ یا سوزن وجود داشته باشد،باید حداقل 30 ثانیه در معرضمحلول سفید کننده کلر غیر رقیققرار گیرد، تاغیر فعال شود. ویروس توسط tween-20 ، دو و نیم درصد غیر فعال نمیشود. گر چهپارافورمالدئید ویروس آزاد در محلول را غیرفعال میکند، مشخص نیست که آیا به اندازهکافی در بافت نفوذ میکند تا تمام ویروسهای موجود در سلولهای کشت داده شده و یانمونههای بافتی را غیرفعال سازد یا خیر؟
سیستمهای لنتی ویروس حیوانی
الگوی بیماری طبیعی در گونههای مختلف متفاوتاست، اما تعدادی خصوصیات مشترک شناخته شدهاند:
·ویروسها از طریق تبادل مایعات بدن انتقال مییابند.
·ویروس بطور نامشخص در میزبان آلوده باقی میماند. هر چند ممکن است در سطوحبسیار کم حضور داشته باشد.
·میزان جهشها بالا است و انتخاب جهشهای مختلف ، بستگی به شرایط متفاوتی دارد کهویروس در آن به سر میبرد (فاکتورهای میزبان ، پاسخ ایمنی و نوع بافتها). میزبانهایآلوده محتوی گروههایی از ژنوم ویروسی موسوم بهشبه گونهمیباشند که رابطهبسیار نزدیکی با یکدیگر دارند.
·روند عفونت ویروسی به آهستگی طی مراحل مخصوص پیشرفت میکند. رده سلولیماکروفاژهانقشی محوری در عفونت ایفا میکنند. لنتی ویروسها از این نظر که میتوانند سلولهایانتهایی تمایز یافتهای را که قابلیت تقسیم ندارند، آلوده کنند با سایر رتروویروسها متفاوت هستند.
·ممکن است تا ایجاد بیماری سالها طول بکشد. میزبانان آلوده معمولا بر ضد ویروسآنتی بادی تولید میکنند، اما قادر به پاک سازی عفونت نمیباشند. در نتیجه ویروسبرای تمام عمر با میزبان باقی میماند.
·علائم بالینی میتواند از 3 ماه تا چندین سال پس از عفونت ، در هر زمانی ایجادشود. بطور استثنا در برخی بیماریهای لنتی ویروس دوره کمون طولانی نمیباشد. از جمله ADIS در کودکان ، آنمی عفونی در اسبها.
فاکتورهای میزبانی موثر در پاتوژنز
·سن: افراد جوان در خطر بیشتری هستند.
·استرس: استرس ممکن است سبب آغازبیماری شود.
·ژنتیک: بعضی از گونههای حیواناتمستعدتر هستند.
·عفونتهای همزمان: ممکن است سبب تشدیدبیماری یا تسهیل انتقالویروسشود.
گیرندههای ویروسی
تمامی لنتی ویروسهای پریمات از مولکولبه عنوان گیرنده استفاده میکنند. این مولکول در سطح ماکروفاژها ولنفوسیتهای T وجود دارد. برای ورود HIV بهداخل سلول علاوه بربه گیرنده دیگری نیاز است. گیرنده دوم برای ادغام ویروس باغشایسلوللازم میباشد. گیرندههای کموکین به عنوان گیرنده دوم HIV عمل میکنند. کموکینهافاکتورهایی محلول هستند که خاصیت سیتوکینی و جذب شیمیایی دارند.
آینده بحث: گسترش جهانی ADIS
بر اساس آمار سال 2000 ، بیشترین میزان عفونتدر نواحی زیر صحرای آفریقا بوده است. در برخی شهرهای آفریقا که شیوع عفونت بالاستحدوداز بالغین به ویروس آلوده هستند. عفونت به سرعت در حال گسترش به جنوب شرقی آسیااست. به این دلیل که ایدز غالبا بالغین جوان و نیروی کار جامعه را مبتلا میسازد،اپیدمی ایدز اثرات زیانباری بر ساختار اجتماعی و اقتصادی کشورها بر جای گذاشته است. تصور بر این است که انتشار سریع و جهانی ایدز در اواخر قرن 20 از مهاجرت عظیم جوامعروستایی به مراکز شهری همراه با نقل و انتقال افراد آلوده در نواحی مختلف جهان بهدلیل معضلات شهری ، گردشگری و مسافرتهای شغلی ، نشات گرفته است
اتمها در مولکولها توسط پیوندهای کووالانسی کنار هم نگه داشته شدهاند. اما پرسش این است که مولکولها در حال مایع و جامد توسط چه نیرویی به سوی یکدیگر جذب میشوند، نیروهایی که مولکولهای یک ماده را در حالت مایع یا جامد به همدیگر ارتباط میدهد به نیروهای بین مولکولی معروف است.
نیروهای بین مولکولی بین مولکولهای قطبی با نیروهای بین مولکولی بین مولکولهای غیرقطبی باهم تفاوت دارند. معمولاً نیروهای بین مولکولی به نام نیروهای واندروالسی معروفند. وجود این نیروها در بین مولکولها باعث میشود که یک ترکیب جامد مولکولی شکل معینی داشته باشد و با غلبه بر این نیروها بتوان آن را به حالت مایع درآورد.
تاریخچه
اولین بار یوهانس واندروالس در سال ۱۸۷۳وجود نیروهای کشش بین مولکولی در میان مولکولهای گاز را مطرح کرد، به نظر واندروالس مجموع این نیروها هستند که مقدار انحراف یک گاز حقیقی از گاز ایده آل را معین میکنند توضیح خاستگاه این نیروهای بین مولکولی توسط فرتینر لاندن در ۱۹۳۰پیشنهاد شد. امروزه نیروهای بین مولکولی را به صورت عام نیروهای واندروالس و نیروهای پراکندگی بین مولکولهای غیرقطبی را نیروهای لاندن مینامند.
انواع نیروهای واندروالسی
نیروهای دوقطبی - دوقطبی این نیروها بین مولکولهای قطبی دیده میشوند. این مولکولها دارای دوقطبیهای دائمی هستند و تمایل به قرار گرفتن در راستای میدان الکتریکی دارند. پایدارترین حالت زمانی است که قطب مثبت یک مولکول تا حد امکان به قطب منفی مولکول مجاور نزدیک باشد. در این شرایط بین مولکولهای مجاور یک نیروی جاذبه الکتروستاتیکی به نام نیروی دوقطبی بوجود میآید.
با توجه به مقادیر الکترونگاتیوی اتمها در یک مولکول دو اتمی میتوان میزان قطبیت مولکول و جهتگیری قطبهای مثبت و منفی را پیش بینی کرد اما پیش بینی قطبیت مولکولهای چند اتمی باید مبتنی بر شناخت شکل هندسی مولکول و آرایش جفت الکترونهای غیر مشترک باشد.
پیوند هیدروژنی
پیوند هیدروژنی نوعی نیروی بین مولکولی است که در آن بین اتم هیدروژن از یک مولکول با اتمهای الکترونگاتیو F و O و N از مولکول دیگر جاذبهای بوجود میآید که به پیوند هیدروژنی معروف است. پیوند هیدروژنی فقط بین ترکیبات دارای H و O و N و F وجود دارد یعنی در این ترکیبات هیدروژن به عنوان پلی بین دو اتم الکترونگاتیو عمل میکند. انرژی لازم برای شکستن یک مول پیوند هیدروژنی از حدود ۱تا ۱۰کیلوکالری متغیر است.
اگرچه پیوندهای هیدروژنی ضعیفتر از پیوندهای کووالانسی است اما در میان نیروهای بین مولکولی قویترین آنها به شمار میرود. پیوندهای هیدروژنی نقش موثری در ساختار مواد مهم بیولوژیکی شامل پیوندهای N -H و O-H و تعیین خواص آنها دارد. شکل هندسی پروتئینها و اسیدهای نوکلئیک که مولکولهای آلی دارای زنجیر بلند هستند با پیوند هیدروژنی میان گروههای N - H یک زنجیر و گروه C = O زنجیر مجاور تثبیت میشود.
نیروهای لاندن (پراکندگی(
مولکولهای غیرقطبی، دوقطبی دائمی ندارند ولی با وجود این تمام مواد غیرقطبی را میتوان مایع کرد. از اینرو علاوه بر نیروی دوقطبی - دوقطبی باید نوع دیگری از نیروی بین مولکولی وجود داشته باشد. وجود نیروهای پراکندگی در مولکولها به عنوان یک اصل پذیرفته شدهاند. تصور میشود این نیروها ناشی از حرکت الکترونها باشد. در یک لحظه از زمان ابر الکترونی یک مولکول به نحوی تغییر شکل میدهد که یک دوقطبی لحظهای بوجود میآید که در آن قسمتی از مولکول به مقدار بسیار کم منفی تر از قسمتهای دیگر است و در لحظه بعد به علت حرکت الکترونها جهت دوقطبی لحظهای تغییر میکند.
اثر این دوقبیهای لحظهای در طول زمان بسیار کوتاه یکدیگر را حذف میکنند به صورتی که مولکول غیر قطبی فاقد دوقطبی دائمی میشود. ولی دوقطبیهای مواج لحظهای یک مولکول، دوقطبیهای نظیر خود را در مولکولهای مجاور القا میکنند و حرکت همزمان الکترونهای مولکولهای مجاور باعث ایجاد نیروی جاذبه بین این دو قطبیهای لحظهای، نیروی لاندن را تشکیل میدهند. نیروی لاندن بین مولکولهای قطبی هم وجود دارد، اما تنها نیروی بین مولکولی موجود در مولکولهای غیرقطبی است.
پیوند کوولانسی
پیوند کووالانسی یا پیوند همارز یکی از انواع پیوندهای شیمیایی است. یک جفت الکترون مشترک بین دو هسته یک پیوند کووالانسی تشکیل میدهند.
میلیونها ماده مرکب شناخته شده فقط از غیر فلزات ترکیب یافتهاند. این مواد مرکب فقط شامل عناصری هستند که در هر اتم 4، 5، 6 یا 7 الکترون والانس دارند. بنابراین الکترونهای والانس اتمهای غیر فلزی آنقدر زیاد است که اتمها نمیتوانند با از دست دادن آنها ساختار یک گاز نجیب را به دست آورند. معمولاً غیر فلزات با جفت کردن الکترونها پیوند ایجاد میکنند و در این فرآیند به ساختار یک گاز نجیب میرسند
ایران با نام رسمی جمهوری اسلامی ایران کشوری در جنوب غربی آسیا و در منطقهٔ خاورمیانه با ۱٬۶۴۸٬۱۹۵ کیلومترمربع وسعت (۱۸ام درجهان) و بر پایهٔ سرشماری سال ۱۳۸۵ حدود ۷۰٬۴۷۲٬۰۰۰ نفر جمعیت است. پایتخت، بزرگترین شهر و مرکز فرهنگی، صنعتی و سیاسی این کشور تهران است.
ایران از شمال با جمهوری آذربایجان، ارمنستان و ترکمنستان، از شرق با افغانستان و پاکستان و از غرب با ترکیه و عراق مرز زمینی دارد و همچنین از شمال با دریای خزر و از جنوب با خلیج فارس و دریای عمان همسایهاست، که دو منطقهٔ نخست از مناطق مهم استخراج نفت و گاز در جهان هستند.
نظام سیاسی ایران برپایهٔ قانون اساسی مصوب ۱۳۵۸ (و بازنگری ۱۳۶۸) پایهریزی شدهاست. بالاترین جایگاه رسمی ایران پس از انقلاب، ولایت فقیه است که اکنون در اختیار سید علی خامنهای است. اسلام دین رسمی، تشیع مذهب رسمی و فارسی زبان رسمی ایران است. ایران به عنوان یک سرزمین و یک ملت پیشینهای کهن دارد و یکی از تاریخیترین کشورهای جهان بهشمار میرود.
ایران به واسطه قرار گرفتن در منطقهٔ میانی اوراسیا موقعیتی راهبردی دارد. این کشور از اعضای سازمان ملل متحد، جنبش عدم تعهد، سازمان کنفرانس اسلامی، اوپک، سازمان اکو و چندین سازمان بینالمللی دیگر است. ایران یک قدرت منطقهای در جنوب غربی آسیا است و جایگاهٔ مهمی را در اقتصاد جهانی به دلیل در اختیار داشتن صنعت نفت، صنعت پتروشیمی و گاز طبیعی برای خود بدست آوردهاست.
ایران با مشکلات کم آبی دست و پنجه نرم میکند. پیشبینی میشود ایران در سال ۲۰۲۵ در وضعیت تنش آبی قرار بگیرد.
جغرافیا
پراکندگی ناهمواریها در ایران
ایران در شرق با افغانستان و پاکستان؛ در شمال شرقی با ترکمنستان، در بخش میانی شمال با دریای خزر، در شمال غربی با جمهوری آذربایجان و ارمنستان؛ در غرب با ترکیه و عراق؛ و سرانجام در جنوب با آبهای خلیج فارس و دریای عمان همسایه است.
از دید طبیعی ایران از شمال به رود اترک، دریای خزر و رود ارس، از خاور به کوههای هندوکش و کوههای باختری دره سند، از باختر به دامنههای باختری کوههای زاگرس و حوضه آبریز اروندرود و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان محدود است. بیش از نیمی از ایران کویری و نیمه کویری است. حدود یک سوم ایران نیز کوهستانی است و بخش کوچکی از ایران (شامل جلگهٔ جنوب دریای خزر و جلگهٔ خوزستان) نیز از جلگههای حاصلخیز تشکیل شدهاست. بلندترین کوه ایران نیز دماوند (۵۶۷۱ متر) میباشد. از دید جغرافیایی، غربیترین شهر ایران کلیساکندی؛ شرقیترین شهر جالق؛ شمالیترین شهر پارس آباد؛ و جنوبیترین شهر چابهار است.
استانها
بر اساس قانون بخش بندی کشوری (مصوب ۱۲۸۶ شمسی) ایران به ۴ ایالت «آذربایجان»، «خراسان»، «فارس»، و «کرمان و بلوچستان» تقسیم شد و هر ایالت به چند ولایت حاکمنشین و هر ولایت به چند نایبالحکومهنشین تقسیم شد. این تقسیمات تا سال ۱۳۱۶ با دگرگونیهای کوچکی به همین گونه ماند.
در سال ۱۳۱۶ خورشیدی با تصویب قانون جدید تقسیمات کشوری، ایران به ۱۰ استان و ۴۹ شهرستان تقسیم شد. به مرور زمان با ایجاد استانهای جدید، تعداد استانهای ایران افزایش یافت. برای مدتهای مدیدی پس از پیروزی انقلاب ایران (۱۳۵۷)، ایران همچنان دارای ۲۴ استان بود. در سال ۱۳۷۲ استان اردبیل از استان آذربایجان شرقی جدا شد. همچنین استان قم در سال ۱۳۷۴ از استان تهران جدا شد و قزوین در سال ۱۳۷۳ از استان زنجان جدا و به استان تهران پیوست و در سال ۱۳۷۶ به استان قزوین مبدل شد. پس از آن گلستان از مازندران جدا شدند و در سال ۱۳۸۳، استان خراسان به سه استان: خراسان جنوبی، خراسان شمالی و خراسان رضوی تقسیم شد و در تاریخ ۲/۴/۱۳۸۹ با تایید مجلس شورای اسلامی استان تهران به دو استان تهران و البرز تقسیم شد. به این ترتیب اکنون ایران از ۳۱ استان تشکیل شدهاست. پایتخت کنونی ایران تهران میباشد که بر اساس طرح آمایش سرزمین که در سال ۱۳۸۸ توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب شد، پایتخت ایران باید تا ۱۶ سال دیگر (۱۴۰۴ هجری شمسی) از تهران به مکانی دیگر انتقال یابد. واحد تقسیمات کشوری ایران مسئول نهاد مربوطه
ایران از لحاظ آب و هوایی یکی از منحصر به فردترین کشورهاست. اختلاف دمای هوا در زمستان میان گرمترین و سردترین نقطه گاهی به بیش از ۵۰ درجهٔ سانتی گراد میرسد.
داغترین نقطه زمین در سال ۲۰۰۴ و ۲۰۰۵ میلادی، در نقطهای در کویر لوت ایران بوده است.
ایران از لحاظ بارندگی در سطح نیمهخشک و خشک است.
آب و هوای ایران متأثر از چندین سامانه است:
سامانه پرفشار سیبریایی که با ریزش به عرضهای جنوبی در نوار شمالی بارش باران و برف و کاهش دما و در سایر نقاط فقط کاهش دما را به همراه دارد.
سامانه بارانزای مدیترانهای که از سمت غرب وارد ایران میشود و موجب ریزش باران یا برف در بسیاری از نقاط غربی و میانی و شرق ایران میشود.
سیستم کم فشار جنوبی که در نوار جنوب و جنوب غرب موجب رگبار باران میشود.
میزان بارندگی در ایران بسیار متغیر است. در شمال به بیش از ۲۱۱۳ میلیمتر (رشت، ۱۳۸۳) نیز میرسد.در نواحی کویری بارش عمدتاً بسیار کم و در حدود ۱۵ میلیمتر است. بارش نواحی شمال غرب و غرب، دامنههای جنوبی البرز و شمال شرق تا حدودی قابل توجه (حدود ۵۰۰ میلیمتر) میباشد. در سایر نقاط میزان بارش از ۲۰۰ میلیمتر بیشتر نمیشود.
اختلاف دمای هوا در ایران در نقاط مختلف زیاد است. در حالی که در فصل زمستان دمای شهرکرد در شب به ۳۰- درجه هم میرسد، مردم اهواز هوای تابستانی (۵۰ درجه) را تجربه میکنند. هوای سواحل شمالی در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان معتدل میباشد. نواحی شمال غرب و غرب تابستانهای معتدل و زمستانهای سرد و نواحی جنوبی تابستانهایی به شدت گرم و زمستانهایی معتدل دارند.
جامعه
پیشینهٔ تاریخی تمدن در ایران به تمدنهایی در عیلام، شهر سوخته، جیرفت و... میرسد، ولی شروع تاریخ سیاسی ایرانیان از آغاز حکومت پادشاهی ایران در زمان ماد است. شاهنشاهی ماد، نخسین شاهنشاهی ایران بودهاست و لذا به عنوان شروع تاریخ شاهنشاهی ایران درنظر گرفته میشود،
ایران امروزه از اقوام زیادی از جمله : پارسی، آذری، کرد، لر، بختیاری، بلوچ، مازندرانی، گیلک، قشقایی، عرب، لک، تالشی، ترکمن، خلج، آشوری، کلدانی، مندایی(صائبی)، تات، گرجی، سیستانی، ارمنی، و یهودی تشکیل شدهاست.
ترکیب قومیتی ایران بر اساس دادههای «کتاب واقعیتهای جهان سیا» ۵۱٪ پارسی، ۲۴٪ آذری، ۸٪ گیلک و مازنی، ۷٪ کرد، ۳٪ عرب، ۲٪ لر، ۲٪ بلوچ، ۲٪ ترکمن و ۱٪ از دیگر اقوام است.
تخمینهای کتابخانه کنگره به این ترتیب هستند: پارسی (۶۵٪)، آذری (۱۶ ٪)، کرد (۷٪)، لر (۶٪)، عرب (۲٪)، بلوچ (۲٪)، ترکمن (۱٪)، گروههای ترکتبار قبیلهای همچون قشقایی (۱٪)، و گروههای غیرایرانی و غیرترک همچون ارمنی، آشوری، و گرجی (کمتر از ۱٪). طبق آنها فارسی به عنوان زبان مادری توسط حداقل ۶۵٪ جمعیت و به عنوان زبان دوم توسط بخش بزرگی از ۳۵٪ دیگر گویش میشود.
بنابر گزارش سال ۲۰۰۸ دفتر کنترل مواد و جرایم سازمان ملل متحد، نزدیک به سه درصد جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال ایران مواد مخدر مصرف می کنند که این بالاترین درصد مصرف مواد مخدر در جهان است.
جمعیت
این مقاله یا بخشی از آن یک رویداد روز را در بر دارد.ممکن است با گذشت زمان، اطلاعات بهسرعت تغییر کنند.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، جمعیت ایران را براساس برآوردهای مرکز آمار ایران،۷۴٫۷۰۰٫۰۰۰ میلیون نفر اعلام کرد.
بر پایه گزارشی از سوی مجمع جهانی اقتصاد ایران هجدهمین کشور پرجمعیت جهان شناخته شده است.
تغییرات جمعیت ایران بین سالهای ۱۲۶۰ تا ۱۳۸۵ هجری شمسی
شاخصهای جمعیتیشاخصها زیرمجموعهها میزان(تعداد یا سن) درصد رتبه
در دنیا
ساختار سنی ۰ تا ۱۴ سال مرد: ۷٬۳۹۴٬۸۴۱ نفر
زن: ۷٬۰۲۲٬۰۷۶ نفر ۲۱٫۷ ٪
۱۵ تا ۶۴ سال مرد: ۲۴٬۵۰۱٬۵۴۴ نفر
زن: ۲۳٬۹۱۴٬۱۷۲ نفر ۲۲٫۹ ٪
۶۵ سال به بالا مرد: ۱٬۷۲۵٬۸۲۸ نفر
زن: ۱٬۸۷۰٬۸۲۳ نفر ۵٫۴ ٪
رشد جمعیت ۱٫۵ ٪
تراکم جمعیت ۴۵٫۳ نفر به ازای
هر کیلومتر مربع
سن میانه
(میانگین) مرد ۲۶ سال
زن ۲۶٫۵ سال
کل ۲۶٫۳ سال
نرخ باروری ۱٫۷ زایمان برای هر زن
نرخ مرگ و میر ۵٫۲ مرگ در هر
۱۰۰۰ نغر ۱۷۱
نرخ مهاجرت ۲٫۶۲− در هر
۱۰۰۰ نفر ۱۴۱
نرخ بیکاری ۱۴٫۶ ٪
(در بهار ۸۹)
جمعیت فعال
کشور ۲۴٫۲ میلیون نفر
(در بهار ۸۹)
جمعیت
شهر نشین ۵۳٫۶ میلیون نفر
جمعیت
روستا نشین ۲۱٫۱ میلیون نفر
نسبت جنسیتی در هنگام تولد ۱٫۰۵
زیر ۱۵ سال ۱٫۰۵
۱۵ تا ۶۴ سال ۱٫۰۲
بالای ۶۵ سال ۰٫۹۱
کل جمعیت ۱٫۰۲
مرگ و میر نوزادان ۳۵٫۷۸ مرگ در
هر ۱۰۰۰ تولد زنده ۷۱
امید به زندگی
در هنگام تولد مردان ۶۹٫۶۵ سال
زنان ۷۲٫۷۲ سال
کل جمعیت ۷۱٫۱۴ سال ۱۳۲
سهم باروری
در جهان ۱۷٫۱۷ تولد در
هر ۱۰۰۰ نفر ۱۲۰
ایدز و اچآیوی درصد شیوع ۰٫۲ ٪
(برآورد ۲۰۰۷) ۱۰۲
جمعیت مبتلا
به ایدز ۸۶۰۰۰ نفر
(برآورد ۲۰۰۷) ۴۹
مرگ بر اثر ایدز ۴۳۰۰ نفر
(برآورد ۲۰۰۷) ۴۷
زبان
در ایران در مجموع حدود ۷۵ زبان و گویش رواج دارد [۲۵] و بزرگترین گروههای زبانی ایران را فارسی، ترکی آذربایجانی، کردی، ترکمنی، گیلکی، مازندرانی، خلجی، تالشی، لری، بختیاری، عربی، بلوچی، لکی، دیلمی، تاتی، ارمنی، آشوری، مندایی، گرجی، عبری، کلدانی و... تشکیل میدهند. تاکنون در هیچیک از سرشماریهای ایران پرسشهای مربوط به وابستگیهای قومی و زبانی مطرح نشدهاست. البته این سؤال در پرسشنامههای سرشماری سال ۱۳۶۵ مطرح شده بود ولی به دلیل ملاحظات سیاسی از جمعآوری اطلاعات مربوط به آن خودداری شد. با این حال تحقیقات و برآوردهایی در مورد ترکیب قومی و زبانی کشور انجام شدهاست. یکی از این تحقیقات به نمونهگیری سازمان ثبت احوال کشور در مرداد ۱۳۷۰ باز میگردد که زبان مادری زنانی را که برای دریافت شناسنامه فرزندان خود به دفاتر ثبت احوال مراجعه کرده بودند، مود پرسش قرار میداد. در این نظرسنجی از مجموع ۴۹٬۵۵۸ مادر، ۴۶٫۲٪ به فارسی، ۲۰٫۶٪ به آذری، ۱۰٪ به کردی، ۸٫۹٪ به لری، ۷٫۲٪ به شمالی، ۳٫۵٪ به عربی، ۲٫۷٪ به بلوچی، ۰٫۶٪ به ترکمنی، ۰٫۱٪ به ارمنی و ۰٫۲٪ به دیگر زبانها تکلم میکردند. مشابه این نظرسنجی در سال ۱۳۷۳ هم انجام شد و به نتایج مشابهی رسید. در این نظرسنجیها مشخص شد که سطح باروری و ویژگیهای جمعیتی بر حسب جامعهٔ زبانی مادران بسیار متفاوت است و تعداد فرزندان زنده به دنیا آورده در گروههای مختلف زبانی بین ۲٫۹ تا ۵ قرار داشت اما مطالعهای دیگر نشان داد که این اختلاف بیشتر از تفاوتهای فرهنگی و اقتصادی این گروهها ناشی میشود تا صرف تعلق قومی و زبانی آنها.
ترکیب زبانی جمعیت ایران بر اساس «کتاب واقعیتهای جهان سیا» ۵۸٪ فارسی و گویشهای فارسی، ۲۶٪ ترکی و دیگر گویشهای ترکی، ۹٪ کردی، ۲٪ لری، ۱٪ بلوچی، ۱٪ عربی، ۱٪ ترکی استانبولی و ۲٪ زبانهای دیگر است.
زبان رسمی و اداری ایران فارسی است. فارسی یکی از زبانهای شاخه هند و اروپایی است. براساس اصل پانزدهم قانون اساسی ایران کتابهای درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده از زبانهای محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.اما عملا این بند از قانون تاکنون اجرا نشده است.
هم چنین آیینهای دیگر در برخی دورهها رواج یافتهاند مانند دین مزدک، مانی و مسیحیت پیش از اسلام. در پانصد سال گذشته، پس از تشکیل دولت صفویان همواره تشیع آیین رسمی ایران بودهاست. بر اساس برآوردهای انجام شده از جمعیت ایران، ۸۹٪ شیعه، ۹٪ سنی و ۲٪ مسیحی، زرتشتی، یهودی، بهائی و پیروان سایر ادیان هستند.
در اصل ۱۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اسلام و مذهب جعفری دوازده امامی دین رسمی است و سایر مذاهب اسلامی که در قانون اساسی به آنها تصریح شده شامل مذاهب چهارگانه اهل سنت (حنفی، شافعی، حنبلی، مالکی) و شیعیان زیدی (چهار امامی) نیز قانونی و دارای احترام کامل میباشند. هم چنین در اصل ۱۳ قانون اساسی، ایرانیان مسیحی، یهودی و زرتشتی به عنوان اقلیت دینی پذیرفته شدهاند و میتوانند در حدود قانون بر اساس کیش خود عمل نمایند.
صنایع
عمدهترین صنایع پیشرفته ایران عبارتاند از: صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد، نساجی، شیمیایی، غذایی، خودروسازی، سدسازی، الکتریکی و الکترونیکی و....
سازههای مهم دستی و سنتی ایران عبارتاند از: فرش و قالی، گلیم بافی و زیلو، منبتکاری، خاتمکاری و سفالگری.
منابع و معادن
ایران ۱۱٪ ذخایر نفت جهان و ۱۸٪ ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد.ایران دومین صادر کننده اپک و چهارمین تولید کننده نفت جهان است.
مهمترین صنایع و معادن ایران عبارتست از: نفت و گاز. ایران، سومین ذخایر نفتی جهان، یازده درصد ذخایر ثابت شده نفتی زمین معادل ۱۳۰ میلیارد بشکه؛ و نیز دومین ذخایر گازی جهان، هجده درصد ذخایر ثابت شده گاز زمین، معادل ۲۶ تریلیون متر مکعب را در اختیار خود دارد. همچنین ایران دومین صادرکننده بزرگ سازمان اپک است که پتانسیل تبدیل شدن به یک ابرقدرت انرژی را دارد. مهمترین منطقههای نفتی این کشور مسجد سلیمان، هفتگل، گچساران، آغاجاری و اسلام آباد غرب(شاه آباد پیشین) است. همچنین دریای مازندران نیز اندوخته نفتی بسیاری را در خود نهفته دارد. نفت قم نیز در حال بهرهبرداری است. مهمترين ميدان گازي ايران، ميدان گازي پارس، شامل: میدان گازی پارس جنوبی در منطقه عسلویه و میدان گازی پارس شمالی در منطقه مندستان هر دو در استان بوشهر واقع است.
بیشترین معادن در حال بهرهبرداری در استانهای خراسان وجود دارد. دیگر معادن مهم ایران عبارتاند از: معادن کانیهای فلزی: آهن، منگنز، کرومیت، مس، سرب، روی، نیکل، کبالت، طلا، نقره و اورانیوم؛ معدنی شیمیایی: گوگرد، نمک؛ سنگهای تزئینی مانند فیروزه؛ شن و ماسه؛ و زغال سنگ.
ایدز سرنام عبارت (به انگلیسی: AIDS یا Acquired immune deficiency syndrome) به معنی نشانگان نقص ایمنی اکتسابی است. ایدز یک بیماری پیشرونده و قابل پیشگیری است، این بیماری حاصل تکثیر ویروسی به نام اچآیوی در بدن میزبان است که باعث تخریب جدی دستگاه ایمنی بدن (معروف به نقص ایمنی یا کمبود ایمنی) انسان میگردد که خود زمینهساز بروز عفونتهای موسوم به فرصت طلب است که یک بدن سالم عموماً قادر به مبارزه با آنهاست و در نهایت پیشرفت همین عفونتها منجر به مرگ بیمار میگردد به طوری که بیماری سل عامل اصلی مرگ و میر در میان مبتلایان به ایدز در سراسر جهان است.
در سال ۱۹۸۱ هشت مورد وخیم از ابتلا به بیماری کاپوسی سارکوما یکی از انواع خوشخیمتر سرطان که معمولاً در میان افراد سالمند شایع است، در میان مردان همجنسگراینیویورک گزارش شد. تقریباً همزمان با این موارد، شمار مبتلایان به یک عفونت ریوی نادر در کالیفرنیا و نیویورک بالا رفت. با این که در آن زمان عامل شیوع ناگهانی این دو بیماری مشخص نشده بود، اما معمولاً از این دو واقعه پزشکی به عنوان آغاز ایدز یاد میکنند. در طی یک سال این بیماری بدون نام، گسترش زیادی داشت تا سرانجام در ۱۹۸۲ آن را ایدز نامیدند.
از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجهها و همچنین برای بهبود آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیضها اول دسامبر هر سال (۱۰ آذر) به عنوان روز جهانی ایدز معین شدهاست و هر سال برای این روز شعاری نیز در نظر گرفته میشود.
ایدز پدیدهای پزشکی-بهداشتی است که ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن بسیار گسترده است. در سال ۱۹۹۶سازمان ملل متحد ایدز را نه تنها به عنوان یک مشکل سلامتی مورد توجه قرار داد بلکه آن را یک مسئله بر سر راه پیشرفت بشری برشمرد. همچنین در سند استراتژی امنیت ملی ایالات متحده آمریکا (۲۰۰۲) این کشور خود را متعهد به هدایت جهان برای کاهش تلفات هولناک اچ.آی.وی/ایدز دانسته است. بیش از ۹۰ درصد موارد ابتلاء مربوط به کشورهای جهان سوم و در حال توسعه است. ایدز در حال حاضر چهارمین علت مرگ و میر بشر است که پیش بینی میشود تا سال ۲۰۱۰ مقام اول را از آن خود نماید.
یک ویروس به نام اچآیوی عامل بروز بیماری ایدز است. هر فرد دچار اچآیوی الزاما مبتلا به ایدز نیست بلکه اگر برخی تظاهرات بالینی را بروز دهد مشخص میشود به ایدز مبتلا شدهاست. تنها نیمی از افراد مبتلا به اچ-آی-وی در طی ۱۰ سال به مرحله ایدز مبتلا میشوند. این زمان در افراد مختلف متفاوت است و به وضعیت سلامتی و عادات فردی افراد بستگی دارد، امروزه برخی داروها نیز به کنترل این روند کمک میکنند.
راههای انتقال عامل بیماری
ویروس اچ آی وی از این راهها ممکن است از یک فرد مبتلا به یک فرد سالم منتقل شود:
1.انتقال خونی، از راه تزریق فرآوردههای خونی آلوده، استفاده از سرنگ مشترک (در معتادان تزریقی)، انتقال در کارکنان بهداشتی درمانی (Needle stick)
2.انتقال عمودی (از مادر به نوزاد) که شایعترین راه انتقال در افراد مبتلا بوده است.
3.انتقال جنسی، یکی از شایعترین راههای انتقال برقراری رابطه جنسی حفاظت نشده است. در صورت وجود بیماریهای آمیزشی احتمال انتقال بیشتر میشود.
به علت عدم ثبات این ویروس در هوای آزادانتقال از روشهایی همچون تماس پوستی و دهانی مشاهده نشده است.
پس از ورود اچ.آی.وی به بدن اولین علایم به صورت یک سندرم شبه سرماخورگی به همراه بزرگ شدن غدد لنفاوی عارض میشود که معمولاً این علایم بهبود یافته و ویروس به حالت نهفته در بدن باقی میماند، این مرحله که در آن فرد حامل بیماری تلقی شده ولی علایمی نشان نمیدهد ممکن است تا ده سال و بیشتر به طول بیانجامد. در مرحله آخر این بیماری با نقص سیستم ایمنی به علت فعالیت بالای ویروی و کاهش لنفوسیتهای نوع تی در خون مشخص میشود که ایدز نامیده میشود. در این مرحله بدن در معرض عفونتهای فرصتطلب ناشی از باکتری، ویروس، قارچ و انگلهایی قرار میگیرد که در افراد سالم معمولاً به آسانی مهار میشوند. این بیماری تقريبا همهٔ سيستم هاي ارگانی بدن را درگير ميکند. همچنين افراد مبتلا ريسک بالايی برای ابتلا به سرطانهای مختلف نظير سارکوم کاپوزی، سرطان گردن رحم و لنفوم دارند. بعلاوه، علايم سيستميک عفونت نظير تب، تعريق(خصوصا شب هنگام)، تورم غددلنفاوی، لرز، ضعف و کاهش وزن را دارند.
مرحله بروز ایدز
فرد مبتلا به اچ-آی-وی هنگامی به مرحلهٔ ایدز میرسد که شمار گویچههای سفید CD4+T آنقدر کم شود که نتوانند از پس انجام وظیفه معمولی خود برآیند. CD4+T یاختههای سفید خون هستند که واکنشهای ایمنی بدن را موزون و مهار میکنند. این دشواری اندک اندک در درازای هنگامی که شخص + HIV میباشد، پیشرفت میکند که ممکن است یک تا ۱۵ سال به درازی بکشد.[نیازمند منبع] البته افراد در درازای این مدت بسیار خوب و تندرست به نظر میرسند[نیازمند منبع] و احساس خوبی نیز دارند. ولی در این مدت شمار ویروس چند برابر میشود.[نیازمند منبع] بر پایه این تعریف ایدز هنگامی است که شمار سلولهای CD4+T به کمتر از ۲۰۰ شماره در هر میکرولیتر خون میرسد و یا هنگامی که بدن فرد دچار عفونتهای فرصتطلب بشود (که گاهی با بودن ۲۰۰ تا ۸۰۰ یاخته CD4+ رخ میدهد.
پیشگیری
از آنجا که تاکنون واکسن و یا علاج قطعی برای این بیماری کشف نشدهاست و در آینده نزدیک نیز امکان پذیر به نظر نمیرسد. مهمترین راه مبارزه با این بیماری پیشگیری و آموزش است.
گزارش سال ۲۰۰۷بانک جهانی در مورد ایدز در جنوبآسیا، شیوع بیماری ایدز را «شدید» اما «قابل پیشگیری» میداند.
برای پیشگیری از انتقال اچآیوی، بهترین راه خودداری از برقراری رابطه جنسی با فرد مبتلا و یااستفاده از کاندومهای جنس لاتکس (نوعی پلاستیک) است.
ذرات با ابعاد اچآیوی نمیتوانند از کاندوم لاتکس عبور کنند و اگر به درستی و به طور منظم استفاده شوند شیوه کاملاً موثری در کاهش خطر انتقال بیماری محسوب میشوند. هرچند تنها شیوه صد در صد موثر خودداری کامل از آمیزش جنسی با افراد مشکوک به داشتن رفتارهای پرخطر است.
معتادان تزریقی میتوانند با خودداری از مصرف سرنگهای مشترک خطر ابتلا به اچآیوی را کاهش دهند.
روز جهانی ایدز
از سال ۱۹۸۸ به منظور افزایش بودجهها و همچنین افزایش آگاهی، آموزش و مبارزه با تبعیضها روز اول دسامبر هر سال به عنوان روز جهانی ایدز نامگذاری شد و هر ساله برای این روز، شعار خاصی نیز در نظر گرفته میشود، هدف عمده از این کار این است که به عموم مردم یادآوری شود که HIV از بین نرفتهاست و هنوز کارهای زیادی است که باید انجام شود.
در روز جهانی ایدز مردم لباسهایی مزین به روبان قرمز بر تن میکنند تا توجه و مراقبت در برابر HIV و ایدز را متذکر شده و به دیگران یادآور شوند که به تعهد و پایبندی و حمایت آنها مورد نیاز است.[۱]
هنگام رو در رویی با عفونت، دستگاه ایمنی بدن پادتنهایی فرآوری میکند که در خون گردش و به عوامل بیماریزا حمله میکنند. پادتنها بر بسیاری از عوامل بیماریزا غلبه میکنند ولی درباره اچ.آی.وی با این که پادتنها فرآوری میشوند ولی نمیتوانند از تکثیر ویروس جلوگیری کنند و تنها وجود آنها در خون برای تشخیص ابتلاء بکار میرود.
در جریان عمومیترین آزمایشها برای تشخیص اچآیوی، یک نوع خاص از پادتنها یا همان پروتئینهای ضدبیماری ردیابی میشود.
در چند هفتهای که ردیابی آلودگی بی ثمر و جواب آزمایش منفی است، فرد آلوده میتواند ویروس را به سایرین منتقل کند.
نکاتی در مورد آزمایشها ایدز: هنگامی که تست الایزا برای ایدز مثبت شد باید الایزا با کیت دیگری دوباره تکرار شود . که اگر باز هم مثبت شد تست تایید ی با وسترن بلات می گیریم .اگر تست وسترن بلات منفی بود شاید فرد در دوران پنجره به سرمی برد یا الوده نیست.
مواردی هست که تست الایزا مثبت است ولی فرد ایدز ندارد مثلا خطای ازمایشگاه, همودیالیز, دریافت خون و فراوردههای آن, تست RPR مثبت, مشکلات همراه از قبیل اختلالات اتوایمیون, مالتیپل میلوما, هموفیلی, هپاتیت الکلی, اعتیاد تزریقی, موارد افزایش IgG مثل کسی که واکسن آنفلوانزازده است.
موارد منفی کاذب الایزا مثل عفونت تازه و اولیه, بیماران با سیستم ایمنی ساپرس شده, و خطای آزمایشگاه میباشد.
بیماریهای مرتبط با اید
سیستم دفاعی بدن که از حمله ویروس صدمه دیدهاست، قوای خود را برای مبارزه با بیماریها از دست میدهد و هر نوع عفونتی میتواند جان بیمار را تهدید کند. کسانی که به اچآیوی دچار هستند در مقابل بیماریهایی مانند سل، مالاریا، ذات الریه، برفک، زونا، زخمهای بدخیم، سرطان، عفونتهای مغزی، عفونت شکم و خطر نابینایی آسیب پذیرتر میشوند. بیماران مبتلا به ایدز همچنین در مقابل آنچه به نام عفونتهای فرصت طلب معروف است آسیب پذیر هستند. این نوع از عفونتها از باکتریهای شایع، قارچها و انگلهایی نشات میگیرد که یک بدن سالم قادر به مبارزه با آنهاست، اما میتوانند در افرادی که سیستم دفاعی بدن آنها آسیب دیده ایجاد بیماری کند و گاه آنها را از پا در آورند. همچنین در این گونه بیماران، درگیرشدن با پارواویروس B19 معمولا تشخیص داده نمی شود و منجر به کم خونی میشود.
داروها و درمانها
در مجموع پنج دسته دارو وجود دارد که در مقاطع مختلف ورود و رشد اچ.آی.وی عمل میکنند:
بازدارندههای ورودی: این داروها به پروتئینهای موجود بر سطح بیرونی ویروس اچآیوی میچسبد و از پیوستن و ورود آن به سلولها جلوگیری میکند. از این گروه تاکنون تنها یک نمونه از دارو، به نام "فوزیون (Fuzeon)، وارد بازار شدهاست.
بازدارندههای گیرنده کموکاین(Chemokine Coreceptor Antagonists): این داروها به نوعی پروتئین موجود بر سطح بیرونی سلولهای پذیرنده اچ.آی.وی میچسبد و از چسبیدن ویروس به سلول جلوگیری میکند . از این گروه تاکنون تنها یک دارو، به نام Maraviroc وارد بازار شدهاست.
داروهای مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس نوکلئوزیدی(NRTI)(Nucleoside reversetranscriptase): این بازدارندهها اچآیوی را از نسخهسازی از ژنهای خود باز میدارند مانند زیدوودین و لامیوودین .
داروهای مهارکننده ترانس کریپتاز معکوس غیرنوکلئوزیدی (NNRTI (Non-nucleosidereverse transcriptase): این بازدارندهها نیز فرآیند نسخه سازی را مختل میکنند. آنها با چسباندن خود به آنزیمی که این فرآیند را کنترل میکند نسخه سازی را مختل میکنند مانند نوی راپین و افاویرنز.
داروهای مهارکننده پروتئاز (PI) (Protease): پروتئاز RT وانتگراز به صورت پلی پروتئینهایی سنتز میشوند که نیازمند شکافت پروتئاز میباشد و این داروها با مهار شکافت پلی پروتئینها چرخه تکثیری ویروس را مسدود و موجب برخی اجزاء نابالغ و معیوب ویروسی میشوند مانند ساکی ناویر.
داروهای ضد ایدز باید به صورت ترکیبی مصرف شوند. معمولاً سه نوع داروی مختلف از دست کم دو دسته مختلف از داروها به طور همزمان به بیمار تجویز میشود. با تغییر شکل دادن اچآیوی، برخی از نمونههای این ویروس در مقابل داروها مقاوم میشوند. بنابراین شانس کنترل اچآیوی در صورت استفاده از چند دارو بیشتر خواهد بود. در برخی موارد از مبتلایان تازه، ویروسهایی ردیابی شدهاند که حتی پیش از آغاز معالجات در برابر داروهای موجود مقاومت نشان میدهند.
داروی ایرانی
پژوهشگران ایرانی داروی گیاهی ضد ایدز جدیدی با نام آیمود[۱۶] تولید کردند که به گفتهٔ مدیر این پروژه موجب تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر این ویروس میشود و حاصل پنج سال تحقیق در این زمینهاست.
درمان در حاملگی
حاملگی نباید مانع دریافت درمانهای مناسب ضد رتروویروس شود۰ باید به مسائلی نظیر تغییرات فارماکوکینتیکی ناشی از حاملگی، عوارض جانبی احتمالی داروها روی جنین و اثربخشی یک رژیم داروئی در کاهش میزان انتقال پری ناتال ویروس، توجه داشته باشیم.
تصمیم گیری در مورد درمان بایستی با مشاوره، انجام شود۰ زیدوودین و لامیوودین، فارماکوکینتیک مشابه دارند و زیدوودین عوارض خاصی در جنین ایجاد نمیکند ولی در مورد سایر داروها مطالعات کافی انجام نشده است۰ افاویرنز نبایستی مورد استفاده قرار گیرد چون در حیوانات تراتوژن واقع شدهاست ۰ زیدوودین میزان انتقال را تا ۷۰٪ کاهش میدهد۰ این دارو از هفته ۱۴ تا ۳۴ حاملگی به میزان ۲۰۰ میلی گرم سه بار در روز یا ۳۰۰ میلی گرم دو بار در روز داده میشودو پس از زایمان به مقدار ۲ mg/kg در طی یکساعت و سپس انفوزیون مداوم ۱ mg/kg در ساعت تا زمان وضع حمل ۰ دوز این دارو برای نوزاد ۲ mg/kg خوراکی هر ۶ ساعت تا ۶ هفتگی تجویز میشود، در این صورت میزان انتقال از ۶/۲۲٪ به ۶/۷٪ کاهش داده میشود.
نوزادان را بایستی پس از ۴۸ ساعت ، ۱۴ روز و ۲-۱ ماه و ۶-۳ ماه آزمایش نمود و درصورت مثبت بودن رژیم آنتی رتروویرال به صورت ترکیبی داده شود
بسیاری از مبتلایان به ایدز از بیماری خود ناآگاهند.. کمتر از یک درصد از جمعیت شهری آفریقا که از نظر جنسی فعال هستند آزمونِ اچآیوی دادهاند و این نسبت در منطقههای روستایی از این هم کمتر است. همچنین تنها نیم درصد از زنان بارداری که از امکانات بهداشت شهری بهره میگیرند، آزمایشِ اچآیوی داده و نتیجهٔ آزمایش خود را دریافت نمودهاند. افزون بر آن، این نسبت برای بهداشت روستایی از این هم پایینتر است.
بدنامی
ایدز تنها یک مشکل بهداشتی نیست، بلکه یک مشکل اجتماعی و فرهنگی نیز هست، این بیماری تابو تلقی میشود و با هالهای از شرم و منعهای اخلاقی و فرهنگی همراه است که این موضوع مانع از اعلام بیماری از سوی افراد شده و همین مساله منجر به پنهان ماندن بیماری، طی نشدن پروسه درمان و در نتیجه شیوع سریع آن میشود. .
به علت پیش داوری و ترس از سرایت بیماری، این بیماران درمورد انتخاب مسکن، شغل، مراقبتهای بهداشتی و حمایت عمومی مورد تبعیضقرار میگیرند. رفتارهای نامناسب و تحقیرآمیز موجب انزوای بیمار گشته، فرصت آموزش را از وی میگیرد. وحشت از مرگ، وحشت طرد و تنهایی و انگ اجتماعی، اخراج کارگران مبتلا و بدنامی از طرف دوستان و خانواده سبب میشود افرادی که گمان میکنند ممکن است آلوده باشند، وضعیت خودشان را تا جایی که مقدور است مخفی نگه دارند که این خود موجب گسترش آلودگی است.
بازی بسکتبال توسط دو تیم انجام می پذیرد که هر تیم شامل ۵ بازیکن می باشد، هدف آنها عبور دادن توپ از حلقه و ممانعت از گل زدن تیم مقابل است. اندازه زمین بسکتبال باید (۲۸*۱۵) یا (۲۶*۱۴) یا (۲۴*۱۲) باشد و ارتفاع زمین بازی تا سقف سالن باید هفت متر باشد.
تمامی خطوط زمین باید ۵ سانتیمتر عرض داشته باشد: شعاع دایره ها باید ۰۸/۱ متر باشد. اندازه تخته باید ۱۸۰ * ۰۵/۱ متر باشد که با فاصله ۰۹/۲متر از سطح زمین نصب می گردد.
یک بازی بسکتبال با یک سر داور و یک داور، منشی، وقت نگهدار مسؤول ۲۴ ثانیه، مسؤول تابلو و یک ناظر فنی مسابقات برگزار می شود. بازی بسکتبال با ۵ بازیکن شروع می شود و با دو نفر هم می توانند ادامه دهند کمتر از دو نفر بازی انجام نمی شود. بازی در چهار پریوت ده دقیقه ای انجام می شود. بین ده دقیقه اول و دوم یک وقت دو دقیقه استراحت و بین ده دقیقه دوم و سوم که نیمه اول هم نامیده می شود یک وقت ده تا پانزده دقیقه استراحت و بین ده دقیقه سوم و چهارم یک وقت دو دقیقه ای استراحت انجام می شود. تایم استراحت هر ده دقیقه، یک تایم استراحت یک دقیقه ای و ده دقیقه آخر تیمها می توانند از دو تایم استراحت یک دقیقه ای استفاده نمایند.
۲- تخلف ها: سه ثانیه: زمانی که تیمی توپ را در اختیار دارد نباید هیچ یک از بازیکنان آن تیم بیش از سه ثانیه در منطقه ذوزنقه تیم مقابل توقف نمایند. تمامی خطوط منطقه ذوزنقه جزء منطقه محدوده محسوب می شوند .
هشت ثانیه: زمانی که بازیکنی مالکیت توپ را در زمین دفاعی خود در اختیار می گیرد بایستی در عرض هشت ثانیه توپ را از زمین خارج کرده و به زمین حمله ببرد.
۲۴ ثانیه: اگر تیمی مالک توپ شده باشد. باید در عرض ۲۴ ثانیه توپ را وارد حلقه حریف بکند یا به طرف حلقه تیم مقابل شوت بزند در زدن شوت توپ باید حتماً به حلقه بخورد تا ۲۴ ثانیه صفر شود اگر توپ به تخته بخورد ۲۴ ثانیه ادامه می یابد و اگر توپ توسط تیم مقابل اوت شود باز هم ۲۴ ثانیه ادامه می یابد. ۲۴ ثانیه موقعی صفر می شود که ۱- خطا صورت بگیرد ۲- بازیکن تیم مقابل با پا توپ را به اوت بیاندازد. اگر دستگاه ۲۴ ثانیه بوق بزند و توپ از دست بازیکن رها شده و در هوا باشد، اگر گل شود گل قبول می باشد. اگر در هوا با دست بازیکنی لمس شود و گل شود گل مردود می باشد .
رانینگ: موقعی که بازیکن توپ را در دست گرفته و یک یا دو گام به اطراف برود، رانینگ نام دارد.
پای پیوت: اگر بازیکنی توپ را در دست داشته و یک پا را ثابت و پای دیگر را به هر طرف که بخواهد به حرکت در آورد پای ثابت را پای پیوت می گویند. اگر بازیکنی با توپ با دو پا همزمان به زمین بیاید هر دو پای او پای پیوت می باشد. اگر یک پای خود را بلند کند پای دیگر به عنوان پای پیوت خواهد بود.
۳- خطاها: خطای شخصی: ۱- بلاک کردن ۲- شارژ کردن ۳- دفاع از پشت سر ۴- تماس با دست ۵ –نگهداشتن ۶- استفاده غیرقانونی از دستها ۷- هل دادن ۸- اسکرین غیر قانونی خطای شخصی در تمامی حالات جهت بازیکن خاطی اعلام می شود.
خطای طرفین: خطایی است که دو بازیکن مخالف روی همدیگر در یک زمان انجام می دهند.
خطای غیر ورزشی: خطای شخصی است که به طور عمد روی بازیکن با توپ و یا بدون توپ صورت می گیرد و جریمه آن دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ از وسط زمین می باشد.
دیسکالیفه: هرگونه خطایی خارج از روحیه ورزشکاری را با دیسکالیفه (اخراج از زمین بازی) جریمه و دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ از وسط زمین به حریف داده می شود.
خطای فنی: خطایی است که بدون برخورد بازیکن بوجود می آید. جریمه آن یک پرتاب آزاد با مالکیت توپ از وسط زمین می باشد. خطای فنی برای بازیکن ذخیره دو پرتاب آزاد با مالکیت توپ و خطای فنی برای مربی و همراه تیم دو پرتاب آزاد و مالکیت توپ است.
خطای تیمی: در هر ده دقیقه، تیمی که خطاهای انجام شده آن بیش از ۴ خطا باشد، خطای تیمی محسوب می شود و جریمه آن دو پرتاب آزاد توسط بازیکنی که خطا روی آن اتفاق افتاده است انجام می شود.
اما چند خطای دیگر:۱ –دبل الف : اگر توپ را دو دست دریبل بزنیم ، مرتکب خطای دبل شدیم .
ب : اگر در دریبل زدن توپ بالاتر از سینه آید ، دبل محسوب می شود که جریمه ی آن تعویض مالکیت توپ است .
ج : اگر توپ را روی زمین بغلتانیم و پیش بریم .
۲ –نیمه :در صورتی که توپ را از زمین خود به زمین حرف منتقل کنیم ، دیگر حق برگشت توسط ما وجود ندارد در غیر اینصورت خطای نیمه اعلام می گردد .
۳ –سد :اگر بازیکن مدافع در جلوی بازیکن صاحب توپ که لی آپ یا سه گام می رود ساکن نایستد و ضربه بزند ، خطای سد اعلام می شود . این خطا ، عکس حطای شارژ می باشد .
۴- رانینگ :این خطا در چند مرحله ی مختلف گرفته می شود : الف : دویدن با توپ بدون دریبل بیش از یک گام
ب : برداشتن گام اضافه در سه گام ، لی آپ و پاور موو ( Power move )
ج : برداشتن گام ریز در سه گام بطوری که قابل تشخیص نباشد
د : کشیده شدن پا روی زمین برای فاصله ی بیش از ۵ سانتی متر در هر حرکت
ه : پرش با توپ و برگشت به زمین بدون رها کردن آن . برای مثال بازیکنی که به قصد شوت ، پرش جفت می کند اگر به زمین برسد و هنوز توپ را رها نکرده باشد ، رانینگ کرده .
و : اگر بازیکن در اوت ، هنگام پرتاب اوت با توپ حرکت کند .
خطای پیک :اگر در پیک دادن به بازیکن خودی ، حریف را هل دهیم یا دستها حرکت کند .
خطای پا :دفع و حرکت توپ به وسیله ی پا .
خطای اوت و پرتاب آزاد :در صورتی که پا از محدوده ی مجاز خارج شود این خطا رخ می دهد .
خطای اسلم دانک :این خطا صرفاً در ایران اجرا می شود و منوط به هنگامی است که بازیکنی اسپک یا اسلم دانک اجرا کرده و بعد از آن به حلقه آویزان شود .
شایان ذکر است که خطای فنی همان خطای Technical ( تکنیکال ) مبیاشد .
هر تیم پس از انجام ۴خطا در هر ۱۰ دقیقه ، جریمه ی خطای تیمی میگیرد .
صحیح آن اینست که پس از هر ۵ خطای تیمی آن هم در هم پریود دو پرتاب به تیم مقابل داده می شود و این جریمه در مسابقات دانشگاه های آمریکا ( NCAA ) به دلیل اینکه زمان بازی در دو وقت ۲۰ دقیقه ای صورت می پذیرد ، تفاوت دارد و این قانون فقط مشمول بازیهای برگزار شده به سبک NBA و FIBA می باشد .
عموماً چوبهای سخت به خوبی و به آرامی میسوزند و ذغالهای بادوامی را به جا میگذارند. درختهای آنها پهن برگ هستند. برگ اکثر آنها در پاییز می ریزد. چوبهای سخت لزوماً همیشه محکمتر و مقاومتر از چوبهای نرم نیستند.
چوب نرم
آتش تولید شده آنها دارای حرارت زیادی است ولی عمر کوتاه دارد. این درختها برگهای سوزنی دارند. اکثراً همیشه سبز هستند (در پاییز برگهایشان نمی ریزد)، البته غیر از انواع کاج اروپایی، سرو و سیاه کاج با میوه های مخروطی شکل.
چوب مناسب آتش
باید از موارد زیر اطلاع حاصل کنید:
حرارت تولیدی انواع مختلفی از چوبها هر چوب سبز و تازه چگونه میسوزد؟
ذغال کدامیک بادوام بوده و چه چوبی سریعاً به خاکستر تبدیل میشود؟
آتش گرفتن چه چوبی با جرقه همراه است؟
این امر میتواند باعث سوراخ شدن کیسه خواب، لباسها و چادر شده و یا منجر به آتش سوزی در جنگل شود.
درجه سختی انواع چوب در ایجاد برش درجه سهولت و سرعت در آتش گرفتن.
خشکاندن چوب
از قطعه قطعه کردن یک درخت سبز و زنده چوب سبز بدست می آید. یعنی هنوز شیره گیاهی در سلولهای آنها وجود دارد. و وقتی که این چوبها خشک میشوند به آنها کنده گفته میشود که این نوع چوب معمولاً آتش بهتری ایجاد میکند. زمان خشک شدن چوب هر درخت به سن درخت هنگام قطع شدن (درختان پیرتر شیره کمتری دارند)، فصل بریده شدن و آب و هوای منطقه رشد درخت بستگی دارد. مدت زمان متوسط برای خشکاندن چوب درختان سیب، بلوط و گردوی آمریکایی تقریباً یک سال و (زیر تابش نور خورشید تنها چند ماه) میباشد.
چوب سبز: این چوبها هنوز خشک نشده اند. همه چوبها خاصیت خشک شدن را ندارند پس نمیتوان از آنها به عنوان سوخت استفاده کرد. از چوبهای سبز میتوان به عنوان بازتابنده و یا محافظ ظروف استفاده کرد.
چوب خشک: انقباض سبب میشود این چوبها از مرکز دچار ترک خوردگی شوند ولی این مسئله به این معنی نیست که الزاماً راحت تر تکه تکه میشوند. خاصیت تکه تکه شدن هر چوب به مشخصات آن برمی گردد.
چرا چوب میسوزد؟ … تغییرات شیمیایی
برای اینکه مقادیر مختلف چوب بسوزد به میزان کافی اکسیژن و حرارت کافی نیاز هست. درصورت فقدان یکی از این عوامل چوب آتش نخواهد گرفت. میزان اکسیژن مورد نیاز و دمای مورد نیاز بنا به نوع چوب متغیر است. تغییر و تحولات شیمیایی در داخل چوب، در غیاب اکسیژن و با درجه حرارت بالا اتفاق می افتد که درنتیجه چوب شکسته شده، گازهایی آزاد میشوند که باعث آتش گرفتن بیشتر چوب میشود. هرچه درجه حرارت بیشتر باشد میزان گازهای تولیدی بیشتر است.
چوبهایی که به آتش اضافه میشوند، قبل از آتش گرفتن به دمای ۲۸۲ سانتیگراد میرسند. درعین حال تحولات درونی شیمیایی گازهای ذکر شده را آزاد کرده و درنتیجه چوبها آتش میگیرند. گازها برای سوختن اکسیژن کافی و درجه حرارت ۵۳۷ درجه سانتیگراد. یک جرقه برای شعله ور شدن این گازها کافیست.
ذغال سنگ
ذغال سنگ انباشته ای از باقیمانده گیاهان است که هزاران سال در باتلاقها و لجنزارها روی هم جمع شده اند. کمبود اکسیژن مانع تجزیه کامل باقیمانده گیاهان میشود. ذغال سنگ را میتوان با تراشیدن، مانند قالبهای برفی، از زمین جدا نمود. در طول زمان استخراج (برداشت ذغال سنگ) به سرعت خشک شده و قابل استفاده میشود. در مناطق مختلف دردسترس است. از آن برای ساختن آتش، به خصوص در زمانهای گذشته، استفاده میکردند.
انتخاب صحیح چوب
مشخصات درختان مختلف جهت درست کردن آتش
نوع مثال مشخصات ویژه
چوبهای نرم وقتی که خوب خشک شوند به عنوان سوخت برای پخت و پز استفاده میشوند. به راحتی می شکنند و خراش برمیدارند و زود آتش میگیرند. چوبهایی که کنار نهرها و رودها میرویند از این دسته هستند. پس از چوبهای شناوری که از آب میگیریم میتوان به عنوان سوخت استفاده کرد.
چوبهای نرم کاج سفید، به سرعت آتش گرفته و سریع خاموش میشوند.
صنوبر، لاله درختی
کاجها به خاطر چوب سختی که دارند به عنوان سوخت مورد استفاده قرار میگیرند درصورت خشک بودن مناسب اند.
سیاه کاج
انواع کاج میلاد یک سوخت ضعیف است و از آن به عنوان آتش گیر استفاده میشود، شعله اولیه آن برای درست کردن آتش مناسب است.
انواع کاج سیاه وقتی که خشک هستند بسیار زود آتش میگیرند، ولی موقعی که خیس هستند به سختی آتش میگیرند.
انواع کاج زرد خوب میسوزند چون شیره داخلی آنها به جای اینکه مایع باشد حالت صمغی دارد.
بلوط قرمز برای سوخت باید از تکه های کوچک آن استفاده کرد.
مشخصات درختان مختلف جهت درست کردن آتش
نوع مثال مشخصات ویژه
چوب سخت گردوی آمریکایی آتش با حرارت بالا و ماندگاری زیاد،
بهترین چوب (چه سبز و چه خشک)، که ذغال سنگ سخت با گرمای بالا
شاه بلوط، درخت آهن، به جا میگذارد.
مانگویی، لاله درختی.
ذغال اخته، سیب جنگلی میسوزد و خاکستری سفید رنگ از
بلوط سیاه خود به جای میگذارد.
شاه بلوط خشک و آتشی با حرارت بالا دارند، جرقه های
سپیدار زرد زیادی ایجاد میکنند، از خود ذغال به
نمیگذارند مانند بالا آتش با حرارت زیاد، جرقه زیاد، بدون ذغال
افرای شکری زود آتش میگیرند، شعله خوب ذغال خوب دارد.
اقاقیا، شاه توت جهت انبار کردن مناسب است، به راحتی بریده میشود و وقتی که سبز است به راحتی میشکند، شاخه های نازک آن به خوبی میشکند و به آرامی میسوزد.
زبان گنجشک به راحتی بریده میشود، برای حمل نسبت به سایز چوبهای سخت سبکتر است، خشک آنبه خوبی آتش میگیرد شعله آن آبی و با دوام است.
خیار و شاه بلوط هندی خشک آن سوخت خوبی است و نمی شکند.
سپیدار شمالی خشک آن حرارت بالایی دارد و تقریباً دود نمیکند، بادوام است. لوازم پخت و پز را سیاه نمیکند پس مناسب این کار است.
توسکا به آسانی آتش میگیرد ولی دوام ندارد.
نارون سفید و قرمز آتش آنها بسیار ضعیف است.
روش چیدن چوبها برای داشتن آتش ایده آل
اگر چوبها به هم نزدیک باشند: در این حالت آتش دچار کمبود هوا میشود و درجه حرارت افت کرده و خاموش میشود. دمیدن هوا و حد فاصل بین چوبها به بقای آتش کمک میکند. اگر چوبها را روی صفحه فلزی مشبکی قرار دهیم عبور هوا از زیر این شبکه باعث شعله ور شدن دوباره چوبها میشود.
فاصله مناسب: تعادل مناسب بین هوا و حرارت باعث میشود آتش خوبی داشته باشیم. هر چه چوبها بهتر بسوزند، فضای بین آنها بیشتر میشود و باید کم کم چوبها را به هم نزدیکتر کنیم و در مواقعی هم تعداد چوبها را بیشتر کنیم تا آتش خاموش نشود.
تکه تکه کردن چوب: چوبهای تکه تکه شده برای افروختن آتش بسیار مناسب هستند زیرا به راحتی آتش گرفته و به راحتی می سوزند.
فاصله زیاد: در این حالت گرمای آتش از بین میرود، چون درجه حرارت برای یک آتش خوب مناسب نیست و آتش به تدریج خاموش میشود.
ذغال یا چوب؟
مزایای چوب: راحت تر میسوزد، به راحتی حمل میشود. تمیزتر است و بوی حاصل از آتش آن بسیار مطبوع است.
مزایای ذغال: نسبت به حرارت و گرمایی که میدهد جای کمتری را میگیرد و حجم مشخصی از آن به مدت زیادی میسوزد. حرارت آن خیلی هدر نمی رود، لذا توصیه میشود برای ایجاد حرارتی ملایم و یکنواخت از ذغال استفاده شود.
ذغال چوب
ذغال چوب حرارت بالایی دارد. دود نمیکند و کمترین وزن را به عنوان سوخت داراست. چوبی که در مجاورت هوای مناسب بسوزد کاملاً آتش میگیرد و اگر هوا محدود شود، دود نمیکند. در این مواقع آتش به اصطلاح خفه شده و چوب به ذغال تبدیل میشود. برای درست کردن ذغال، چوبها را به صورت متراکم و درون گودالی قرار دهید سپس روی آن را با خاک بپوشانید و از چند جای مختلف آنها را آتش بزنید و با محدود کردن هوا سعی کنید آتش ملایم شود. در دمای ۵۰۰ فارنهایت (۲۶۰ سانتی گراد) فرایندهای شیمیایی باعث میشود که درجه حرارت چوبهای درحال سوختن افزایش یابد که این امر مصرف هوای اطراف چوبها را بالا برده و کم کم آنها را به کربن تبدیل میکند. این روند شاید روزها طول بکشد، که البته به سوخت مصرفی برای سوزاندن چوبها بستگی دارد. پس از اتمام فرآیند ذغالها را در همان گودال سرپوشیده نگهداری میکنیم چون در مجاورت هوا امکان دارد دوباره شعله ور شوند و به خاکستر تبدیل شوند. کیفیت این نوع ذغال بستگی به نوع چوب مصرفی اولیه دارد.
چوبهای ریشه دار زیرفون، زبان گنجشک، چوبهای قابل آتش گرفتن
سپیدار، تبریزی، استفاده به عنوان کنده پشت آتش،
سپیدار زرد، لاله درختی، کنده های جانبی آتش، و برای پخت
ساسافراس، ترشک درختی، و پز و به عنوان نگهدارنده ظرف
چنار و بلوط درختی. غذا بر روی آتش مناسب هستند.
کنده های مرده کاج. باید بدانیم که اگر پوست خارجی آن آتش نگیرد زبانه میکشد و به سرعت خاموش میشود مگر اینکه از مقادیر زیادی مواد سوختی استفاده کرد.
چوب سبز. در پاییز و زمستان بهتر میسوزند چون شیره آنها کمتر است. درختانی که درکنار آب رشد کرده اند به سختی میسوزند. درختانی که در ارتفاع زیاد و مناطق خشک می رویند بهتر از درختانی که در خاک مرطوب می رویند، می سوزند.
شاه بلوط. اگر در قطعه های کوچک بریده شود به خوبی می سوزد.
چوبهای آتشن سرو سفید، به صورت ذغالهای مرده می سوزند،
شاه بلوط. به طوریکه هیچ شعله ای ندارند و
بودار هستند و می ترکند.
اقطی، سرو قرمز، شوکران، چوبهایی که دیر آتش میگیرند.
ساسافراس، لاله درختی، بکان
و صنوبر.
کاجهای نرم. چوبهایی که دیر آتش میگیرند.
راش، بلوط و گردوی آمریکایی. هنگام سوخت می ترکند.
چوبهای ریشه دار زبان گنجشک ابی، اقطی، بلافاصله روشن میشوند و زود
گیلاس، نارون، افرا، چنار، خاکستر میشوند.
نارون قرمز و شوکران.
گردوی آمریکایی، زان، افرا، به سختی تکه تکه میشوند.
نحان و نارون
وقتی سبز هستند به راحتی
تکه تکه میشوند.
حمل چوبهای نیم سوز
درصورت نبودن کبریت میتوان برای روشن کردن آتش از چوبهای نیم سوز استفاده کرد. محفظه هایی که برای این کار میتوان استفاده کرد: قوطی حلبی، شاخ حیوانات، محفظه های ساخته شده از پوست درختان و یا جعبه ای از چوب سخت درختان. برای این کار محفظه را با خاک نرم پوشانده و روی آن را با خاک برگ بپوشانید. هر از چند گاهی چوبهای نیم سوز را بررسی کنید و درصورت نیاز آنها را بدهید تا از شدت افروختگی آنها کاسته نشود. اگر به خوبی از آنها نگهداری کنید شاید بتوانید تا چندین روز چوبها را با خود حمل کنید.
خاک برگهای روی چوبها مانع رسیدن هوا به چوبها میشود از جهتی مقداری هوا باید به این نیمسوزها برسد و اگر نه به زودی خاموش میشوند.
چوبهای پوسیده
انرژی ذخیره شده در چوبهای پوسیده کاهش می یابد. چوبهای پوسیده خشک به سرعت آتش گرفته و می سوزند ولی حرارت آنها محدود است. از تراشه های روی چوبهای پوسیده میتوان به عنوان آتش گیرانه استفاده نمود. فرآیند پوسیدن توسط قارچ، با کمک اکسیژن هوا، رطوبت و دمای ۶۰ تا ۹۰ درجه فارنهایت صورت میگیرد. چوبهای کاربردی در منازل به دلیل خشک بودن نمیپوسند.
روستای گلستان که از توابع شهرستان طرقبه می باشد، علاوه بر جاذبه های طبیعی و ییلاقی، دارای جایگاه مذهبی بوده و آستان متبرکه امامزادگان سید ناصر و سید یاسر (ع) در ابتدای ورودی به این روستای زیبا قراردارد.
بنا بر برخی متون تاریخی این امامزادگان از برادران بدون واسطه امام رضا (ع) می باشند که پس از عزیمت آن امام به خراسان به همراه انصار و برادران خود به این سرزمین هجرت نمودند.
در صورتی که به مشهد مقدس سفر کردید در کنار زیارت حرم مطهر امام هشتم (ع) به زیارت آرامگاه امامزادگان سید ناصر و سید یاسر هم تشریف ببرید .
تاریخچه امامزادگان سید ناصر و سید یاسر (ع)
به درستی روشن نیست اولین بنای بقعه بر مزار امامزادگان سید ناصر و سید یاسر (ع) مشهد در چه زمانی و در کدام دوران اسلامی بنیان شده است اما بر اساس بررسی اسناد تاریخی تا سال ۱۳۴۲شمسی محل مزار منحصر به بقعه های گلی بوده که به همت خیرین به تدریج به شکل امروزی خود رسیده است.
اکنون این آستان متبرکه مشتمل بر بنایی جدید با نمای امروزی با کاشی های معرق است که در میان فضای داخلی دو ضریح فلزی بسیار زیبا بر روی مضجع شریف امامزادگان سید ناصر و سید یاسر (ع) مشهد نصب گردیده است.
اخیرا این مکان با افزایش فضاهای گوناگون توسعه و گسترش بسیاری یافته است. این مکان در حال حاضر علاوه بر زائرین ایرانی، پذیرای مسافران از کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بوده و یکی از اماکن زیارتی – مذهبی مهم شهر مشهد به شمار میآید.
آستان متبرکه امامزادگان سید ناصر و سید یاسر (ع) مشهد مشهد در بین اهالی این شهر به امامزاده یاسر ناصر معروف است و اغلب با این عبارت از این زیارتگاه نام می برند .
آدرس امام زاده یاسر ناصر :
برای رفتن به آستان متبرکه امامزادگان سید ناصر و سید یاسر (ع) مشهد می توانید از خط یک مترو مشهد استفاده نمایید و در انتهای وکیل آباد از مترو پیاده شده و با تاکسی عازم این محل شوید .
آدرس امام زاده یاسر ناصر ابتدای جاده طرقبه می باشد .
امامزاده یاسر ناصر در روزهای تعطیل و شلوغ هفته از جمله پنج شنبه بعد از ظهر و جمعه بدلیل شلوغی ورودی طرقبه نسبت با سایر روزها شلوغ تر است .
در صورتی که به زیارت امام زاده یاسر ناصر تشریف بردید حتما از منطقه ییلاقی خوش آب و هوای طرقبه و شاندیز هم بازدید کنید و از فضای سر سبز و آب و هوای خنک و لذت بخش این منطقه لذت ببرید .
در کنار امام زاده یاسر ناصر مغازه ها و فروشگاه های فروش لوازم سنتی و دستی قرار دارد که خالی از لطف نیست از آنها نیز دیدن کنید و اگر تصمیم به خرید سوغات مشهد را دارید از این فرصت استفاده کافی را ببرید
دو گونه توسکاي قشلاقي و ييلاقي به نام هاي علمي Subcordate Alnusو Glutionose Alnuseدر ايران وجود دارد. نام هاي محلي توسکا، تسکا و توسه است.
چوب درون نامشخص، رنگ کرم مايل به قرمز، دواير ساليانه پهن با حدود نسبتا مشخص و موجدار در مقطع عرضي و پره چوبي آجري شکل قرمز رنگ در مقطع شعاعي و دوک هاي ظريف (پره ها) در مقطع مماسي از خصوصيات ظاهري چوب است. چوبي نيمه سنگين تا سبک است که به دليل پرداخت و رنگ پذيري شکاف خوري و ابزار خوري خوب در صنعت مبلمان مصرف دارد ولي کم دوام بوده که البته در آب دوام قابل توجهي دارد. بيشترين ميزان فروش را در بازار چوب فروشان پس از راش را داراست که البته در حال حاضر مهمترين مورد مصرف آن طبق آمار موجود در کارخانجات تخته لايه سازي آن در برابر آب در ساختن بناهاي آبي نيز مصرف ميشود. قيمت چوب توسکا به صورت الواري در سال بوده است.
راش : Brich
نام علمي اين چوب Fagus orientalisنام فارسي و بومي راش و مرس و نام انگليسي آن Beechاست. از خواص ظاهري چوب راش درون نامشخص و به رنگ کرم مايل به قرمز است.
دواير ساليانه فشرده و در نتيجه در مقاطع طولي داراي خطوط کم و بيش مشخص ناشي از آن است. از بارزترين خصوصيات شايد بتوان به پره هاي چوبي در مقاطع طولي اشاره کرده که در مقطع شعاعي به پرمگس و در مقطع مماسي به دوک معروفند و اين پره ها به صورت لکه هاي قرمز ديده ميشود. چه بسا گاهي اين پرمگس هاي زيبا عيب محصوب ميشوند چرا که به عقيده نجاران اين بخشهاي چوب پس از رنگ کاري سياه ميشوند. گونه راش چوبي نيمه سنگين و داراي بافتي همگن و تقريبا مقاوم در برابر حشرات و قارچهاست. گرده بينه هاي درجه 1 و 2 راش در ايران بيشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لايه مي رسد و گرده بينه هاي درجه 3 پس از تبديل به الوار به بازار تهران (پل چوبي) روانه مي شوند. بنا به اطلاعات بازار ميزان تفاوت قيمت آن در 6 ماهه نخست در بازار تهران بوده است. به دليل بافت همگن و درجه سختي مناسب اين چوب بيشترين تقاضا را براي خريد به منظور تهيه مبل در بازار دارد. همچنين به دليل قابليت آغشتگي با انواع محلولهاي حفاظتي بيشترين گونه مصرفي در کارخانه هاي اشباع است. البته اخيرا گونه هاي خارجي راش از طريق آذربايجان وارد ايران شده است که بنا به ادعاي مبل سازان و فرشندگان چوب کيفيت چوب راش ايراني را ندارد ولي به دليل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها ميزان ضايعات کمتري، در امر فرآيند توليد دارد.
ملچ
چوبي به رنگ قهواي مايل به قرمز است و گاهي اوقات رگه هاي سبز رنگي در آن ديده ميشود. چوبي درشت بافت، نيمه سخت و نيمه سنگين، نسبتا بادوام و در برابر ضربه بادوام و نسبت خمش مقاوم است. از اين چوب بيشتر در ساختمانهاي چوبي، ساخت مبلمان، روكش، قايق سازي، وسايل ورزشي، در و پنجيره و تخته لائي استفاده مي شود .
افرا : Maple
اين خانواده داراي گونه هاي مختلفي در ايران است از جمله ميتوان افرا پلت، افرا شيردار و کيکم را نام برد. بزرگترين و فراوان ترين افراي ايران اپلت با نام علمي insigne Bossoو نام انگليسي Mapleاست.
اين گونه چوب درون نامشخص، چوب سفيد مايل به کرم با درخشندگي کم و بيش صدفي دارد. دواير ساليانه به دليل فشردگي چوب تابستانه در مقطع عرضي کاملا مشخص و در مقطع مماسي نقوش مواج و در مقطع عرضي نقوش رگه اي مانند ايجاد کرده است که پره هاي چوبي ظريف و قهوه اي رنگ و براق در دو مقطع مختلف طولي به صورت لکه ها و دوک ها نمايان است. چوبي نيمه سنگين با پرداخت آسان و هم کشيدگي کم باعث شده تا در صنعت مبلمان و روکش گيري جايگاه ويژه اي داشته باشد.
گردو
چوبي ريز بافت، به رنگ خاكستري مايل به قهواي تيره و داراي نقوش زيبا و نسبتاً با دوام است. اين چوب نيمه سنگين و نيمه سخت و در مقابل فشار، خمش و كشش مقاوم است. از اين چوب بيشتر در كارهاي هنري و تزييني، تهيه روكش، خراطي ساخت مبلمان، ساخت الات موسيقي، قنداق تفنگ، مجسمه سازي، منبت كاري و معرق كاري استفاده مي شود.
چنار
چوبي به رنگ سفيد روشن تا قرمز مايل به قهوه اي است كه لكه هاي قهوه اي صدفي دارد . چوبي است نيمه سخت وسنگين و با دوام كه از آن براي ساخت دربهاي اماكن متبركه، دسته ابزار، صندلي، غربال، صندوق استفاده مي شود.
بلوط
چوبي به رنگ قهوه اي روشن تا تيره، درشت بافت و با دوام است. اين چوب نسبتاً نيمه سخت و نيمه سنگين تا سنگين است و در برابر سايش مقاومت زيادي دارد و بهترين چوب براي پاركت، ساخت مبلمان تهيه روكش، تراورس را آهن، مدل سازي است.
تبريزي
اين چوب به رنگ سفيد تا كرم روشن است و اغلب لكه هاي سياه رنگ و يا قهوه اي دارد. چوبي است نسبتاً نرم، سبك كه دوام زيادي ندارد و كار با آن آسان است. براي ساخت كاغذ سازي، كبريت سازي، جعبه سازي، ادوات كشاورزي از آن استفاده مي شود
ممرز
چوبي ريز بافت به رنگ سفيد تا سفيد مايل به كرم و سخت و نيمه سنگين است . اين چوب در مقابل ضربه و سايش مقاومت دارد و در كاغذ سازي، تخته خرده چوب سازي، تخته فيبر، واگن سازي، دسته ابزار، چوبهاي تونلي از آن استفاده مي شود.
كاج ايراني
واژه چوب روسي در بازار چوب ايران به هر نوع چوب سفيد رنگ وارداتي از روسيه تلقي ميشود و کاربرد آن هم چندان تفاوتي نمي کند در حاليکه اين چوب سفيد خود شامل گونه هاي کاملا متفاوت چون نراد، نوئل و انواع کاجها مي شوند.
همچنانکه گفته شد يکي از گونه هاي چوبي که به چوب روسي معروف است Abiesيا نراد است که نام رايج آن در دنيا Firو Sapenاست.
اين چوب فاقد درون چوب مشخص و به رنگ سفيد مايل به قرمز، فاقد مجاري صمغي، راست تار، سبک، واکشيدگي و همکشيدگي کم، قابليت ترک خوردن کم هنگام خشک شدن، بسيار خوش کار، سنباده خوري خوب، ميخ خوري و پيچ خوري عالي هستند ولي با وجود تمام مزايا به راحتي در مقابل قارچها دچار مرض لکه آبي يا لکه قرمز ميشوند از استحکام آن مي کاهد. حشرات نيز علاقه زيادي به لانه گزيني و تخم گذاري در آن دارند و بايد توجه داشت که چوبها داراي رگه قرمز به هنگام خشک شدن کاملا تاب بر مي دارند.
اين چوب به علت سبکي و ضريب الاستيته بالا از بهترين چوبها براي اسکلت ساختمان هاست. الياف بلند و خمير سفيد آن در کاغذسازي مصرف فراوان دارد. در ايران اين چوب غالبا در صنايع مبلمان استفاده مي شود.
نراد
چوبي به رنگ سفيد تا سفيد مايل به كرم تا قهوه اي مايل به صورتي است، راست تار و داراي نقوش زيبايي است. چوبي است سبك، نرم و كم دوام كه كار با آن آسان است و در كارهاي ساختماني، قفسه سازي، بسته بندي از آن استفاده مي شود.
ماهاگوني يا آكاژو
آکاژوها به دو دسته آکاژوي آمريکايي و آفريقايي تقسيم ميشوند که اغلب آکاژوي آفريقايي در بازار ايران يافت ميشود. نام علمي اين گونه Khaya inveeonsisو از خانواده Miliaceaاست. نام هاي محلي متفاوتي در کشورهاي مختلف آفريقا دارد. درون چوب قرمز رنگ و برون چوب نازک سفيد مايل به صورتي رنگ دارد. بافت يکدست و وجود پرمگسهاي درخشان و براق که با تغيير جهت نور درخشش متفاوتي دارند از ويژگيهاي شاخص اين چوب است. در مقطع شعاعي نقوش نواري صدفي و در مقاطع مماسي نقوشي متنوع چون موجي، مجعد، جناغي دارد. يکي از پرمصرف ترين چوب هاي دنيا براي تهيه روکش هاي قيمتي است. به دليل همکشيدگي و واکشيدگي کم در هنگام خشک شدن کمتر دچار عيب مي شود. ضربه پذيري خوب، پرداخت عالي، پيچ خوري و ميخ خوري بالا از خصوصيات بارز اين چوب است ولي رنگ پذيري و واکس خوري بايد همراه با بتونه کاري انجام شود. در تهيه روکش و مبلسازي بيشترين مصرف را داراست. به دليل ضربه پذيري و ضريب الاستيسيته بالا در تهيه قايق هاي بادباني و تفريحي مناسب است.لازم به ذکر است که چوبهاي ديگري نيز تحت عنوان آکاژو در بازار ديده ميشوند که اسامي واقعي آنها سيپو، کيسپو و ساپلي است.
آكونه (گابون )
چوبي است به رنگ صورتي كم رنگ تا پر رنگ، سبك، نرم، ريزبافت و كم دوام كه به خوبي ورقه ورقه مي شود. براي تهيه كاغذ سازي، قايقهاي سبك، و غيره از آن استفاده مي شود.
ساج (تيك)
چوبي است به رنگ قهوه اي طلايي تا قهوه اي پنج پر رنگ با خطهاي سياه كه بسيار سنگين و با دوام است. اين چوب در صنعت كشتي سازي، صنايع ظريف به خصوص خاتم كاري، ساخت ابزار آزمايشگاهي، روكش گيري، قسمتهاي بيروني و داخلي ساختمان موارد مصرف دارد.
چوب آبنوس
آبنوس درخت سياه رنگي است يا چگالي نسبتاً بالا و بسيار خوش بو. تنه داخلي چوب به رنگهاي مختلف زرد سفيد تا قهوه اي و سياه ديده مي شود و انواع مختلف چوب ابنوس : ابنوس سياه، آبنوس مرمري يا مرمري آندامان، آبنوس كاكي . آبنوس به دليل سختي و استهكام بالا در اخت وسايلي نظير انواع مبلمان، ميز و صندلي ، پيانو مورد استفاده قرار مي گيرد.
چوب افراي سياه
براي ساخت لوازمي هم چون خط كش و دكوراسيون بزرگ استفاده مي شود.
چوب والسا - بالسا
سبك ترين چوب تجاري است داراي سفتي و قابليت فرم دهي فراواني است. و به رنگهاي سفيد تا زرد روشن و قهوه اي ملايم ديده مي شود. از چوب بالسا در ساخت قطعات صنعتي ظريف مانند: ديوار سازي داخل هوا پيما، در ساخت ماكت ها ، و آثار هنري استفاده مي شود.
زبان گنجشك (ون)
چوبي است داراي مقاومت و سختي مناسب و داراي قابليت فرم پذيري مناسب. رنگ اين چوب عموماً زرد ملايم است كه براي ساخت كه براي ساخت قطعات چوبي مانند قاب و فرم تابلو ها، عصا، راكت تنيس استفاده مي شود.
چوب شمشاد
چوب شمشاد به دليل تراكم بالاي آوند ها و ليفهاي آن داراي چگالي بالا مي باشد. از اين چوب در كارهايي استفاده مانند خاتم كاري و و منبت كاري استفاده مي شود.
چوب لاله درختي
چوبي با بافتهاي نزديك و متراكم و به رنگ زرد وجود دارد و به دليل كيفيت عالي در ساخت انواع مبلمان قيمتي، ظروف چوبي ، جعبه ها ، اسباب بازي و غيره به كار مي رود.
چوب كاج بلسان( Balsam fir )
چوب كاج بلسان يا چوب نراد كه از خانواده كاج است و به رنگهاي سفيد،قهوه اي، و با رگه هاي صاف و ظريف ديده مي شود و به طور عمده براي خمير كاغذ و جعبه سازي مورد استفاده قرار مي گيرد. اما شيره و صمغ حاصل از اين درخت به عنوان چسب شفاف به كار مي رود و در رنگهاي مختلف روغني از آن استفاده مي شود
ابداع مفهوم انرژی قطعا یکی ار برجستهترین نمونههای خلاقیت بشر در زمینه علمی است. مطالعه علمی عالم فیزیکی ، از هر نوع که باشد در نهایت سر از مفاهیم ماده و انرژی در میآورد. این دو مفهوم در کنار هم ، همان چیزی است که عالم را تشکیل میدهد. درک شهودی ما از ماده در همان سالهای آغازین زندگی شکل میگیرد و حتی همچنین از جنبههای کمی آنرا هم شامل میشود. اما در مقابل پنداره مربوط به انرژی ظریفتر و انتزاعی تر است. ما معمولا نمیتوانیم انرژی را مستقیما حس کنیم: انرژی چیزی نیست که بتوانیم آنرا لمس کنیم، ببینیم و یا بشنویم. در عوض انرژی را معمولا در جسمی که یا جسم دیگری برهمکنش دارد احساس میکنیم.
مفهوم انرژی مکانیکی
مجموع انرژی پتانسیل و انرژی جنبشی هر جسم نسبت به محیط و نیز میتوانیم قانون بقای انرژی مکانیکی را مطرح کنیم. انرژی مکانیکی به یکی از انواع متمایز انرژی نسبت به دیگر انواع انرژی مثل انرژی الکترومغناطیسی ، هستهای ، اتمی و یا شیمیایی است. که همیشه با مکان حرکت یا حرکت ماده یا جسم مادی سر و کار دارد. انرژی مکانیکی به دو صورت جنبشی و پتانسیل هستند.
قانون پایستگی انرژی مکانیکی
قانونی که بنا به آن ، در هر دستگاه پایستار ، انرژی مکانیکی کل پایسته (ثابت) است. یعنی اگر دستگاهی بدون اصطکاک یا مقاومت هوا باشد، مجموع انرژیهای پتانسیل و جنبشی آن ثابت است.
سیر تحولی و رشد
با آنکه قضیه کار - انرژی مستقیما از قانون دوم نیوتن بدست میآید، اما بد نیست یادآوری شود که مفهوم انرژی در زمان نیوتن هنوز ابداع نشده بود. تقریبا غیر ممکن است که بتوانیم مفهوم انرژی را بدون در نظر گرفتن مفهوم کار ، که رابطه تنگاتنگی با آن دارد به تصویر در آوریم. کار عبارت است از حاصل ضرب نیروی وارد بر بک جسم (ااF) و جابه جایی آن جسم (d) در اینجا ااFمؤلفهای از نیرو است که جابجایی موازی است در شکل نمادین داریم w = f.dیا w = ∫f.drکه در آن wکار انجام شده در این جابجایی است.
انرژی پتانسیل مکانیکی
اصطلاح انرژی مکانیکی برای توصیف وضعیتی بکار میرود که در آن یک جسم یا مقداری جرم بخاطر موقعیت یا مکانش توانایی انجام کار دارد و نمونهای از جسمی که بخاطر مکانش دارای انرژی پتانسیل است نشان داده میشود. در این شکل گلوله به جرم mرا میبینند که درست بالای سر بیضی که گلوله را نگه داشته است ناگهان رها بشود. گلوله روی میخ میافتد و آنرا بیشتر در تخته فرو میبرد. از دیدگاه علمی ، میگوییم گلوله قبل از فرو افتادن انرژی پتانسیل گرانشی داشته است.
در اینجا دلیل استفاده از اصطلاح انرژی پتانسیل ، gانرژی پتانسیل به معنی انرژی ذخیرهای و بالقوه برای ما روشین میشود. انرژی موجود در گلوله تا پیش از رها شدن آشکار شدنی نیست. مقدار انرژی پتانسیل گلوله پیش از این که رها بشود برابر است با mgHارتفاع گلوله است که از مرکز نقطه تا بالای تخته اندازه گیری میشود. در حقیقت کمیت mgHدرست همان کاری است که درصورت سقوط گلوله از ارتفاع H، نیروی گرانی میتواند روی گلوله انجام بدهد.
انرژی پتانسیل گرانشی
با آنکه گلوله پتانسیل انجام کار (یعنی فرو رفتن میخ در تخته) را دارد. اما تا وقتی که به علاوه ، ان انرژی پتانسیل کاری را به دلیل گرانشی می گویند که به محل رها شدن گلوله نیروی وزن mgگلوله شتاب میدهد.
انرژی جنبشی مکانیکی
گلوله همین که شروع به سقوط کرد انرژی جنبشی کسب میکند، که در واقع انرژی ناشی از حرکت گلوله است. اکنون انرژی مکانیکی گلوله ناگهان آشکار میشود. قطعا هر کس که شاهد سقوط گلولهای سنگین بوده باشد خیلی زود انرژی آنرا حس کرده است. مقدار انرژی جنبشی گلوله برابر است با: mV2/2که در آن vسرعت گلوله است. البته موقعی که گلوله سقوط میکند میگوییم انرژی پتانسیل از دست میدهد (چون ارتفاعش کم میشود) و انرژی جنبشی بدست میآورد (چون مداوم سرعتش زیاد میشود).
نکتهای در مورد انرژی پتانسیل و جنبشی
یک نکته مهم درباره این دو صورت انرژی این است که مجموع آنها تقریبا ثابت میماند. به این دلیل میگوییم تقریبا ثابت که کمی از انرژی گلوله ، در حین سقوط ، بخاطر برخورد با مولکولهای هوا تبدیل به گرما میشود (در اجسامی مانند شهاب سنگها که با سرعتهای خیلی زیاد سقوط میکنند، مقداری زیاد از انرژی پتانسیل تبدیل به گرما میشود). پس در جایی که هوا وجود نداشته باشد مثل سطح کره ماه یا داخل محفظهای خلأ ، میتوانیم بگوییم که مجموع انرژیهای پتانسیل و جنبشی ثابت میماند. به صورت ریاضی میتوانیم mgh + 1/2 mv2 = mgHکه در آن hعبارت است از ارتفاع گلوله از بالای تخته در لحظهای که سرعتش برابر vمیشود. در پایان و به ارتباط میان انرژی و کار باز میگردیم.
میرزا تقیخان فراهانی (متولد ۱۱۸۶ – درگذشتهٔ ۲۰ دی ۱۲۳۰) مشهور به امیرکبیر، یکی از صدراعظمهای ایران در دوره ناصرالدینشاه قاجار بود. اصلاحات امیرکبیر اندکی پس از رسیدن وی به صدارت آغاز گشت و تا پایان صدارت کوتاه او ادامه یافت. مدت صدارت امیر کبیر ۳۹ ماه (۳سال و ۳ماه) بود. وی موسس مدرسه دارُالفُنون بود که برای آموزش علوم و فنون جدید، به فرمان او در تهران تأسیس شد. همچنین انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه از جمله اقدامات وی به حساب میآید. امیرکبیر پس از این که با توطئه اطرافیان شاه از مقام خود برکنار و به کاشان تبعید شد و در حمام فین آنجا به دستور ناصرالدینشاه به قتل رسید.
کودکی
میرزا تقی فراهانی در سال ۱۱۸۶ در روستای هزاوه اراک متولد شد. ، پدر وی کربلایی قربان نام داشت و آشپز قائم مقام فراهانی بود. وی در خانه قائم مقام تربیت شد و در جوانی توانست سمت منشیگری قائم مقام را به دست آورد.
دوران حضور در دستگاه دولتی
وی پس از قتل گریبایدوف در ایران، از جانب دستگاه دولتی ایران ماموریت یافت تا برای عذرخواهی به نزد تزار روسیه برود. وی سپس ریاست هیاتی سیاسی را بر عهده گرفت و مامور حل اختلافات مرزی با دولت عثمانی شد. این ماموریت دو سال به طول انجامید و میرزا محمدتقیخان در این دوران به امیرنظام ملقب گشت.پس از مرگ محمد شاه قاجار در سال ۱۲۲۷ ، وی در تامین هزینه عزیمت ولیعهد ناصرالدینشاه به تهران نقش مهمی ایفا نمود. وی در اوایل سلطنت ناصرالدینشاه به مقام صدر اعظمی دست یافت و لقب امیرکبیر را دریافت نمود. دلیل این انتصاب، حسن انجام وظیفه او در رساندن شاه به تخت پادشاهی بود. ناصرالدین شاه در آن زمان ۱۶ سال داشت.امیرکبیر در ۲۶ بهمن ۱۲۲۷ برابر ۲۲ ربیعالاول ۱۲۶۵ ق. با عزتالدوله، خواهر ناصرالدینشاه ازدواج کرد.
عزل
حضور امیرکبیر در دربار ناصرالدینشاه همواره مورد مخالفت تعدادی از نزدیکان شاه از جمله مهد علیا مادر شاه، اعتمادالدوله و میرزا آقاخان نوری قرار داشت؛ چنان که تلاشهای این عده سرانجام منجر به صدور حکم عزل امیرکبیر از مقام خود گردید. برخی از درباریان که او را مخالف منافع خود میدیدند، تهمت زدند که امیرکبیر داعیه سلطنت دارد. تحریکهای مادر شاه و دیگر درباریان باعث ترس شاه شد، از این رو، حکم عزل امیرکبیر در روز ۱۹ محرم سال ۱۲۶۷ هجری قمری به وی ابلاغ شد. چهار روز پس از این، میرزا آقاخان نوری به سمت صدارت منصوب شد.
مرگ
امیرکبیر، دو روز پس از عزل به کاشان تبعید شد. اما با این وجود، مخالفان امیرکبیر در دربار، احتمال میدادند که امیرکبیر بار دیگر مورد عنایت شاه قرار گیرد و به قدرت بازگردد. بنابراین با کوشش فراوان توانستند حکم قتل وی را از ناصرالدینشاه بگیرند. سرانجام امیرکبیر در ۲۰ دی ۱۲۳۰ (برابر با ۱۰ ژانویه ۱۸۵۲ میلادی) در حمام فین کاشان با بريدن رگ دستهايش به قتل رسید. كالبد امير را ابتدا در همان كاشان دفن كردند. به روايت میرزا محمد جعفر خان حقایق نگار خورموجی در کتاب مشهور حقایق الخبار ناصری روز بعد از قتل جسدش را در گورستان «پشت مشهد» كاشان به خاك سپردند. چند ماه بعد، به پايمردى همسرش عزت الدوله كالبد اميركبير را به كربلا حمل كردند و در اتاقى كه در آن به سوى صحن امام حسين(ع) باز مى شود به خاك سپردند. (ر. ک. به مورخین: فریدون آدمیت و بهرام افراسیابی).
مهمترین اقدامات امیرکبیر
تأسیس مدرسه دارالفنون: مدرسه دارالفنون در زمان صدارت امیرکبیر، در هفت شعبه تأسیس شد و اولین مدرسه جدید ایران بود. شاهزادههای قاجار نخستین دانشجویان دارالفنون بودند. در دارالفنون اصول علمی جدید و دانشهای مهندسی، پزشکی و فنون به جوانان آموزش داده میشد و بسیاری از معلمهاب آن از اروپا و به ویژه از کشورهایی چون اتریش، اسپانیا، ایتالیا و فرانسه به کار گرفته شده بودند. پس از برکناری امیرکبیر، با وجود مخالفتهای میرزا آقاخان نوری، مدرسه کار خود را ادامه داد.
انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه: اولین شماره روزنامه وقایع اتفاقیه در سال سوم سلطنت ناصرالدینشاه قاجار در ۱۸ بهمن ۱۲۲۹ خورشیدی (برابر با ۷ فوریه ۱۸۵۱ میلادی) و به کوشش امیرکبیر منتشر شد. به دستور امیرکبیر اشتراک این روزنامه برای هر یک از افرادی که از دستگاه دولتی بیش از ۲۰۰ تومان حقوق میگرفتند اجباری بود. در این روزنامه، اخبار داخلی شامل خبرهای مربوط به دربار، عزل و نصبها، اعطای مقامها، نشانها و امتیازات چاپ میشد. در برخی شمارهها نیز اخبار رویدادهای شهرهای ایران به چاپ میرسید. در بخش اخبار خارجی، اخبار مربوط به کشورهای اروپایی به چاپ میرسید. همچنین این روزنامه دارای صفحه حوادث نیز بود.
رسیدگی به وضع مالیه: امیرکبیر در دوران صدراعظمی خود با رشوه خواری به مبارزه خاست. او دستور داد دریافتیهای بیحساب و قطع مواجب بیجهتی که از دستگاههای دولتی میگرفتند؛ قطع شود. وی حقوق شاه را کاهش داد و ماهانه به دوهزار تومان رسانید و قرار گذاشت که هر ماه به او کارسازی کنند. وی مواجب بیحسابی که حاج میرزا آقاسی برقرار کرده بود، قطع کرد. وی سروسامانی به قوانین مالیاتی داد و صورت عواید و مخارج آن را تعدیل کرد. تیولدارانی که حق دیوان را نمیدادند، امیر تیول آنها را ضبط کرد.او همچنین برای ماموران دولتی حقوق ثابت تعیین کرد.اصلاحات اجتماعی: امیرکبیر، دستور داد که رسم قمهکشی و لوطیبازی از شهرها و راهها برداشته شود. وی حمل اسلحه سرد و سلاح گرم را ممنوع کرد. وی قاعده بستنشینی را لغو کرد. این کار امیرکبیر، مخالفت بسیاری از روحانیون را برانگیخت.
سر و سامان دادن به ارتش: امیرکبیر، مشق و دروس ارتشیان و تسلیحات آنها و برکشیدن صاحبمنصبان بیطرف و نهادن شغل و سمت در مقابل افراد و حذف مشاغل بیفایده در نظام سازمانی را پایهگذاری کرد. رسم بخشیدن مناصب بیشغل را برانداخت و معیار ترفیع صاحبمنصبان، شایستگی ایشان گشت. مهماتسازی در زمان او رشد کرد و توپریزی و باروتسازی تبریز دوباره رونق گرفت. وضع لباس ارتش مرتب و منظم شد. به دستور وی لباس سربازان از پارچه ایرانی بود.
اصلاح سیاست خارجی: امیرکبیر، دستگاه وزارت امور خارجه را توسعه داد. تأسیس سفارتخانههای دائمی در لندن و سنپترزبورگ، ایجاد کنسولگری در بمبئی، عثمانی و قفقاز؛ تربیت کادر برای وزارت امور خارجه و تنظیم دفتر اسناد سیاسی از کارهای اوست.
اصلاحات مذهبی: امیرکبیر، در پی منع قمهزنی و اصلاح امور روضهخوانی برآمد. وی نسبت به علمای مذهبی با احترام خاصی برخورد میکرد، با این حال میرزا ابوالقاسم امام جمعه تهران، از جمله روحانیونی بود که به شدت به مخالفت با امیرکبیر برخاست و بسیاری از روحانیون دیگر نیز به همراهی با او برخاستند.حذف القاب و عناوین: امیرکبیر، القاب و عناوین فرمایشی را موجب زیانهای اجتماعی میدانستو در نامیدن دیگران به گفتن واژه «جناب» اکتفا میکرد، حتی نسبت به مقام صدارت.فرمان قتل سیدعلی محمد باب: به دستور امیرکبیر، باب که در قلعه چهریق آذربایجان زندانی بود، در تبریز تیرباران شد.فرمان قتل سالار پسر آصفالدوله: سالار والی خراسان که طرفدار تجزیهطلبی و جدایی خاک خراسان از ایران بود، در زمان ناصرالدینشاه شورش کرد. امیرکبیر، سپاهیانی را به خراسان فرستاد. سرانجام، امیر دستور داد که سالار و همراهانش کشته شوند.آوردن سیدصالح عرب به ایران: آقاسیدصالح در کربلا با فرستادگان امپراتوری عثمانی روبهرو گردید. وی شش روز با عثمانی جنگید تا این که دستگیر شد و سلطان عثمانی به دستگیر کردن وی فرمان داد. امیرکبیر تلاش کرد تا سید را به تهران برگرداند.
امیرکبیر پس از مرگ
محمدعلی اراکی می گوید که درخواب امیرکبیر را دیده است که جایگاه رفیعی در عالم برزخ داشته است ، سبب آن را می پرسد و وی پاسخ می دهد :"با اشك گفت: آنگاه كه رگ دو دستم را در حمام فین كاشان زدند؛ چون خون از بدنم میرفت تشنگی بر من غلبه كرد سر چرخاندم تا بگویم قدری آبم دهید؛ ناگهان به خود گفتم میرزا تقی خان! ۲ تا رگ بریدند این همه تشنگی! پس چه كشید پسر فاطمه؟ او كه از سر تا به پایش زخم شمشیر و نیزه و تیر بود! از عطش حسین حیا كردم ، لب به آب خواستن باز نكردم و اشك در دیدگانم جمع شد آن لحظه كه صورتم بر خاك گذاشتند امام حسین آمد و گفت به یاد تشنگی ما ادب كردی و اشك ریختی؛ آب ننوشیدی این هدیه ما در برزخ، باشد تا در قیامت جبران كنیم
استفاده از سيره بزرگان تاريخ گذشته سنت عمومي بشري است كه هر قوم و ملتي آداب و عادات و حركات و كردار و گفتار بزرگان خود را به عمل گذشته و بصورت شئون آن ملت و رسوم اجتماعي درآورده است. پس مجموعه انديشه و گفتار و كردار بزرگان يك قوم آداب و مليت و شئون قوميت آن جامعه را تشكيل مي دهد. اين سيره پسنديده به قدري در ميان بشر معمول شده كه جزو سنن عمومي بشري به حساب رفته بلكه كتب آسماني هم همين سيره را تعليم و عمل بدان را تشويق و تأكيد فرموده است.
قيام امام حسين(ع) و واقعه عاشورا نه يك مقطع از تاريخ اسلام كه جرياني هميشه جاري در حيات اسلام و باور مسلمانان است و مقطع قابل تأمل و درس آموز براي همه جهانيان خصوصاً آناني كه آزادگي را لازمه تكامل و سعادت بشري مي دانند محسوب مي شود.
بهترين سند ما در اين رابطه فرمايش خود حضرت است كه ايشان در وصيت نامه خود به برادرشان محمد حنفيه فرمودند. من خارج شدم براي طلب اصلاح در امت جدم و لذا يكي از مهمترين علل قيام حضرت همين مسئله است. «طلب اصلاح در امت رسول اكرم» و سپس فرمودند كه مي خواهم «امر به معروف و نهي از منكر» كنم.
بنابراين اگر بخواهيم دلايل قيام امام حسين(ع) را در چند جمله كوتاه عنوان كنيم. طلب اصلاح در امت پيامبر(ص) ، امر به معروف ، و نهي از منكر سه دليل اصلي و عمده قيام امام حسين(ع) به شمار مي روند.
پس از وفات پيامبر اكرم(ص) مشكلات فراواني به وجود آمد. در اين رابطه بد نيست به ماجراي غدير خم اشاره كنيم كه پيامبر اكرم(ص) براي نصب اميرالمؤمنين علي ابن ابيطالب(ع) مأموريت يافتند و به فرمان الهي علي(ع) را نصب كردند طبق نقل طبري پيامبر اكرم(ص) در غدير خم فرمودند: خداوند علي را نصب كرد و البته پيامبر ، امامت همه ائمه را در اين رابطه با اين ويژگي متذكر شدند. به هر حال در زمان نصب حضرت علي(ع) افراد مخالف در اين قضيه كم نبودند و خداوند به حضرت رسول(ص) نيز اين مخالفتها با شدت بيشتري ادامه يافت و خلافت از محور اصلي منحرف شد ولي به هر صورت در زمان خليفه اول و دوم به ظواهر اسلام عمل مي شد اما در زمان خليفه سوم وضعيت دگرگون شد و شكل حكومت با شكل حكومت پيامبر اسلام كاملاً تفاوت پيدا كرد. اين جريانات همگي نشان از انحراف مي دهد و اين انحراف ادامه يافت تا بر زمان حكومت معاويه و يزيدبن معاويه مي رسد و شرايطي فراهم مي شود كه به تدريج اين دو نفر تيشه به ريشه اسلام بزنند.
از يك سو معاويه شخصيتي بود كه مشكل عقيدتي و فكري داشت و اساساً با اصل اسلام مشكل داشت ولي به عقيده خود را ظاهر نمي كرد و آن را بروز نمي داد در حالي كه يزيد علاوه بر همه انحرافاتي كه داشت تظاهر نيز مي كرد و صريحاً عقيده خود را نمايان مي ساخت در واقع يزيد بن معاويه در زمان خلافت خود با رسم تكرار مي كرد كه بني هاشم با ملك بازي مي كردند ، جبرئيلي در كار نبود و وحي و قرآن را دروغ مي دانست. بنابراين انحراف اسلام به طور كلي از اين زمان شدت گرفت و چنانچه فكر يزيد در جامعه ادامه مي يافت شايد ديگر عبارات «اشهد ان لا اله لا اله» و «اشهد ان محمد رسول ا… » نيز شنيده نمي شد چرا كه يزيد اساساً وحي را منكر مي شد.
در چنين وضعيتي امام حسين(ع) با شرايط خاصي كه بوجود آمده بود يا بايد با چنين حكومتي و با يزيد بيعت كند و تسليم چنين حكومتي شود و با اين كه شهادت را بپذيرد و با توجه به اين كه تنها اين دو راه را پيش پاي ايشان نهاده بودند امام حسين(ع) شخصاً در اين رابطه مي فرمايد:
من مخير شده ام بين كشته شدن و يا تن به ذلت دادن در حالي كه دور است از من كه زير بار ذلت بروم و فرمودند كه دامن حضرت زهرا(س) اجازه نمي دهد كه من زير بار ذلت بروم.
لذا مي بينيم ايشان راهي جز آن نداشتند كه بر كربلا بروند و با خون خود اسلام را احيا كنند همانطور كه پيامبر اكرم(ص) مؤسس اسلام بودند علت بقاي اسلام نيز حضرت ابي عبدا… (ع) بودند و شايد به همين دليل بود كه پيامبر(ص) در روايتي فرمودند: حسين از من است و من از حسين هستم و در مورد اين تعبير شايد منظور حضرت اين است كه دين و نام محمد به خاطر قيام امام حسين(ع) زنده و پا برجا خواهد ماند.
قيام امام حسين(ع) سر مشقي است كه حضرت در مقطع خاص خود نوشته اند تا چنانچه ملل و مردم دنيا در آن مقطع قرار گرفتند از آن استفاده كنند.
حضرت محمد(ص) درباره امام حسين و برادرش امام حسن(ع) فرمود:
اين دو (فرزند من) سرور جوانان اهل بهشت هستند.
سيري در زندگي امام حسين(ع)
امام حسين(ع) در شهر مدينه طيبه پس از برادر بزرگوارش امام حسن(ع) در زماني كمتر از مدت بارداري و در شش ماهگي متولد شوند. زمانيكه حضرت فاطمه زهرا(س) حسين(ع) را باردار بود پدر بزرگوارش رسول خدا به او فرمود: حبيب من جبرئيل از طرف خداوند متعال به من خبر داده كه اين فرزند ذكور است و به دست شقي ترين امت من به شهادت خواهد رسيد. فاطمه(س) وقتي اين را شنيد گريست و اظهار ناراحتي كرد پيغمبر(س) به او فرمود: ولادت اين فرزند من حتمي است و خداوند امامان 9 گانه را از نسل او متولد خواهد كرد. مدت بارداري آن بزرگوار شش ماه و دوران شير خوردگي ايشان 2 سال مي باشد كه مجموعاً سي ماه مي شود.
روز تولد امام حسين(ع) بعد از ظهر پنج شنبه شعبان المعظم در سال چهارم هجري بوده است در روايت آماده است زماني كه امام حسين(ع) متولد شد جبرئيل با گروههاي منظم فرشتگان جهت تبريك و تهنيت به پيامبر(ص) نازل گرديد. در راه هبوط گذرايشان بر جزيره اي در دريا افتاد كه در آن فرشته اي حاملين عرش الهي به نام (فطرس) به جهتخطايي كه از او سرزده و مشمول غضب الهي شده بود مدت زيادي در آنجا زنداني و در عذاب به سر مي برد. فرشته محبوط هنگامي كه جبرئيل را به آن صفوف منظم و بسيار زيبايي ملائكه كه با بهترين وضعي در زينت و آرايش بودند مشاهده كرده سبب اينگونه ترول را جويا شد جبرئيل خبر ولادت با سعادت امام حسين(ع) را به او گفت: فطرس از او درخواست كه او به جمع ملحق شود و وي را نيز در معيت خود ببرد. وي در معيت جبرئيل به خدمت امام حسين رسيد ، و همين كه در كناره گهواره حضرتش قرار گرفت و بدن خود را به آن گهواره و بدن شريفش حسين(ع) رسانيد بالهايش به او بازگشت و خداوند توبه اش را پذيرفت و مقام اولش را بازيافت او در آسمان ها به خود مي باليد و مي گفت من آزاد شده حسينم و به اين جهت در دعاهاي روز سوم شعبان مي خوانيم: در اين روز شريف فطرس فرشته به گهواره اش پناهنده شد و ما نيز پس از او (امروز) به قبر شريفش متوسل و پناهنده مي شويم. از (بحار الانوار مجلسي)
حضرت شش سال و چند ماه با جد بزرگوارش(ص) سي سال با پدرش اميرالمؤنين و ده سال با برادرش امام حسن مجتبي(ع) و ده سال پس از شهادت ايشان كه مجموعاً پنجاه و شش سال و چند ماه مي شود در دنيا زندگي كر دند.
امام حسين(ع) همسران متعددي داشت كه از آنها صاحب ده فرزند شد ، شش فرزند پسر و چهارم فرزند دختر كه عبارتند از:
1-علي اكبر ، كه در كربلا و در هجده يا بيست و پنج سالگي به درجه شهادت نايل گشت و مادرش به نام ليلا دختر ابي مره ثقفي است.
2-علي اوسط زين العابدين امام چهارم كه در روز عاشورا به علت بيماري سختي كه داشت از تعرض و قتل مصون ماند و ائمه هدي از نسل حضرتش هستند. مادر ايشان شهر بانو دختر كسري يزد گرد آخرين پادشاه پارسي هاي پيش از اسلام است.
3-علي اصغر ، كه در واقعه عاشورا در آغوش پدر بزرگوارش ، گلويش هدف تير «حرمله» ملعون قرار گرفت و در برابر پدر ، سرش از گوش تا گوش بريده شد در حاليكه بيش از شش ماه از سن شريفش نمي گذشت مادرش رباب دختر امرو القيس است.
4-محمد و جعفر ، اين دو نيز در روز عاشورا در محضر پدربزرگوارشان امام حسين(ع) به شهادت رسيدند و مادرشان از قوم بني قضاعد مي باشد.
5-دختران يكي سكينه رباب مادر ايشان است.
ديگر از دختران ، فاطمه و زينب بوده و چهارمين ايشان نامش رقيه است.
امام آن روزي كه از مدينه حركت مي كند چنين مي فرمايد:
من قيام نكرده ام براي اخلال و فساد و ظلم ، بلكه قيام من به خاطر امر به معروف و نهي از منكر و نشان دادن راه رسول اكرم و پدرم اميرالمؤمنين و اصلاح مفاسد در امت جدم است.
چيزي كه بايد گفت اين است كه ائمه طاهرين(ع) راجع به عزاداري و زيارت ابي عبدالله الحسين سفارش بسيار دارند و ثواب بزرگي بر آن شمرده اند. ما يكي از روايات بسيار را كه صاحب وسايل شيعه در كتاب فرار وسايل نقل كرده است مي آوريم و سپس توضيح مختصري در اينباره مي دهيم:
فضيل ابن سيار از امام صادق(ع) نقل مي كند كه فرمود: خدا رحمت كند افرادي را كه ولايت را زنده مي كنند ، قيام ابي عبدالله قيام نظامي نبود بلكه قيام عاطفي تبليغي بود. امام حسين(ع) نمي خواست شخص يزيد و يزيديها را بردارد. بلكه مي خواست شخصيت يزيدي ها و بني اميه و مروان را نابودكند ، مردم را بيدار كند و روش شهادت و فداكاري و ايثار و شهادت پروري را به انسان مي آموزد. تهذيب نفس بخصوص صبر ، استقامت شجاعت و زيربار ظلم نرفتن از اثرات مستقيم آن است. نقش ديگر اين گونه مجالس زنده كردن دو قانون از قوانين بزرگ اسلام يعني امر به معروف و نهي از منكر است.
گريه براي امام حسين(ع) تشكيل مجلس عزا ، دسته هاي عزا ، زيارت از دور و نزديك ، ايجاد بناهايي مثل حسينيه و سقاخانه و زنده نگه داشتن ولايت زنده نگه داشتن خود حسين(ع) است. نيمه ماه رجب سال 60 پس از مرگ معاويه پسرش يزيد به خلافت رسيد و به مردان مدينه نوشت از همه مردم مخصوصاً چهار نفر شخصيتهاي بارز حجاز بيعت بگيرد.
حسين بن علي(ع) ـ عبداله پسرعمو ـ عبدالرحمن پسر ابوبكر ـ عبدالله بن زبير از اين جمله بودند ، روز 26 ماه رجب والي مدينه حسين(ع) را دعوت كرد براي ارائه نامه يزيد و بيعت از ايشان امام فرمود: سزاوار نيست بيعت من در پنهاني باشد فردا در مسجد پيغمبر(ص) صحبت مي كنم امام شب 27 رجب ناگهان با زن و فرزند از مدينه به مكه مهاجرت نمود. پنج ماه در مكه ماندند پس از آن يزيد مطلع شد بود به مكه نامه نوشت سي نفر شمشير زن انتخاب كند حسين را در حال طواف و احرام دستگير كرده يا به قتل برسانند. امام حسين روز هشتم ذي حجه ناگهان با زن و فرزند به طرف كوفه حركت كردند يزيد مطلع شد ابن زياد را كه حاكم بصره بود به امارت كوفه گماشت و او به دفاع كوفه پرداخت و روز اول محرم سال 61 با سر كرده يزيد بين دو راهي كوفه ـ عراق برخورد و شبانه به طرف كربلا كوچ كردند. صبح روز دوم بود كه بر كربلا رسيدند و آنجا خيمه و بارگاه سلطنتي گستردند. عمر سعد مأمور كار حسين(ع) شد به كربلا آمدند تا روز نهم محرم 33 هزار نفر به دستور ابن زياد براي يكسره كردن امام حسين به كربلا فرستاده شدند ، از روز هفتم محرم آب به روي حسين(ع) بستند ـ عصر نهم تيراندازي شروع شد و جنگ حتمي گرديد. صبح روز دهم جنگ آغاز شد و حملات طرفين شروع شد و عصر عاشورا پسر پيغمبر خدا را شهيد كردند و پس از آن به غارت و آتش زدن خيام پرداختند سرهاي شهدا را بريدند و اهل بيت اما را اسير كردند و به طرف شام بردند.
سيره زندگي امام حسين(ع) مظهر اعلاي انسانيت و مشعل هدايت و ارشاد براي يافتن راه سعادت و كامراني است. تاريخ جنگ يكروزه آن حضرت مهيج ترين سطور لرزاننده تاريخ است كه برجسته ترين سطور آن تعليمات عاليه است كه حضرت اباعبداله(ع) از عصر تاسوعا تا عصر عاشورا در فنون ديانت ـ سياست ـ اجتماع ـ ناموس ـ تقدير از خادم و تحقير خائن ـ حمايت مظلوم و دشمني با ظالم ـ نرفتن زير بار ظلم و ستم ـ استقامت و پافشاري در راه عقيده و ثبات قدم در قيام به حق ـ ابراز شجاعت و شهامت ـ جود و بخشش ـ مراقبت در اقامه نماز و تعليم قرآن مجيد بزرگترين منجي عالم بشريت ـ درس قيام و دادخواهي براي گرفتن حق از دست بيدادگران ستم پيشه و جماد و از خود گذشتگي در راه حق و حقيقت.
دشمن كه نتوانست با آوردن حزب اموي و سلطنت معاويه و يزيد اسلام را نابود كند در مقام محو خاندان نبوت بر آمد كه ممتازترين شخصيت شاخص آن حضرت اباعبدالله حسين بن علي(ع) بود او را كشتند و اهل بينش را به اسارت بردند به گمان آنكه زمينه حكومت براي قرنها در دودمان آنها استقرار خواهد يافت غافل از اينكه كشتن حسين(ع) و اسارت اهل بيت او تيشه اي بود براي ريشه كن كردن كاخ خلافت يزيد و در هم پيچيدن تومار نقشه حزب اموي ، بزودي سلطنت آنها به دست آل مروان افتاد و آنها هم ديري نزيستند و همگي رسوا شدند.
امام حسين و نماز
نماز ذكر و سبب يادآوري و شكر گذاري پروردگار است و بر هر عبارتي رحجان دارد. نماز افضل طاعات و عبادات مي باشد. زيرا شامل كليه وظايف عبادات بدني و قلبي است و موجب ايجاد خوشبختي و رستگاري انسانهاست.
نماز امام حسين(ع) يك راز و نيازي بود در معركه جنگ كه گروهي مشغول تيراندازي بودند ، حضرت اباعبداله(ع) با تمام حضور قلب بدنش در مقابل خداوند از خوف خدا ميلرزيد و مي گفت «لاحول و لا قوه الا بالله العلي العظيم» و چقدر خوشوقت شد كه در آن غوغاي جنگ و رستاخيز توانست از فرصت استفاده كند و اين دو ركعت نماز را بگذارد و راز و نيازي با خدا كند.
حضرت حسين با علم به شهادت و از ديده دور انديشي به كربلا رفت و در مقابل يك قدرت مستبد و ظالم قيام كرد و خود را به مهلكه نينداخت بلكه جاودان و پايدار گرديد تا قوانين آدميت رازنده و بر قرار ساخت. حضرت حسين(ع) با علم يقين دست زن و فرزند را گرفت و در يك بيابان بي آب و علف جانمرد و هزاران نفر كه مانع قيام و تصميم او بودند همه را با يك منطق مستدلي قانع كننده ساكت نمود و به مقصد خويش حركت كرد.
او ميدانست 72 نفر در مقابل چند هزار نفر غير قابل مقاومت است. آن حضرت آگاه بود يك جوان مثلاً سيزده ساله در مقابل انبوه دشمن فتح ندارد ولي چون نتيجه شهادت را به فتح و پيروزي مسلمانان مي دانست قيام كرد تا دين خدا باقي بماند و كتب آسماني مورد توجه بشر قرار گيرد ، اين حسين كه تربيت شده مهد نبوت و آغوش عفت و دامان ولايت است.
قيام كرد تا حق را از باطل جدا سازد و مثل اعلاي آنرا بنمايد.
قيام كرد تا عدالت را در برابر ستمكاري نشان دهد.
قيام كرد تا فضيلت و راستي و درستي را در برابر نادرستي و حيله و مكر و تهمت و افتراز را روشن سازد.
قيام كرد تا نور را از پس ظلمات ابرهاي مصنوعي بني اميه بيرون كشيده و مستجلي سازد تا هميشه پر تو افكن گردد.
قيام كرد تا چهره محبوب قرآن و حديث نبوي را از ميان تفاسير جعل و احاديث موضوعي مزدوران منفعتي اموي بيرون آورده نشان دهد و حقيقت را از مجاز بنماياند قيام كرد تا جنايات عمومي و خيانات هاي حزب اموي را با مظالم بيدادگري آنها كه در لباس حيله مرتكب مي شدند نشان دهد.
پس از شهادت امام حسين(ع) و يارانش حضرت زينب آن تربيت شده مكتب علوي استعداد و درس خود را از پروش خاندان ولايت در بازار كوفه و شام و مجلس يزيد بروز داد و علت تامه اين قيام گرديد با كلمات پر حرارت و آتشين خود در موقع شناسايي يك حركت فكري و تحول و وحي در مردم بوجود آورد كه چشم روزگار نديده و گوش بشر نشينده است.
او با خطبه هاي خويش تخم انقلاب براي نابودي دولت اموي در دل مردم پاشيد و توجه آنان را به دين اسلام و فداكاري رهبران آن جلب كرد و نشان داد كه ائمه دين همه با يك نقشه منظم و يك برنامه كامل و ثابت و غير قابل تزلزل كه خواه به كشتن يا كشته شدن خواه به گوشه نشيني و انزوا يا در كنج سياه چالهاي زندان و مسموميت در هر حال مشغول انجام وظيفه هستند. هنوز رايحه عطر خونهاي دشت كربلا به مشام مي رسد و صداي شيون اسب بي صاحب حسين(ع) از نينوا به گوش مي رسد.
هنوز بوي سوختن خيمه گاه آل رسول از فراسوي تاريخ به مشام مي رسد.
هنوز صداي خرين «مهلاً مهلا» زينب كبري(ع) و فرياد استغاثه او از تل زينبيه قلوب دلدادگان عاشق را مي لرزاند.
و هنوز نداي دلرباي تلاوت قرآن رأس بريده فرزند زهرا(س) براي بيداري خفتگان و عبرت غافلان و دلجويي اهل بيت خود ، از بازار كوفه بلند است كه: بشتابيد براي استعانت مظلوم و بستيزيد با ظالمان تاريخ.
اعتیاد یک بیماری روانی، اجتماعی و اقتصادیاست که از مصرف غیرطبیعی و غیرمجاز برخی مواد مانند الکل، تریاک، حشیش و... ناشی میشود و باعث وابستگی روانی یا فیزیولوژیک فرد مبتلا (معتاد) به این مواد میشود و در عملکرد جسمی، روانی و اجتماعی وی تأثیرات نامطلوب بر جای میگذارد. بررسی پدیده اعتیاد در قالب علوم پزشکی، روانشناسی و جامعهشناسی صورت میگیرد. از سال ۱۹۶۴ میلادی، سازمان بهداشت جهانی استفاده از عبارت وابستگی دارویی یا وابستگی به دارو را به جای اصطلاح اعتیاد توصیه نمودهاست، اما استفاده از اصطلاح اعتیاد هنوز رایج است.
تعریف اعتیاد
اعتیاد پاسخ فیزیولوژیک بدن است به مصرف مکرر مواد اعتیادآور. این وابستگی از طرفی باعث تسکین و آرامش موقت و گاهی تحریک و نشاط گذرا برای فرد میگردد و از طرف دیگر بعد از اتمام این اثرات سبب جستجوی فرد برای یافتن مجدد ماده و وابستگی مداوم به آن میشود. در این حالت فرد هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روانی به ماده مخدر وابستگی پیدا میکند و مجبور است به تدریج مقدار ماده مصرفی را افزایش دهد.
مواد اعتیادآور
سازمان بهداشت جهانی مواد اعتیادآور را از جهت تأثیر آنها بر انسان به ۸ دسته کلی تقسیم میکند، که عبارتاند از:
۱.توهمزاها
۲.کانابیس یا شیره گیاه شاهدانه
۳.مواد مخدر
۴.سستیزاها (مسکنها–خواب آورها)
۵.آرامبخشها
۶.چسب و مواد فرار (مواد استنشاقی)
۷.محرکها
۸.الکل، توتون و قهوه
مراحل اعتیاد
آشنایی: در این مرحله فرد از راههای مختلف (مثلاً از طریق دوستان خود) با مواد مخدر و نحوه استعمال آن آشنا میشود.
شک و تردید: در این مرحله، فرد سعی میکند با میل خود مبارزه کند.
اعتیاد واقعی: در این مرحله فرد دچار اعتیاد میشود و برای رسیدن به حالت نشئگی، هر بار بر میزان مصرف خود میافزاید.
زیانهای جانبی
اعتیاد به مواد مخدر افزون بر زیانهایی که به طور مستقیم برای مصرفکنندهٔ آن دارد و هیچ فایده و سودی برای استفادهٔ آن تأیید نشدهاست،یکی از عوامل اصلی گسترش بیماریهایی چون ایدز و هپاتیت میباشد و همچنین زیانهای اجتماعی و اقتصادی درخوری برای جامعه دارد که از آن میان میتوان به از بین بردن بخشی از نیرو و مغز فعال جامعه اشاره کرد.
به تازگی، برخی با مدلسازی اعتیاد با به کارگیری دانش اقتصاد نشان دادهاند که درآمد و مصرف امروز مواد مخدر به چه میزان بر تقاضای مواد مخدر در آینده تأثیر خواهد گذاشت.
آزمایش اعتیاد
یکی از آزمایشهای سنتی اعتیاد آزمایش ادرار است که روشی حتمی و دقیق نبوده و فرد میتواند با استفاده از مصرف مواد شیمیایی ویژهای نتیجهٔ آزمایش را تغییر دهد هرچند که روشهای دیگری برای آزمایش اعتیاد وجود دارد که با اطمینان بسیار بالا میتوان از آنها بهره گرفت.
گستردگی میزان اعتیاد در جهان
هم اکنون بیش از ۲۲۰ میلیون مصرف کننده مواد اعتیادآور در جهان وجود دارد. ۱۵۰ میلیون نفر معتاد به مواد توهم زایی مانند حشیش، ۱۵ تا ۲۰ میلیون نفر معتاد به ماده محرک کوکایین و مشتقات آن، ۱۵ تا ۲۱ میلیون نفر معتاد به هروئین و سایر مواد مخدر و سایرین نیز انواع مواد اعتیاد آور روانگردان و شیمیایی را مورد سوء استفاده قرار می دهند.
اهداف درمان اعتياد
درمان معتاد يك فرآيند است و از زماني شروع مي شود كه فرد مصرف كننده مواد مخدر به مراكز درماني مراجعه مي كند و فرد معتاد تحت يك برنامه درماني خاص قرار مي گيرد اين برنامه ممكن است تا زماني كه فرد به بالاترين سطح بهداشتي و احساس خوب بودن برسد ادامه يابد.
براي موفقيت دردرمان بايستي سازمان ها و ارگانهاي مختلف مثل سازمانهاي بهداشتي آموزشي حقوقي رفاه اجتماعي و آموزش شغلي نيز در گير شوند و واضح است كه درمان معتادان بدون توجه به مسائل رواني فرهنگي اجتماعي و خانوادگي آنان نمي تواند موفق باشد .
نكته مهم در درمان اين است كه به فرد معتاد به عنوان يك اسان و يك عضو جامعه كه درحال حاضر نيازمند كمك است نگريسته شود نه مثل يك فرد خاطي مجرم و گناه كار كه مستوجب كيفرو يا دلسوزي است .
از نكات مهم ديگر كه لازم است در درمان اعتياد به آن توجه كرد اينست كه از يك طرف معتاد نسبت به درمان يك نگرش دو گانه اي دارد به ا ين صورت كه علي رغم ميل دائمي براي ترك و تصميم هاي مكرر جهت ترك از مراجعه به مراكز درماني به علت اينكه مصرف مواد مخدر خلاف عرف و ارزش هاي جامعه است اكراه دارد و از طرف ديگر معتاد ممكن است با اصرار والدين همسر خواهر يا برادر دوستان معلمان و يا روساي محل كار براي ترك مراجعه كرده باشد .
در اين حالت بايد دقت شود كه احتمال عدم همكاري بيمار يا بروز حالت هاي دفاعي وخصمانه وجود دار بنابرراين مي بينيم كه اولين برخورد و نحوه ارتباط با فرد معتاد و جلب اعتماد او نقشي مهم در روند درمان ايفا مي كند بعد از پيدايش اين ارتباط واعتماد لازم است كه براي درمان وي نيز تشويق صورت گيرد .
استاد عبدالباسط محمد عبد الصمد در سال 1927 در روستاى المزاعزه یكى از توابع شهر اَرمنت در استان قنا در جنوب مصر متولد شد، او در مكانى پاك كه به امر قرآن كریم از حیث حفظ و تجوید اهتمام مى شد متولد شد،جدّ او استاد عبدالصمد از مردان با تقوا و از حافظان قرآن كه از نظر حفظ قرآن كریم و تجوید و احكام آن مردى متمكّن بود،و پدر بزرگِ مادرى او عارف بالله استادِ جلیل ابو داود صاحب مقام مشهور و معروف در شهر ارمنت، مى باشد ، اما پدرش استادعبدالصمد یكى از مدرّسین حفظ و تجوید قرآن كریم بود، 2 برادر او محمود و عبدالحمید در آموزشگاه (مكتب) قرآن را حفظ مى كردند و برادر كوچك آنها عبدالباسط هم در سن 6 سالگى به ایشان ملحق گردید.
این كودك با استعداد به مكتب استاد امیر در ارمنت ملحق شد و استاد به بهترین وجه از او استقبال كرد چرا كه آثار مهارتهاى قرآنى را (كه با شنیدنِ تلاوت قرآن در شب و روز و صبح وشام براى او حاصل شده بود) دراو دیده بود، استاد امیر جمله اى از امتیازات و استعدادها را در شاگرد مستعدّش مى دید كه او را از سایرین ممتاز مى ساخت مانند سرعت فراگیرى ، هوش و ولع شدید در تبعیّت از استاد ، و دقت در خوب اداء كردن مَخارج الفاظ و وقف و ابتداء و صوت زیبائى كه گوشها را با شنیدن و یا گوش دادن به آن مى نواخت…
قارى جوان از سوره احزاب در میان جمعیتى با این كثرت شروع كرد…سكوت همه جاى مسجد را فرا گرفت و همه دیده ها یه این قارى كوچك جلب شد كه با جرأت در جایگاه قاریان بزرگ نشسته است…اما سكوت دقائقى بیش طول نكشید و تبدیل به فریادهائى شد كه مسجد رامى لرزاند،(الله اكبر) (ربنا یفتح علیك)… الخ
استاد عبدالباسط در گفتگوهاى خود گفته است: “ سنّم 10 سال بود كه حفظ قرآن كریم را در خلال این مدّت به پایان بردم و مانند نهرى روان از زبانم جارى مى شد، پدرم كارمندى در وزارت نقل و انتقال وپدر بزرگم از علماء بود … من از ایشان راهنمائى خواستم كه قرائتها راچگونه فرا گیرم و آنها مرابه شهر طنطا درشمال مصررا هنمائى كردند تا به دست استاد محمد سلیم علوم قرآن و قرائات را فرا گیرم اما مسافت میان ارمنت كه یكى از شهرهاى جنوب مصر است تا طنطا درشمال بسیار دور بود ولى موضوع ، موضوع آینده و برنامه ریزى براى آن بود، این بود كه براى سفر آماده شدم اما یك روز مانده به رفتنم به سوى طنطا از آمدن استاد محمد سلیم به ارمنت مطلع شدیم، او آمده بود تاكلاسى براى آموزش قرائات در مدرسه دینى ارمنت بر پا كند اهالى ارمنت استقبال شایسته اى از او كردند و پیرامونش حلقه زدند چرا كه ایشان مى دانستند این مرد كیست و قدرت او در علم و قرآن را مى دانستند و گوئى قضا و قدر او را در زمان مناسب به سوى ما روانه كرده بود اهل بلاد گروهى را با عنوان (اصفون المطاعنه) براى حفظ قرآن، تشكیل دادند بنابراین استاد ، علو م قرآن و قرائات را آموزش مى داد و قرآن كریم را تحفیظ مى نمود ، من به آنجارفته و قرآن را نزد او دوباره مُرور كردم و متن شاطبیه كه متنى مخصوص به علم قرائات هفتگانه است را حفظ كردم.”
پس از اینكه استاد عبد الباسط به سن 12 سالگى رسید از هر شهر و روستا در استان قنا و مخصوصاً از جانب اصفون المطاعنه به كمك استاد سلیم ـ كه از عبدالباسط به هر جا كه مى رفت تعریف، مىكرد ـ دعوتهائى به سوى او روانه شد ، چراكه گواهى استاد سلیم نقطه اطمینان همه مردم بود.
زیارت ازمزار بانو حضرت زینب (س)
در سال 1950 به زیارت آل بیت رسول الله (ص) و عترت طاهرینش رفت ،آنچه باعث این امر شد محفلى بود كه به مناسبت ولادت زینب كبرى (س) بر پا شده بود،بانیان این محفل جمعى از بزرگانى از مشاهیر قاریان مانند استاد عبدالفتاح الشعشاعى،استاد مصطفى اسماعیل ،استاد عبدالعظیم زاهر و استاد ابو العینین شُعیشَع و غیر ایشان ازنخستین قُرّاء رادیو بودند…پس از گذشت نیمى از شب و در حالى كه مسجد زینبیه از گروهِ انبوه محبین آل البیت (ع) كه از هر نقطه آمده بودند موج مى زد، یكى از نزدیكان عبدالباسط از مسئولین مجلس اجازه خواست تا این جوان با استعداد 10 دقیقه اى را به تلاوت بپردازد ، او اجازه داد وقارى جوان از سوره احزاب در میان جمعیتى با این كثرت شروع كرد…سكوت همه جاى مسجد را فرا گرفت و همه دیده ها یه این قارى كوچك جلب شد كه با جرأت در جایگاه قاریان بزرگ نشسته است…اما سكوت دقائقى بیش طول نكشید و تبدیل به فریادهائى شد كه مسجد را مى لرزاند،(الله اكبر) (ربنا یفتح علیك)… الخ كه این فریادها مستقیماً از دل برمى خواست،و به جاى 10 دقیقه قرائت به یك ساعت و نیم ادامه پیدا كرد ،حضّار تصور مى كردند كه ستونها و دیوارهاى مسجد هم با آنها هم صدا شده اند و گوئى كه صداى سنگها را مى شنیدند كه تنزیه و تسبیح مى گفتند.
معرفى عبدالباسط به رادیو
با پایان یافتن سال 1951 استاد ضباع از عبدالباسط خواست تا براى قرائت در رادیو اقدام كندولى عبدالباسط با توجه به ارتباطش با مردم صَعید و نیز به جهت اینكه رادیو یك برنامه خاص و منظّمى را مى طلبد مایل بود كه این قضیه را به آینده واگذار كند امّا از آنجا كه خواست وبرنامه هاى الهى مافوق همه اراده ها وبرنامه ها است استاد ضباع نوارى را كه عبدالباسط در روز ولادت زینب كبرى (س) خوانده بود ،كه بسیار اعجاب برانگیز هم بود، به هیئت داوران رادیو داد و همگان از اداء قوى و صوت عالى او تعجب كردند …و به هر حال در سال 1951 عبدالباسط به رادیو راه یافت تایكى از ستارگان درخشنده در آسمان تلاوت باشد،پس از به دست آوردن این شهرت در طول چند ماه ، عبدالباسط ناچار بود كه سر پناهى در قاهره بر پا كند و همراه با خانواده اش كه ایشان را از صعید منتقل كرده بود در جوار فرزند رسول خدا زینب (س) اقامت كند بانوئى كه مسبّب شهرت و ملحق شدنش به رادیو شده بود و به قول میلیونها نفر از مردم او را چون موهبتى به اسلام و مسلمانان هدیه كرده بود ، با ملحق شدن اوبه رادیو اقبال مردم براى خرید گیرنده هاى رادیوئى زیاد شد و در اكثر خانه ها گسترش یافت و هر كس دریك روستا یا یك منطقه رادیوئى داشت، صداى آن را بلند مى كرد تا همسایگان هم صداى او را بشنوند بالاخص در روزهاى شنبه مضافاً به اینكه محافل خارجى او هم مستقیم بر امواج رادیو پخش مى شد.هیچ روزنامه رسمى و یا غیر رسمى از عكس و نوشته هائى كه بر اسطوره بودن او دلالت دارد و مستحق تقدیر و احترم است، خالى نیست.
دیدار از كشورها
از سال 1952در ماه مبارك رمضان و یا غیر رمضان مسافرتهاى او به دورترین نقاط عالم شروع شد، حتى بعضى از دعوتهائى كه از او مى شد به مناسبت برگزارى یك محفل نبود بلكه از اودعوت مى شد تا در آن كشور حضور داشته باشد و هنگامى كه سوال مى شد به چه مناسبتى از استاد دعوت كرده اید ؟ مى گفتند: كه محفل به خاطر ایشان برگزار شده است چرا كه هنگامى كه استاد در یك محفلى حضور دارد فضائى از سُرور و شادى در آن مكان حاكم مى گردد … این قضیه از استقبال كشورهاى مختلف جهان از او در چهار چوب استقبالهاى رسمى و دولتى و یا مردمى معلوم مى شود … رئیس جمهور كشور پاكستان در فرودگاه به استقبال او آمد او را ملاقات كرده و با او مصافحه نمود، در جاكارتا در كشور اندونزى در بزرگترین مساجد آنجا به تلاوت قرآن كریم پرداخت در حالى كه هر گوشه مسجد ازحاضرین پر شده بود و جمعیت با مسافت یك كیلومترمربع به خارج مسجد كشیده شده بود ودر میدانِ مقابل مسجد بیش از 250 هزار مسلمان تا صبح در حالى كه سر پا ایستاده بودند به صداى او گوش مى داند…از میان كشورهائى كه عبدالباسط به آنجا سفرنمود هند است ، او به مسافرت به كشورهاى عربى و اسلامى بسنده نكرد ، بلكه شرق و غرب و شمال و جنوب عالم را پیمود تا در همه نقاط به مسلمانان دست پیدا كند… ازمشهورترین مساجدى كه در آن به تلاوت پرداخته است ، مسجدالحرام در مكه ،مسجد نبوى (ص) در مدینه منوره ، مسجد الاقصى در قُدس ، مسجد ابراهیمى (ع) در فلسطین و مسجد اَموى در دمشق و مساجد مشهورآسیا ، آفریقا، ایالات متحده، فرانسه ، لندن، هند و اكثر كشورهاى جهان بوده است هیچ روزنامه رسمى و یا غیر رسمى از عكس و نوشته هائى كه بر اسطوره بودن او دلالت دارد و مستحق تقدیر و احترم است، خالى نیست.
بیمارى و وفات
مرض قند در اوشدت گرفت ،اما او با تناول غذاها و نوشیدنى هاى مختلف با این بیمارى به مبارزه مى پرداخت، ولى با اضافه شدن التهاب كَبدى، دیگر توان مقاومت در برابر این دو مرض را نداشت، او را به بیمارستان دكتر بدران در جیزه بردند ، اما اطبّاء به او توصیه كردند كه براى معالجه به لندن برود ، او به آنجا رفت اما پس از اقامت یك هفته اى در آنجا از پسرش ابن طارق كه همراه او بود خواست كه او را به مصر برگرداند و گوئى كه احساس كرده بود كه روزگار عمر سپرى شده است و وقت لقاء خداوند نزدیك شده و براستى زندگى جز ساعتى نیست كه به زودى مى گذرد ، روز وفات او به مَثابه صاعقه اى بود كه بر قلوب میلیونها مسلمان در هر مكانى از دنیا واردآمد، هزاران نفر از دوستداران صدا، اداء، و شخصیت او با تمام اختلاف زبان و … جنازه اورا تشعیع كردند ، در این تشعیع همه سُفراء كشورهاى جهان به نیابت مردمشان حضور داشتند،و چون عبدالباسط سبب پیوند و علاقه در بین بسیارى از مردم در كشورهاى مختلف بود روز 30 فبریه در هر سال روز تكریم از این قارى بزرگ اعلام شد تا مسلمین به یادِ روزِ 30/2/1988 یاد او را گرامى داشته باشند روزى كه او ازمیان ما رفت واز زندگى این دنیا به زندگى جاودانى پیوست.
در فرهنگ غنی ایرانی ازدواج و پیوند زناشویی پايه و اساس يك خانواده و در نتيجه يك جامعه موفق و اخلاقي است . بزرگان اين سرزمين به موجب جلوگيري از سست شدن اخلاقيات در جامعه و كنترل انحطاط و فحشا و همچنین استواری تفکر و اندیشه زنان و مردان ایرانی , ازدواج را یکی از مهم ترين ارکان جامعه بر شمرده اند . از ديدگاه اجتماعي چه در حيات اقتصادي , چه مادي , چه معنوي و روحاني اين سنت نتايج پر ثمري دارد كه مهم ترين آن قوام خانواده ها و در نتيجه یک اجتماع است . هیچ انسانی به تنهایی کامل نیست و پیوسته در جهت جبران کمبود خویش تلاش میکند . به طور کلی میتوان گفت که انسانی موفق و پویا است که هر روز زندگی اش از روز گذشته اش کاملتر باشد . سير طبيعي گيتي چنين است كه دختران و پسران خردمند در پی رسیدن به استقلال فکری هستند و در نتیجه برای جبران نواقص و تأمین نیازهای بی شمار خود به سوی تکامل و دانش و راهکارهای رسیدن به کمال هستند . ازدواج وگزینش همسر مناسب و شایسته موجبات رشد و تکامل زنان و مردان را فراهم میکند . متاسفانه در این میان نیز دختران و پسرانی هستند که مستثنی می باشند , زیرا با عدم درک درست و منطقی از فلسفه ازدواج نه تنها به تفکر , اندیشه و روان خود ضرر می رسانند بلکه در دراز مدت به سهم خود بروی یک جامعه نیز تاثیر منفی میگذارند . گاتها چنین پند می دهد :
خواسته شما از خداوند , خانواده ای خوب با راستی و پارسایی در کشوری آباد است .
از این روی در تمدن کهن ایرانی که یکی از پایه های تمدن بشری محسوب می شود بر این سنت نیک و اهورایی پافشاری شده است . در گاتها و متون پهلوی ایرانیان باستان در این مورد سخنها و پندهای بسیاری بیان شده است که ما باید برای بازگشت به آن شکوه و جامعه اخلاقی گذشته خود کوشش بسیار کنیم . بر طبق باور ایرانیان کهن نخستین انتظار پسران ايراني برای ازدواج با دختران نجابت و پاکدامنی زن بوده است :
عفت و نيك نامي و دوشيزگي پيش از ازدواج براي زنان ضرورت داشته است خانمان سعادمتند اجر شوهر نيك و زن نيكو است و جايگاه اهورامزدا و امشاسپندان
و یا این سخن نیک از گاتها که مهم ترین سند ارزشمند اخلاقی و دینی ایرانیان باستان و جامعه کنونی ایرانیان راستین محسوب می شود :
پاکدامنی و پارسایی از ارزش های ویژه زنان است .
شخصیت زن يا مرد پس از ازدواج به یک شخصیت اجتماعی تبدیل میشود؛ زیرا در پرتو ازدواج و زندگی مشترک خود را مسؤول حفظ همسر و تأمین وسائل زندگی و تربیت و آینده فرزندان تلقی میکند و تمام هوش، ابتکار و استعدادهای خود را به کار میگیرد و خود را مسئول آينده وي مي داند ؛ به عبارت دیگر، مهم ترین احساس مسؤولیت اجتماعی در او براي نخستين بار شکل میگیرد و بسیاری از شایستگیها و توانمندیهای نهفته در درونش را شکوفا میسازد. تا بتواند مسئولیتهای سنگین تری را نیز در جامعه بر عهده بگیرد . همچنین زنان و مردان میتوانند در کنار یک همسر خردمند و مهرورز میتوانند در راه درست و منش نیک ایرانی گام برداند و نواقص یکدیگر را برطرف سازند و در نتیجه جامعه ای اخلاق گرا , دانش پژوه و متمدن را نیز بنا سازند . به درستی که زرتشت فرمود :
زن و شوهر باید کوشش کنند تا در راه راستی و پاکی از یکدیگر پیشی جویند . مسابقه زندگی در پیمودن راه راستی است . (4)
بنابراین، میتوان ازدواج را مایه رشد و کمال یافتن انسان دانست . در واقع خداوند انسان را به گونه ای آفریده که بدون جنس مخالف ناقص است . یعنی در کنار جنس مخالفش کامل میشود . مرد به زن نیازمند است و زن به مرد. هر کدام از دو جنس از نظر روحی , جسمی , جنسي و معنوي به هم وابسته اند و با قرار گرفتن در کنار هم یکدیگر را تکمیل میکنند .
با عاشقان نشین و همه عاشقی گزین
با هر که نیست عاشق کم گوی و کم نشین
گزينش همسر در فرهنگ ايراني موجب آرامش و امنیت خاطر میگردد و محیط خانه وسیله آرامش روحی زن و مرد قرار داده شده است . از سوی دیگر عشق و مهر آریایی ایرانیان که شهره خواص و عام در جهان است میتواند در پرتو پیوندهای درست و خردمندانه تبلور یابد و به اوج کمالات برسد و الگویی برای نسلهای بعد نیز گردد . چنانکه زرشت بزرگوار فرموده است :
عشق و وفاداری ریشه دار , در هر زندگی زناشویی نیاز است .
عشق و دلدادگی که جلوه ای از هنجار راستی است , بر شما نیایش کنندگان فزون باد . جلوه با ارزش اشا عشق و دلدادگی است
روانشناسان در بسیاری از موارد به این نتیجه رسیده اند که پس از دوره جوانی , آن هنگامی که زندگی تنهایی را برای خود برگزیده اند سایه تنهایی , بیهودگی و نداشتن پناه گاهی مستقل و همیشگی را بر زندگی خود احساس میکنند . ازدواج و قرار گرفتن در کنار همسری شایسته , دلسوز و هم اندیش این احساس را از بین میبرد و او را به آرامش روحی میرساند. این احساس آرامش به ثبات فکری و روحی، وقار، احساس ارزشمند بودن و لذت می انجامد. در واقع دست آفرینش نوعی کشش درونی میان زن و مرد به ودیعت نهاده تا هر کدام در سنین خاص خواهان یکدیگر شوند و اضطراب وپریشانیشان از طریق ازدواج به سکونت و آرامش تبدیل گردد . در نسكهاي ايران زمين , از چهار هزار سال پيش تاكنون به اين امر سفارش بسيار شده است :
5 - در زن گرفتن و پيوند گيتي را برقرار كردن كوشا باشيد و از آن دوري نگيريد .
50 -در زن خواستن و فرزند داشتن و ديگر خويشكاري كوشا باشيد .
در همین راستا گزینش همسر ایده آل باید در سن مطلوب ازدواج مطرح و عملی شود , زیرا پیش از سن مذکور و یا پس از آن انتخاب ها در بیشتر موارد اشتباه , ناخواسته و یا دلخواه کامل یا نسبی نخواهد بود . این سن که به زمان مطلوب ازدواج شهرت دارد , برای پسران در زندگی امروزی بین 24 تا نهایت 30 سال دیده شده است و برای دختران 20 تا 26 سال . در کمتر از آن پختگی لازم و انتخاب درست کمتر دیده می شود و در بیشتر از این سن نیز انتخاب ها دشوارتر و توقع ها بالاتر می شود که بطوریکه در بسیاری موارد به عدم انتخاب منطقی و درست می انجامد . از این روی بایستی ازدواج در سنین مطلوب آن صورت گیرد حتی اگر زوجهای ایرانی سالهای نخست زندگی را با مشکلات مادی زیادی مواجه باشند . همدلی در فرهنگ ایرانی یکی از ارکان اساسی به شمار می آید . در سایه همدلی برای زنان و مردان ایرانی هر غیر ممکنی , ممکن خواهد شد و مشکلات یکی پس از دیگری برطرف می گردد . مولانا عارف بزرگ ایران زمین :
پس زبان خود محرمی دیگر استهمدلی از هم زبانی بهتر است
ایرانیان کهن پیوند دختران و پسران را فرخنده و پراهمیت می شماردند . به صورتیکه از عدد مقدس هفت برای شادمانی در جشنهای آنان بهره می بردند . ( هفت شبانه روز جشن و شادمانی و پایکوبی ازدواج ) عدد هفت یکی از اعداد آسمانی در نزد ایرانیان است که تا همین چند دهه پیش نیز اجرا می شده است و متاسفانه با گسترش شهره نشینی و گرفتاریهای زندگی مدرن کم کم به فراموشی سپرده شد . بیشتر از سوی دیگر ایرانیان مفتخر هستند که نامش به عنوان نخستین پایه گذاران عهد , پیمان و اخلاقیات جهان مطرح است . در سنگ نگاره های فره وشی یا فروهر که قدمتی بیش از چهار هزار سال دارد حلقه یا چمبره ای در دست انسان بالدار قرار دارد که از دیرباز تا کنون به حلقه پیمان زناشویی در نزد ایرانیان شناخته می شودو این مایه مباهات ملت کهن ایران زمین است . نمایی از فروهر باستانی موبدان زرتشتی پس از پشت سر گذاشتن هزاران سال فراز و نشیب در فرهنگ ایرانی همچنان به باورهای نیک نیاکانشان پایبند هستند و دختران و پسرانی را که میخواهند با یکدیگر پیوند زناشویی برقرار سازند , با توجه به آنچه که اشو زرتشت برای ما به یادگار گذاشته است , چنین پند می دهند :
" پند و اندرز مي دهم شما را اي دوشيزگاني كه در آستانه زناشويي هستيد و هم شما اي نوجوانان , زيرا كه نيك ميدانم , به گوش هوش بشنويد , زندگي آسوده و انديشه آسوده را در سايه دين و احترام و فرامانبرداري از پدران و مادران بجوييد . چون در سايه پرهيزكاري است كه عشق و مهر و محبت شما هر روز عميق تر و نيرومند تر خواهد شد و تنها در اين صورت است كه به لذت و خوشي سالم دست خواهيد يافت . "
همچنين ازدواج در يكي از كهن ترين سندهاي تاريخي ايران و جهان كه به اوستا مشهور است اشاره شده است . در يشتهای اوستا , ارت ايزد خانواده خوب و نماد شوكت و جلال است . ايزد ارت سفارش به پيوند ميان دختران و پسران ميكند و از زناني كه فرزند بدنيا نمي آورند و يا سقط جنين ميكنند شكايت ميكند . اشاره شده است كه فروغ اهورايي به چنين افرادي نمي تابد . ارت يشت از خانواده هايي كه مانع از ازدواج دختران و پسران مي شود شكايت ميكند و چنين مي گويد :
اين زشت ترين كاري است كه دشمنان آيين اهورايي انجام ميدهند و دوشيزگان را از زناشويي و ازدواج باز ميدارند و در خانه ها نگاه ميدارند . اين امر در مهر يشت , آبان يشت , رام يشت , فروردين يشت وهوم بيان شده است :
چون دوشيزگان به سن ازدواج رسند براي به دست آوردن همسران نيرومند و شوهران دلير به سوي تو روي آورند . اردويسور اناهيتا پشتيبان و ياور دختران ايراني است كه در سن ازدواج قرار دارند . (8)
با پاي گذاشتن به عرصه زندگي مدرن در چند سال اخير و در نتيجه گسترش تمدن غربي در جامعه ايراني اين سنت نيك كم رنگتر شده است و در نتيجه شوربختانه پايه هاي اخلاقي جامعه ايراني نيز متزلزل شده است . از عواملي كه موجب شده است ازدواج در ايران طي اين چند سال اخير سير نزولي داشته باشد ميتوان به موارد زير اشاره كرد :
1 ) عدم مسئوليت پذيري در ميان دختران و پسران و تربيت غلط در خانواده های ایرانی
2 ) عدم اعتماد به نفس نزد دختران و پسران جهت آغاز يك زندگي مشترك
3 ) افزايش تحصيلات اجتماعي و رشد توقعات كاذب و غیر منطقی در ميان برخی دختران و پسران
4 ) تفريحات آزادانه دختران و پسران و تلقين به اين امر كه نيازي به زندگي مشترك نمي باشد
5 ) اعتقاد بر اين امر كه پس از ازدواج آزاديهاي زودگذر اجتماعي از آنان سلب مي شود
6 ) تجملگرايي ميان خانواده هاي ايراني و چشم و هم چشمي ميان بستگان
7 ) دوري گزيدن از زندگيهاي معنوي و روي آوردن به زندگي هاي تک بعدی ماشيني
8 ) اعتقاد بر اين امر كه از ديد دانش و تفكر , توانايي لازم جهت تربيت فرزندشان را ندارند
9 ) اعتقاد بر اينكه توانایی برطرف کردن نيازهاي همسرشان را ندارند
10 ) تفکر شبه روشنفکری در میان جوانان بی هویت و عمدتا سطی نگر , در نتیجه باور به زندگی و دوستی های موقت غربی
هنگامي كه دختران و پسران با ناهنجاری ها اجتماعی مرزهاي اخلاقي زندگي معنوي را بشكنند و آنرا به صورت يك عادت روزانه براي خود تلقي كنند , هرگز نميتوانند نقش يك مادر و يا يك پدر موفق را در زندگي اجتماعي پسين خود ايفا كنند . چنين افرادي چه زن و چه مرد هرگز در تربيت فرزندان خود موفق نخواهند بود . زيرا آنها به اصول انساني و اخلاقي پايبند نبوده اند و نا خواسته فرزندانی که در آینده از آنان بوجود می آید نيز مانند خودشان با پايه هاي سست اخلاقي و اجتماعي تربيت مي شوند و اين امر در نسلهاي بعد نيز گسترش مي يابد و به سادگي ميتواند موجب ويراني يك جامعه كهن و اخلاقي همچون ايران شود . در ايران زمان هخامنشيان كه کشورمان اوج شكوه و عظمت خويش را يافته بود و نخستین امپراتوری احترام به ادیان و ملتها در جهان پایه گذاری شد , ازدواج و بدنيا آوردن فرزند از اهميت ويژه اي برخوردار بوده است . به طوريكه داريوش بزرگ هخامنشي در كتيبه جهاني بيستون كرمانشاه براي آنكه شرح خدمات حکومتش به ايران از گزند حوادث محفوظ بماند از اهورامزدا بركت فرزندان بسيار طلب ميكند تا به درستی به نسلهای بعد برسد .
تا جاييكه شاهنشاهان هخامنشي به خانواده هايي كه فرزند بيشتري و یا پسر بيشتري داشته باشند هدايا ارزاني ميكردند .
مادران ايراني در دوره هخامنشيان به دليل آنكه فرزندان را تا سن پنج سالگي به طور كامل جهت تربيت درست براي شركت در آموزشگاه هاي رسمي در اختيار داشتند نقش بسيار مهم تربيتي را ايفا مي نمودند .
از سوي ديگر گزينش همسر نبايد به صورت بسته و ناشناخته صورت بيگرد . زيرا ازدواجهاي ناخواسته و بی منطق که بر پایه احساسات زودگذر پایه گذاری می شود نه تنها ميتواند موفق نباشد بلكه نقش ويرانگری نيز در جامعه ایفا میکند و زن و مرد نیز شکست بزرگی را در زندگی تجربه میکنند که ممکن است به تباهی زندگی شان بیانجامد . گزینش همسر با اتکا بر خرد , منطق , تکیه بر فرهنگ ها و باورهای طرفین و بینش صحیح موفق و سازنده و آموزنده خواهد بود . همانطور که زرتشت بزرگوار فرمود :
همسر خویش را با خردمندی برگزینید .
گزينش همسر معيارهاي فراواني دارد . كه بايستي به آن دقت بسيار كرد . مهم ترين آن را ميتوان چنين دانست :
1 ) هم فكري , تفاهم و سليقه هاي نسبتا نزديك به هم در اساس پايه هاي زندگي مشترك
2 ) نزديكي سطح اجتماعي و تربيت دختر و پسر
3 ) نزديكي سطح خانواده هاي طرفين
4 ) نزديكي سطح تحصيلات , فرهنگ و شعور اجتماعي
5 ) نزديكي مسائل اعتقادي و باورهاي ديني دختر و پسر
6 ) نزديكي سني و يا پايين تر بودن سن دختر از پسر
در اندرز انوشه روان آذرباد مارسپندان خطاب به مردان آمده است كه :
50 - زن شرمگين را دوست باش و او را به زني به مرد زيرك و دانا ده . چه ( چراكه ) مرد زيرك و دانا همچون زميني نيك است كه وقتي تخم نيك در آن افگنده ( كاشته ) شد حاصل نيك به دست آورد .
همچنين خطاب به زنان ایرانی اشاره شده است كه :
ببخشاي بر ما اين نيكي را تا همسري به دست آوريم , همسري جوان و نام آور , از زيباترين آنها تا ما را در پناه خود گيرند و بتوانيم خانواده اي تشكيل دهيم , تا به ما فرزنداني زيبا و دلبر و زبان آور بخشايند , شوهراني كه از همه خوش بيان تر باشند .
آداب و رسوم ازدواج ایرانی نیز بر پایه مهر و همبستگی خانواده ها بنا نهاده شده است . رسم ايرانيان بر اين است كه پیش از ازدواج مراسم خواستگاري انجام دهند و اگر دختر و خانواده وي پذيرفتن مراسم ازدواج اجرا مي شود . خواستگاري و ديگر مراسم هاي كهن ما نيز قدمتي بيش از دو هزار سال دارد . چنانچه كه كيكاووس فرستاده اي نزد شاه هاماوران فرستاد و دخترش را براي همسري خواستار شد . در صورتیکه میتوانست از قدرت و نفوذش برای گرفتن دختر هاماوران استفاده کند :
بجنيد كاووس را دل ز جايچنين داد پاسخ كه اي نيك راي
من او را از پدر خواستاركه زيبنده به مشكوي ما آن نگار
خسرو پرويز نيز هنگام ازدواج با شيرين معشوقه خود بر اين رسم تاكيد نموده است :
به موبد چنين گفت شاه زمانكه بر ما مبر جز به نيكي گمان
مر اين خوب رخ را به خسرو دهيدجهان را بدين مژده نو دهيد
مر او را به آيين پيشين بخواستو آيين بود آنگاه راست
از مهم ترين پيامدهاي مخرب دوري گزيدن از اين سنت كهن که هرکدام میتواند به نوبه خود موجب زیانهای جبران ناپذیر اجتماعی گردد ميتوان به اين موارد اشاره نمود :
1 ) توقف يا کاهش چشم گير رشد جمعيت کشور و در نتيجه افزایش سن جامعه
2 ) افزايش زندگي هاي موقت , مشترك یا زندگی های دوستی در پيش از ازدواج
3 ) پيدايش فرزندان ناخواسته در جامعه و سرنوشت نامشخص آنان در آينده
4 ) گسترش روابط بیش از حد و غیر اصولی با جنس مخالف كه تنها براي ارضاي نيازهاي جنسی , اجتماعي و تفريحي طرفین صورت ميگرد
5 ) احساس پوچي و بي انگيزگي و روان پریشانی پس گذشتن از سن جوانی
6 ) بي اعتنايي به پايه هاي اخلاقی و معنوي زندگي انساني
7 ) افسردگي و احساس تنهایی دردوره پس از جواني
8 ) گسترش فساد اخلاقي و جنسي در جامعه و رشد بيماريهاي مربوطه
9 ) نبود پشتوانه معنوی در سنین بالاتر
آداب و رسوم:
انواع ازدواج در ایران باستان
در دین زرتشتی تعدد زوجات روا نیست و گفته شده همانگونه که یک زن نمیتواند در یک زمان بیش از یک شوهر داشته باشد مرد نیز نمیتواند در آن واحد دو یا چند زن داشته باشد. اختیار زن دوم در شرایطی خاص و سخت که در آیین نامه زرتشتیان آمده جایز است نظیر اینکه زن اول فوت شده باشد. در ایران باستان تنها در صورتی فرد زرتشتی میتوانست با وجود زن اول زن دیگر اختیار کند که زن اول به تشخیص پزشک عقیم بوده و خود موافقت خویش را برای این کار اعلام کند و رضایت داشته باشد هدف از این عمل نیز بقا نسل و پرورش فرزندانی نیک برای دین و دنیاست.
در مورد انواع پیوند زناشویی در ایران باستان گفتنی است که زن و مرد زرتشتی به 5 صورت و تحت عناوین پادشاه زن- چاکر زن- ایوک زن- ستر زن- خودسر زن پیوند زناشویی میبستند که هر یک جداگانه به شرح زیر است:
1-پادشاه زن: این نوع ازدواج به حالتی گفته میشد که دختری پس از رسیدن به سن بلوغ با موافقت پدر و مادر خود با پسری ازدواج میکرد و پادشاه زن از کاملترین حقوق و مزایای زناشویی برخوردار بود و کلا" همه دخترانی که برای نخستین بار و با رضایت پدر و مادر ازدواج میکردند، پیوند زناشویی آنان تحت عنوان پادشاه زن ثبت میشد..
2-چاکر زن: این نوع ازدواج به حالتی اطلاق میشد که زنی بیوه به عقد و ازدواج با مرد دیگری در میآمد. این زن با زندگی در خانه شوهر دوم خود حقوق و مزایای پادشاه زن را در سراسر زندگی مشترک دارا بود، ولی پس از مرگ آیین کفن و دفن و سایر مراسم مذهبی اش تا سی روزه توسط شوهر دوم یا بستگانش برگزار میشد. ولی هزینه های مراسم بعد از سی روزه به عهده بستگان شوهر اولش بود، چون معتقد بودند در دنیای دیگر این زن از آن نخستین شوهر خود خواهد بود و به همین علت پیوند دوم او تحت عنوان چاکر زن یاد میشد.
حال برای برخی ناآگاهان پیوند زناشویی از نوع چاکر زن را اختیار کردن زن صیغه ای توسط پدران ما در گذشته قلمداد کرده و پادشاه زن را زن عقدی بیان میکنند که صحت ندارد.
3-ایوک زن: این نوع ازدواج زمانی اتفاق میافتاد که مردی دختر یا دخترانی داشت و فرزند پسر نداشت و ازدواج تنها دختر یا کوچکترین دخترش تحت عنوان ایوک ثبت میشد و رسم بر این بود که اولین پسر تولد یافته از این ازدواج به فرزندی پدر دختر در میآمد و به جای نام پدرش نام پدر دختر را بعد از نامش میآوردند و این نوع ازدواج باعث شده که برخی افراد غیر مطلع برچسب ازدواج با محارم را به زرتشتیان بزنند و اظهار کنند که پدر با دختر خود ازدواج میکرده است. اینک اشتباه افراد ناآگاه کاملا" مشخص شد و اتهام ازدواج با محارم کاملا" مردود است.
4-ستر زن: وقتی که فرد بالغی بدون ازدواج در میگذشت، پدر و مادر یا خویشان این فرد موظف بودند به خرج خود و به یاد فرد درگذشته دختری را به ازدواج پسری در میآورند. شرط این نوع ازدواج آن بود که دختر و پسر متعهد میشدند که در آینده یکی از پسران خود را به فرزند خواندگی فرد درگذشته بدون زن و فرزند درآورند.
5- خودسر زن: اگر دختری و پسری پس از رسیدن به سن بلوغ برخلاف میل والدین خود خواستار ازدواج با یکدیگر میشدند و مصر بر این امر نیز بودند، با وجود مخالفت والدین ازدواج آنها منع قانونی نداشت و زیر عنوان خودرای زن ثبت میگردید و در این بین دختر از ارث محروم میشد، مگر اینکه والدینش به خواست خود چیزی به او میدادند یا وصیت مینمودند که بدهند.
این نوع ازدواج ها در ایران باستان انجام میشد امروزه ازدواج ها تحت این عناوین ثبت نمیشود.
گفتنی است که طلاق در آیین زرتشتی مطرود و منفور است و تحت شرایطی ویژه و در مواردی نادر و خاص طبق آیین نامه زرتشتیان مجوز داده میشود.
فرجام سخن :
امید است فرزندان این سرزمین که نیاکانشان از پایه گذاران دانش و فرهنگ و تمدن جهان بشمار می روند , امروز نیز آنان چنین باشند و با استحکام باورهای اجتماعی , دینی و ملی باردیگر نام بزرگ ایران زمین را در جهان پرآوازه و جاوید نمایند . همچنین به سنت نیک ازدواج که بخش لاینفک فرهنگ غنی ایرانی است پایبند باشند . تا اخلاقیات ایرانی بیش از پیش زنده و پابرجا بماند و جامعه و فرهنگ جهانی ایران از این هجمه ضد اخلاقی غربی که بر اساس سیاست های اسعتماری , سایه به روی این سرزمین افکنده است مصون بماند و دانش و پیشرفت و فرهنگ ایرانی را بیش از پیش گسترش دهند . به امید پیوندهای نیک برای دختران و پسران ایران زمین که همسرانشان دوست و عاشق آنان خواهند بود . ایدون باد ...
إِنَّ رَجُلاً أَتى سَيِّدَنا رَسولَ اللّه صلى الله عليه و آله فَقالَ: يا رَسولَ اللّه عَلِّمنى خُلقا يَجمَعُ لى خَيرَ الدُّنيا وَالخِرَةِ فَقالَ صلى الله عليه و آله : لاتَكذِب؛
مردى به رسول خدا صلى الله عليه و آله عرض كرد: به من اخلاقى بياموزيد كه خير دنيا و آخرت در آن جمع باشد، حضرت فرمودند: دروغ نگو.
از جمله كمكهاى خداوند بر ضد دروغگويان فراموشى است.
(كافى، ج2، ص341، ح15)
8- دروغ به بچه
پيامبر صلى الله عليه و آله:
عَبدُ اللّه بنُ عامِرٍ : دَعَتنى أُمّى يَوما وَرَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله قاعِدٌ فى بَيتِنا ، فَقالَت : ها تَعالَ اُعطِكَ ، فَقالَ لَها رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله ما أَرَدتِ أَن تُعطيهِ ؟ قالَت : أَرَدتُ أَن اُعطِيَهُ تَمرا ، فَقالَ لَها رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله أَما إِنَّكَ لَو لَم تُعطِهِ شَيئا كُتِبَت عَلَيكَ كِذبَةٌ؛
عبداللّه بن عامر: روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله در خانه ما نشسته بودند. مادرم مرا صدا زد و گفت: بيا به تو (چيزى) بدهم. رسول خدا صلى الله عليه و آله به او فرمودند: مى خواهى چه به او بدهى؟ عرض كرد: مى خواهم خرمايى به او بدهم. رسول خدا صلى الله عليه و آله به مادرم فرمودند: بدان كه اگر چيزى به او ندهى، دروغ برايت نوشته مى شود.
من براى كسى كه بگومگو را رها كند، هر چند حق با او باشد و براى كسى كه دروغ گفتن را اگر چه به شوخى باشد، ترك گويد و براى كسى كه اخلاقش را نيكو گرداند، خانه اى در حومه بهشت و خانه اى در مركز بهشت و خانه اى در بالاى بهشت ضمانت مى كنم.
شما را سفارش مى كنم به راستگويى، كه راستگويى با نيكوكارى همراه است و هر دو در بهشت اند و از دروغگويى بپرهيزيد كه دروغگويى همراه با بدكارى است و هر دو در جهنم اند.
سخن سه گونه است: راست و دروغ و اصلاح ميان مردم به آن حضرت عرض شد: قربانت اصلاح ميان مردم چيست؟ فرمودند: از كسى سخنى درباره ديگرى مى شنوى كه اگر سخن به گوش او برسد، ناراحت مى شود. پس تو آن ديگرى را مى بينى و بر خلاف آنچه شنيده اى، به او مى گويى: از فلانى شنيدم كه در خوبى تو چنين و چنان مى گفت.
(كافى، ج2، ص 341، ح 16)
29- دروغ ساده
امام على عليه السلام:
لا تُحَدِّثِ النّاسَ بِكُلِّ ما سَمِعتَ بِهِ، فَكَفى بِذلِكَ كَذِبا؛
هر چه را شنيدى براى مردم بازگو مكن، كه همين براى دروغگويى (تو) كافى است.
(نهج البلاغه، از نامه 69)
30- همراهان دروغ
امام على عليه السلام:
اَمرانِ لا يَنفَكّانِ مِنَ الكَذِبِ: كَثرَةُ المَواعيدِ، وَ شِدَّةُ العتِذارِ؛
دو چيز از دروغ جدا نمى شود: بسيار وعده دادن و به شدت عذرخواهى نمودن.
سه چيز است كه در هر كس باشد منافق است اگر چه روزه دارد و نماز بخواند و حج و عمره كند و بگويد من مسلمانم، كسى كه هنگام سخن گفتن دروغ بگويد و وقتى كه وعده دهد تخلف نمايد و چون امانت بگيرد، خيانت نمايد.
شيخ الرئيس . حجته الحق . ريس العقلا . شرف الملك ابوعلي سينا ( حسين پسر عبدالله حسن پسر علي پسر سينا )
در دنياي امروز كمتر ملتي است كه به مفاخر گذشته خود توجه نكند زيرا يكي از علايم حيات و زنده بودن ملت ها ملتفت بودن و توجه داشتن به مفاخر گذشته فلسفي. علمي.فرهنگي .ادبي .سياسي.اجتماعي و ملي انهاست كه اين گذشتگان با وجود گذشت روزگار و سير زمان و وقوع حوادث نا گوار با هزاران خون دل براي اينده گان خود به ميراث گذ اشته اند كه بايد انرا گرامي و عزيز داشت و انرا بارور ساخت.
شيخ الرئيس نواسه علي سينا، معروف به ابن سينا . به قولي در ماه صفر سال 370 هجري قمري(مطا بق 980 ميلادي ) از پدر بلخي ايي بنام عبدالله ( از سبب وزير ماليه بودن در زمان سلطنت نوح بن منصور به بخارا مركز ماورالنهر و خراسان انزمان انتقال نموده بود) و مادر بخارايي بنام ستاره در قريه خورميثن(قريه اي ميان بلخ و بخارا)طفلي چشم به جهان گشود .كه نامش را حسين گذاشتند .
. شركت در جلسات بحث از دوران كودكي ، به واسطه پدر كه از پيروان آنها بود . بوعلي را خيلي زود با مباحث و دانش هاي مختلف زمان خود آشنا ساخت . استعداد وي در فراگيري علوم ، پدر را بر آن داشت تا به توصيه استاد وي ابو عبدالله ابراهيم بن حسين ناتلي ، ابن سينا را به جز تعليم و دانش اندوزي به كار ديگري مشغول نكند . و چنين شد كه وي به دليل حافظه قوي و نبوغ خود در ابتداي جواني در علوم مختلف زمان خود از جمله طب مهارت يافت .
تا آنجا كه پادشاه بخارا ، نوح بن منصور ( 366 تا 387 هجري قمري ) به علت بيماري خود ، وي را به نزد خود خواست تا او را تداوي نمايد ابو علي ابن سينا بعد از تداوي از نوح تقاضا كرد تا به كتابخانه عظيم دربار ساماني دست يابد و از ان استفاده نمايد اين تقاضا مورد قبول نوح قرار گرفت . به اين ترتيب وي توانست با استفاده از اين كتابخانه در علوم مختلف از جمله حكمت ، منطق و رياضيات تسلط يابد ( خاندان سامانيان از مردم بلخ بودند و دين زردشتي داشتند سامان خدا از روشناسان و حاكم بلخ بود والي عربي خراسان در نصف قرن هشتم ميلادي با سامان دوست شد وسامان دين اسلام اختيار كرد از جمله نواسه هايش اسمعيل پسر احمد در سالي 892 ميلادي بعد از مرگ برادر ش نصر و گرفتن سمرقند سلسله سامانيان را بنيان گذاشت .
وي با وجود پرداختن به كار سياست در دربار منصور ، پادشاه ساماني و دستيابي مقام وزارت ابوطاهر شمس الدوله ديلمي و نيز درگير شدن با مشكلات ناشي از كشمكش امرا كه سفرهاي متعدد و حبس چند ماهه وي توسط تاج الملك ، حاكم همدان ، را به دنبال داشت . بيش از صدها جلد كتاب و تعداد بسياري رساله نگاشته كه هر يك با توجه به زمان و احوال او به رشته تحرير در آمده است . وقتي در دربار امير بود و آسايش كافي داشت و دسترسي اش به كتب ميسر بود ، به نوشتن كتاب قانون در طب و كتاب الشفا يا دائره المعارف بزرگ فلسفي خود مشغول مي شد كه اوج كمال تفكر قرون وسطي است كه بدان دست يافت و در تاريخ تفكر انساني از تحقيقات معتبر جهان بشمار ميرود .
اما در هنگام سفر فقط يادداشت ها و رساله هاي كوچك مي نوشت از ميان تاليفات ابن سينا ، شفا در فلسفه و قانون در طب شهرتي جهاني يافته است . كتاب شفا در هجده جلد در بخش هاي علوم و فلسفه ، يعني منطق ، رياضي ، طبيعيات و الاهيات نوشته شده است . منطق شفا امروز نيز همچنان به عنوان يكي از معتبرترين كتب منطق مطرح است و طبيعيات و الاهيات آن هنوز مورد توجه علاقمندان است . كتاب قانون در طب در هفت جلد نيز كه تا قرن ها از مهمترين كتب طبي به شمار مي رفت . شامل مطالبي درباره قوانين كلي طب ، دواهاي تركيبي و غير تركيبي و امراض مختلف مي باشد . اين كتاب در قرن دوازدهم ميلادي همراه با آغاز نهضت ترجمه به زبانهاي لاتين و تا امروز به زبان هاي انگليسي ، فرانسوي و آلماني و ايراني نيز ترجمه شده است و به عنوان متن درسي طبي در پوهنتون هاي اروپايي تا سال 1650 ميلادي به عوض آثارجالينوس و موندينو در دانشگاه هايLavainو Monpellierتدريس ميشد.
ابن سينا در زمينه هاي مختلف علمي نيز اقداماتي ارزنده به عمل آورده است . او اقليدس را ترجمه كرد . رصدهاي نجومي را به عمل درآورد و در زمينه حركت ، نيرو ، فضاي بي هوا ( خلا ) ، نور ، حرارت تحقيقات ابتكاري داشت . رساله وي درباره معادن و مواد معدني تا قرن سيزدهم در اروپا مهمترين مرجع علم زمين شناسي بود . درباره اين رساله فيگينه در كتاب دانشمندان قرون وسطي چنين آورده است : ابن سينا رساله اي دارد كه اسم لاتين آن چنين است : De Conglutineation Lagibum . در اين رساله فصلي است به نام اصل كوه ها كه بسيار جالب توجه است . در آنجا ابن سينا مي گويد : ممكن است كوه ها به دو علت به وجود آمده باشند . يكي برآمدن قشر زمين . چنان كه در زمين لرزه هاي سخت واقع مي شود و ديگر جريان آب كه براي يافتن مجرا ، سبب حفر دره ها و در عين حال سبب برجستگي زمين مي شود . زيرا بعضي از زمين ها نرم هستند و بعضي سخت . آب و باد قسمتي را مي برند و قسمتي را باقي مي گذارند . اين است علت برخي از برجستگي هاي زمين .
ابن سينا خرد مبتني بر منطق داشت و به تقدم عالم معتقد بود و مي گفت ( وجود خداوند بر جهان تقدم ذاتي دارد نه زماني) او به موجوديت جن وزنده شدن بعد از مرگ معتقد نبود .....سينا ميگفت افعال و حوادث مستقيما از خدا بوجود نمي ايد بلكه در نتيجه عمل غايي داخلي تكامل ميابد . سينا كو شش زياد كرد تا نظريات فلسفي خود را با عقايد عامه مسلمانان توافق دهد سينا همه قضايا را تنها به روش عقلي و كاملا مستقل از قران مورد بحث قرار ميداد از اين سبب بود كه تا قرن ها از طرف خلافت ها و هيت هاي حاكم ارتجاعي اورا مظهر كفر و الحاد ميدانستند و سوزاندن كتابهايش از سياستهاي متداول طي چند قرن در كشور هاي اسلامي منطقه بود زمانيكه اورا كافر و ملحد گفتن او گفت . ((كفري چو مني گزاف و اسان نبود محكم تر از ايمان من ايمان نبود در دهر چو من يكي و ان هم كافر پس در همه دهر يك مسلمان نبود)) و به واسطه عقل منطقي و نظام يافته خود حتي در طب نيز تلاش داشت تداوي را تا سرحد امكان تابع قواعد رياضي سازد . تسلط بر فلسفه را كمال براي يك دانشمند مي دانست . وي براي آگاهي از انديشه هاي ارسطو و درك دقيق آن ، آن گونه كه خود در شرح احوالش نوشته است ، 40 بار كتاب علم الهي و يا مابعدالطبيعه(متا فيزيك ) ارسطو را خواند و به حكم تصادف با استفاده از كتاب كه ابونصر فارابي كه درباره اغراض ما بعد الطبيعه نوشته بود ، به معاني آن راه يافت . ابن سينا در دوران عمر خود از لحاظ عقايد فلسفي دو دوره مهم را طي كرد . اول دوره اي كه مصروف مطالعه اي فلسفه .عقايد و علوم مشاهي (ارسطو يي )بود و دوم دوره اي كه از آن عقايد عدول كرد و به قول خودش طرفدار حكمت مشرقين و پيرو فلسفه اشراق شد با مرگ سينا تقريبا دوران فلسفه در مشرق به سر رسيد روجر بيكن اورا بزرگترين استاد فلسفه بعد از ارسطو لقب داده اند (فلسفه ابن سينا فلسفه مشاهي و متاثر از فلسفه نوع افلا طوني ودين اسلام است وي كوشيده است كه فلسفه را با دين اسلام توفيق دهد معذالك جمع اورا كافر وملحد خوانده اند اگر چه او و ابن رشد هر دو از پيروان ارسطو بودند اما شيخ الريس كمتر از ابن رشد تابع اصيل يونان بودند .
اما سينا قبل از ابن رشد بين فلسفه و احكام شريعت شكافي به وجود اورد و اولين كسي است كه در اسلام كتب جامع و منظم در فلسفه نوشته است و كتاب الشفا او در حكم دايره المعارف فلسفي است تاريخ اجتماعي ايران ج هشتم ) .وي به پشتوانه تلاش يك صد ساله اي كه پيش از او از سوي كساني همچون رازي و فارابي براي شكل گيري فلسفه صورت گرفته بود ، موفق شد نظام فلسفي منسجمي را ارائه دهد . با توجه به اين كه پيش از او مقدمات اين كار فراهم شده بود ، كار و وظيفه ابن سينا اين بود كه مشكلات و پيچيدگي ها را كشف و حل كند و آنها را به نحوي مظبوط و موجز شرح نمايد . فروع جزئي را به تصول شامل ارتباط دهد و اطراف آن را به هم بياورد .
او با ارائه نظر خود در مورد نحوه ارتباط و نسبت بين مفاهيم كلي مثل انسان ، فضيلت و جزئيات حقيقي به يكي از پرسشهاي علماي قرون وسطي كه مدت هاي طولاني ذهن آنها را به خود مشغول كرده بود پاسخ داد . تاثير آراي فلسفي ابن سينا ، همچون آموزه هاي طبي او ، بر علاوه قلمرو اسلامي ، در اروپا نيز امري قطعي است . آلبرتوس ماگنوس ، دانشمند آلماني فرقه دومينيكي (1200 تا 1280 ميلادي ) نخستين كسي بود كه در غرب تفسير و شرح جامعي بر فلسفه ارسطو نوشت . به همين دليل اغلب او را پايه گذار اصلي ارسطوگرايي مسيحي مي دانند . وي كه جهان مسيحيت را با سنت ارسطويي الفت داد ، در شناخت آثار ارسطو سخت به ابن سينا متكي و معتقد بود. همچنين فلسفه ما بعد الطبيعه ابن سينا ، خلاصه مطالبي است كه متفكران لاتيني دو قرن بعد از او بدان رسيدند در قرن پنجم هجري به وسيله پيشوايان مذهب و پيروان خانقاه مبارزه گسترده و شديد عليه علم و حكمت و مخصوصا فلسفه اغاز شد و در مدارس و مكاتب اهل علم تدريس هر گونه علم .فلسفه و حكمت را حذف كردند و جاي انرا به تفسير قران.احاديث. و اصول فقه واگذار كردند . علما مورد تكفير اربابان مذهب قرار گرفت از جمله كسانيكه كه با تمام قوا بر ضد فلسفه و علم طغيان كرد حجته اسلام غزالي(450 الي 505هجري) بود كه عمري فلسفه را اموخت و به علت ياس وحيرت و واهمه عجيبي كه به او دست داد از مدرسه به خانقاه رفت و دامن عرفان را محكم گرفت و از جمله دشمنان سر سخت فلسفه .علم و حكمت گرديد.
غزالي در تهافت الفلا سفه (فارابي) و سينا را رد ميكند و ميگويد(علي التحقيق انها را ظلماتي فوق ظلمات فرا گرفته است) در المنقذ من الضلال متذكر شده است كه اين دو فيلسوف در بيست مورد در موضوع الهيات اشتباه كرده اند .در سه مورد مستوجب تكفير و در هفده مورد مستوجب تبعيد اند) و سه مورد كه انها را از اسلام جدا ميسازد و مورد تكفير قرار ميگيرند مينويسد: (1- معتقد بودن انها بر اينكه خداوند حاكم بر كليات است نه جزييات . 2- اعتقاد شان به تقدم عالم. 3- اينكه اجساد حشر ندازد ثواب و گناه مربوط روح است نه جسم .)
تعرض به سينا بدينجا پايان نمپذيرد بعضي از دانشمندان كوته استين در قرون بعدي نيز به او تاخته اند از جمله عثمان بن عبدالرحمن موسوم به ابن صلاح (643) سينا را مرتد و بي دين شمرده و او را از جمله علماي خارج مذهب دانسته و خواندن كتاب هاي سينا را براي مسلمانان جايز نمي شمارد و گناه كبيره ميداندو سينا را شيطاني از شياطين لقب داده است) غافل از اينكه او خودش شيطان بزرگ بود . هر قدر از قرن وسطي دور تر ميشويم و هر قدر رايره نفوذ دين بيشتر ميشود اين اعتراظات بيشتر و شديد تر ميشود علت هم معلوم است زيرا منطق و نحوه استنتاج سينا با مبادي ظاهر بينان دين كه پايه اش بر تعصب نهاده شده سازگار نيست مخصوصا كه با هجوم تركان عثماني دين زا با خرافات . اساطير وفانتزي ها اميخته ساختند و توده هاي كشور هاي اسلامي را در جهل و خرافه نگهداشتن تا هيت هايي حاكم بتواند براحتي حاكميت نمايند و تنها دشمني كه دز مقابل هر گونه جهل و خرافه ايستادگي ميكند علم و معرفت است بنا اين مخالفت ها متدينين ظاهر نما با اشاعه فلسفه و حكمت امري طبعيي بشمارميرود.
ابوعلي سينا در سال 428 هجري قمري ، زماني كه تنها 58 سال داشت ، در حالي رخت از جهان بربست كه با اداي دين خود به دانش بشري ، نامي به صلابت تمدن خراساني از خود به جاي گذاشت اما دريغ ودرد كه امروز اين صلابت تمدن خراساني دارد كه اهسته اهسته به باد فراموشي سپرده شود.
زندگی نامه ی ابو علی سینا ....
شيخ الرئيس حجة الحق ، شرف الملك ، امام الحكماء ابو علي حسين بن عبدالله بن حسن بن علي معروف به ابن سينا سال 370 در افشه يا خُرميثـَن متولد شد .
پدرش اهل بلخ بود و در دوره فرمانروايي نوح بن منصور، پادشاه ساماني، كارگزار روستاي خرميثن شد. مادرش، ستاره، از مردم اَفشَنه - روستايي نزديك خُرميثَن - بود. پس از چند سال، خانواده عبدالله به بخارا رفت . ابوعلي در آنجا به آموختن زبان عربي و قرآن و ادبيات پرداخت. منطق و مقدمات رياضي را، درخانه، نزد ابوعدالله ناتلي آموخت، اما در علوم طبيعي و پزشكي استادي نداشت و از راه خود آموزي اين دانش ها را فرا گرفت. پس از اندك زماني، در پزشكي چنان شهرت يافت كه پزشكان مشهور به شاگردي نزد او مي آمدند . وي در ده سالگي حافظ قرآن كريم شد و نزد ابوعبدلله ناتلي منطق و هندسه و نجوم آموخت . هفده ساله بود كه براي درمان بيماري نوح بن منصور دعوت شد و او را درمان كرد. به پاداش اين خدمت اجازه يافت تا در كتابخانه سلطنتي به مطالعه بپردازد . بر اثر مطالعه كتابهاي كم نظيري كه در اين كتابخانه بود به آگاهيهاي تازه اي در زمينه پزشكي و فلسفه دست يافت.
ابن سينا دردوران كودكي و نوجواني در خانه شاهد بحث ها و گفتگوهاي پدر و برادر بزرگش در زمينه موضوعات اعتقادي، مذهبي و فلسفي بود. ابوعبيد جوزجاني، يكي از شاگردان و نزديكان او، در زندگينامه ابن سينا، از زبان او مي نويسد: " پدرم به دعوت يكي از داعيان اسماعيليه به آن مذهب گرويد. برادرم نيز اين مذهب را پذيرفته بود. من بيشتر وقتها به بحث هايي كه ميان آنها در مي گرفت گوش مي دادم. آنچه آنها مي گفتند درك مي كردم، ولي دل من بر آن قرار نمي گرفت، هر چند كه مرا نيز به آن كيش مي خواندند . شايد يكي از عواملي كه ابن سينا را به پژوهش درباره عقيده ها و انديشه هاي گوناگون فلسفي و علمي علاقه مند كرد همين شيوه تربيت او در دوره خردسالي بود.
ابن سينا در بيست و دو سالگي پدرش را از دست داد. در اين هنگام، بر اثر ضعف دولت ساماني ، بخارا دچار آشفتگي شده بود. ابن سينا از بخارا به خوارزم رفت. خوارزم در آن زمان مركز دانشمندان وپژوهشگران بود و اميران آن سرزمين كه از خاندان مأمونيان بودند، دانشمندان را گرامي مي داشتند. ابن سينا نيز از بزرگداشت و توجه آنها برخوردار شد و مدتي به آسايش خاطر در آنجا به كار و پژوهش پرداخت. اما خوارزم، پس از چندي ، به تصرف محمود غزنوي در آمد و دانشمندان از آنجا پراكنده شدند. بعضي از آنها به دعوت محمود به غزنه، پايتخت غزنويان، رفتند. ابن سينا كه با خشونت محمود در سياست و مذهب مخالف بود، دعوت او را نپذيرفت و از بيم جان از خوارزم گريخت. پس از اقامت كوتاهي در چند شهر، به جرجان رفت. نوشتن كتاب " قانون " را دراين شهر آغاز كرد. يك سال بعد، از آنجا به ري و قزوين و سپس نزد شمس الدوله ديلمي، فرمانرواي همدان، رفت. بيماري قولنج شمس الدوله را درمان كرد و وزارت او را پذيرفت. ابن سينا در همين دوره، كه سرگرم كارهاي سياسي و اداري بود، به نوشتن كتاب " شفا " پرداخت. پس از مرگ شمس الدوله، جانشين او ، ابن سينا را چهار ماه زنداني كرد. ابن سينا در زندان رساله اي عرفاني، به نام " حَي بن يَقظان " ، و كتابي در پزشكي، به نام " قولنج " ، و چند رساله ديگر نوشت. پس از رهايي از زندان، چندي گوشه گير و نيمه پنهان در خانه دوستانش زندگي كرد. سپس، پنهاني همراه شاگردش، ابوعبيد جوزجاني، و برادر خود به اصفهان رفت. دراصفهان با استقبال علاءالدوله كاكويه، فرمانرواي اصفهان، رو به رو شد و چهارده سال دراين شهر در آرامش زندگي كرد. دراين سال ها كتاب هاي ناتمام خود را به پايان رساند و كتاب هاي تازه اي در زمينه فلسفه، رياضي و موسيقي نوشت . در حمله مسعود غزنوي به اصفهان، براي برانداختن فرمانروايي علاءالدوله، خانه ابوعلي تاراج شد و بعضي از نوشته هاي او از ميان رفت. اما ابن سينا تا پايان عمر در دستگاه علاءالدوله باقي ماند و سرانجام در سال 428 سفري كه با علاءالدوله به همدان مي رفت، در راه بيمار شد و در پنجاه و هشت سالگي در گذشت و آرامگاه وي در همان جا برپا گرديد .
زندگينامه ابن سينا، نوشته ابوعبيد جوزجاني، دردست است. بخشي از اين زندگينامه از زبان ابوعلي سينا بازگو شده است و بخشي از آن خاطرات جوزجاني درباره اوست.
ابن سينا نخستين فيلسوف در ايران و جهان اسلام است كه كتابهاي منظم و كاملي درباره فلسفه نوشته است. دو فيلسوف بزرگ يوناني، ارسطو و فلوطين، و فارابي، فيلسوف بزرگ ايراني، در شكل دادن به فلسفه ابن سينا تاثير بسيار داشته اند ابن سينا، بيش از همه، از فلسفه ارسطو بهره گرفته است ؛ او انديشه هاي فلسفي ارسطو و پيروان اين فيلسوف يوناني را در كتاب " شفا " گرد آورد. ارسطو معتقد بود كه به ياري عقل و استدلال مي توان به حقيقت دست يافت. ابن سينا نيز در فلسفه خود از همين روش پيروي كرد. با اين همه، او در فلسفه ديدگاهي نو داشت كه تا اندازه اي با فلسفه ارسطو متفاوت بود. ابن سينا فيلسوفي بود داراي استقلال فكر. تأثير انديشه هاي فلسفي يونان در او چنان نبود كه او را بازگو كننده ساده اين عقيده ها بشناسيم. ابن سينا به الهيات اسلامي توجه داشت و كوشش كرد تا انديشه هاي اسلامي را در فلسفه خود وارد كند. در ان زمان، ابن سينا، درباره پيدايش جهان، با دو انديشه فلسفي و ديني روبه رو بود: يكي آن كه جهان ، آغاز زماني ندارد، ديگر آن كه جهان سرآغازي داشته است و خداوند در زمان معيني آن را از نيستي به هستي آورده است. ابن سينا در برابر اين دو عقيده ، انديشه اي نو بيان داشت. او گفت كه جهان درآغاز از وجود خداوند صادر شده است. اوگفت كه نمي توان تصور كرد كه آفرينش جهان از لحاظ زماني با خداوند فاصله داشته باشد. با اين همه، گروهي او را به سبب بيان اين عقيده" كافر" خواندند.
آثار بزرگ فلسفي ابن سينا كتاب هاي " شفا " ، " نجات " ، " دانشنامه علايي " ، و " اشارات " است، ولي در ميان آنها كتاب " شفا " بيش از همه شهرت يافته است. اين كتاب داراي چهار بخش ( منطق، طبيعيات، رياضيات، والهيات ) است و تأثيري فراوان در فكر فيلسوفان ايران و جهان اسلام داشته است. ترجمه شفا به زبان لاتيني نيز در انديشه گروهي از فيلسوفان اروپا داراي اثري عميق بر جاي گذاشته است .
ابن سينا، در پايان زندگي، به تاليف كتابهايي پرداخت كه نشانه دست يافتن او به انديشه اي نو در فلسفه بوده است. يكي از اين كتابها " حكمة المشرقيه " است. از اين كتاب تنها ديباچه و بخش منطق آن در دست است و بخش اصلي، كه شامل تفسير اين فلسفه بود، از ميان رفته است.
زندگي ناآرام، كارهاي سياسي و توجه اساسي به فلسفه سبب شد كه ابن سينا كمتر به درمان بيماران و كار عملي در پزشكي بپردازد. با اين همه، در كتاب " قانون " ، هنگام بحث درباره يك بيماري يا به كار بردن دارو، از تجربه هاي شخصي خود نمونه هاي فراوان آورده است. او اكتشافها و روشهايي نو در دانش پزشكي داشته است كه در اين كتاب و ديگر رساله هاي پزشكي او باقي است. ابن سينا براي برخي از بيماريهاي جسماني علتهاي رواني يافت و با روشي نو به درمان آنها پرداخت.
ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا، مشهور به ابوعلی سینا و ابن سینا و پور سینا (زادهٔ ۱ شهریور ۳۵۹ خورشیدی در بخارا-درگذشتهٔ ۴۱۶ خورشیدی در همدان، ۳۷۰-۴۲۸ قمری، ۹۸۰-۱۰۳۷ میلادی[۱]) [۲][۳][۴]، از مشهورترین و تاثیرگذارترینِ فیلسوفان و دانشمندان ایرانی[۵] جهان اسلام بود.[۶] وی ۴۵۰ کتاب در زمینههای گوناگون نوشتهاست که شمار زیادی از آنها در مورد پزشکی و فلسفه است. جرج سارتن او را مشهورترین دانشمند سرزمینهای اسلامی میداند که یکی از معروفترینها در همهٔ زمانها و مکانها و نژادها است. کتاب معروف او «قانون» است.فهرست مندرجات [نهفتن]
۱ زندگی
۲ اخلاق و صفات
۳ ابن سینای فیلسوف
۴ آثار ابن سینا
۴.۱ فلسفه
۴.۲ ریاضیات
۴.۳ طبیعی
۴.۴ پزشکی
۴.۵ موسیقی
۴.۶ اشعار
۵ شاگردان ابن سینا
۶ تاثیر و جایگاه امروزی
۷ پانویس
۸ جستارهای وابسته
۹ منابع
۱۰ پیوند به بیرون
ابن سینا یا پورسینا حسین پسر عبدالله متولد سال ۳۷۰ هجری قمری و در گذشته در سال ۴۲۸ هجری قمری، دانشمند و پزشک و فیلسوف بود. نام او را ابن سینا، ابوعلی سینا، و پور سینا گفتهاند. در برخی منابع نام کامل او با ذکر القاب چنین آمده: حجةالحق شرفالملک شیخ الرئیس ابو علی حسین بن عبدالله بن حسن ابن علی بن سینا البخاری. وی صاحب تألیفات بسیاری است و مهمترین کتابهای او عبارتاند از شفا در فلسفه و منطق، و قانون در پزشکی.
«بوعلی سینا را باید جانشین بزرگ فارابی و شاید بزرگترین نماینده حکمت در تمدن اسلامی بر شمرد. اهمیت وی در تاریخ فلسفه اسلامی بسیار است زیرا تا عهد او هیچیک از حکمای مسلمین نتوانسته بودند تمامی اجزای فلسفه را که در آن روزگار حکم دانشنامهای از همه علوم معقول داشت در کتب متعدد و با سبکی روشن مورد بحث و تحقیق قرار دهند و او نخستین و بزرگترین کسی است که از عهده این کار برآمد.»(اموزش و دانش در ایران، ص۱۲۵)
«وی شاگردان دانشمند و کارآمدی به مانند ابوعبید جوزجانی، ابوالحسن بهمنیار، ابو منصور طاهر اصفهانی و ابوعبدالله محمد بن احمد المعصومی را که هر یک از ناموران روزگار گشتند تربیت نمود.»(خدمات متقابل اسلام و ایران، ص۴۹۳)
بخشی از زندگینامه او به گفته خودش به نقل از شاگردش ابو عبید جوزجانی بدین شرح است:
پدرم عبدالله از مردم بلخ بود در روزگار نوح پسر منصور سامانی به بخارا درآمد. بخارا در آن عهد از شهرهای بزرگ بود. پدرم کار دیوانی پیشه کرد و در روستای خرمیثن به کار گماشته شد. به نزدیکی آن روستا، روستای افشنه بود. در آنجا پدر من، مادرم را به همسری برگزید و وی را به عقد خویش درآورد. نام مادرم ستاره بود من در ماه صفر سال ۳۷۰ از مادر زاده شدم. نام مرا حسین گذاشتند چندی بعد پدرم به بخارا نقل مکان کرد در آنجا بود که مرا به آموزگاران سپرد تا قرآن و ادب بیاموزم. دهمین سال عمر خود را به پایان میبردم که در قرآن و ادب تبحر پیدا کردم آنچنانکه آموزگارانم از دانستههای من شگفتی مینمودند.
در آن هنگام مردی به نام ابو عبدالله به بخارا آمد او از دانشهای روزگار خود چیزهایی میدانست پدرم او را به خانه آورد تا شاید بتوانم از وی دانش بیشتری بیاموزم وقتی که ناتل به خانه ما آمد من نزد آموزگاری به نام اسماعیل زاهد فقه میآموختم و بهترین شاگرد او بودم و در بحث و جدل که شیوه دانشمندان آن زمان بود تخصصی داشتم.
ناتلی به من منطق و هندسه آموخت و چون مرا در دانش اندوزی بسیار توانا دید به پدرم سفارش کرد که مبادا مرا جز به کسب علم به کاری دیگر وادار سازد و به من نیز تاکید کرد جز دانش آموزی شغل دیگر برنگزینم. من اندیشه خود را بدانچه ناتلی میگفت میگماشتم و در ذهنم به بررسی آن میپرداختم و آن را روشنتر و بهتر از آنچه استادم بود فرامیگرفتم تا اینکه منطق را نزد او به پایان رسانیدم و در این فن بر استاد خود برتری یافتم.
چون ناتلی از بخارا رفت من به تحقیق و مطالعه در علم الهی و طبیعی پرداختم اندکی بعد رغبتی در فراگرفتن علم طب در من پدیدار گشت. آنچه را پزشکان قدیم نوشته بودند همه را به دقت خواندم چون علم طب از علوم مشکل به شمار نمیرفت در کوتاهترین زمان در این رشته موفقیتهای بزرگ بدست آوردم تا آنجا که دانشمندان بزرگ علم طب به من روی آوردند و در نزد من به تحصیل اشتغال ورزیدند. من بیماران را درمان میکردم و در همان حال از علوم دیگر نیز غافل نبودم. منطق و فلسفه را دوباره به مطالعه گرفتم و به فلسفه بیشتر پرداختم و یک سال و نیم در این کار وقت صرف کردم. در این مدت کمتر شبی سپری شد که به بیداری نگذرانده باشم و کمتر روزی گذشت که جز به مطالعه به کار دیگری دست زده باشم.
قبر ابن سینا
بعد از آن به الهیات رو آوردم و به مطالعه کتاب ما بعد الطبیعه ارسطو اشتغال ورزیدم ولی چیزی از آن نمیفهمیدم و غرض مؤلف را از آن سخنان درنمییافتم از این رو دوباره از سر خواندم و چهل بار تکرار کردم چنانکه مطالب آن را حفظ کرده بودم اما به حقیقت آن پی نبردهبودم. چهره مقصود در حجاب ابهام بود و من از خویشتن ناامید میشدم و میگفتم مرا در این دانش راهی نیست... یک روز عصر از بازار کتابفروشان میگذشتم کتابفروش دوره گردی کتابی را در دست داشت و به دنبال خریدار میگشت به من الحاح کرد که آن را بخرم من آن را خریدم، اغراض مابعدالطبیعه نوشته ابو نصر فارابی، هنگامی که به در خانه رسیدم بیدرنگ به خواندن آن پرداختم و به حقیقت مابعدالطبیعه که همه آن را از بر داشتم پی بردم و دشواریهای آن بر من آسان گشت. از توفیق بزرگی که نصیبم شده بود بسیار شادمان شدم. فردای آن روز برای سپاس خداوند که در حل این مشکل مرا یاری فرمود. صدقه فراوان به درماندگان دادم. در این موقع سال ۳۸۷ بود و تازه ۱۷ سالگی را پشت سر نهاده بودم.
وقتی من وارد سال ۱۸ زندگی خود میشدم نوح پسر منصور سخت بیمار شد، اطباء از درمان وی درماندند و چون من در پزشکی آوازه و نام یافته بودم مرا به درگاه بردند و از نوح خواستند تا مرا به بالین خود فرا خواند. من نوح را درمان کردم و اجازه یافتم تا در کتابخانه او به مطالعه پردازم. کتابهای بسیاری در آنجا دیدم که اغلب مردم حتی نام آنها را نمیدانستند و من هم تا آن روز ندیده بودم. از مطالعه آنها بسیار سود جستم.
آرامگاه بوعلی سینا در همدان
چندی پس از این ایام پدرم در گذشت و روزگار احوال مرا دگرگون ساخت من از بخارا به گرگانج خوارزم رفتم. چندی در آن دیار به عزت روزگار گذراندم نزد فرمانروای آنجا قربت پیدا کردم و به تالیف چند کتاب در آن شهر توفیق یافتم پیش از آن در بخارا نیز کتابهایی نوشته بودم.
در این هنگام اوضاع جهان دگرگون شده بود ناچار من از گرگانج بیرون آمدم مدتی همچون آوارهای در شهرها میگشتم تا به گرگان رسیدم و از آنجا به دهستان رفتم و دوباره به گرگان بازگشتم و مدتی در آن شهر ماندم و کتابهایی تصنیف کردم. ابو عبید جوزجانی در گرگان به نزدم آمد.
ابو عبید جوزجانی گوید: این بود آنچه استادم از سرگذشت خود برایم حکایت کرد. چون من به خدمت او پیوستم تا پایان حیات با او بودم. بسیار چیزها از او فرا گرفتم و بسیاری از کتابهای او را تحریر کردم استادم پس از مدتی به ری رفت و به خدمت مجدالدوله از فرمانروایان دیلمی درآمد و وی را که به بیماری سودا دچار شده بود درمان کرد و از آنجا به قزوین و از قزوین به همدان رفت و مدتی دراز در این شهر ماند و در همین شهر بود که استادم به وزارت شمسالدوله دیلمی فرمانروای همدان رسید. در همین اوقات استادم کتاب قانون را نوشت و تالیف کتاب عظیم شفا را به خواهش من آغاز کرد. چون شمس الدوله از جهان رفت و پسرش جانشین وی گردید استاد وزارت او را نپذیرفت و چندی بعد به او اتهام بستند که با فرمانروای اصفهان مکاتبه دارد و به همین دلیل به زندان گرفتار آمد ۴ ماه در زندان بسر برد و در زندان ۳ کتاب به رشته تحریر درآورد. پس از رهایی از زندان مدتی در همدان بود تا با جامه درویشان پنهانی از همدان بیرون رفت و به سوی اصفهان رهسپار گردید. من و برادرش و دو تن دیگر با وی همراه بودیم. پس از آنکه سختیهای بسیار کشیدیم به اصفهان در آمدیم. علاءالدوله فرمانروای اصفهان استادم را به گرمی پذیرفت و مقدم او را بسیار گرامی داشت و در سفر و حضر و به هنگام جنگ و صلح استاد را همراه و همنشین خود ساخت. استاد در این شهر کتاب شفاء را تکمیل کرد و به سال ۴۲۸ در سفری که به همراهی علاءالدوله به همدان میرفت، بیمار شد و در آن شهر در گذشت و به خاک سپرده شد.او با روشهای متفکرانه بیماران را درمان می کرد.
اخلاق و صفات
ابن سینا از حیث نیروی جسمانی ، مردی نیرومند بود و به همین خاطر از کار کردن احساس خستگی نمیکرد. او با داشتن این نیروی فراوان جسمی میتوانست از پس کار وزارت فرمانروایان برآید و همیشه چه در سفر و چه در نبرد همراه آنان باشد و علاوه بر این به کار دانش و نوشتن نیز بپردازد. میگویند که او شبها تا دیرگاه به نوشتن کتاب و رساله میپرداخت و در این کار افراط میکرد. ابن سینا از لحاظ نیروی ذهنی و تفکر نیز بسیار نیرومند بود. اینکه او در هجده سالگی توانست تمامی دانشهای زمان خود را فراگیرد خود نشانگر نیروی ذهنی اوست.
نکتهٔ منفی در اخلاق ابن سینا گفتار تند او نسبت به دانشمندان همدورهٔ خود و حتی به گذشتگانی مانند افلاطون و زکریای رازی بود.
ابن سینای فیلسوف
ابن سینا بسیار تابع فلسفه ارسطو بود و از این نظر به استادش فارابی شباهت دارد. مبحث منطق و نفس در آثار او در واقع همان مبحث منطق و نفس ارسطو و شارحان او نظیر اسکندر افرودیسی و ثامیسطیوس است. اما ابن سینا هرچه به اواخر عمر نزدیک میشد، بیشتر از ارسطو فاصله میگرفت و به افلاطون و فلوطین و عرفان نزدیک میشد. داستانهای تمثیلی او و نیز کتاب پرحجم منطق المشرقین که اواخر عمر تحریر کرده بود، شاهد این مدعاست.متاسفانه امروزه از این کتاب تنها مقدمه اش در دست است. اما حتی در همین مقدمه نیز ابن سینا به انکار آثار دوران ارسطویی خویش مانند شفا و نجات میپردازد.[۷]
آثار ابن سینا
نسخهای از کتاب قانون ابن سینا به زبان لاتین، چاپ ۱۴۸۴ میلادی در مخزن کتب نفیس کتابخانه مرکز علوم درمانی دانشگاه تکزاس در سنآنتونیو
به دلیل آنکه در آن عصر، عربی زبان رایج آثار علمی بود، ابن سینا و سایر دانشمندان ایرانی که در آن روزگار میزیستند کتابهای خود را به زبان عربی نوشتند. بعدها بعضی از این آثار به زبانهای دیگر از جمله فارسی ترجمه شد.
افزون بر این، ابنسینا در ادبیات فارسی نیز دستی قوی داشتهاست. بیش از ۲۰ اثر فارسی به او منسوب است که از میان آنها انتساب دانشنامه علائی و رساله نبض بدو مسلم است. آثار فارسی ابنسینا، مانند سایر نثرهای علمی زمان وی، با رعایت ایجاز و اختصار کامل نوشته شدهاست.[۸]
آثار فراوانی از ابنسینا به جا مانده و یا به او نسبت داده شده که فهرست جامعی از آنها در فهرست نسخههای مصنفات ابن سینا[۹] آورده شدهاست. این فهرست شامل شامل ۱۳۱ نوشته اصیل از ابن سینا و ۱۱۱ اثر منسوب به او است.[۸]
از مصنفات اوست: کتاب المجموع در یک جلد، کتاب الحاصل و المحصول در بیست جلد، کتاب البرّ و الاثم، در دو جلد، کتاب الشفاء، در هجده جلد، کتاب القانون فى الطب، در هجده جلد، کتاب الارصاد الکلیه، در یک جلد، کتاب الانصاف، در بیست جلد، کتاب النجاه، در سه جلد، کتاب الهدایه، در یک جلد، کتاب الاشارات، در یک جلد، کتاب المختصر الاوسط، در یک جلد، کتاب العلائى، در یک جلد، کتاب القولنج، در یک جلد، کتاب لسان العرب فى اللغه، در ده جلد، کتاب الادویة القلبیه، در یک جلد، کتاب الموجز، در یک جلد، کتاب بعض الحکمة المشرقیه، در یک جلد، کتاب بیان ذوات الجهه، در یک جلد، کتاب المعاد، در یک جلد، کتاب المبدأ و المعاد، در یک جلد.
و رسالههای او عبارتند از:
رسالة القضاء و القدر، رسالة فی الآلة الرصدیه، رسالة عرض قاطیغوریاس، رسالة المنطق بالشعر، قصائد فی العظة و الحکمه، رسالة فی نعوت المواضع الجدلیه، رسالة فی اختصار اقلیدس، رسالة فی مختصر النبض به زبان فارسی، رسالة فی الحدود، رسالة فی الاجرام السماویة، کتاب الاشاره فی علم المنطق، کتاب اقسام الحکمه، کتاب النهایه، کتاب عهد کتبه لنفسه، کتاب حیّ بن یقطان، کتاب فی انّ ابعاد الجسم ذاتیة له، کتاب خطب، کتاب عیون الحکمه، کتاب فی انّه لا یجوز ان یکون شیء واحد جوهریا و عرضیا، کتاب انّ علم زید غیر علم عمرو، رسائل اخوانیه و سلطانیه و مسائل جرت بینه و بین بعض العلماء.
فلسفه
شفا
نجات
الاشارات والتنبیهات
حی بن یقظان
ریاضیات
زاویه
اقلیدس
الارتماطیقی
علم هیئت
المجسطی
جامع البدایع
ابن سینا در تمبری در دبی.
طبیعی
ابطال احکام النجوم
الاجرام العلویة واسباب البرق والرعد
فضا
النبات والحیوان
پزشکی
قانون
الادویة القلبیه
دفع المضار الکلیه عن الابدان الانسانیه
قولنج
سیاسة البدن وفضائل الشراب
تشریح الاعضا
الفصد
الاغذیه والادویه
کتاب قانون یک دایره المعارف پزشگی است که در ان تمام مبانی اصلی طب سنتی مورد بحث قرار کرفتهاست مانند :مبانی تشریح/آناتومی/ مبانی علامت شناسی/سمیولوژی/داروشناسی وداروسازی و نسخه نویسی/فارماکولوژی/وغیره.کتاب قانون در سال ۱۳۶۰ توسط مرحوم شرفکندی (ماموستا هژار) از زبان عربی به زبان فارسی امروزی ترجمه شد وتوسط انتشارات سروش منتشرگردید وتاکنون چندین بار تجدید چاپ شدهاست. کتاب قانون در دانشگاههای اروپایی وآمریکایی تا دو قرن پیش مورد استفاده پزشکان بوده وبه اکثر زبانهای دنیا ترجمه شدهاست و بعد از انجیل بیشترین چاپ را داشتهاست. افلاطون مغز و قلب و کبد رااز اعضای حیاتی بدن انسان ذکر کرده بود و لذا این اعضارا مثلث افلاطون (تریگونوم پلاطو) مینامیدند.ابن سینااعلام نمود که دوام وبفائ نسل انسان وابسته به دستگاه تولید مثل است ولذا جمع چهار عضو مذکور را مربع ابن سینا (کوادرانگولا اویسینا) نامیدند. وی همچنین علاقه مند به تاثیرات اندیشه بر جسم بود و آثاری نیز در باب روانشناسی دارد.
ابن سینا و موسیقی
پورسینا تئوریدانی دارای دیدگاههای موسیقایی است. او مرد دانش و نه کنش در موسیقی بود ولی آنچنان از همین دانش نظری سخن میراند که گویی در کنش نیز چیره دست است. گمان میشود پورسینا و فارابی بنیادگذاران نخستین پایههای دانش هماهنگی(هارمونی) در موسیقی بودهاند. آثار موسیقایی پور سینا روی هم رفته پنج اثر مهم اوست که در بخشهایی از آنها به موسیقی پرداخته شده[۱۰]:
شفا
جوامع علم موسیقی
المدخل الی صناعة الموسیقی*[۱۱] (در دسترس نیست)
لواحق(در دسترس نیست)
دانشنامه علایی
نجات
اقسام العلوم
[ویرایش]
اشعار
کتاب قانون ابن سینا در سال 1593 برای این بخش از این مقاله منابع لازم نیامدهاست. لازم است بر طبق اصول اثباتپذیری و شیوهنامهٔ ارجاع به منابع منبعی برای آن ذکر شود. مطالب بیمنبع احتمالاً در آینده حذف خواهند شد.
ابن سینا در شعر نیز دستی داشته و اشعار زیادی به زبان عربی سرودهاست و حتی منظومههایی مثل قصیده ارجوزه در مسایل علمی ساختهاست. اشعاری نیز به زبان فارسی از او روایت کردهاند که برخی از آنها به نام دیگران نیز آمدهاست و با توجه به اسلوب و معانی آنها باید در انتساب این اشعار به ابن سینا تردید روا داشت. ما در اینجا، برای آشنایی مختصر با اشعار ابن سینا، گزیدهای از مستندترین آنها را میآوریم:غذای روح بود باده رحیق الحق که رنگ او کند از دور رنگ گل را دق
به رنگ زنگ زداید ز جان اندوهگین همای گردد اگر جرعهای بنوشد بق
به طعم، تلخ چوپند پدر و لیک مفید به پیش مبطل، باطل به نزد دانا، حق
میاز جهالت جهال شد به شرع حرام چو مه که از سبب منکران دین شد شق
حلال گشته به فتوای عقل بر دانا حرام گشته به احکام شرع بر احمق
شراب را چه گنه زان که ابلهی نوشد زبان به هرزه گشاید، دهد ز دست ورق
حلال بر عقلا و حرام بر جهال که میمحک بود وخیرو شر از او مشتق
غلام آن میصافم کزو رخ خوبان به یک دو جرعه برآرد هزار گونه عرق
چو بوعلی میناب ار خوری حکیمانه به حق حق که وجودت شود به حق ملحق
□روزکی چند در جهان بودم بر سر خاک باد پیمودم
ساعتی لطف و لحظهای در قهر جان پاکیزه را بیالودم
با خرد را به طبع کردم هجو بی خرد را به طمع بستودم
آتشی بر فروختم از دل وآب دیده ازو بپالودم
با هواهای حرص و شیطانی ساعتی شادمان نیاسودم
آخر الامر چون بر آمد کار رفتم و تخم کشته بدرودم
کس نداند که من کجا رفتم خود ندانم که من کجا بودم
□میحاصل عمر جاودانی است بده سرمایهٔ لذت جوانی است، بده
سوزنده چو آتش است لیکن غم را سازنده چو آب زندگانی است، بده
□دل گرچه در این بادیه بسیار شتافت یک موی ندانست ولی موی شکافت
اندر دل من هزارخورشید بتافت آخربه کمال ذرهای راه نیافت
□ماییم به عفو تو تولاکرده وز طاعت معصیت تبرا کرده
آنجا که عنایت تو باشد، باشد ناکرده چو کرده، کرده چون ناکرده
□هر هیأت و هر نقش که شد محو کنون در مخزن روزگار گردد محزون
چون باز همین وضع شود وضع فلک از پرده غیبش آورد حق بیرون
□در پرده سنحق نیست که معلوم نشد کم ماند ز اسرار که مفهوم نشد
در معرفتت چو نیک فکری کردم معلومم شد که هیچ معلوم نشد
کفر چو منی گزاف و آسان نبود محکم تر از ایمان من ایمان نبود
در دهر چون من یکی و آن یکی هم کافر پس در همه دهر یک مسلمان نبود
از شیوه نگارش کتابهای علمی و فلسفی ابنسینا و اشعار عربی او که مشهورترین آنها قصیده عینیه روحیه است به خوبی میتوان توانایی و تسلط او در شاعری و سخنوری در ادبیات عرب را دریافت. اشعار فارسیای که به ابنسینا نسبت دادهاند، روی هم رفته ۲۲ قطعه و رباعی در ۶۵ بیت میشود، ولی در صحت انتساب آنها به وی تردید کردهاند.[۸]
شاگردان ابن سینا
ابن سینا علاوه بر آثار خود چند شاگرد نیز تربیت کرد که هر کدام دانشمند بزرگی در زمان خود شدند. از میان شاگردان او این چندتن سرشناسترند:
ابوالحسن بهمنیار بن مرزبان شاگرد بسیار معروف ابن سینا است که برخی از آثار او در دست است. وی از زردشتیات آذربایجان بود.[۱۲] ولی بعدها مسلمان شد و کنیهٔ ابوالحسن را برگزید. .چنانکه بسیاری از اراب تواریخ به این مطلب تصریح کرده اند و از نوشتههای خود ابوالحسن بهمنیار از جمله التحصیل چنین مطلبی تایید میشود. یکی از کتابهای ابن سینا به نام المباحث بیشتر شامل جواب سؤالات او است.
ابوعبیدالله عبدالواحد بن محمد جوزجانی از سال ۴۰۳ هجری تا هنگام مرگ ابن سینا پیوسته در خدمت او بودهاست و پس از مرگ او به گردآوری و تألیف آثار او پرداخت. تبحر او در ریاضیات بود.
ابوعبدالله محمد بن احمد المعصومی یکی دیگر از شاگردان مشهور ابن سینا است که رسالةالعشق را ابن سینا به نام او نوشت.وقتی نزاع علمی بوعلی سینا و ابوریحان بیرونی بر اثر برخی گفتارهای ابوریحان منقطع شد معصومی ادامهٔ بحث با ابوریحان را به عهده گرفت. مطالب معصومی به همراه اجوبه ابن سینا و سوالان و ردود ابی ریحان در کتابی به نام اسئله و اجوبه در ایران و لبنان چاپ شده است.
شیخ علی نسائی خراسانی یکی دیگر از شاگردان ابن سینا که ناصر خسرو هم در سفرنامه اش از وی نام میبرد.
ابومنصور حسین بن طاهر بن زیله اصفهانی از دانشمندان ایرانی قرن چهارم و پنجم هجری و از شاگردان ابن سینا بود. وی در دانشهای زمان خود بیشتر در ریاضیات مهارت داشت. او در سال ۴۴۰ هجری درگذشت.
ابوعلی سینا
شيخ الرئيس ، ابوعلي سينا ، حسين بن عبدالله حسن بن علي بن سينا ، معروف به ابن سينا در سال 370 هجری قمری در دهي به نام خورميثن در نزديكي بخارا چشم به جهان گشود . شركت در جلسات بحث اسماعيليان از دوران كودكي ، به واسطه پدر كه از پيروان آنها بود ، بوعلي را خيلي زود با مباحث و دانش های مختلف زمان خود آشنا ساخت . وی به دليل نبوغ خود در ابتداي جواني در علوم مختلف زمان خود از جمله طب مهارت يافت . تا آنجا كه پادشاه بخارا ، نوح بن منصور ( حكومت از 366 تا 387 هجری قمری ) به علت بيماری ، وی را به نزد خود خواند و ابن سينا از اين راه به كتابخانه عظيم دربار ساماني دست يافت . به اين ترتيب وی در علوم مختلف از جمله حكمت ، منطق و رياضيات – كه خود شامل عدد ، هندسه ، نجوم و موسيقي است – تسلط يافت . ابن سینا تالیفات زیادی از خودش به جا گذاشته است که از میان این همه تالیفات شفا در فلسفه و قانون در پزشكي شهرتي جهاني يافته است . كتاب شفا در هجده جلد در بخش های علوم و فلسفه ، يعني منطق ، رياضي ، طبيعيات و الاهيات نوشته شده است . منطق شفا امروز نيز همچنان به عنوان يكي از معتبرترين كتب منطق اسلامي مطرح است و طبيعيات و الاهيات آن هنوز مورد توجه علاقمندان است . كتاب قانون نيز – كه تا قرن ها از مهمترين كتب پزشكي به شمار مي رفت . ابن سينا در زمينه هاي مختلف علمي نيز اقداماتي ارزنده به عمل آورده است . او اقليدس را ترجمه كرد . رصدهای نجومي را به عمل درآورد و اسبابي نظير ورنيه كنوني ابداع نمود . در زمينه حركت ، نيرو ، فضای بي هوا ( خلا ) ، نور ، حرارت و چگالي تحقيقات ابتكاری داشت . رساله وی درباره كاني ها يا مواد معدني تا قرن سيزدهم در اروپا مهمترين مرجع علم زمين شناسي بود . ابوعلي سينا در سال 428 هجری قمری ، زماني كه تنها 58 سال داشت ، در حالي رخت از جهان بربست كه با ادای دين خود به دانش بشری ، نامي به صلابت تمدن ايراني از خود به جای گذاشت.
ابو علي سينا
ابوعبيد جوزجاني که يکي از شاگردان مقرب و ياران هميشگي ابن سينا بوده است از قول استادش زندگينامه او را چنين روايت مي کند:
« پدرم عبدالله پسر حسن پسر علي ابن سينا از اهالي بلخ بود. در زمامداري امير نوح ساماني به سوي بخارا نقل مکان کرد و در دهکده اي از توابع بخارا سکني گزيد و به برزگري و کشاورزي پرداخت. در آن ايام با دختري ستاره نام در دهکده افشنه که جز همان دهستان بود، ازدواج کرد. من در سال 259 خورشيدي (980 ميلادي) به دنيا آمدم. بعد از مدت زماني پدرم به شهر بخارا آمد، مرا به مکتب برد و به دست استاد (که گويا ابوبکر برقي بوده است) سپرد. درس قرآن و ادبيات را شروع کردم و در ده سالگي قرآن را حفظ نموده و در ادبيات مقامي کسب کردم که همدرسانم را تحت الشعاع قرار داده بودم. با کمال جديت نزد اسماعيل زاهد فقه روي آوردم و در اين رشته رشته به حدي رسيدم که مفتي حنفيان بخارا شدم. در همان زمان حساب را پيش يکي از سبزي فروشها که در علم حساب توانا بود فرا گرفته و رياضي را از استادي به نام محمد مساح کسب نمودم. ديري نگذشت که شخصي به نام عبدالله ناتلي به شهر ما آمد؛ او خود را فيلسوف معرفي کرد و پدرم وي را در خانه خود جا داد و از او خواهش کرد که مرا تعليم دهد. کتاب ايساغوجي را پيش وي خواندم و هر مسئله اي را که استاد شرح مي داد، من بهتر از او تفسير مي کردم. در مدت زماني اندک توانستم در علم منطق، سرمايه زيادي کسب کنم. کتاب اقليدس را نيز نزد ناتلي شروع کردم، پنج يا شش شکل آن را تشريح کرد، بقيه مشکل را خود حل کردم. اين بار کتاب ديگري را مورد مطالعه قرار دادم و ديگر نيازي به ناتلي نمانده بود. ناتلي از ما جدا شد، بعد از علم منطق و هندسه و فلکيات، که از ناتلي و غيره فرا گرفته بودم؛ به فراگيري علوم طبيعي و ماوراء الطبيعه و علوم طب پرداختم. کتاب ماوراء الطبيعه تأليف ارسطو را پيدا کردم، ديدم بسيار مشکل است. چهل بار از اول تا به آخر خواندم و تمام مندرجاتش را حفظ کردم، اما چيزي از محتواي آن نفهميدم. تا روزي در بازار صحافان بخارا به سمساري برخوردم، کتابي در دست داشت، گفت: ابوعلي اين کتاب را بستان که بسيار ارزان است و صاحبش آن را از سر نيازي که به مال دارد ميفروشد. کتاب را به سه درهم خريدم و به خانه آوردم. کتاب يکي از تأليفات فارابي و شرح ماوراءالطبيعه ارسطو بود. آن وقت بود که به کمک اين کتاب ارزشمند، مشکلات علم ماوراءالطبيعه همگي بر من روشن شد. در زمينه علم طب بسياري از کتاب هاي طبي را که در آن روزگار متداول بود، مطالعه کردم ديدم علم طب بسيار مشکل نيست.
بسيار زود در اين باره نيز پيشرفتهايي حاصل شد، که از ساير اطباي وقت پيشي گرفتم و شروع به مداواي بيماران کردم. در طب علمي تجاري بر من کشف شد که بسياري از نظريات مندرج در کتاب ها را وارونه ديدم. در آن ايام که با طب سر و کار داشتم شانزده سالم بود. اين را نيز بايد يادآوري کنم که پدرم عبدالله و برادرم، که از من بزرگتر بود، گرويده باطني بودند. اکثر اوقات بر سر مباحث نفس و عقل، که از فرقه اسماعيليه تلقين گرفته بودند، به بحث و جدل مي پرداختـند. من گوش مي دادم، اما مرام و جدل آنان را نمي پسنديدم و وقتي که مرا دعوت به گرويدن به فرقه خود نمودند ابا ورزيدم.»
ابوعبيد جوزجاني به روايتش ادامه مي دهد و مي گويد:
« هنگامي که ابن سينا در سن هفده سالگي بود، اتفاقاً امير نوح بن منصور ساماني، که زمامدار بخارا بود، بيمار شد. طبيبان بزرگ بخارايي با به بالين امير دعوت کردند. اين سينا جوان هم خود را در ميان آنان جا زد و به عيادت امير رفت». خود او در اين باره مي گويد: « طبيبان همگي از تشخيص بيماري درماندند. خدا را شکر که تشخيص من درست از آب درآمد و مداواي من اثر رضايت بخش بخشيد و امير به زودي شفا يافت.»
گويند بيماري امير نوح ساماني چنان بود که جملگي عضلاتش چنان سخت و سفت شده بود که توان حرکت را به کلي از او سلب کرده و ياراي هيچ حرکتي نداشت. طبيباني که به بالينش رفتند از علاج درمانده و سپر انداختند. ابن سيناي جوان بعد از معاينه دقيق دستور داد که حوض حياط امير را مملو از ماهي رعاده (لرز ماهي) کنند. امير را لخت کرده و در قفس چوبين قرار داد و در وسط حوض جا داد. در اثر نيروي الکتريسيته اي که از ماهي رعاده توليد مي شود و با جسم امير تماس مي گرفت، امير به کلي از بيماري سفتي عضلات نجات يافت. ناگفته نماند که در هر ماهي رعاده قدرت توليد الکتريسيته به سي ولت مي رسد. از اين رو پيداست که ابوعلي سينا يک هزار سال قبل از پيدايش روش معالجه با برق و حتا قبل از اختراع برق به تأثير آن پي برده است. امير نوح در مقابل اين معالجه شگف انگيز مي خواست پاداش شاياني به ابن سيناي جوان بدهد. در جواب امير که گفت: « ابو علي هر چه بخواهي مي دهم». ابن سينا گفت: « تنها پاداش من اين باشد که اجازه بفرمايي در مطالعه کتاب هاي کتابخانه امير آزاد باشم».
براي هر حکمي در معالجه و هر بياني در تشريح جسم آدمي، دلايل له و عليه را با هم آورده است. شيخ الرئيس ابن سينا اولين دانشمند اسلامي است که کتابهاي جامع و منظم در فلسفه نوشته است. کتاب شفاي او در واقع حکم يک دائرةالمعارف فلسفي را دارد. علاوه بر شفا کتاب هاي نجات، اشارات و تنبيهات، قراضه طبيعيات، مبداء و معاد و داستان حي بن يقطان را همگي در فلسفه نوشته است.
ابن سينا در مدت اقامت در همدان به قصد ايجاد رصد خانه، دستگاهي که شباهت زيادي به ورنيه امروزي داشت، اختراع کرد و مفاهيم مهم فيزيکي از قبيل: حرکت، نيرو، فضاي خالي، نور، و حرارت را به دقت بررسي کرده است. ابن سينا استاد تعليم و تربيت، اولين دانشمند اسلامي است که در اين باره اظهارات بسيار ارزنده اي داشته است. کتاب تدابير المنازل و چهار فصل از فن سوم کتاب اول قانون و مقاله اول از فصل پنجم کتاب شفا را به تعليم و بهداشت کودکان اختصاص داده است. ابن سينا راجع به ورزش و انواعش، درباره برگزيدن هنر و حرفه دست بشر را مي گيرد و به سر منزل سعادت مي رساند. ابن سينا هزار سال پيش مربيان اطفال را سفارش مي دهد که از همان اوان کودکي علاقه و شوق بچه را بسنجند و در هر پيشه اي که استعداد و علاقه دارد او را در آن پيشه و هنر تشويق کنند. ابن سينا منطق دان، کتاب قانون در طب را سراسر بر اساس صغرا کبراي پي ريزي کرده، برابر کرده و نتيجه گيري منطقي را ابراز مي دارد که جاي شک و گماني نماند.
ابن سيناي روانشناس، در کتاب قانونش بحث هايي درباره روان شناسي و روان پزشکي دارد که واقعا مايه تعجب است. ابن سينا با وجود عمر کوتاه و با آن همه گرفتاري و دغدغه و اختفا و فرار و زندان، که گريبانگيرش بوده است، توانسته 476 کتاب و رساله در هر علمي از علوم متداول زمان خود را به جامعه تقديم کند. که اکنون 246 کتاب و رساله او باقي و در کتابخانهاي مختلف دنيا موجود است. ابن سينا، فيلسوف در فلسفه اش متأثر از افلاطوني نو بوده و کوشش کرده آن را با دين اسلام وفق دهد؛ که در اين باره از ابن رشد بسيار پيشي گرفته و کمتر از ابن رشد از ارسطو تبعيت کرده است. با اين همه چندي از کوته فکران او را کافر و زنديق خوانده اند. ابن سيناي طبيب که قانون را نوشته، در حقيقت بايد گفت که دايرةالمعارف طبي را به دنيا ارزاني داشته است. قانون در طب ابن سينا که شامل پنج کتاب است، تا قرن هفدهم در سراسر اروپا معتبرترين کتاب طبي بوده و در هر دانشگاهي آن را تدريس کرده اند، و حتي امروزه هم مي توان از توجيهات و اشارات او بهره ها کسب کرد.
شرح هايي که در دنياي اسلام بر کتاب قانون ابن سينا نوشته شده از علماي زير است:
علي رضوان، متوفي 460 هجري قمري، امام فخر رازي، نجم الدين احمد نخجواني، محمد بن محمود آملي متوفي بسال 733 ه.ق.، سعدالدين محمد فارسي، فخرالدين محمد خجندي، جمال الدين حلي، رفيع الدين گيلي، يعقوب بن اسحق سلوي، ابوالفرج يعقوب بن اسحق معروف به ابن القف، هبه الله يهودي مصري، حکيم محمد بن عبدالله آق سرايي، حکيم علي گيلاني، ......
حال که در دنياي اسلام راجع به ابن سينا نوشته ها را نوشتيم، بياييد که به خارج و به دنياي غرب سفري کنيم و ببنيم اروپائيان درباره ابن سينا چه عقايدي دارند و تا چه حد از او قدرداني کرده اند.
دکتر نجيب عقبقي از مصر کتابي را در سه جلد به نام المستشرقون تأليف کرده که در سال 1946 در دارالمعارف مصر چاپ و انتشار يافته است. در اين کتاب هر چه آثار مستشرقين غربي است گرد آمده است؛ شصت و پنج صفحه کتاب مزبور اختصاص به ابوعلي سينا دارد.
کتابهاي قانون و شفا، اثر ابن سينا بارها و بارها به زبانهاي مختلف از جمله عربي، لاتين، فرانسوي و ايتاليايي ترجمه و در دانشگاه هاي مختلف جهان تدريس مي شدن
وجود گاز اچ دو اس در بسیاری از جریانها و فرایندها، خصوصا در جریان گازهای طبیعی، نامطلوب میباشد بنابراین حذف این گاز یکی از مسائل مهم در سیستمها میباشد. یکی از تکنیکهای پرکاربرد در این زمینه استفاده از غشاء میباشد که ما دراینجا به بررسی سه روش جداسازی غشایی در سه سیستم متفاوت، پرداختیم. غشاءهاي جاذب فیبر توخالی HF[1]، براي حذف اچ دو اس و با بازده بیش از 90% عمل میکنند و از نظر اقتصادي می توان اين سيستم غشايي را براي حذف مواد نامطلوب، با بيوفيلترهاي مسطح و تعيين آن در شدت جريانهای بالای گاز استفاده کرد. با استفاده از غشاء الکتروشیمیایی بازده متوسط حذف اچ دو اس بالاتر از 90% در هر مقدار ورودي خواهد بود و بازدههاي جريان نزديك 100% در غلظتهاي زياد جريان ورودي خواهد بود. غشاهاي نگهدارنده عالي الكترودهاي نيكل با تخلخل زياد به ما اين اجازه را ميدهند را درغلظتهاي پايين حذف كنيم، بدین صورت کهولتاژهاي سلول در دانسيتههاي پايين جريان مورد نياز در اين مقدار كم H2s كمتر از 0.25v ميباشد. بيوفيلتر ميتواند هم برای غلظتهای پایین و هم بالاي گازاچ دو اسمورد استفاده قرار گیرد و بازده این سیستمها حدود 98% میباشد و بطور متوسط دوره فعالیت آن 170 روز خواهد بود.
بيشتر بوي نامطلوب پسابها از تجزيه بيهوازي فاضلابها صورت ميگيرد که اين بوي نامطلوب غالباً از فاضلابهاي صنعتي (حلالها، تركيبات آلي فرار) يا فاضلابهاي گوگردي ميباشد.تركيبات زیادی در پسابهاي كارخانهجات مشاهده ميشوند كه شامل تركيبات نيتروژن - سولفور، اسيدهاي آلي، آلدهيدها و كتونها می باشد و از همه مهمتر (سولفيد هيدروژن) كه به وفور ديده ميشود و منشأ اصلي آن در پسابهاي كارخانجات و شهرماست.
سولفيد هيدروژن به دو صورت تشکیل می گردد يكي با استفاده از احيا سولفيت ودیگری دي سولفوراسيون تركيبات آلي محتوي سولفورمی باشد. واحدهاي در تماس گاز و مايع در حذف گازهاي نامطبوع و جذب آنها كاربرد خواهند داشت و اين روشها در سيستمهاي متداول توسط برجهاي پرشده[1]،پاششي[2] و برجهاي بيولوژيكي[3], انجام ميشود. اين چنين سيستمها براي فراهم كردن سطحي كه امكان انتخاب ماده گذرنده را داشته باشد از سیستمهای Packingويا به صورت سيستمهاي پاششي استفاده خواهند کرد. یک روش دیگر که امروزه از آن استفاده میشود غشاء است. سيستم غشايي شامل آماده سازي يك سطح تماسي ثابت براي جذب تنظيم شدت جريانها و كاهش عنليات (زماني) و هزينهتمام شده براي اين كارمی باشد.
معايب اصلي استفاده از غشاء علاوه بر اينكه مقاومت در برابر انتقال جرم را افزايش ميدهد ميتواند اثرات زيانباري بر روي سرعت كلي انتقال جرم داشته باشد. مزایا و معایب استفاده از غشاء بطور مختصر در جدول (1) مورد بحث و بررسی قرار گرفته که با توجه به مزایای آن میتوان از معایب آن چشمپوشی کرد.همچنين بازده بالا براي حذف اچ دو اس در اين سيستمها توسط عملكرد فاكتورهاي از قبيل خالی كردن، كف كردن و طغيان كردن محدوده ميشود يا به عبارتي كنترل ميشود.
1-استفاده از غشاء توخالی پلیپروپیلن:
يك غشاء فيبري توخالي از پليپروپيلن (HF)ميتواند براي جذب و حذف اچ دو اس از جريان گاز مورد استفاده قرار گيرد. ماداميكه محلول WATER-NaOH به صورت ناهمسو[1] درحفرههاي فيبري در جریان باشد و خوراك درون پوسته کناری غشاء نمونه در جریان باشد، نيروي محركه انتقال جرم، اختلاف غلظت برقرار خواهد بود و حذف صورت میگیرد. اين فرآيند براي حذف حدود از در غلظت و pH-13 از فاز گاز در يك بار عبور كردن از غشاء موثر خواهد بود. فرآيند خواص اصلي اين سيستمهاي غشايي شامل فراهم آوردن سطح ثابت براي جذب، تجزيه از شدت جريانها و كاهش عمليات و پايين آوردن هزينه نگهداري به علت نبودن قسمتهاي متحرك خواهد بود.
از معايب اصلي غشاءهاي جاذب افزايش مقاومت در برابر انتقال جرم[2] ميباشد كه توسط غشاء اعمال ميشود و ميتواند اثرات زيانباري بر روي سرعت كلي انتقال بگذارد. اين نوع غشاءها كاربردهاي متفاوتي دارند ميتوانند براي اكسيژناسيون خون[1]، براي جذب تعدادي از اسيدها و گازهاي آلكالين از قبيل؛ دي اكسيدكربن، سولفور، آمونياك و غيره از درون حلالهاي مختلف يا حلالهاي آبي (آب، سود، و …) بکار گرفته شوند.
براي جذب از غشاءهاي با اندازه حفرات micro استفاده ميشود كه ميتواند براي حذف گازهاي نامطلوب بدون هيچ مشكلي در سيستمهاي متداول استفاده شود. اين قبيل سيستمها حذف دریک فاز گاز و جاذب مايع در جريان متقابل در آن طرف غشاء رخ ميدهد ودر این سیستمها انتقال جرم گاز مايع در دهانه حفرات غشاء صورت ميگيرد. غشاءهاي جاذب ارائه شده در تكنولوژيهاي متداول يك مزيت به حساب ميآيند.
در اين قسمت؛ يك غشاء متخلخل آبگريز[2] كه تحت فشار با يك مايع كه از ورود آن به غشاء جلوگيري ميشود قراردارد. براي اين منظور از یک گازP ااستفاده شده است كه اگر فشار از P بيشترباشد گاز به درون مایع واگر کمتر باشد مایع به درون گاز نفوذ می کند .
وجود گاز اچ دو اس در بسیاری از جریانها و فرایندها، خصوصا در جریان گازهای طبیعی، نامطلوب میباشد بنابراین حذف این گاز یکی از مسائل مهم در سیستمها میباشد. یکی از تکنیکهای پرکاربرد در این زمینه استفاده از غشاء میباشد که ما دراینجا به بررسی سه روش جداسازی غشایی در سه سیستم متفاوت، پرداختیم. غشاءهاي جاذب فیبر توخالی HF[1]، براي حذف اچ دو اس و با بازده بیش از 90% عمل میکنند و از نظر اقتصادي می توان اين سيستم غشايي را براي حذف مواد نامطلوب، با بيوفيلترهاي مسطح و تعيين آن در شدت جريانهای بالای گاز استفاده کرد. با استفاده از غشاء الکتروشیمیایی بازده متوسط حذف اچ دو اس بالاتر از 90% در هر مقدار ورودي خواهد بود و بازدههاي جريان نزديك 100% در غلظتهاي زياد جريان ورودي خواهد بود. غشاهاي نگهدارنده عالي الكترودهاي نيكل با تخلخل زياد به ما اين اجازه را ميدهند را درغلظتهاي پايين حذف كنيم، بدین صورت کهولتاژهاي سلول در دانسيتههاي پايين جريان مورد نياز در اين مقدار كم H2s كمتر از 0.25v ميباشد. بيوفيلتر ميتواند هم برای غلظتهای پایین و هم بالاي گازاچ دو اسمورد استفاده قرار گیرد و بازده این سیستمها حدود 98% میباشد و بطور متوسط دوره فعالیت آن 170 روز خواهد بود.
بيشتر بوي نامطلوب پسابها از تجزيه بيهوازي فاضلابها صورت ميگيرد که اين بوي نامطلوب غالباً از فاضلابهاي صنعتي (حلالها، تركيبات آلي فرار) يا فاضلابهاي گوگردي ميباشد.تركيبات زیادی در پسابهاي كارخانهجات مشاهده ميشوند كه شامل تركيبات نيتروژن - سولفور، اسيدهاي آلي، آلدهيدها و كتونها می باشد و از همه مهمتر (سولفيد هيدروژن) كه به وفور ديده ميشود و منشأ اصلي آن در پسابهاي كارخانجات و شهرماست.
سولفيد هيدروژن به دو صورت تشکیل می گردد يكي با استفاده از احيا سولفيت ودیگری دي سولفوراسيون تركيبات آلي محتوي سولفورمی باشد. واحدهاي در تماس گاز و مايع در حذف گازهاي نامطبوع و جذب آنها كاربرد خواهند داشت و اين روشها در سيستمهاي متداول توسط برجهاي پرشده[1]،پاششي[2] و برجهاي بيولوژيكي[3], انجام ميشود. اين چنين سيستمها براي فراهم كردن سطحي كه امكان انتخاب ماده گذرنده را داشته باشد از سیستمهای Packingويا به صورت سيستمهاي پاششي استفاده خواهند کرد. یک روش دیگر که امروزه از آن استفاده میشود غشاء است. سيستم غشايي شامل آماده سازي يك سطح تماسي ثابت براي جذب تنظيم شدت جريانها و كاهش عنليات (زماني) و هزينهتمام شده براي اين كارمی باشد.
معايب اصلي استفاده از غشاء علاوه بر اينكه مقاومت در برابر انتقال جرم را افزايش ميدهد ميتواند اثرات زيانباري بر روي سرعت كلي انتقال جرم داشته باشد. مزایا و معایب استفاده از غشاء بطور مختصر در جدول (1) مورد بحث و بررسی قرار گرفته که با توجه به مزایای آن میتوان از معایب آن چشمپوشی کرد.همچنين بازده بالا براي حذف اچ دو اس در اين سيستمها توسط عملكرد فاكتورهاي از قبيل خالی كردن، كف كردن و طغيان كردن محدوده ميشود يا به عبارتي كنترل ميشود.
1-استفاده از غشاء توخالی پلیپروپیلن:
يك غشاء فيبري توخالي از پليپروپيلن (HF)ميتواند براي جذب و حذف اچ دو اس از جريان گاز مورد استفاده قرار گيرد. ماداميكه محلول WATER-NaOH به صورت ناهمسو[1] درحفرههاي فيبري در جریان باشد و خوراك درون پوسته کناری غشاء نمونه در جریان باشد، نيروي محركه انتقال جرم، اختلاف غلظت برقرار خواهد بود و حذف صورت میگیرد. اين فرآيند براي حذف حدود از در غلظت و pH-13 از فاز گاز در يك بار عبور كردن از غشاء موثر خواهد بود. فرآيند خواص اصلي اين سيستمهاي غشايي شامل فراهم آوردن سطح ثابت براي جذب، تجزيه از شدت جريانها و كاهش عمليات و پايين آوردن هزينه نگهداري به علت نبودن قسمتهاي متحرك خواهد بود.
از معايب اصلي غشاءهاي جاذب افزايش مقاومت در برابر انتقال جرم[2] ميباشد كه توسط غشاء اعمال ميشود و ميتواند اثرات زيانباري بر روي سرعت كلي انتقال بگذارد. اين نوع غشاءها كاربردهاي متفاوتي دارند ميتوانند براي اكسيژناسيون خون[1]، براي جذب تعدادي از اسيدها و گازهاي آلكالين از قبيل؛ دي اكسيدكربن، سولفور، آمونياك و غيره از درون حلالهاي مختلف يا حلالهاي آبي (آب، سود، و …) بکار گرفته شوند.
براي جذب از غشاءهاي با اندازه حفرات micro استفاده ميشود كه ميتواند براي حذف گازهاي نامطلوب بدون هيچ مشكلي در سيستمهاي متداول استفاده شود. اين قبيل سيستمها حذف دریک فاز گاز و جاذب مايع در جريان متقابل در آن طرف غشاء رخ ميدهد ودر این سیستمها انتقال جرم گاز مايع در دهانه حفرات غشاء صورت ميگيرد. غشاءهاي جاذب ارائه شده در تكنولوژيهاي متداول يك مزيت به حساب ميآيند.
در اين قسمت؛ يك غشاء متخلخل آبگريز[2] كه تحت فشار با يك مايع كه از ورود آن به غشاء جلوگيري ميشود قراردارد. براي اين منظور از یک گازP ااستفاده شده است كه اگر فشار از P بيشترباشد گاز به درون مایع واگر کمتر باشد مایع به درون گاز نفوذ می کند .
وجود گاز اچ دو اس در بسیاری از جریانها و فرایندها، خصوصا در جریان گازهای طبیعی، نامطلوب میباشد بنابراین حذف این گاز یکی از مسائل مهم در سیستمها میباشد. یکی از تکنیکهای پرکاربرد در این زمینه استفاده از غشاء میباشد که ما دراینجا به بررسی سه روش جداسازی غشایی در سه سیستم متفاوت، پرداختیم. غشاءهاي جاذب فیبر توخالی HF[1]، براي حذف اچ دو اس و با بازده بیش از 90% عمل میکنند و از نظر اقتصادي می توان اين سيستم غشايي را براي حذف مواد نامطلوب، با بيوفيلترهاي مسطح و تعيين آن در شدت جريانهای بالای گاز استفاده کرد. با استفاده از غشاء الکتروشیمیایی بازده متوسط حذف اچ دو اس بالاتر از 90% در هر مقدار ورودي خواهد بود و بازدههاي جريان نزديك 100% در غلظتهاي زياد جريان ورودي خواهد بود. غشاهاي نگهدارنده عالي الكترودهاي نيكل با تخلخل زياد به ما اين اجازه را ميدهند را درغلظتهاي پايين حذف كنيم، بدین صورت کهولتاژهاي سلول در دانسيتههاي پايين جريان مورد نياز در اين مقدار كم H2s كمتر از 0.25v ميباشد. بيوفيلتر ميتواند هم برای غلظتهای پایین و هم بالاي گازاچ دو اسمورد استفاده قرار گیرد و بازده این سیستمها حدود 98% میباشد و بطور متوسط دوره فعالیت آن 170 روز خواهد بود.
بيشتر بوي نامطلوب پسابها از تجزيه بيهوازي فاضلابها صورت ميگيرد که اين بوي نامطلوب غالباً از فاضلابهاي صنعتي (حلالها، تركيبات آلي فرار) يا فاضلابهاي گوگردي ميباشد.تركيبات زیادی در پسابهاي كارخانهجات مشاهده ميشوند كه شامل تركيبات نيتروژن - سولفور، اسيدهاي آلي، آلدهيدها و كتونها می باشد و از همه مهمتر (سولفيد هيدروژن) كه به وفور ديده ميشود و منشأ اصلي آن در پسابهاي كارخانجات و شهرماست.
سولفيد هيدروژن به دو صورت تشکیل می گردد يكي با استفاده از احيا سولفيت ودیگری دي سولفوراسيون تركيبات آلي محتوي سولفورمی باشد. واحدهاي در تماس گاز و مايع در حذف گازهاي نامطبوع و جذب آنها كاربرد خواهند داشت و اين روشها در سيستمهاي متداول توسط برجهاي پرشده[1]،پاششي[2] و برجهاي بيولوژيكي[3], انجام ميشود. اين چنين سيستمها براي فراهم كردن سطحي كه امكان انتخاب ماده گذرنده را داشته باشد از سیستمهای Packingويا به صورت سيستمهاي پاششي استفاده خواهند کرد. یک روش دیگر که امروزه از آن استفاده میشود غشاء است. سيستم غشايي شامل آماده سازي يك سطح تماسي ثابت براي جذب تنظيم شدت جريانها و كاهش عنليات (زماني) و هزينهتمام شده براي اين كارمی باشد.
معايب اصلي استفاده از غشاء علاوه بر اينكه مقاومت در برابر انتقال جرم را افزايش ميدهد ميتواند اثرات زيانباري بر روي سرعت كلي انتقال جرم داشته باشد. مزایا و معایب استفاده از غشاء بطور مختصر در جدول (1) مورد بحث و بررسی قرار گرفته که با توجه به مزایای آن میتوان از معایب آن چشمپوشی کرد.همچنين بازده بالا براي حذف اچ دو اس در اين سيستمها توسط عملكرد فاكتورهاي از قبيل خالی كردن، كف كردن و طغيان كردن محدوده ميشود يا به عبارتي كنترل ميشود.
1-استفاده از غشاء توخالی پلیپروپیلن:
يك غشاء فيبري توخالي از پليپروپيلن (HF)ميتواند براي جذب و حذف اچ دو اس از جريان گاز مورد استفاده قرار گيرد. ماداميكه محلول WATER-NaOH به صورت ناهمسو[1] درحفرههاي فيبري در جریان باشد و خوراك درون پوسته کناری غشاء نمونه در جریان باشد، نيروي محركه انتقال جرم، اختلاف غلظت برقرار خواهد بود و حذف صورت میگیرد. اين فرآيند براي حذف حدود از در غلظت و pH-13 از فاز گاز در يك بار عبور كردن از غشاء موثر خواهد بود. فرآيند خواص اصلي اين سيستمهاي غشايي شامل فراهم آوردن سطح ثابت براي جذب، تجزيه از شدت جريانها و كاهش عمليات و پايين آوردن هزينه نگهداري به علت نبودن قسمتهاي متحرك خواهد بود.
از معايب اصلي غشاءهاي جاذب افزايش مقاومت در برابر انتقال جرم[2] ميباشد كه توسط غشاء اعمال ميشود و ميتواند اثرات زيانباري بر روي سرعت كلي انتقال بگذارد. اين نوع غشاءها كاربردهاي متفاوتي دارند ميتوانند براي اكسيژناسيون خون[1]، براي جذب تعدادي از اسيدها و گازهاي آلكالين از قبيل؛ دي اكسيدكربن، سولفور، آمونياك و غيره از درون حلالهاي مختلف يا حلالهاي آبي (آب، سود، و …) بکار گرفته شوند.
براي جذب از غشاءهاي با اندازه حفرات micro استفاده ميشود كه ميتواند براي حذف گازهاي نامطلوب بدون هيچ مشكلي در سيستمهاي متداول استفاده شود. اين قبيل سيستمها حذف دریک فاز گاز و جاذب مايع در جريان متقابل در آن طرف غشاء رخ ميدهد ودر این سیستمها انتقال جرم گاز مايع در دهانه حفرات غشاء صورت ميگيرد. غشاءهاي جاذب ارائه شده در تكنولوژيهاي متداول يك مزيت به حساب ميآيند.
در اين قسمت؛ يك غشاء متخلخل آبگريز[2] كه تحت فشار با يك مايع كه از ورود آن به غشاء جلوگيري ميشود قراردارد. براي اين منظور از یک گازP ااستفاده شده است كه اگر فشار از P بيشترباشد گاز به درون مایع واگر کمتر باشد مایع به درون گاز نفوذ می کند .
و آنگاه كه زمين گسترش پيدا كند و آنچه در اندرون دارد بيرون افكند و اندرونش خالي شود…
قرآن مجيد: سوره انشقاق آيه 3 و 4
همانطور كه مي دانيد در برخي از موارد ماگما به صورت آتشفشان از زمين خارج ميشود. بنابراين آتشفشان را مي توان به صورت معبرطبيعي عبور گدازهها تعريف كرد. به هنگام فعاليت هاي آتشفشاني ؛ ماگماي مذاب (با دماي 900 تا 1200 درجه سانتيگراد) همراه با مقدار زيادي گاز؛ بخار آب؛ خاكستر و مواد جامد ديگر از دهانه آن خارج ميشود. خروج مواد ممكن است به صورت آرام و تدريجي و يا به صورت فورانهاي ناگهاني و تواْم با انفجار باشد. از نظر زمين شناسي؛ ايران را به چهار واحد ايران شمالي؛ مركزي؛ جنوبي و چينهاي ساحلي تقسيم مي كنند {شفيعي- مدني(1377)}. بنابر اين لازم است كه آتشفشانهاي هر يك از اين واحدها جداگانه بررسي شوند.
ايران شمالي يا البرز: شامل كوههايي است كه از آذربايجان غربي شروع مي شود و تا خراسان ادامه دارد. اين كوهها در غرب به نام كوههاي آذربايجان؛ در قسمت مركزي به نام البرز و در قسمت شرقي به نام هزار مسجد معروفند. آتشفشانهاي ايران شمالي عبارتند از:
الف –آتشفشان دماوند: ارتفاع قله اين آتشفشان 5860 متر و اكنون خاموش است. اين آتشفشان فعاليتهاي متناوبي دور لياس داشته و آخرين فعاليت آن در اوايل كواترنري بوده است. دماوند از گروه آتشفشانهاي استرومبولي است.
ب – آتشفشان سهند: اين آتشفشان خاموش؛ در جنوب شرقي تبريز قرار دارد . فعاليت سهند در اوايل كواترنري و از تجمع بيش از 12 مخروط كه به فاصله چند كيلو متر از هم قرار دارند به وجود آمده است. ارتفاع بلند ترين مخروط كه قله جام نام دارد حدود 3200 متر است.
ج- آتشفشان سبلان: كوه سبلان در حوالي اردبيل واقع شده و از 3 مخروط آتشفشان كه در يك رديف قرار گرفته اند تسكيل شده است. در اطراف سبلان چشمه هاي آب گرم متعددي كه مربوط به پديده هاي بعد از آتشفشان اند ديده مي شود.
د – آتشفشان آرارات كوچك: اين آتشفشان خاموش؛ كه در گوشه شمال غربي ايران قرار دارد ؛به شكل يك مخروط بزرگ است و ارتفاعش به 30000 متر مي رسد.
ه – آتشفشان آرارات بزرگ: اين قله در چند كيلو متري آرارات كوچك قرار دارد و ارتفاع آن به 2500 متر مي رسد.
ايران مركزي: اين نام به فلات وسيع و بسته اي اطلاق مي شود كه تقريبا نصف وسعت ايران را تشكيل مي دهد و بين رشته كوههاي ايران شمالي و جنوبي محدود است. هر چند توده هاي آذرين نفوذي فراواني در اين قسمت از ايران وجود دارد ولي اثري از فعاليت هاي آتشفشاني در آن ديده نمي شود.
ايران جنوبي يا رشته كوههاي زاگرس: رشته كوههاي زاگرس از مرز ايران تركيه در شمال غرب شروع مي شود و تا بلوچستان ادامه دارد و ادامه آن در شمال غرب به كوههاي تركيه و در جنوب شرق به كوههاي پاكستان وصل مي شود.
آتشفشانهاي مهم اين واحد عبارتند از:
الف – آتشفشان الوند: اين آتشفشان خاموش در حوالي همدان واقع است و در اطراف آن آثار سنگهاي آتشفشاني ديده مي شود.
ب) آتشفشان تفتان: اين آتشفشان كه تنها آتشفشان فعال ايران است. بلند ترين قله كوههاي بلوچستان را تشكيل ميدهد در اطراف تفتان چشمه هاي متعدد گوگردي وجود دارد و جنس گدازه هاي آن اندزيتي است.
چين هاي ساحلي: جنوبي ترين قسمت ايران را اين منطقه تشكيل ميدهد. هر چند در اين قسمت آتشفشاني وجود ندارد ولي در آن بعضي سنگهاي آذرين خروجي از قبيل ريوليت و تراكيت ديده شده است .
به طور كلي مي توان گفت: كه فعاليتهاي آتشفشاني ايران بر دو امتداد قرار دارد يكي امتداد ايران شمالي يا البرز است كه روي آن چنانكه ديديم آتشفشانهاي دماوند و سهند سبلان و آرارات بزرگ و كوچك قرارگرفته است و ديگري قوس ايران جنوبي يا زاگرس است . با توجه به اين دو امتداد مي توان گفت: كه آتشفشان مزبور در محل نقاط ضعف پوسته ايران زمين تمركز يافته اند. با توجه به اينكه كانون اكثر زمين لرزه ها ايران نيز در اين دو رديف متمركزبوده اند. (زلزله هاي بجنورد؛ گرگان؛ بويين زهرا ؛ لاهيجان و… در رديف شمالي و زلزله هاي بلوچستان؛ لار؛ كردستان؛ خوي و بم در رديف جنوبي) صحت اين ادعا را تاييد ميكند .
از ميان كوههاي آتشفشاني ايران معروفترين آن (دماوند) را بررسي مي كنيم:
كوه دماوند كه منظره زيبا آن از شهر تهران قابل رويت است از نوع مركب ميباشد . زيرا به تناوب از آن مواد آذر اواري خارج شده استو معمولاًشديدترين فعاليتها در نوع مركب ديده ميشود .
تاريخچه وكلياتي درباره آتشفشان دماوند:
اين آتشفشان از اواخر پليوسن تا هولوسن (عهد حاضر) فعال بوده است. آخرين فعاليت شديد اين كوه ظاهر اًحدود38500سال پيش اتفاق افتاده است و امروزه در حال فعاليت فومرولي است به نحوي كه در روزهاي صاف ميتوان بخارهايي را كه از راس آن خارج ميشود را مشاهده كرد!
استراتو ولكان دماوند از تناوب فازهاي انفجاري و گدازه اي دركواترنري تشكيل شده است. آتشفشان مزبور عمدتا ًبر روي نهشته هاي مزوزوييك (سازند شمشك و لار) بر پا شده است و مواد آتشفشاني آن (گدازه و آذر اواري) مساحتي نزديك به 400 كيلو متر مربع را در بر ميگيرد .سنگهاي آتشفشاني دماوند را ميتوان به سه رخساره بازيك , ميانهواسيدي تفكيك كرد كه شامل بازالتهاي الكا لن اوليوين دار و تراكي بازالت و تراكي اندزيت وتراكيت و سنگهاي آذر اواري وابسته است.
نحوه تشكيل آتشفشان دماوند:
در اين مورد نظرات مختلفي ارايه شده است A.Ovcinnikow(1930) منطقه گسل دار اسك و ابگرمE.cherista(1940) يك محل خمش در قوس البرز P.allenbach(1960) گسلهاي تشكيلات رسوبي Jung t al (1975) زير راندگي (سابداكشن) پليت عربستان در امتداد سطح بنيوف و ذوب پليت مزبور در اعماق زياد Broussee t al (1997) برخورد پليت عربي و اورازي و زير راندگي از نوع خاص و ذوب پوسته اقيانوسي ع. درويش زاده (1364) آخرين حركت كمپرسيوني كه فلات ايران را تحت تاثير قرار داده و حركت گسل هايي را كه داراي خميده گي اند موجب تشكيل آتشفشان دماوند دانسته اند. با توجه به فاصله بسيار زياد از محل زير راندگي مفروض پليت عربستان شواهد كافي براي ارتباط دماوند با آن وجود ندارد .
امروزه در سراسر جهان پذيرفته شده است كه منشا ماگماي بازالتي در اثر فرآيند ذوب در گوشته استHyndman گوشته تحت حرارت و فشار بالايي قرار دارد در نتيجه هر گونه كاهشي در فشار همانگونه كه در اثر شكستگيهاي پوسته اي يا زير پوسته اي ايجاد ميشوند بلكه مجرايي نيز براي حركت ماگما به طرف سطح زمين ايجاد ميكنند.
قسمت فعال گوشته را به صورت دو لايه در نظر ميگيرند: لايه تهي شده از عناصر ناسازگار ليتوفيل فقير و لايه بارور از همان عناصر غني است. نوشتارهاي مختلف نظرات گوناگوني را در مورد عمق مرز بين آنها ارئه كرده اند. اين مرز به طور متغير در عمق چندين ده كيلومتري و گاهي تا 200 كيلومتري جاي دارد. ماگماهاي با تركيب متوسط را مي توان به عنوان مخلوطي از از مقادير مختلف مواد از منشااي تهي شده و بارور تعريف كرد. تركيب ماگماهايي كه به سطح مي آيند؛ به لاييه منشا آن؛ و همچنين به نفوذ پذيري گوشته بالايي و پوسته بستگي دارد.گرم شدن گوشته باعث مي شود كه ماگما در اثر ذوب حاصل شود. وقتي اين امر رخ دهد؛ ماده داغ از سطوح عميق تر زمين بالا مي آيد. فرايند گرم شدن ابتدا لايه بالا بارور زيرين را كه در آنجا ماگماهاي آلكا لن ناشي از ذوب حاصل مي شوند؛ در بر مي گيرد. وقتي لايه بارور به وسيله گسل هاي عميق با سطح مرتبط مي شود؛ ماگماهاي آن لايه مي تواند موانع پوسته را بر طرف كند و به سطح آيد. در اين فرآيند تمام انرژي حرارتي در لايه زيرين مصرف مي شود و يك ماگماي آلكان اشباع شده از طريق گسل ها بالا مي آيد كه تقريبا هيچ تا ثير متقابلي با واسطه هاي لايه تهي شده بالايي ندارد و مورد اخير را سرد و جامد مي گذارد. با توجه به مدلي كه Belosov ارايه كرده و نظراتي كه در مورد ماگماتيسم آلكالن وجود دارد؛ و با توجه به موقعيت زمين شناسي پي سنگ آتشفشان دماوند و اين كه سنگهاي آتشفشاني دماوند در قلمرو سري آلكالن قرار دارند و ماگماي اصلي تشكيل دهندها آنها از نوع بازالتي آلكالن است؛ مي توان آن را با ماگماتيسم آلكالن داخل قاره اي كه در روي پلانفرم ها؛ در مراحل آخر كوه زايي ؛ و در ريفت هاي قاره اي رخ مي دهد؛ مقايسه كرد. به نظر مي رسد كه گسلهاي عميق منطقه دماوند احتمالا امكان خروج ماگماي آلكالن را در يك رخداد كششي فراهم ساخته باشند. گسلهاي اصلي كه در منطقه شناخته شده اند و تا زير دماوند ادامه دارند عبارتند از: گسل اسك كه در نزديكي اسك تا زير دماوند قابل تعقيب است؛ گسل با ييجان كه از نزديك باييجان ميگذرد و در حوالي كرف از گدازه هاي دماوند پوشيده شده است ؛ گسل نوا كه از كنار روستاي نوا مي گذرد و در ناحيه بين اسك و گزنگ از گدازه هاي دماوند پوشيده شده است. گسل سفيد آب كه در سمت غرب آتشفشان دماوند ديده مي شود و تا رودخانه دليچاي؛ كه در كنار گدازه هاي دماوند قرار دارد قابل تعقيب است؛ گسل شاهان دشت كه در ناحيه بين وانه و گزنگ از توف ها و گدازه هاي دماوند پوشيده شده است؛ گسل ورارود كه در سمت غرب دماوند و بالاتر از گسل سفيد آب قرار دارد و از نزديك محل اتصال دليچاي و ورارود مي گذرد و تا زير ساختمان آتشفشان دماوند ادامه دارد.
شیر مایعی خوراکی است که توسط غدد پستانِ پستانداران تولید میشود. شیر غذای اصلی نوزادان را تشکیل میدهد که هنوز توانایی گوارش غذاهای گوناگون را ندارند. انسانها مانند دیگر پستانداران در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه میکنند. مردم مناطق گوناگون از شیر چهارپایان اهلی بهویژه گاو و دیگر چهارپایان همچون گاومیش، گوسفند، بز و شتر استفاده میکنند.
از شیر برای تهیه لبنیات همچون خامه، کره، ماست، پنیر، کشک، شیر خشک و بسیاری فرآوردههای دیگر استفاده میشود.
ترکیب شیمیایی دقیق شیر خام، به نوع گونۀ حیوانی که شیر را تولید کرده و سلامتی و نوع غذای آن و عوامل دیگری بستگی دارد. بیشترِ شیر را آب و پس از آن قندی به نام لاکتوز، پروتئین و چربی تشکیل میدهد. شیر منبع خوبی برای املاح مورد نیاز بدن انسانها چون کلسیم، فسفر، منیزیم و پتاسیم و ویتامینهای آ، ب۱، ب۲، ب۶، ب۱۲، ث، د، کا، ئی، نیاسین، و اسید فولیک است. اسیدیتهٔ شیر گاو بین ۶٫۴–۶٫۸ است؛ یعنی کمی اسیدی محسوب میشود ولی اسیدیتهٔ شیر خوراکی مورد تأیید وزارت بهداشت از ۸٫۵---۶٫۵ است.
کلسیم که نقش اساسی در شکل گیری و استحکام استخوان ها و سلامت دندان ها دارد، از مهم ترین ترکیبات موجود در شیر است.
فسفر که برای بسیاری از واکنشهای شیمیایی بدن و فعال کردن آنزیمها لازم است و در رشد و ترمیم بافتی دخالت دارد، در میان املاح موجود در شیر حضور داشته و به غیر از آن، سدیم و پتاسیم که در تنظیم اسیدی و بازی بودن سلول های بدن نقش ایفا می کنند، با خوردن شیر دریافت می شوند.
چربی شیر به دو گروه عمده تری گلیسیرید و فسفو لیپید تقسیم می شودو 90% کل آن اسید چرب است .
پروتیین های شیر به سه گروه عمده : کازیینی ، آلبومینی و غشایی تقسیم می شود .
دانسیته طبیعی شیر بین g/cm3 028 /1- 033/1 است . به عبارتی یک لیتر شیر 1033- 1028 گرم وزن دارد .
قند اختصاصی شیر لاکتوز است كه باعث ثبات فشار اسمزی بین خون و شیر می شود .
در کشورهای در حال توسعه شیر یک عنصر کلیدی در راه بهبود تغذیه و امنیت غذایی محسوب میشود. ارتقای وضعیت پرورش دام زنده، فناوری تولید محصولات لبنی و کیفیت شیر نوید بخش کاهش فقر و سوء تغذیه در جهان میباشد. مصرف شیر بطور روزانه به سلامت بدن و جلوگیری از پوکی استخوان کمک میکند.
حدود ۸۵ درصد شیر خوراکی انسانها از گاو، ۱۱ درصد از گاومیش و بقیه از بز، گوسفند و شتر دوشیده میشوند. در سراسر جهان، حدود ۶ میلیارد مصرفکنندۀ شیر و فرآوردههای لبنی زندگی میکنند و بیش از ۷۵۰ میلیون نفر در مزارع خانوادگیِ خود به تولید لبنیات مشغول هستند.
کشورهای تولید کننده عمده شیر در جهان
در سال ۲۰۱۱ بیش از ۷۳۰ میلیون تن شیر تولید شدهاست. هند بزرگترین تولیدکننده و مصرفکننده شیر در جهان است و بااینحال نه شیر صادر و نه آن را وارد میکند. نیوزیلند، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا، استرالیا، برزیل، آرژانتین و بلاروس بزرگترین صادرکنندگان شیر و فرآوردههای لبنی محسوب میشوند. چین، مکزیک، روسیه و ژاپن نیز بزرگترین واردکنندگان شیر و فرآوردههای لبنی بهشمار میروند.
اما مهم ترین خواص آن به قرار زیر است:
* نوشیدن شیر در بهبود علایم قاعدگی که با نام سندرم پیش از قاعدگی معروف است، نقش به سزایی دارد. بسیاری از خانم ها قبل از دوران قاعدگی دچار نشانههایی از جمله افسردگی، اختلالات خلقی، کمردرد و سردرد می شوند. این افراد باید بدانند که مصرف شیر می تواند این نشانهها را تسکین دهد.
*شیر برای داشتن ناخنها، دندانها و موهایی سالم تر لازم است. این نوشیدنی چون کلسیم فراوان دارد، مصرفش به همراه ویتامین Dباعث استحکام استخوانها و دندان ها و تقویت رشد موها و پیشگیری از ریزش آن ها می شود. وجود کلسیم به همراه ویتامین A، ویتامین های گروه Bو پتاسیم مانع از نرم و نازک شدن موها می شود و به درخشان شدن آن ها کمک فراوان می کند.
* تحقیقات زیادی وجود دارد مبنی بر این که مصرف شیر و لبنیات، خطر بیماری های قلبی عروقی را کاهش می دهد. مردانی که بیشتر از دیگران شیر مصرف می کنند، کمتر دچار حملات قلبی می شوند.
* از آنجا که دوران نوجوانی و کودکی، مرحله ی خیلی مهم در سلامت جسمانی و روانی فرد است، رژیم غذایی سرشار از لبنیات و شیر در این دوران پایه گذار دوران جوانی و میانسالی و حتی سالمندی سالم تر به حساب می آید.
به علاوه، مطالعات نشان می دهد کودکانی که روزانه شیر مصرف می کنند، از سایر کودکانی که علاقهای به خوردن آن ندارند، باهوش ترند
* شیر دشمن دیابت نوع دوم است. محققان به این نتیجه دست یافته اند که مصرف منظم لبنیات و شیر کم چرب می تواند خطر بروز دیابت نوع دوم را در بزرگسالان پایین آورد.
* با شیر به جنگ سرطان برویم. تحقیقات زیادی وجود دارد که نشان دهنده تاثیر شیر بر پیشگیری از سرطان بودهاند. نقش خوردن شیر در پیشگیری از سرطانهای پستان و روده بزرگ به اثبات رسیده است. طبق تحقیقات دانشمندان سوئدی، مردانی که روزانه 5/1 لیوان شیر می خورند، 35 درصد کمتر احتمال دارد كه به سرطان روده بزرگ مبتلا شوند.
همچنین مصرف شیر کم چرب به دلیل سرشار بودن از کلسیم میزان کلسترول بد را در خون کاهش داده و میزان کلسترول خوب را بالا می برد، اما فراموش نكنید كه منظور ما از شیر، نوع كم چرب آن است.
* برخلاف تصور عموم، دیده شده است، افرادی که از شیر کم چرب استفاده می کنند، لاغرتر از سایرین هستند. شما می توانید با مصرف شیر و لبنیات کم چرب میزان کالری دریافتی تان را تحت کنترل داشته باشید تا از بروز چاقی، مخصوصا چاقی شکم پیشگیری شود.
شیر به همراه میوه
* مطالعات بسیاری نشان داده است که مصرف روزانه شیر به همراه میوهها و سبزیجات، هم در بچهها و هم در بزرگسالان باعث کاهش فشار خون بالا می شود.
اگر چه هنوز مکانیسم آن مشخص نیست، اما به نظر می رسد که کلسیم، پتاسیم، منیزیم و پروتئین شیر نقش مهمی در این زمینه داشته باشند.
نوشیدن شیر
* یک رژیم غذایی خوب و سالم نقش مهمی در سلامت سالمندان دارد و حتی به آن ها کمک می کند که برای مدت طولانی تری زندگی شاد و فعالی داشته باشند و از شر بسیاری از بیماری ها در امان بمانند.
مصرف روزانه شیر در دوران نوجوانی و کودکی پایه گذار استخوان هایی محکم بوده و از عوامل اصلی پیشگیری کننده پوکی استخوان و زندگی سالمندی فعال تر محسوب می شود.
* همان طور که می دانید در دوران بارداری و شیردهی، نیازهای غذایی مادر افزایش پیدا می کند، بنابراین مادران باردار در این دوران مخصوصا در سه ماهه دوم و سوم باید میزان بیشتری کالری، پروتئین، انواع ویتامین و کلسیم مصرف کنند.
شیر از آن دسته مواد غذایی است که مادران باردار به آن نیاز بیشتری دارند.
شاید برایتان عجیب باشد وقتی بدانید که درمانگران طب سنتی برخلاف متخصصان طب رایج اعتقادی به نوشیدن روزانه شیر ندارند. آنها به مردم هشدار میدهند که از نگاه طب سنتی شیر از جمله غذاهای دارویی است که مصرف آن باید به قاعده و متناسب با سن و مزاج افراد صورت گیرد. چرا که مصرف بیقاعده شیر ممکن است موجب بروز اختلال در عملکرد اندامهای داخلی شده و احتمال ابتلا به بیماریها را در بدن تشدید کند. این در حالی است که کارشناسان تغذیه و متخصصان طب مدرن دیدگاه متفاوتی دارند و نوشیدن شیر روزانه را برای تمامی گروههای سنی لازم و ضروری میدانند.
شرایط نوشیدن شیر ازنگاهطب سنتی
اولین نکته این است که درمانگران طب سنتی برای نوشیدن شیر هنگام وعدههای غذایی به قواعد و ضوابط خاصی معتقدند و مصرف شیر را مفید نمیدانند . آنها بر این باورند حتما باید میان خوردن غذا، نوشیدنی یا خوراکی ترش و شیر فاصله وجود داشته باشد. مثلا اگر فردی در وعده صبحانه، آب پرتقال میل کرده باشد، نباید بلافاصله شیر بنوشد، زیرا این شیر خاصیت خود را از دست میدهد و با ترکیب شدن با پرتقال در معده موجب تولید خلط فاسد میشود. این درمانگران توصیه میکنند، بهتر است بعد از خوردن پرتقال یا آب پرتقال نیم ساعت صبر کنید و بعد شیر بنوشید و اگر ابتدا شیر نوشیدهاید باید یک ساعت صبر کنید تا شیر به طور کامل هضم شود و بعد آب پرتقال وارد دستگاه گوارش شود تا بدن از مضرات ترکیب این دو ماده در امان بماند.
همه گروههای سنی باید شیر بنوشند
با نگاهی به هرم غذایی، که میزان مورد نیاز مصرف گروههای غذایی را برای ما مشخص میکند، مشاهده میکنیم که شیر و لبنیات در سومین ردیف این راهنما قرار دارند و بر اساس آن میباید روزانه 2 تا 3 سهم از آن در برنامه غذایی افراد گنجانده شود. افراد تا سن 30 سالگی فرصت دارند تا کلسیم در استخوانهایشان ذخیره کنند و پس از آن کلسیم از استخوان برداشت میشود لذا با توجه به بار بیماریهای ناشی از کمبود کلسیم نظیر پوکی استخوان و شکستگیهای ناشی از آن لازم است تا لبنیات به مقدار کافی در جیره غذایی روزانه همه گروههای سنی قرار گیرد.
لبنیات که شیر یکی از مهمترین موارد آن است تاثیر قابل ملاحظهای بر تحریک و کشش عضلات، استخوانسازی، افزایش استحکام و مقاومت دندانها دارد.
مصرف شیر ارتباطی به طبع افراد ندارد
متخصصان تغذیه اعتقادی به این موارد ندارند. توصیه میکنیم همه افراد شیر بخورند حتی کسانی که فکر میکنند شیر برای آنها خوب نیست و آنزیمهای هضمکننده لاکتوز در بدن آنها وجود ندارد و شیر خوردن برایشان سخت میشود. توصیه ما این است که آنها هم حتی شده به میزان کم شیر بخورند. تحقیقات نشان داده این افراد میتوانند 250سی سی شیر در روز مصرف کنند و بهتر است این کار را در دفعات مختلف انجام دهند. این باعث میشود در طولانیمدت آنزیمهای پروتئینی هستند در دستگاه گوارش زیاد شوند و این افراد در طولانی مدت بتوانند مصرف شیر را تحمل کنند و اگر در طولانی مدت آنها شیر نخورند این آنزیم ها مقدارش در دستگاه گوارش کم میشود. پس رویکرد تغذیه با رویکرد طب سنتی از این لحاظ متفاوت است.
متناسب با مزاجتان شیر بخورید
از نگاه طب سنتی تنها افرادی که میزان اخلاط بدنشان متعادل است، میتوانند به راحتی شیر مصرف کنند و افرادی که در بدنشان به ویژه در معده آنها خلط غالب وجود دارد باید با دستوری خاص و به میزان اندک با مشاوره متخصص طب سنتی برای خوردن شیر اقدام کنند. اگر فردی در معدهاش خلط بلغم زیاد باشد یعنی با علائمی همچون پر آب شدن دهان، سفیدی صورت و دیرهضمی غذا رو به رو باشد با زیاد خوردن شیر موجب افزایش خلط غالب یعنی بلغم میشود و دراین حالت عوارض ناشی از افزایش این خلط را تجربه میکند. این شرایط برای افرادی که خلط غالب بدن آنها صفرا و دم باشد نیز اتفاق میافتد و مشکلاتی را برای آنها به وجود میآورد، بنابراین مصرف شیر باید با مشاوره متخصص طب سنتی انجام شود و افرادی که دچار خلط غالب هستند با پاکسازی و متعادل سازی خلطها نسبت به مصرف شیر اقدام کنند.
خواص انواع شیر
کاهش دردهای آرتروز با شیر بز
شیر بز اگر چه به شکل وسیع و صنعتی کمتر در اختیار مردم قرار میگیرد و تنها افرادی که در روستاها زندگی میکنند امکان دسترسی به آن را دارند، اما این شیر در برخی کشورهای اروپایی به شکل صنعتی و وسیع در اختیار شهروندان قرار میگیرد و حتی به صورت شیرخشک شده نیز در سوپرمارکتها عرضه میشود. درمانگران طب سنتی بر این باورند اگر شیربز تازه با انجیر سیاه تازه که در فصل تابستان میروید، مصرف شود، میتواند تاثیر زیادی در کاهش دردهای آرتروز، روماتیسم و بیماریهای مفصلی داشته باشد. در صورتی که افراد به شیرخشک بز یا انجیر سیاه خشک دسترسی داشته باشند، میتوانند با اضافه کردن آب به شیر یا خیس کردن انجیر درون آب از خواص درمانی این غذای دارویی بهره ببرند.
اگر در هضم لاکتوز دچار مشکل هستيد و خواهان شيري هستيد که ارزشهاي غذايي شير گاو کمچرب را داشته باشد، شير بز گزينه خوبي است. باوجود اين، شير بز سرشار از کالري (هر فنجان 168کالري)، چربي اشباع شده (5/6گرم) وکلسترول است. محدود کردن چربيهاي اشباع شده در رژيم غذايي به کاهش کلسترول خون و کاهش خطر بيماريهای عروق کرونري کمک ميکند.
علت اين است که سطوح بالاي کلسترول در خون موجب تجمع پلاک در شريانها (تصلب شريانها) ميشود و اين تصلب شريانها وضعيتي است که خطر سکته مغزي و سکته قلبي را افزايش ميدهد. یافتن شير بز کمچرب بسيار سخت است و اين نوع شير در مقايسه با شير گاو کمچرب ويتامينها و مواد معدني اساسي، اسيدفوليک و ويتامينهاي Bکمتري دارد. توجه داشته باشید که اگر شير بز را بهصورت خام مصرف کنيد، بيشتر در معرض انواع بيماريها خواهيد بود، مگر آنکه بز را در حياط خود بزرگ کنيد و از نحوه تغذيه و سلامت آن اطمينان داشته باشيد.
خواص درمانی شیر الاغ
شیر الاغ یکی از سردمزاجترین شیرها در طبیعت است. این شیر در صورتی که از الاغی که کرهاش ماده است، تهیه شده باشد خواص درمانی زیادی دارد. شیر الاغ یکی از گرانترین شیرها در برخی از کشورهای اروپایی مانند لهستان و برخی از کشورهای اسپانیایی زبان مانند پرو است که به صورت روزانه مورد استفاده قرار میگیرد. در برخی از متون قدیمی به این نکته اشاره شده که اگر شیر الاغ را پیش از خواب در بینی بچکانند موجب بهبود کیفیت خواب و عمق آن میشود و در افرادی که مبتلا به خوندماغ هستند باچکاندن یک تا 2 قطره از آن داخل حفرههای بینی و افرادی که مبتلا به دندان درد هستند با قرقرهکردن آن موجب قطع شدن خونریزی و تسکین درد میشود. علاوه بر این، در منابع تاریخی و سنتی اشاره شده که برخی از سلاطین در گذشته برای حفظ نشاط و شادابی پوستشان با شیرالاغ حمام کرده و از آن برای درمان و تسکین دردهای ناشی از بیماری سل استفاده میکردند.
شير شتر؛ مناسب برای دیابتیها
جديدترين نوع شيري که بهتازگي به بازار عرضه شده، شير شتر است. يک ليوان يا يک فنجان (250گرمي) شير شتر حاوي 107کالري، 3گرم چربي اشباع شده و 17گرم کلسترول است. بنابر نتايج تحقیقات ميتوان گفت که شير شتر در مقايسه با شير گاو حاوي 10برابر آهن بيشتر و سهبرابر ويتامين Cبيشتر است.
علاوه بر اين، تحقيقاتی انجام گرفته که براساس آنها شير شتر براي افراد ديابتي مفيدتر است، چون حاوي انسولين است. نوشيدن شير شتر در مقايسه با نوشيدن شير گاو با افزايش سطوح انسولين در بيماران مبتلا به ديابت مرتبط است. شير شتر از آن نوع شيرهايي است که بايد با احتياط آن را مصرف کرد و حتما بايد پاستوريزه باشد.بهعلاوه پيدا کردن اين نوع شير سخت و گران است.
شیرسویا؛ محبوبترین شیر غیرلبنی
شیرسویا یکی از محبوبترین شیرهای غیرلبنی است که در سطح وسیعی مورد استفاده قرار میگیرد. خواص این شیر مشابه شیر گاو است و به همان اندازه پروتئین، کلسیم و ویتامینAو Dدارد. شیرسویا فاقد لاکتوز است از این رو برای کسانی که از عارضه عدم تحمل لاکتوز (نارسایی لاکتوز) رنج میبرند، بیخطر است. از آنجایی که این شیر فاقد کلسترول بوده و چربی کم و پروتئین زیادی دارد، برای قلب هم مفید است. به علاوه مطالعات نشان میدهند که مصرف شیرسویا از ابتلا به سرطان پیشگیری میکند.
اگر اولینبار است که شیرسویا مصرف میکنید، به علائم آلرژیک توجه کنید. اگر نسبت به شیرسویا آلرژی نداشتید، میتوانید به مصرف آن ادامه دهید. همچنین قبل از خريدن شيرسويا بايد به برچسب مواد تشکيلدهنده آن توجه کنيد. شيرسويا نبايد حاوي شکر افزوده باشد، بلکه بايد از کلسيم غني شده باشد. اگر میخواهید در منزل شیرسویا تهیه کنید لوبياهاي سويا را پاک کرده و به مدت 10 تا 16ساعت در آب خيس کنيد. در صورت دلخواه ميتوانيد پوست دانههاي سويا را بگيريد. سوياها را حرارت دهيد تا آنزيمهاي مولد طعم لوبيا، از بين بروند. براي اين کار ميتوانيد به مدت دو دقيقه سوياهاي خيس خورده را داخل مايکروويو قرار دهيد يا اينکه داخل فر بگذاريد.
سوياي خيس خورده را بههمراه یک ليتر آب داخل مخلوطکن بريزيد و مخلوط کنيد يا اينکه ميتوانيد سوياهاي خيسخورده را کاملا آسياب کنيد و با یک ليتر آب مخلوط کنيد. سپس مايع مخلوط شده را آبکش کنيد. مايعي که از آبکش رد شده، شير سويا نام دارد. شير سويا را مدت 5 تا 10دقيقه بجوشانيد. بعد از خنک شدن، شير سويا آماده مصرف است و ميتوانيد تا سه روز آن را در يخچال نگه داريد. براي بهبود طعم شير سويا ميتوانيد مقداري نمک به آن اضافه کنيد، چون شير گاو هم حاوي مقدار زيادي نمک است. شکلات، وانيل يا طعمدهندههاي ميوهاي نيز مناسب هستند.
شیربادام؛ جایگزینی لذیذ برای شیر گاو
شیربادام نوشیدنی است که میتوانید آن را به تنهایی یا بهصورت ترکیبی با بعضی نوشیدنیهای دیگر مصرف کنید. برای تهیه شیربادام ابتدا تعداد ۱۵ تا ۲۰عدد مغز بادام خام را بههمراه مقداری آب در یک ظرف ریخته و روی حرارت میگذاریم. به محض اینکه آب به جوش آمد ظرف را از روی حرارت برداشته و بادامها را پوست میگیریم. سپس بادامها را با دو لیوان آب سرد، سه قاشق غذاخوری عسل و دو تا سه تکه یخ در مخلوطکن ریخته تا به مدت پنج الی هفت دقیقه کاملا مخلوط شوند.
شیربادام مانند شیرسویا فاقد کلسترول، چربیهای اشباع و لاکتوز است، اما برخلاف آن پروتئین کمی دارد، بنابراین بهتر است از شیربادام غنی شده استفاده کنید تا ویتامینها و مواد آلی لازم برای بدن را بهدست آورید. شیربادام برای کسانی که از عارضه نارسایی لاکتوز رنج میبرند مناسب است، اما به کسانی که آلرژی دارند توصیه نمیشود.
شیر کنف، محصولی جدید برای شما که حساسیت دارید
شير کنف يکي از جديدترين شيرهای ارائه شده در بازار امروزي است. اين شير را از دانههاي گياه کنف (گياه شاهدانه) ميگيرند، اما اين شير حاوی THC (ماده روانگردان موجود در ماریجوانا) نيست و اين گياه نوع ديگری از گياه شاهدانه است. اگر دچار عدم تحمل لاکتوز هستيد و به سويا آلرژی داريد اين شير جايگزين خوبی برای شماست. يک کاسه شير کنف حاوی 80کالری، 5/0 گرم چربي اشباع شده و بدون کلسترول است.
طعم و غلظت اين شير هم شبيه شير بادام است. شير کنف سرشار از اسيدهاي چرب امگا3 بهخصوص اسيد آلفا لينولنيک همچنین منبع خوبي از کلسيم و منيزيم است که براي سلامت قلب مفيد است. کسانی که به سویا، شیر، آجیل و غلات حساسیت دارند، میتوانند از شیر کنف استفاده کنند. شیر کنف پروتئین مناسبی دارد و از اسیدهای چرب، ویتامین و کلسیم برخوردار است و طعم و بافت منحصر به فردی دارد.
شیر نارگیل، منحصربهفرد
شیر نارگیل از گوشت نارگیل تهیه میشود و بهطور کلی در دسته جایگزینهای منحصربهفرد شیر قرار میگیرد. يک ليوان (250گرمي) شير نارگيل حاوي 45کالري است و از آن ميتوان بهعنوان يک شيرينکننده طبيعي براي شيرين کردن قهوه، بلغور جو دو سر و غلات صبحانهاستفاده کرد. اگرچه يک کاسه شير نارگيل شيرين نشده حاوي 4گرم چربي اشباع شده است، اما اين شير بيشتر از اسيدهاي چربی تشکیل شده که براي سلامت قلب مفيد هستند.
اگرچه بعضي مردم نارگيل زيادي ميخورند و هرگز دچار مشکلات قلبي نميشوند، اما در مورد تاثير مثبت و چشمگير نارگيل و شيرنارگيل روي سلامت قلب به تحقيقات بيشتري نياز است. اگر دوست ندارید پوره یا آب نارگیل را به همراه غذایتان مصرف کنید، میتوانید از نارگیل در تهیه سس و ادویهجات موردعلاقه خود استفاده کنید. شیرنارگیل پروتئین کمی دارد، اما سرشار از فیبر و مواد آلی مانند آهن است.
محبوبترین شیر غیرلبنی
شیرسویا یکی از محبوبترین شیرهای غیرلبنی است که در سطح وسیعی مورد استفاده قرار میگیرد. خواص این شیر مشابه شیر گاو است و به همان اندازه پروتئین، کلسیم و ویتامینAو Dدارد. شیرسویا فاقد لاکتوز است از این رو برای کسانی که از عارضه عدم تحمل لاکتوز (نارسایی لاکتوز) رنج میبرند، بیخطر است.
شیر کدام گوسفند مفیدتر است؟
در متـون کهـن طب سنتی اشاره شده خواص شیر گـوسـفند ســیاه از گـوســفند سفید بهتر است و این شیر خواص درمانی زیادی برای تقویت مغز، نخاع، قوای جنسی و درمان زخمهای روده دارد. به اعتقاد درمانگران طب سنتی افرادی که به شیر گوسفند دسترسی دارند با نوشیدن روزانه شیر گوسفند میتوانند به درمان سرفه کمک کنند.در نسخههای طب سنتی آمده است که استفاده از ترکیبی از شیرگوسفند، صمغ عربی و روغن بادام شیرین با میزانی مشخص میتواند بهترین داروی طبیعی برای درمان سرفه باشد.
شرایط حیوان بر کیفیت شیرموثر است
یکی از مهمترین نکاتی که شاید کمتر پزشک و متخصص تغذیهای به آن توجه کند این است که شیر مجموعهای از چند غذاست و توسط یک موجود زنده تولید میشود، بنابراین نوع زندگی، کیفیت زندگی، کیفیت مواد غذایی حیوان و شرایط زندگی و استرسهای محیطی میتواند تاثیر زیادی بر کیفیت شیر دام داشته باشد. بنابراین اینها مواردی است که ما در مورد آنها اطمینان چندانی نداریم و نمیدانیم که کدامیک از آنها، چگونه و در چه شرایطی شیر را تولید کرده و به دست شما رساندهاند. درنتیجه از آنجا که نظارت دقیقی بر نوع غذا، داروها و شیوه زندگی دامها در کشور وجود ندارد به راحتی نمیتوان نسبت به خواص دارویی و تغذیهای آنها مطمئن بود.
خواص شیر گوسفند سیاه از گـوسفند سفید بهتر است و این شیر خواص درمانی زیادی برای تقویت مغز، نخاع و درمان زخمهای روده دارد.
خواص شیر گاو در درمان اسهال
در برخــی متون طب سنتی اشاره شده که درمانگران طب سنتی برای درمان اسهال از شیرگاو در شرایطی خاص استفاده میکردند. آنها سنگ رودخانه یا آهن گداخته شده در آتش را درون ظرف شیر میانداختند و به این ترتیب موجب جوش آوردن شیرگاو میشدند و نوشیدن این شیر را به افرادی که به اسهال مبتلا شدهاند، توصیه میکردند. علاوه بر اینها، درمانگران بر این باورند اگر دو برابر وزن شیر گاو به آن آب اضافه کنیم خاصیت مدری دارد و موجب پاکسازی و تخلیه مجاری ادراری میشود.
از نگاه طب سنتی تنها افرادی که میزان اخلاط بدنشان متعادل است، میتوانند بهراحتی شیر مصرف کنند و افرادی که در بدنشان به ویژه در معده آنها خلط غالب وجود دارد باید با دستوری خاص و به میزان اندک با مشاوره متخصص طب سنتی برای خوردن شیر اقدام کنند.
را های تشخیص شیر با کیفیت
راه های تشخیص شیر مرغوب
تفكر موجود: براي تشخيص شيري كه در آن از شير خشك كمتري استفاده شده است سر سوزني را وارد شير كنيد و بيرون بياوريد اگر قطره شير خيلي سريع چكيد، كيفيت آن پايين است و اگر زمان بيشتري نياز به چكيدن بود، كيفيت آن خوب است. بعضيها نيز براي افزايش ماندگاري شير به آن جوش شيرين اضافه ميكنند. اين كار باعث ميشود شير حتي اگر فاسد شود با جوشيدن هم بريده نشود. شيري كه براي افزايش غلظت به آن نشاسته اضافه ميشود هم بر اثر حرارت ديدن يك لايه ضخيم تهديگ تشكيل ميدهد در حالي كه تهديگ شير سالم متخلخل و نازك است.
نظر متخصص: اگر داخل شير آب اضافه شده باشد خيلي راحت ميتوان آن را تشخيص داد زيرا در اين صورت شير خيلي آبكي و بيمزه خواهد شد اما اگر به آن موادي مثل وايتكس و جوششيرين اضافه شده باشد تا ماندگارياش بالا رود، متاسفانه نميتوان بهراحتي اين موضوع را تشخيص داد زيرا اين مواد روي غلظت و طعم شير خيلي تاثير نميگذارند بلكه فقط در آزمايشگاههاي مخصوص ميتوان به اين موضوع پي برد. اگر هم شير خشك با آن مخلوط شده باشد، از آنجايي كه غلظت شير مناسب است نميتوان موضوع را بهراحتي تشخيص داد.
با اين حال عطر و طعم شير خشك كمتر از شير تازه است. البته تشخيص اين موضوع دشوار است و فقط كساني ميتوانند متوجه آن شوند كه تجربه مصرف شير تازه را داشته باشند.
نزديك به يك دهه است كه توجه به كاربست اقدام پژوهشي در محيط هاي مدارسه اي و دورن كلاسي مورد توجه بسيار قرار گرفته است. در ايران نيز چنين توجهي به اقدام پژوهشي پا گرفته است.
به طوري كه از چند سال پيش، پيشبرد كلاسي تحقيق در عمل در چارچوب طرح كعلم پژوهنده به مورد اجرا در مي آيد. به هر روي، پويايي هم معلمي به ميزان سوال ها و كاوش هاي او بر مي گردد كه وي در ار،يند ياددهي – يادگيري در نطر آورده است. اقدام پژوهشي مي تواند عامل بسيار محرك و سازنده اي در پويايي معلمان باشدو معلمان مي توانند تجارب خود از اقدام پژوهشي را به دانش آموزان نيز سرايت دهند. معلمان مي توانند در هر پايه اي كه تدريس مي كنند و در چارچوب موضوعات مختلف دانش آموزان به اقدام پژوهشي تشويق كنند.
اگر دانش آموزان پژوهنده اي داشته باشيم بي شك بايد آن را ثمرة كوشش هاي محققانه معلمان دانست.
به هر روي، در اين فصل دو نوشتار به طور مكمل ارائه مي گردد، يكي از آن ها اقدام پژوهشي و نحوه اجراي آن در كلاس درس و يادگيري راهنمايي برنامه ريزي پژوهش در عمل است.
اقدام پژوهشي و نحوة اجراي آن در كلاس
«تحقيق عملي»، «پژوهش در عمل»، «عمل پژوهشي» و « اقدام پژوهشي» اصطلاحاتي هستند كه در زبان فارسي به جاي واژة انگليسي "Action Research" به كار مي روند. اقدام پژوهشي در زمرة روش هاي تحقيق توصيفي است و هدف آن توصيف شرايط با پديده هاي مربوز به نظام آموزشي است.
تعريف هاي متفاوتي از اقدام پژوهشي، توسط متخصصان امر رائه شده است كه به اختصار به بعضي از آن ها اشاره ميشود:
اقدام پژوهشي فرآيندي است كه به وسيلة آن متخصصان (معلمان)، مسائل و مشكلات موجود در محيط كارشان را به صورت عملي و به منظور اصلاح و ارزيابي تصميمات و اعمالشان، بررسي مي كند (استفن كوري، 1953).
اقدام پژوهشي در آموزش و پرورش عبارت است از مطالعات منظم توسط معلمان يا دست اندكاران يك كلاس يا مدرسه، براي بهبود وضعيت آموزش و پرورش دانش آموزان (كارل گيليكمن).
در اقدام پژوهش تلاش ميشود، مسائل و مشكلات، اين جا، اكنون و در همين موقعيت محلي حل شوند. در اين دست از تحقيقات محقق بايد به استفاده علمي از يافته هايش درموقعيت و منطقه اي خاص نظر داشته باشد، نه استفاده از كاربردهاي عام آن ها (نادري و سيف نراقي، 1380).
اين نوع تفكر سعي دارد، فعاليت هاي تحقيق را با حرفة معلمي در هم بياميزد و عينيت گرايي ، عادت به تفكر علمي و توانايي همكاري و همفكري با ديگران را در معلمان افزايش دهد (همان). در ، هدف پي بردن به روابط بين پديده ها و يا به اصطلاح متغييرها نيست، بلكه بررسي مسائلي است كه فرد در محيط كار و در حيطه شغلش با آنها، درگير است و مي خواهد به صورت علمي و از راه پژوهش، پاسخ آن ها را بيابد. پس ايجاد تغيير و تعديل يا اصلاح در وضعيت موجود، هدف عمده در اين گونه پژوهش است.
به عبارت ديگر، هدف محقق در اين گونه تحقيقات، بهبود كارايي معلم در مدسه، كلاس درس و در موقعيت محلي است. يعني به وجود آوردن و ارائه مهارت ها يا ارائة روش هاي جديدي كه بتوانند ما را در مشكلاتي كه به طور مستقيم يا غير مستقيم به كلاس درس و مدرسه مربوط ميشوند، كمك كنند. همان پاسخي است كه به انتقادهايي كه از كاربردي نبودن اكثر پژژوهش هاي موسوم، به عمل مي آيد (مهر محمدي، 1379).
با اين كه اقدام پژوهشي و «پژوهش كاربردي » وجوه اشتراك زيادي دارند، ولي تفاوت هاي قابل ملاحظه اي نيز ميان آنها وجود دارد. لازم است معلمان پژوهنده به اين تفاوت ها توجه داشته باشند. در پژوهش هاي كاربردي، تعداد واحدهاي مورد مشاهده، با تعداد نمونه ها نسبتاً زيادند و فرآيند پژوهش در مرحلة نمونه گيري كنترل ميشود. نتايج بدست آمده نيز تعميم پذير هستند. اما در اقدام پژوهشي، در حالي كه اصول و مباني تحقيق علمي رعايت ميشود، كنترل فرآيند پژوهش، شدت كنترل در پژوهش هاي كاربردي را ندارد. يعني پژوهش گر درصدد تعميم دادن يافته ها و نتايج تحقيق خود نيست. به عبارت ديگر، تعميم پذير بودن يا نبودن نتايج پژوهش، چندان مورد توجه نيست. بلكه هدف حل يا كاهش مسادل و مشكلات در يك موقعيت محلي خاص است. براي مثال، مدرس يك درس مي تواند، با استفاده از اقدام پژوهشي، مشكلات يادگيري آن درس را در كلاس خود تشخيص دهد و آن ها را برطرف سازد. به اين منظور، وي با طي يك فرآيند جست و جوي منظم، پيشرفت تحصيلي يادگيرندگان را در مدت معيني به دقت زير نظر قرار مي دهد و با استفاده از شيوه هاي گوناگون گردآوري اطلاعات، كشاهدان لازم را براي رفع مشكلات يادگيري در آن درس فراهم مي سازد.
با استفاده از اقدام پژوهشي، مي توان موقعيت ها نامعين ملموس مربوط به اقدام ها و عمليات آموزشي را مشخص كرد و براي بهبود آن ها كوشيد (بازرگان، 1373). بنابراين هر يك از افرادي كه در نظام آموزشي، دست اندركار فعاليت هاي آموزشي هستند، به ويژه كساني كه با فرايند ياددهي – يادگيري سر و كار دارند، مي توانند براي شناسايي مشكلات آموزشي و پي بردن به راه هاي كاهش اين مشكلات، به صورت انفرادي يا گروهي اقدام به پژوهش كنند .
اقدام پژوهشي بازخوردلازم را براي بهبود واحدها، فعاليت ها، فرايندها و ارزشيابي آموخته فراهم مي آورد. در اين گونه پژوهش، پژوهشگر يا معلم پژوهنده قادر است براساس نتايج به دست آمده، تغيير، تعديل يا اطلاحات لازم را بلافاصله انجام دهد.
در اقدام پژوهشي، معلم خود پژوهشگر است و نقش اصلي را بر عهده دارد و از اين طريق مي تواند مسائل ملموسي را كه با آن ها روبروست حل كند و يا بهبود بخشد. اين امر كمك مي كند، معلمان به صورت عيني، دقيق و منظم نقش فعال تري در فرايند ياددهي – يادگيري داشته باشند و نتايج تحقيق نيز كاربرد ملموس تري پيدا كند.
شرايط لازم براي اقدام پژوهشي
براي عملي شدن چنين پژوهشي، شرايطي به شرح زير لازم است:
1.داشتن انگيزه براي انجام پژوهش؛
2.آشنايي با اصول و مباني پژوهش؛
3.داشتن اطلاعات كافي در مورد مساله مورد پژوهش؛
4.اعتقاد واقعي مديريت واحد، به انجام چنين پژوهشي.
مراحل اقدام پژوهشي
در مورد مراحل اقدام پژوهشي، انديشمندان طبقه بندي هاي گوناگوني اراوه داده اند، اما با بررسي مجموع اين نظرات مي توان براي اقدام پژوهشي سه مرحله زير را در نظر گرفت:
1.تشخيص
2.تغيير، تعديل يا اصلاح
3.ارزشيابي
البته برخي از صاحب نظران،اين نوع پژوهش را در شش مرحله و برخي ديگر در هشت يا نه مرحله طبقه بندي كرده اند (استرينگر، 1378، نقل از اعرابي وايزدي).
گام هايي كه در عمل بايد برداشت
الف) تعيين و تعريف عنوان پژوهش
در گام نخست، بايد موضوع تحقيق يا آنچه را كه قرار است پژوهش در مورد آن انجام شود تعيين و تعريف كرد. به قول جان ديويي: (كتاب چگونه ما فكر مي كنيم، به نقل از نادري و سيف نراقي،1375). يعني پژوهشگر در كار خويش با مانع يا مشكلي رو برو مي شود كه در حل آن ابهام يا ترديد دارد. اين كه گفته مي شود، تحقيق از برخورد با مساله آغاز مي شود، سخن دقيقي نيست؛ زيرا دلالت بر مشخص بودن مساله دارد. بايد توجه داشت كه صرف برخورد به موقعيت مساله اي، سبب نمي شود تحقيقي در آن زمينه صورت بگيرد. بسياري از دانشمندان و پژوهشگران به موقعيت مساله اي برخورد مي كنند، ولي علل گوناگون به تحقيق نمي پردازند.
پديده اي رخ مي دهد كه علاوه بر افراد عادي، بسياري از پژوهشگران نيز ناظر رخ دادن آن هستند، اما همه متوجه وجود مساله نمي شوند. برخورداري از حساسيت لازم در برخورد با مساله بسيار مهم است (شريعتمداري، 1379).
پس چنين حساسيتي از ملزومات اساسي براي انجام پژوهش و انتخاب موضوع است. در اين مرحله معلم پژوهنده بايد قادر باشد، به سوالات زير پاسخ دهد:
-چه چيزي به تغيير، تعديل ، اصلاح و يا راه حل جديد نياز دارد؟
-آيا موضوع انتخاب شده قابل بررسي و تحقيق است؟
پس از در نظر گرفتن موارد فوق، مساله و موضوع پژوهش انتخابي خود را به صورت واضح و روشن بيان كنيد، شما به عنوان معلم پژوهنده، سعي كنيد وضعيت كلاس يا مدرسة خود و مساله يا مشكلي را كه در آن احساس مي كنيد، بر اساس موارد زيد توصيف كنيد:
1.مي خواهم چه چيزي، چه كسي يا چه كساني را مورد پژوهش قرار دهم؟
2.چگونه و از چه طريقي اين كار را انجام خواهم داد؟
3.كجا، كدام كلاس يا مدرسه را به عنوان محيط پژوهش خود انتخاب كنم؟
4.از چه زماني شروع به تحقيق كنم؟
البته با توجه به ويژگي انعطاف پذيري اقدام پژوهشي، معلم پژوهنده مي تواند در صورت لزوم و طي كار، در موضوع پژوهش تغييراتي بدهد و يا كلاً موضوع و محور اساسي پژوهش را عوض كند .
اگر مي خواهيد به پژوهش بپردازيد، بايد در انتخاب موضوع نكات زير را در نظر بگيريد:
1.موضوعي را كه انتخاب مي كنيد، بايد مورد علاقة شما باشد.
2.موضوع انتخابي قابل پژوهش باشد و با توجه به ويژگي ها اقدام پژوهي، بايد بتوانيد از عهدة انجام آن برآييد.
3.موضوعي را انتخاب كنيد كه در زمينة آن توان عملي لازم را داشته باشيد و امكانات اجازة انجام چنين پژوهشي را به شما بدهد.
4.به عنوان معلم پژوهنده، بايد اطلاعات جديد و به روز در اختيار داشته باشيد.
ب) بيان مساله
اقدام پژوهي، وضعيتي را مورد پژوهش و بررسي قرارمي دهد كه به اين جا، اكنون و اين موقعيت محلي خاص مربوط ميشود. بنابراين شما به عنوان پژوهنده، بايد پس از طرح موضوع، وضعيتي را كه در آن قرار داريد، به صورت دقيق و روشن توصيف كنيد و مساله مورد نظر را به طور واضح و روشن مشخص سازيد.
معمولاً در پژوهش عملي يا اقدام پژوهشي، مساله پژوهش به صورت يك جملة پرسشي مطرح ميشود. مثل اين پرسش كه:«چگونه مي توانم ... را بهبود بخشم؟» (قاسمي پويا، 1380).
ج) آگاهي پژوهنده از سابقه موضوع
شما به عنوان معلم پژوهنده،بايد از پيشينه يا سابقه موضوع مورد نظرتان آگاهي و اطلاع داشته باشيد و اين سوالات را مطرح سازيد كه آيا با انجام اين پژوهش، راه حلي جديد براي مشكل موجود پيدا ميشود و يا تغيير و تعديلي در موضوع صورت مي گيرد؟
آگاهي معمل پژوهنده از موضوع مورد نظر، به وي كمك مي كند كه بداند، آيا قبلاً در اين زمينه يا زمينه هاي مشابه آن كاري انجام شده است يا نه و در صورت مثبت بودن جواب ، آيا ميشود از نتايج و يافته هاي موجود استفاده كرد؛ چون دوباره كاريِ چندان منطقي و قابل قبول نيست.
در اين مرحله، بايد به نكات زير توجه داشته باشيد:
1.چه نيازي براي انجام پژوهش در زمينه موضوع انتخابي خود احساس مي كنيد؟
2.مساله اين پژوهش تا چه اندازه اهميت دارد؟
3.وجود اين مساله يا مشكل، ممكن است چه پيامدهايي داشته باشد؟
4.انجام اين پژوهش، تا چه اندازه موجب تغيير، تعديل و يا اصلاح مشكل يا مساله خواهد شد؟
د) اهداف پژوهش
هدف پژوهش از مساله پژوهش مشتق ميشود. بنابراين به عنوان معلم پژوهنده، مشخص سازيد كه به دنبال چه چيزي هستيد؟
ه) روش هاي جمع آوري اطلاعات
روش هاي جمع آوري اطلاعات خود را شناسايي كنيد و انتخاب كنيد. ابزار گردآوري اطلاعات به شما كمك مي كنند، داده هاي لازم را جمع آوري و ثبت كنيد. رايج ترين راه هاي گردآوري اطلاعات در اقدام پژوهشي عبارتند از: مصاحبه،مشاهده، پرسشنامه و اسناد آمار.
معلمان پژوهنده، براي گردآوري اطلاعات، مي توانند از منابع زير استفاده كنند:
1.همكاران و ديگر كاركنان مدرسه
2.واليدن
3.خود دانش آموزان
4.افراد متخصص در زمينه مورد نظر
5.كتاب ها، مجلات و روزنامه ها
6.دايره المعارف ها
7.كتاب ها اختصاصي مربوط به موضوع پژوهش
8.پژوهش هاي انجام شده در زمينه مورد نظر
9.بازديد از كلاس ها و مدارس
10. چكيدة تحقيقات و پايان نامه ها
11. سايت هاي اينترنتي در حوزة موضوع مورد نظر (قاسمي پويا، 1380).
و)تحقيق و تفسير داده ها
پس از جمع آوري اطلاعات، نوبت به تحليل و تفسير آنها مي رسد، يعني معلم پژوهنده بايد وضعيت موجود را بر اساس اطلاعات به دست آمده به طور روشنو واضح بيان كند و با تحليل آن ها امكان ارائه راه حل هاي مناسب را فراهم سازد.
تفسير داده ها سبب ميشود كه فهم جامع و روشني از معاني و مفاهيم پيدا كنيم (قاسمي پويا، 1380).
به اين نكته بايد توجه داشت كه در اقدام پژوهشي، هم مي توان از داده هاي كمي استفاده كرد و هم از داده هاي كيفي. ولي اغلب از داده هاي كيفي استفاده ميشود.
ز) انتخاب راه جديد و به كارگيري آن
پس از تحليل داده ها، نوبت به انتخاب راه حل جديد مي رسد. پس از انتخاب راه حل جديد چگونگي اجراي آن را برنامه ريزي كنيد.
نظارت و ارزيابي
پس از اين كه راه جديد را برگزيديد و نحوه اجراي آن را مشخص كرديد، تلاش كنيد از همان ابتدا پيشرفت كا را زير نظر بگيريد تا در صورت نياز، تغييرات لازم را در عمل به وجود آوريد. اگر راه حل جديد مشكل را حل نكرد، نبايد نا اميد شويد، بلكه به دنبال راه حل ديگر بگرديد.
پس از نظارت، درباره كارتان داوري و قضاوت كنيد. براي اين كه داوري شما از اعتبار لازم برخوردار باشند، بايد متكي بر شواهد و دلايل معتبر و كافي باشد.
اين داده ها و شواهد بايد معيارها و شاخص هايي باشند كه نغييرات و اصلاخات بوجود آمده در كار شما را نشان بدهند(قاسمي پويا، 1380).
در اقدام پژوهي، لازم نيست همه داده ها و شواهد، متكي بر اعداد و ارقام يا به عبارت ديگر، كمّي باشند. اظهار نظر همكاران، والدين، دانش آموزان و متخصصان امر مي تواند تأييدي بر اصلاح كار و تغييرات مطلوب در آن باشد.
تجديد نظر و ارائه گزارش نهايي
پس اط اين كه كارتان را ارزيابي كرديد، اگر نيازي بود، اطلاحات ضروري را در آن اعمال كنيد و سپس از راه حل جديد استفاده كنيد. در اين مرحله بكوشيد به اين سوالات جواب دهيد:
1.كارتان را به چه صورتي آغاز كرديد؟
2.چگونه كارتان را ادامه داديد و چه مراحلي را طي كرديد؟
3.سرانجام كارتان چه شد؟
4.در جريان كارتان، چه رخدادهايي به وقوع پيوست؟
5.در كار شما، ديگران چه نقشي داشتند؟
6.از ديگران چه آموختيد؟
7.موضوع پژوهش به چه چيزهاي جديدي دست يافتيد؟
در صورتي كه بخواهيد گزارشي را به مديريت مدرسه يا گروه پژوهش و يا هر فرد مورد نظر ديگري ارائه دهيد، مي توانيد آن را بر اساس مراحل انجام پژوهش تكميل كنيد و يا به صورت هاي ديگري كه فكر مي كنيد جالب، مفيد و اثرگذار است، دست به تهيه و تنظيم آن بزنيد.
تا آخر لیست را ببینید . هر آنچه اقدام پژوهی می خواهید در این صفحه برای همه پست های مدرسه موجود است :
(لیست زیر شامل بیشتر از 370 عدد اقدام پژوهی می باشد هر کدام از انها را می توانید قبل خرید بصورت پی دی اف و کامل مشاهده کنید و بعد فایل ورد وقابل ویرایش را با قیمت های مناسب خرید کنید )
نکته : لیست براساس پست در مدرسه مرتب شده است .برای راحتی کار می توانید از فهرست زیر ، هر پست مدرسه که داریدروی لیست آن پست مدرسه ،کلیک نمائید تاسریعتربه اقدام پژوهی های مورد نظر برسید و یا اینکه تاپائین صفحه اقدام پژوهی ها را تک تک نگاه کنید :
گربخواهیم با رویکرد سیستمیبه یک نظام آموزشی بنگریم، خواهیم دید که عوامل متعدی در یک نظام آموزشی به عنوان اجزای تشکیل دهندهاین سیستم دخالت داشته و با هم در تعامل خواهند بود از این رو می بایستطراحان آموزشی و برنامه ریزان آموزشی طوری برنامه ریزی نمایند که این تعاملباهماهنگی تمامی اجزا سیستم برای رسیدن به اهداف مورد نظر صورت پذیرد تابرون داد سیستم همان چیزی باشد که نظام آموزشی برای آن طراحی شده است.
برای ایجاد یک مدرسه ی استاندارد تمامی اجزا آموزشیاز جمله عوامل انسانی از قبیل مدیر، عوامل اجرایی، آموزگاران و اولیا،می بایست براساس یک برنامه ریزی منظم و از پیش تعیین شده و بانظارت و سرپرستی مدیریت آموزشگاهعمل نموده تا ضمن فراهم نمودن سایر امکانات مورد نیاز سیستم آموزشی بصورتمتحد و هماهنگ عمل نمایند از این رو شناخت اجزا و نحوه هماهنگی و آشنایی با شرح وظایف تمامی عوامل سیستم آموزشی می بایست مشخص و برنامه ریزی شده باشد.
تکنولوژیست های آموزشی برای طراحی یک نظام آموزشی،ابتدا اقدام به شناسایی سیستم موجود (وضعیت موجود) نموده آنگاه بعد ازبررسی وضعیت موجود و با مقایسه آن با نظام آموزشی برتر مورد نظر اقدام بهطراحی، اجرا و ارزشیابی از سیستم خود می نمایند.
آنچه که مسلم است مشخص نمودن وضع موجود و طراحی نظامآموزشی جدید برای رسیدن به وضع مطلوب (نیاز) مستلزم مقایسه سیستم فعلیبا یک سیستم برتر و فراهم نمودن امکانات و شرایط مطلوب و برنامه ریزی دقیقبرای رسیدن به آن می باشد.
یکی از اجزا سیستم آموزشی و به عبارتی دیگر موثرترینعامل در پیشرفت نظام آموزشی نقش اولیای دانش آموزان می باشد زیراخانواده بیشترین نقش را در تعلیم و تربیت کودک ایفا می نماید. از این رو توجه مسئولین نظام آموزشی به مشارکت اولیا و حضور آنان در انجمن اولیا ومربیان بسیار حائز اهمیت بوده ومی بایست اولیا را در جهت چگونگی ایفا نقشخود و وظایف محوله آگاه سازند.
از طرفی مدرسه جولانگاه تغییر رفتار است چرا که تعلیمیعنی تغییر رفتار، و پایه و اساس تغییر نیز عشق و محبت است، پس شرایط و جوحاکم بر مدرسه یکی از عوامل غیر قابل انکار وموثر بر نظام آموزشی خواهدبود.
در این مقاله سعی برآن شده است تا راه های مشارکتاولیا و چگونگی فعالیت آنان در امور مدرسه، و شناسایی موانع و عدم مشارکتآنان را بیان گردد.
مهمترين راه هاي مشاركت اولياي دانش آموزان درقلمرو آموزش و تدريس
همكاري در ايجاد هماهنگی بين فعاليت های آموزشی و پرورشی مدرسه و خانواده
شركت در جلسات مشترك با معلمان براي بهبود فعاليت هاي مدرسه
مساعدت در شناسايی مشاغل و هدايت تحصيلی و شغلي دانش آموزان
مساعدت در شناسايی نيازهاي آموزشی و پرورشی دانش آموزان
همكاری در برگزاري مسابقات گوناگون آموزشی و پرورشی مدرسه
مهمترين راه هاي مشاركت اولياي دانش آموزاندر قلمرو مربوط به امور دانش آموزان
همكاري در تهيه هدايا و جوايز به منظور تشويق و ترغيب دانش آموزان
همكاري در ارائه خدمات رفاهي به دانش آموزان كم بضاعت
مشاركت در برگزاري مراسم مذهبي و تشويق دانش آموزان به انجام فرايض ديني
همكاري در ارائه خدمات بهداشتي براي تامين بهداشت جسمي و رواني دانش آموزان
مهمترين راه هاي مشاركت اولياي دانش آموزاندر قلمرو امور مربوط به كاركنان مدرسه
همكاري در برگزاري هرچه باشكوه تر مراسم بزرگداشت مقام معلم
تقدير و تشكر از فرهنگيان و معلمان فعال و دلسوز بازنشسته
همكاري و مساعدت در انجام سفرهاي زيارتي و سياحتي فرهنگيان
مساعدت در تاسيس صندوق قرض الحسنه مدرسه
مهمترين راه هاي مشاركت اولياي دانش آموزاندر قلمرو ارتباط مدرسه و اجتماع
حضور فعال در انجمن اوليا و مربيان و مشاركت در فعاليت هاي مدرسه
همكاري در انعكاس نظرات و انتظارات مردم از مدرسه
مساعدت در برقراري ارتباط موثر مدرسه با اماكن مذهبي و ديني جامعه
همكاري در استفاده مدرسه از مراكز فرهنگي، تربيتي و آموزشي موجود در جامعه
مساعدت در انتقال صحيح مطالب و موضوعات فرهنگي، ديني و ملي به دانش آموزان
مهمترين راه هاي مشاركت اولياي دانش آموزاندر قلمرو امور مالي و اداري
ارائه كمك هاي مالي و مادي به مدرسه
مساعدت فكري به مديريت مدرسه در اداره بهتر واحد آموزشي
همكاري در زمينه حسابداري و ثبت دفاتر مالي مدارس
همكاري در جذب و جلب كمك هاي مالي و مادي خيرين به مدرسه
همكاري در تامين هزينه هاي مصرفي مدارس از قبيل قبض هاي آب و برق، تلفن و گاز
مشاركت اقتصادي اوليا براي مساعدت مسئولان مدارس درزمينه ي رفع نيازهاي دانش آموزان و فراهم نمودن زمينه هاي رشد و اعتلايتعليم و تربيت در آنها
ايجاد بستر مناسب براي جلب مشاركت هاي مردمي و استمرار كمك هاي خير خواهانه آنان
بهره گيري از موقوفات،موقوفاتيوجود دارد كه از درآمد سرشار آنها مي توان براي گسترش آموزش و پرورش و كمكبه دانش آموزان بي بضاعت و رفع ساير نيازهاي آموزش و پرورش استفاده كرد.
مهمترين راه هاي مشاركت اولياي دانش آموزاندر قلمرو تسهيلات و تجهيزات آموزشي و كمك آموزشي مدارس
همكاري در تامين امكانات بهداشتي و كمك هاي اوليه مدارس
مساعدت در تهيه وسايل آموزشي و كمك آموزشي مدارس
مشاركت در بهسازي و زيباسازي محيط و فضاهاي مدارس
همكاري در مرمت و تعمير وسايل و امكانات و تجهيزات مدارس
تهيه و تامين وسايل و امكانات و تجهيزات مورد نياز مدارس
موانع و علل عدم مشاركت اوليا در امور مدرسه
موانع مشاركت اوليا در امور مدرسه، در قالب انجمن اوليا و مربيان را، مي توان از دو منظرمورد توجه قرار داد :
موانع مشاركت اوليا از سوي مدرسه
در هر مجموعه اي مدير به عنوان اثرگذار ترين عامل در موفقيت آن سیستم در دست يابي به اهداف سیستم قلمداد مي شود.ازاين رو نگاه مدير مدرسه به انجمن اوليا و مربيان و مشاركت اوليا در امور مدرسه (بعنوان یکی از اجزا تاثیر گذار بر سیستم آموزشی) نقش اساسي در نزديكييا دوري اوليا به مدرسه ايفا مي كند.نگاهمشاركت جويانه ي مديران موجب استفاده ي مطلوب از ظرفيت ها ي اوليا مي گرددو آ نها نيز با نگاه خدمت به فرزندان خويش بامدرسه ارتباط صميمي برقرارنمو ده، در رفع موانع و مشكلات آموزشي و پرورشي، از هر گونه اقدامي دريغنمي كنند. برعكس، نگاه منفي مديران به مشاركت اوليا موجب فاصله گرفتن آ نها از مدرسه ميشود و عملأ حل مسائل و مشكلات آموزشي و پرورشي مدرسه به آساني صورت نميگيرد.
به طور خلاصه موانعي كه از سوي مدرسه بر سر راه مشاركت اوليا در امور ايجاد مي شود، به قرار زير است:
نگاه سنتي مدير به اداره ي مدرسه
آشنا نبودن مربيان به مزاياي مشاركت اوليا
احساس نا تواني در هدايت اوليا به سمت فعاليت هاي آموزشي و پرورشي
ترس از مداخله ي بي جاي اوليا در امور مدرسه
نگاه منفي مدير به حضور اوليا در مدرسه
ترس از كم شدن قدرت مدیر به عبارتي قدرت طلبي مدير
نگاه سنتي به انجمن اوليا و مربيان مدرسه
عدم انگيزه ي مدير در جلب مشاركت اوليا
موانع مشاركت از سوی اوليا
عدممشاركتاوليا در امور مدرسه به عوامل متعددي بستگي دارد كه از جمله ي مهم ترينآنها عوامل فرهنگي و اجتماعي و عدم آگاهي اوليا نسبت به حقوق خويش است.بسياري از اوليا معتقدند كه مسئولان مدرسه ارزشي براي عقايد و نظرات آموزشي وپرورشي آنها قائل نيستند.بسياري از اوليا نيز تعليم و تربيت را وظيفه ي دولت مي دانند و هر گونه مسئوليتي در اين زمينه را از خود سلب مي كنند.برخيبه تجربه دريافتند كه مسئولان مدرسه از طريق انجمن اوليا و مربيان مدرسهتنها نگاه اقتصادي به آنها دارند و در ديگر امور هيچ حقي برايشان قائلنيستند.عواملياز اين نوع و عدم آگاهي اوليا نسبت به حقوق خويش و فرزندخود موجب گرديدهاست كه ارتباط اوليا و مربيان از انسجام لازم برخوردار نباشد.در نتيجه ي اين امر، عدم موفقيت لازم درتعليم و نربيت كودكان، نوجوانان و جوانان بوده است.
به طور خلاصه، برخي موانع مشاركت از سوي اوليا عبارتند از:
عدم آگاهي از حقوق خويش در قبال مدرسه
ترس از درخواست كمك مالي به مدرسه
ترس از موضع گيري خشونت آميز مسئولين مدرسه در قبال ارائه ي عقايد و نظريات آموزشي و پرورشي
نداشتن فرصت مشاركت
عدم آگاهي نسبت به چگونگي مشاركت
باور داشتن به مسئوليت پذير بودن فرزند در دوره ي راهنمايي، به ويژه دبيرستان
احساس بي توجهي نسبت به عقايد و نظريات آنها توسط مسئولين مدرسه
عدمآگاهي از مزاياي مشارکت در امور مدرسه
بهجز موانعفوق كه در ارتباط اوليا با مدرسه مورد توجه قرار گرفتند، موانع ديگري نيزباعث عدم مشاركت اوليا در امور مدرسه مي گردد كه از جمله ي آنها فقدان مكانمناسب براي حضور اوليا در مدرسه و برقراري ارتباط با مربيان، فقدانقوانين ومقررات شفاف در زمينه ي حقوق اوليا، كم توجهي برخي مديران آموزش وپرورش در استان ها و مناطق به انجمن اوليا و مربيا ن، عدم استفاده ي مناسباز رسانه هاي ارتباط جمعي از جمله تلويزيون در جهت اطلاع رساني در اينزمينه كمبود منابع و امكانات انجمن اوليا و مربيان را مي توان ذكر كرد.
کاستی هاي جلب مشارکت مردمی:
كاستي هاي جلب مشاركت مردمي را در عوامل ذيل مي توان یافت:
ضعف مدارس در برقراري ارتباط با اولياء و اطلاع رساني صحیح و به موقع
ضعف در برنامه ريزي و عملكرد یا ناهماهنگي در نگرش ها و تصميم گيري هابا توجه به گوناگوني مدارس از نظر آموزشي، اجتماعي و فرهنگی
فعال نبودن دانش آموزان در امر مشاركت
فعال نبودن معلمان در امر مشارکت
نبود تبليغاتو آگاه سازي براي جلب مردم به مشارکت
همانطوری که در بحث قبلی نیز مطرح گردیدیکی از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر سیستم آموزشی نقش و چگونگی مشارکتاولیا دانش آموزان در امور مدرسه است از این رو برای رسیدن به یک نظام آموزشی مطلوب استفاده از نظرات و توانایی های بالقوه اولیا، به عنوان یکیاز مهمترین برنامه های اجرایی یک مدیر می تواند باشد.
مديران با شناخت ارزش و نقش خانواده در شكوفائي استعدادها، تربيت، آموزش و چگونگي ارتباط آنها با مدرسه زيربنايي ترين گام را در ايجاد رابطه حسنه با اوليا بر مي دارند.
روش ايجاد رابطه حسنه با اوليا
مديران باشناخت ويژگي ها وخصوصيات اجتماعي، سياسي، مذهبي، اخلاقي و فرهنگي جامعه و خانواده در جلب مشاركت اوليا، با شركت دادن آنان در وظايف، مسئوليت ها وعمليات، باید تلاش كند به طوري که در آنان احساس تعلق و مؤثر بودن بوجودآورد و در اين مسير نيز بايد كليد اصلي ارتباط و حلقه اتصال خانه و مدرسهيعني دانش آموز را دريابد.مديران بايد بدانند كه اصل اساسي استحكام رابطه با اوليا بر پايه پيوند هاي رواني، عاطفي و فكري است. بياناحساسات مثبت و سازنده و دلسوزي نسبت به سر نوشت دانش آموزان و ايجاد نگرشمثبت در اوليا نسبت به مديريت و مدرسه راهي مؤثر در برقراري روابط انسانياست. همچنینمشاركت در صورتي تحقق مي يابد كه بهترين روابط، يعني حسن تفاهم، اعتماد، همدلي، همانديشي و صميميت ميان اولياء و مربيان برقرار باشد.
مشاركت هاي مردمي، تجلي عشق و درك مردم از تعليم و اهميت والاي آن در جهان معاصر و تمدن كنوني به شمار مي آيد. عشق وعلاقه به آموزش و پرورش كودكان، نوجوانان و جوانان زيباترين و بهترين زمينه هاي مشاركت مردم در امر تعليم و تربيت را فراهمآورده است.
راه هاي گسترش مشاركت اوليا و مربيان
الف: توجه به انتظارات اوليا
يكي از راهكارهاي گسترش مشاركت اوليا در فعاليت هاي متنوع مدرسه، توجه به انتظارات اولياست. در تحقيقات انجام شده تحت عنوانبررسي نگرش مديران مدارس، اولياي دانش آموزان و كارشناسان، انجمن اوليا و مربيان سراسر كشور درباره، طرح جامع مشاركت،انتظار متقابل اوليا و مربيان مورد توجه قرار گرفت.
مهم ترين انتظارات اوليا از مديران بر اساس نتايج بدست آمده عبارتند از:
حضور همه جانبه اوليا و مربيان در تصميم گيري هاي آموزشي، پرورشي و اداره مدرسه
اطلاع رساني دقيق و به موقع درباره ي وضعيت تحصيلي و تربيتي دانش آموزان، مسائل و مشكلات مدرسه
نقش كلاسهاي آموزش خانواده در جهت افزايش مشاركت هاي مردم در آموزش و پرورش بسيار اساسي است. وزارتآموزش و پرورش به عنوان بزرگترين نهاد تعليم و تربيت در كشور كه بيشترين فصل مشترك را با جامعه يعني خانواده دارد موثرترين رسالت خود را جلب مشاركتهاي پدران و مادران در امر فرهنگ سازي از طريق ارتباط بيشتر خانه و مدرسه وارتباط مستمر با خانواده هاو دانش افزايي آنان مي داند آموزش خانواده درجهت آشنا نمودن آنان با وظايف رفتاري خود براي انجام مشاركت هاي لازم درامرتعليم و تربيت فرزندانشان به حساب مي آيد.
اين كار بسيار مفيد باعث شفاف شدن رابطه معلم و دانش آموزان از يك سو و اوليا و مربيان از سوي ديگر مي شود. بسياري از اوليا راه و شيوه هاي راهنمايي كودكان خود را نمي دانند. آنها علاقه وافري در ياري دادن به فرزندان خود دارند.
ديده شدهاست خانواده هايي كه مرتب در كلاس ها آموزش خانواده حضور مي يابند، افتتحصيلي دانش آموزانشان (مردود شدن و تكرار پايه، ترك زودرس تحصيل و ياتجديد شدن نمود مي يابد) بسيار كاهش يافته است و در مسايلجدي مربوط به فرزندانشان سهيم شده و با آگاهي و درايت براي حل مسايل آنان همكاري مي نمايند.
راه كارهاي افزايش مشاركت اوليا در مدرسه
براي مشاركت اوليا در امور مدرسه، تدوين راهبردي مبتني بر سازمان دهي و اتخاذ سياست ها و خط مشي هايي كه بتواندمشاركت حد اكثري اوليا را به دنبال داشته باشد، از اهميت و ضرورت خاص برخوردار است. البته سياست مشاركتي بايد باسياست هاي تغيير نگرش مديران و اوليا نسبت به برقراري ارتباط با هم، با افزايش انگيزه در آنها همراه باشد تا نتايج اثر بخشحاصل شود.در كنار اقدامات فوق برخي از راه هايي كه موجب افزايش مشاركت اوليا مي شود عبارتند از:
زمان كافي براي مشاركت اوليا وجود داشته.در اين جهت، دولت مي تواند با تصويب قانوني، حضور اوليا، به ويژهپدران را در زمان برگزاري انتخابات انجمن اوليا و مربيان مدرسه و نيز تشكيل جلسات عمومي انجمن در طي سال، به مدت۸ساعت قانون مند نموده و جزء زمان كار آنها به حساب آورد.
بازنگري در قوانين و مقررات موجود در زمينه ي ارتباط اوليا با مدارس و تدوين قوانين مرتبط با موضوع، در سطحيبالاتر از آموزش و پرورش، از جمله در هيأ ت محترم دولت يا مجلس محترم شوراي اسلامي و با توجه به نياز ها و الزامات فراروي جامعه صورت پذیرد.
هدايت قانون مندمديران آموزش و پرورش از جمله مديرا ن مدارس در جهت جلب مشاركت هاي اوليا و ارزيابي از عملكردمدیران بعمل آید.
پخش برنامه هاي مناسب از طريق رسانه هاي ارتباط جمعي، به ويژه تلويزيون، براي تبيين مزاياي مشاركت اوليا در امور مدرسه صورت پذیرد.
افزايش منابع و امكانات انجمن اوليا و مربيان براي اجراي برنامه هاي مرتبط با جذب مشاركت هاي اوليا بعمل آید.
پيشنهادات
استفاده از مهارت ها و توانايي هاي اوليا به شکل عملی
راه اندازي نشريه يا گاهنامه ي انجمن مدرسه براي ارتباط بيشتر با اولياي دانش آموزان
بر پايي روز مشاركت در مدرسه
آشنا نمودن والدين با وظايف رفتاري شان براي انجام مشاركت هاي لازم در امر تعليم و تربيت فرزندانشان از طريق آموزش خانواده
نهادينه كردن اقدامات خيرين در برنامه ريزي هاي آموزشي و پرورشي
سازماندهي خودياري اوليا در آموزش و پرورش
آگاه نمودن والدين از چگونگي مشاركت آنان در امر آموزش و پرورش به منظور فعال نمودن مشاركت آنان
اطمينان دادن به والدين دانش آموزان مبني بر اينكه ارايه مشاركت آنها مستمر و جدي است
استفاده از مهارت ها و تخصص والدين براي انجام خدمات مورد نياز مدرسه
ايجاد آمادگي براي مشاركت فكري اوليا در زمينه رفتار مناسب و هم سو با تربیت مدرسه
تدوين قانون انجمن هاي اوليا و مربيان براي جذب مشاركت هاي اوليا و تحقق آموزش و پرورش مطلوب
آموزش همگاني در زمينه هدف هاي قانون در تمامي سطوح جامعه و تعيين نقش احاد ملت در اجراي صحيح قانون
تا آخر لیست را ببینید . هر آنچه اقدام پژوهی می خواهید در این صفحه برای همه پست های مدرسه موجود است :
(لیست زیر شامل بیشتر از 370 عدد اقدام پژوهی می باشد هر کدام از انها را می توانید قبل خرید بصورت پی دی اف و کامل مشاهده کنید و بعد فایل ورد وقابل ویرایش را با قیمت های مناسب خرید کنید )
نکته : لیست براساس پست در مدرسه مرتب شده است .برای راحتی کار می توانید از فهرست زیر ، هر پست مدرسه که داریدروی لیست آن پست مدرسه ،کلیک نمائید تاسریعتربه اقدام پژوهی های مورد نظر برسید و یا اینکه تاپائین صفحه اقدام پژوهی ها را تک تک نگاه کنید :
برای حمایت از سایت ما و ایجاد انگیزه برای سایت ما برای گذاشتن بیشتر تحقیقات و جواب سوالات کتاب ها بصورت رایگان برای شما ، بر روی لینک های زیر هر چند بار خواستید (بعد خواندن مطلب یا قبل از آن ) کلیک کنید :
سامانه خرید و امن این
سایت از همهلحاظ مطمئن می باشد . یکی از
مزیت های این سایت دیدن بیشتر فایل های پی دی اف قبل از خرید می باشد که شما می
توانید در صورت پسندیدن فایل را خریداری نمائید .تمامی فایل ها بعد از خرید مستقیما دانلود می شوند و همچنین به ایمیل شما نیز فرستاده می شود . و شما با هرکارت
بانکی که رمز دوم داشته باشید می توانید از سامانه بانک سامان یا ملت خرید نمائید . و بازهم
اگر بعد از خرید موفق به هردلیلی نتوانستیدفایل را دریافت کنید نام فایل را به شماره همراه 09159886819 در تلگرام ، شاد ، ایتا و یا واتساپ ارسال نمائید، در سریعترین زمان فایل برای شما فرستاده می شود .
آدرس خراسان شمالی - اسفراین - سایت علمی و پژوهشی آسمان -کافی نت آسمان - هدف از راه اندازی این سایت ارائه خدمات مناسب علمی و پژوهشی و با قیمت های مناسب به فرهنگیان و دانشجویان و دانش آموزان گرامی می باشد .این سایت دارای بیشتر از 12000 تحقیق رایگان نیز می باشد .که براحتی مورد استفاده قرار می گیرد .پشتیبانی سایت : 09159886819-09338737025 - صارمی
سایت علمی و پژوهشی آسمان , اقدام پژوهی, گزارش تخصصی درس پژوهی , تحقیق تجربیات دبیران , پروژه آماری و spss , طرح درس
مطالب پربازديد
متن شعار برای تبلیغات شورای دانش اموزی تحقیق درباره اهن زنگ نزن انشا در مورد 22 بهمن