پروژه و تحقیق رایگان - 101

راهنمای سایت

سایت اقدام پژوهی -  گزارش تخصصی و فایل های مورد نیاز فرهنگیان

1 -با اطمینان خرید کنید ، پشتیبان سایت همیشه در خدمت شما می باشد .فایل ها بعد از خرید بصورت ورد و قابل ویرایش به دست شما خواهد رسید. پشتیبانی : بااسمس و واتساپ: 09159886819  -  صارمی

2- شما با هر کارت بانکی عضو شتاب (همه کارت های عضو شتاب ) و داشتن رمز دوم کارت خود و cvv2  و تاریخ انقاضاکارت ، می توانید بصورت آنلاین از سامانه پرداخت بانکی  (که کاملا مطمئن و محافظت شده می باشد ) خرید نمائید .

3 - درهنگام خرید اگر ایمیل ندارید ، در قسمت ایمیل ، ایمیل http://up.asemankafinet.ir/view/2488784/email.png  را بنویسید.

http://up.asemankafinet.ir/view/2518890/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%20%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF%20%D8%A2%D9%86%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86.jpghttp://up.asemankafinet.ir/view/2518891/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%20%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF%20%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%20%D8%A8%D9%87%20%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA.jpg

لیست گزارش تخصصی   لیست اقدام پژوهی     لیست کلیه طرح درس ها

پشتیبانی سایت

در صورت هر گونه مشکل در دریافت فایل بعد از خرید به شماره 09159886819 در شاد ، تلگرام و یا نرم افزار ایتا  پیام بدهید
آیدی ما در نرم افزار شاد : @asemankafinet

تحقیق درباره نیروگاه آبی

بازديد: 999

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :

نیروگاه ابی

تهیه و تنظیم :

 

 

 

فهرست مطالب

چکیده3

نکات کلیدی :3

مقدمه. 4

معیارهای انتخاب محل نیروگاه5

اجزای نیروگاه آبی.. 5

طبقه بندی نیروگاه های آبی.. 7

نیروگاه های آبی به دو روش طبقه بندی می شوند:7

روش اول. 7

1. نیروگاه های آبی بدون نیاز به حوضچه. 7

2. نیروگاه های آبی همراه با حوضچه پشت سد. 7

3. نیروگاه های پیک بار8

2.روش دوم. 8

1. نیروگاه آبی با ارتفاع زیاد High Head. 8

2.نیروگاه آبی با ارتفاع متوسط  Medium Head. 9

3.نیروگاه آبی با ارتفاع کم Low Head. 10

مزایای نیروگاه های آبی.. 11

معایب نیروگاه های آبی.. 12

نیروگاه های آبی در ایران. 12

بحث و بررسی و نتیجه گیری.. 13

منابع :15

 

چکیده

نیروی برق‌آبی (به انگلیسی: Hydroelectricity) یا هیدروالکتریسیته اصطلاحی است که به انرژی الکتریکی تولیدی از نیروی آب اطلاق می‌شود. در سال ۲۰۰۳هیدروالکتریسیته نزدیک به ۷۱۵۰۰۰مگاوات یا ۱۹٪ (۱۶٪از کل انرژی الکتریکی تولیدی جهان را پوشش می‌داده که این نسبت به سرعت در حال گسترش است. نیروی برق‌آبی همچنین ۶۳٪از انرژی الکتریکی تولیدی از منابع تجدیدپذیر را شامل می‌شود. درسال میلادی ۲۰۱۰کل انرژی الکتریکی از منابع تجدیدپذیر ۳٫۴۲۷٬۰۰۰مگاوات بوده است. پیش بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۵سالیانه به طور متوسط ۳٫۱درصد به تولید انرژی الکتریکی از منابع تجدیدپذیر افزوده شود.

نکات کلیدی :

نیروگاه ابی کاربرد مزایا و معایب

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 مقدمه

 نیرو گاه های آبی انرِژی ذخیره شده آب در ارتفاع بالا را با استفاده از توربین های آبی به انرژی الکتریکی تبدیل می کنند. در این نیروگاه ها ابتدا انرژی پتانسیل به انرزی جنبشی و سپس انرزی جنبشی به انرژی الکتریکی تبدیل می شود.

نیروگاه آبی (Hydropower) نیاز به سوخت ندارند و به لحاظ حفظ محیط زیست و ذخایر آبی، یاری رسان هستند. در کنار آن، تجربه نشان داده است که پرداختن به تبعات صنعت سدسازی می تواند منافع دراز مدت کشور را تامین کنددرتضمین کند. نیروگاه های برق آبی در کنترل فرکانس شبکه نقش مؤثری دارند، با توجه به معضل تغییر فرکانس در شبکه کشور، وجود این نیروگاه ها در کنترل فرکانس مفید است.—نیروگاه های برق آبی، انرژی مورد نیاز خود را برای تولید برق از جریان آب رودخانه ها یا کانال های انتقال آب تأمین می کنند. حدود ۲۶هزار مگاوات ظرفیت تولید برق آبی در ایران وجود دارد که بخش عمده آن از حوزه رودهای کارون، کرخه و دز تأمین می شود.در نیروگاه ها ی برق آبی جریان آب و یا انرژی پتانسیل آب پشت سدها و آب بند هامی باشد . نیروگاه های جریان رودخانه ای و نیروگاه برق وآب از این نوع نیروگاه ها هستند . از انرژی موجود در جریان آب رودخانه ها می توان در چرخاندن پره های یک توربین آبی برای تولید انرژی مکانیکی (و پس از آن تولید انرژی الکتریکی توسط ژنراتورها ) بهره جست.همچنین با ایجاد سدها وذخیره سازی آب رودخانه ها در پشت این سدها می توان از انرژی پتانسیل نهفته در آب پشت سد (برای به چرخش در آوردن توربین ها) نیز استفاه نمود.در سیستم تولید برق میتوان برای تامین بار پیک متوسط و پایه و یا ترکیبی از بارها از نیروی آب استفاده کرد، که این عملیات تناوبی را می توان با افزودن آب به سیستم انجام داد. به منظور به حد اقل رساندن هزینه بهره برداری از سیستم بهترین زمان برای استفاده از نیروگاه آبی زمان پیک بار است.  با مقایسه انجام شده در ایالت متحده در سال1982 دیده شده که اگر از نیروگاه آب در زمان پیک استفاده کنیم حدود1100000دلار صرفه جویی خواهیم داشت.(البته در این مقایسه فقط هزینه بهره برداری درنظرگرفته شده است)

معیارهای انتخاب محل نیروگاه

1.موجود بودن مقادیر عظیم انرژی آبی.

2.انتخاب محل مناسب برای ساخت سد (وجود کوه های بلند و مقاوم در دو طرف آن)

3.استحكام قوی فونداسیون محل سد همراه با صرف حداقل هزینه.

4.سطح آب نبایستی از حداقل مقدار مورد نیاز پائین تر بیاید.

5.محل مورد نظر از لحاظ دستیابی بایستی سهل الوصول باشد.

6.جریان آب در پریودهای مختلف مناسب باشد.

7.منابع محلی شن و ماسه و مصالح ساختمانی در دسترس باشد.

اجزای نیروگاه آبی

 برای آنکه بتوان از آب برق گرفت سه جزاصلی باید تامین شوند :

1. فشار یا ارتفاع آب 2. یک مجرا برای انتقال آب 3. نیروگاه

که برای در اختیارداشتن این سه جزبخش های زیر مورد نیاز است.

1. سد:  دوعمل اصلی انجام می دهند:

الف)تامین ارتفاع برای چرخاندن توربین

ب) تامین مخزنی که یک الگوی مصرف روزانه یا فصلی را پاسخگو باشد.

نیروگاه ها را می توان برای سدهای ساخته شده و یا در حال ساخت طراحی کرد، که در این صورت باید دقت شود تا مشکلی برای پایداری سد پیش نیاید.

. مخزن:  فضای پشت سد را مخزن می گویند و ظرفیت مخزن حجم آبی است که پشت آن جمع شده ، که شامل دو بخش زنده و مرده است.

—بخش زنده: بخشی است که قابل دسترسی برای رفع نیاز هاست.

 بخش مرده: بخشی است که قابل دسترسی نمی باشد و شامل رسوبات می شود.

نیروگاهای دائمی مخزن ندارند.

3. آبگیر:  سازه ی آبگیر آب را مستقیما از مخزن گرفته و به لوله های تحت فشارهدایت می کنند و از شیرها برای کنترل جریان آب به سمت توربین استفاده می شود.

آشغال گیرهایی برای جلوگیری ازورود مواد خارجی به مجرای آن نصب می شود.— اگر نیروگاه کنار سد ساخته شود آبگیرآن بخشی از سد است اما وقتی نیروگاه کنار سد نیست باید یک آبگیرمستقل برای آنساخته شود.

4. لوله های تحت فشار : —این مجرا آب را از آبگیر گرفته و به سمت توربین منتقل می کند. وقتی نیروگاه بخشی از سد باشد این مجرا یک مسیر ساده از میان سد می باشد و در جایی که نیروگاه از سد فاصله داشته باشد یک لوله  یا تونل مورد نیاز است.

—5. مخزن تعادل: مخازن تعادل در آبگذر ها بدین منظور قرار داده می شود تا اثرات ضربه قوچ راکاهش دهد. اثرضربه قوچ به صورت موج هایی در لوله تحت فشار بین مخزن و توربین می باشد.

مخازن تعادل اغلب در طرح هایی بافشار آبی متوسط و زیاد ضروری است. بخصوص در جاه هایی که فاصله نیروگاه ومخزن زیاد باشد.

 

 6. موتورخانه :— ازتوربین ها و واحدهای تولید نیرو و وسایل کنترل و وسایل جانبی و گاهی ساختمان ها و محوطه سرویس محافظت می کند.

 طبقه بندی نیروگاه های آبی

تمام نیروگاه های آبی نیاز به سد دارند. سد مقادیر زیادی آب پشت خود ذخیره می کندحوضچه سد معمولا آب پشت خود را برای پریود هفته ای نگهداری می کنند. مراحل تولید برق در مسیر جریان آب صورت می گیرد و در نهایت در پائین سد

تولید برق می شود.

نیروگاه های آبی به دو روش طبقه بندی می شوند:

روش اول

1. نیروگاه های آبی بدون نیاز به حوضچه

در این حالت جریان آب با فشار متناسب به سمت توربین هدایت می شود. بنابراین هیچ نوع کنترلی روی مسیر جریان آب وجود نداردقدرت خروجی چنین توربین هایی در فصول پرآب زیاد است. بخاطر عدم اطمینان و کنترل مناسب بر روی چنین نیروگاه هائی کمتر از آن ها استفاده می شود.

2. نیروگاه های آبی همراه با حوضچه پشت سد

در این حالت میزان جریان تنظیم شده ای از آب وارد توربین می شود. در این صورت قدرت خروجی چنین نیروگاه هائی در سال نوسان کمتری دارد(Low Fluctuation).

3. نیروگاه های پیک بار

این نیروگاه ها معمولا بصورت طراحی ذخیره پمپی هستند. آب در ارتفاع پائین توسط پمپ به محل ذخیره آن در ارتفاع بالا پمپ شده و در هنگام فرستادن آب به سمت توربین جاری می شود. موتور(برای پمپ) و ژنراتور (برای تولید انرژی از توربین) هر دو به یک محور متصل اند.

 2.روش دوم

1. نیروگاه آبی با ارتفاع زیاد High Head 

هر گاه سدی با ارتفاع زیاد در دسترس باشد با جمع آوری آب در پشت سر می توان آن را از طریق تونل به اتاق شیر هدایت کرد و سپس از طریق لوله آن را به اتاق تولید برق فرستاد، این لوله ها در مسیر طولانی بوده وحجم زیادی از آب را انتقال می دهند.

 

 

تانک ضربه ای محفظه ای روباز است و در ابتدای لوله قرار دارد. در هنگامی که آب زیاد است پره های ثابت توربین فرمان بسته شدن را دریافت کنند تا فشار سنگین آب باعث صدمه رسیدن به پره ها نشود.

 

 

2.نیروگاه آبی با ارتفاع متوسط  Medium Head

در این حالت جریان آب برای استفاده در اتاق برق از طریق مسیر باز عبور می کند. توربین مورد استفاده در این حالت  از نوع فرانسیس Francis می باشد.

 

 

 

3.نیروگاه آبی با ارتفاع کم Low Head

در این حالت جریان مۆثری از رودخانه به سمت توربین ها و اتاق تولید برق هدایت می شود. در این نیروگاه 2 تا 3 توربین نوع Kaplan استفاده می شود.

 

 

 

تنها عیب این تاسیسات کم بودن سطح و جریان ورودی به توربین است، برای از بین بردن این عیب یک جریان اضافی و موجی از آب ایجاد می شود.

 

 

 

مزایای نیروگاه های آبی

1. ساختمان آن ساده و مقاوم بوده و نیاز به نگهداری کمتری دارد.

2. با وجود متغییر بودن مفدار آب، پاسخ مناسبی می دهد.

3. برای ساخت آن نیاز به متخصصین زیادی است اما در نگهداری آن تعداد بسیار کمی لازم است.

4. سوختی لازم ندارد.

5. راندمان آن با گذشت زمان کاهش نمی یابد.

6. آلودگی محیطی ندارد.

7. از آب می توان پس از راه انداختن توربین در مصارف دیگر استفاده کرد.

معایب نیروگاه های آبی

1. هزینه ساختمان و نیروگاه آن بالا است.

2. هزینه خطوط انتقال در آن زیاد است.

3.در فصول خشک مدت خروجی آن تحت تاثیر قرار می گیرد.

4.باعث تغییرات زیادی در تبدیلات اکولوژی سیستم در ایجاد دریاچه مصنوعی پشت سد می شود.

نیروگاه های آبی در ایران

 

 

 

 

 پر ظرفیت ترین نیروگاه های آبی ایران

   نام    

   مکان   

  ظرفیت (MW)

 تاریخ شروع به کار

   سد کارون –3 

 خوزستان    

 2280   

  2005    

  سد شهید عباسپور 

 خوزستان    

 2000   

  1976    

  سد مسجد سلیمان 

 مسجد سلیمان    

 2000   

  2002    

  سد دز 

 خوزستان   

 520   

  1963    

  سد کارون -4 

 چهارمحال بختیاری   

 1000   

  2010     

 

نیروگاه های آبی در حال ساخت

   نام      

   مکان   

 ظرفیت (MW)

  تاریخ شروع به کار

  سد بختیاری  

  لرستان

  1500  

  2016  

  سد رودبار لرستان 

  لرستان

  450  

  2012  

  سد گتوند علیا  

  خوزستان

 2500  

  2015  

  سد خرسان– 3 

  چهارمحال بختیاری

  315  

  2014  

  سد گتوند سفلا 

  خوزستان

 1000  

   2012  

  سد دره تخت-1 

در حال بررسی

  680  

 

  سد دره تخت-2 

در حال بررسی

  900  

 

  سد میکرو 

در حال بررسی

 227  

 

  سد سررود 

در حال بررسی

  65  

 

  سد تاریک 

در حال بررسی

  2.8   

 

  سد تنظیمی زاینده رود

  اصفهان 

  8.5  

 

 

بحث و بررسی و نتیجه گیری

امروزه نیروگاه‌های حرارتی و آبی بیشترین سهم را در تولید برق جهان دارند. هر چند مشکلات و محدودیت‌های تولید برق در نیروگاه‌های حرارتی (با سوخت فسیلی یا هسته‌ای) و به لحاظ مسائل تکنولوژیک، رعایت ضوابط و معیارهای زیست‌محیطی، محدودیت منابع و...، موجب شده است که در حال حاضر گرایش عمومی تولید برق در جهان، بیشتر متوجه احداث نیروگاه‌های برق آبی شود. این در حالی است که به دلیل بسیاری از مشکلات، احداث نیروگاه‌های حرارتی امروز از توجیه کافی برخوردار نیست و البته این نیروگاه‌های هسته‌ای هستند که می‌روند یکه‌تاز عرصه تولید برق در جهان شوند. بر اساس اطلاعات موجود، در سال‌های ۱۹۸۵تا ۱۹۹۶، رشد مصرف منابع انرژی در جهان برای انرژی هسته‌ای ۵۶درصد، گاز طبیعی ۴/۲۶درصد، برق آبی ۴/۲۵درصد، نفت ۱/۱۵درصد و زغال سنگ ۳/۵درصد بوده است. هر چند تولید برق از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای رویکردی ایده‌آل است اما در نهایت این نیروگاه‌های برق آبی هستند که به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تامین انرژی در جهان مورد توجه جدی قرار گرفته و برای آن سرمایه‌گذاری می‌شود.

 

تولید برق در نیروگاه‌های برق آبی از مزایایی برخوردار است که شاید بتوان گفت همین مزایا موجب شده است تا این روش تولید از مزیت نسبی برخوردار بوده و در جهان به ویژه در کشورهایی که از منابع آب نسبتا قابل توجهی برخوردارند مورد استقبال قرار گیرد. عمر مفید این نیروگاه‌ها بیش از ۵۰سال می‌باشد و تا ۱۰۰سال هم می‌رسد و در مقایسه با عمر نیروگاه‌های بخاری (حدود ۲۵تا ۳۰سال) بسیار زیاد است.

از آنجا که برای تولید انرژی چرخشی توربین، نیازی به سوخت نیست بنابراین هزینه عملکرد نیروگاه بسیار کم است. به علاوه با توجه به عدم نیاز به سوخت، به مخزن‌های ذخیره سوخت هم نیازی نیست. این در حالی است که ضمن پایداری بالای این نیروگاه‌ها هزینه نگهداری آنها نیز در مقایسه با نیروگاه‌های حرارتی پایین است. در عین حال که بازده نیروگاه در گذر زمان تغییر نمی‌کند. البته در کنار مزایای این دست از نیروگاه‌ها نباید از معایب آنها چشم پوشید. به‌رغم آنکه هزینه نگهداری این نیروگاه‌ها پایین است اما با توجه به اینکه برای نصب نیروگاه‌های برق آبی نیاز به احداث سد می‌باشد در نتیجه، هزینه ثابت این نیروگاه‌ها بسیار زیاد است؛ زیرا برای ساختن سد، ابتدا باید مسیر آب منحرف شده، سپس سد مناسب ایجاد شود که هزینه عمرانی این سدها بسیار زیاد است. با توجه به اینکه تولید این نیروگاه‌ها بستگی به میزان آب پشت سد دارد، در نتیجه در سال‌های کم‌آبی، تولید این نیروگاه‌ها با مشکل همراه خواهد بود. به خصوص در کشور ما که در منطقه خشک واقع است و در عین حال منابع آب سدها غالبا به صورت سیلابی تامین می‌شود و نه یخچالی، نیروگاه‌های برق آبی می‌توانند با مشکلات جدی در زمان‌های کمبود آب و خشکسالی مواجه باشند. از آنجا که مدت‌زمان ساخت سد و نیروگاه‌های آبی در مقایسه با دیگر نیروگاه‌ها بسیار زیاد است برای برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت انرژی، مناسب نیست و می‌تواند به عنوان روشی که در برنامه‌ریزی‌های بلندمدت مفید فایده است، کاربری داشته باشد.

تولید انرژی در نیروگاه‌های برق آبی، بدون احداث سد روی رودخانه‌ها غیرممکن است. در ایران نیز در یک بازه زمانی نسبتا طولانی در سال‌های پس از جنگ و دوران سازندگی احداث نیروگاه‌های برق آبی در دستور کار قرار گرفته است. ظرفیت بالقوه و عملی تولید انرژی برق آبی در ایران، ۵۰میلیارد کیلووات ساعت در سال است که می‌تواند ۶۰درصد برق مورد نیاز فعلی کشور را تامین کند. بر اساس مطالعات انجام شده، حوضه آبریز کارون با ۳۰میلیارد کیلووات ساعت در سال، حوضه آبریز دز با ۹میلیارد کیلووات ساعت در سال و حوضه آبریز کرخه با شش میلیارد کیلو وات ساعت در سال، بیشترین امکانات تولید برق آبی را دارا می‌باشند و پنج میلیارد کیلووات ساعت باقیمانده آن مربوط به سایر حوضه‌هاست.

منابع :

www.sid.ir

http://www.aftabir.com

http://www.scipost.ir

https://fa.wikipedia.org

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 15 تیر 1396 ساعت: 19:21 منتشر شده است
برچسب ها : ,
نظرات(0)

آموزش در زمان هخامنشیان

بازديد: 643

 

 

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :

آموزش در زمان هخامنشیان

درس :

استاد گرامی :

دانشجو :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

مقدمه:3

تعلیم وتربیت در دوره هخامنشیان. 4

ب: کوروش فرمانروای خوب و مربی ناشایست.. 9

ج: سنین و مراحل مختلف  تربیت.. 10

د: ورزش و اخلاق در عصر پارسیان. 11

ه : قوانین پارسیان در قلمرو تعلیم وتربیت.. 11

و : رازنگه داری کلید مسئولیت.. 12

در روزگار هخامنشی مردم ایران بر پنج طبقه به شرح زیر تقسیم می شدند. 13

. سازمان آموزش و پرورش در زمان هخامنشیان. 13

. آموزش و پرورش طبقاتی در دوره‌‌ی هخامنشیان. 14

اهداف آموزش وپرورش در دوره هخامنشیان. 14

اهداف مربیان در دوره هخامنشیان. 15

زمان وطول مدت آموزش وپرورش در دوره هخامنشیان. 15

.آموزش شاهزادگان. 15

آموزش دختران. 16

اقوام بدوی.. 17

نتیجه. 17

منبع:18

 

مقدمه:

 پیشینه  درخشان تمدن ایران گویای وجود تشکیلات آموزشی درجوامع ایران باستان است که به کمک آن می توانستند به فرزندان خودعلوم وفنون را آموزش دهند. از آن جا که هر گونه تغییر وتحول سیاسی و نظامی تاثیراتی را درآموزش و پرورش به جا می گذارد، لذا تحولات سیاسی، نظامی و فرهنگی گسترده ای که درطول تاریخ باستان روی داده  است ، طبعا بر نظام آمزش و پرورش تاثیراتی داشته است.

پژوهشگران، ایران باستان را ازعلاقه مندترین مدم دنیای کهن به قانون و رعایت آن می دانند. قوانین درکوچکترین نهاد اجتماعی یعنی خانواده به اجرا در می آمده و برای هر یک از افراد خانواده تکلیفی معین می کرده و همه  ملزم به اجرای  آن بوده اند.

" آدلف راپ"  ایران شناس معروف می نویسد: " آن چه در تاریخ ایران باستان بیش از هرچیز جلب توجه می کندو روح معنوی  ایرانیان را درزندگی اجتماعی آنان مجسم می کند، شیوه ی تعلیم وتربیت ((training and upbringingآنان بوده است.این تعلیم وتربیت از بدو تولد درروحیه ی جوانان ایرانی منشا احساسات و عواطف سودمند و نیکی شده،آنان را درهرکار به مسیر راستی و ترقی راهنمایی می کرده است. به گونه ای تحسین برانگیزقوای جسمی و روحی آنان را آماده کارو پذیرش سختی ها ساخته  که در سایه ی آن ایرانیان پیوسته می توانستند جامعه ی صحیح و سالمی داشته باشند و فرزندان ایران نیز به این ترتیب آماده بودند تا خدمات شایان توجه و وظایف اصیل خود را نسبت به ملت و میهن عزیز خویش ارائه دهند..."

 در دوره هخامنشیان، تعلیم و تربیت در خانواده، آتشکده و آموزشگاه درباری صورت میگرفت گرفت و دوران تحصیل از سنین ۵تا ۷ سالگی آغاز می شد. در چنین سنی کودک مرحله اول آموزش را در محیط خانواده(Family environment) پشت سر می گذاشت و برای ورود به مدرسه(School )و دوره های آموزش همگانی(Public Education )آماده می شد.

برای زمان تحصیل و طول مدت آموزش در ایران قدیم می توان سه مرحله متفاوت قایل شد که به نسبت رشد قوای جسمانی، ذهنی، روحیات و خصایص ملی، اهداف و نیازهای اجتماعیsocial) (متغیر بوده است 
 مرحله اول، یعنی آموزش خانوادگی که طی آن مهمترین و اساسی ترین شالوده تربیت و آموزش ایجاد می شد و مادر وظیفه سنگینی به عهده داشت.

مرحله دوم، آموزش عمومی بود که از ۷سالگی آغاز و تا ۱۴و۱۵سالگی ادامه می یافت.

مرحله سوم، آموزش اختصاصی بود که با بلوغ و رشد هیجانات در فرد مصادف بود. در این مرحله، استعدادها شناسایی و با توجه به استعداد فرد رشته های تخصصی به او آموزش داده می شد.

در روزگار زرتشت و هخامنشیان تا اواخر دوره ساسانیان، ، یعنی روحانیون زرتشتی)موبد)، وظیفه تعلیم و تربیت را بر عهده داشتند و کلیه آموزشگاه ها بر مبنای اصول و تعالیم زرتشت اداره می شد.

دانش آموزان به سه گروه تقسیم می شدند :

۱)دانش آموزان خاص : که شامل شاهزادگان و بزرگزادگان بودند و به آنان علوم سیاسی، جنگی و کشور داری آموخته می شد.

۲)دانش آموزان حرفه ای : که شامل فرزندان مغان، هیربدان، موبدان(روحانیان زرتشتی)، پیشه وران، اصناف و صنعتگران بودند که شغل، فن و حرفه پدر را به آنان می آموختند.

۳)دانش آموزان عمومی : که فرزندان معلمان ، کارمندان درباری و بازرگانان را شامل می شدند و به آنان امور فرهنگی و اداری و اقتصادی آموزش داده می شد.

        دانش آموزان به دو دسته پسران و دختران تقسیم می شدند. دختران معمولاً مطالب نظری، هنری و خانه داری می آموختند، ولی غالباً سوارکاری، تیراندازی و چوگان به آنان آموخته می شد. در دوره هخامنشیان به دستور داریوش دانشگاه هایی برای آموزش علوم مختلف تاسیس شد. این دانشگاه ها، مراکز دینی زرتشتی و سایر ادیان را نیز در بر می گرفتند. مرکز علمی " بیت اردشیر" که ریاست آن به عهده مغ های ایرانی از طرفداران مذهب نسطوری (ترسایی) بود، از جمله آنهاست. با وجود این، دانشگاه به معنی واقعی خود از گندی شاپور آغاز شد که جلوتر به آن خواهیم پرداخت.

تعلیم وتربیت در دوره هخامنشیان

برای مطالعه درباره آموزش و پرورش در ایران باستان در درجه اول روایات و گزارشهای مورخان یونانی،اسناد مصریان و بابلیان سودمند به نظر می رسد.چون از خود شاهان هخامنشی سند و اسنادی از این دست باقی نمانده و از خلال کتیبه ها نیز در زمینه این موضوع چیزی عاید پژوهشگران نمی شود،لذا باتوجه به اصول کلی متدوال در نزد آریایی ها و اقوام و ملل آریایی می توان تصویر متعارفی از نظام تعلیم و تربیت در ایران عصر هخامنشی دست یافت.کتیبه ها و الواح عصر هخامنشی و آثار باستانی مانند کاخ ها و سایر بناها طبعا راه گشا در این زمینه هستند،ولی به نحوی که در شیوه های پژوهشی علمی متداول است،پاسخگو نیستند.سابقه بس کهن تمدن ایران بیانگر حاکمیت تشکیلات آموزشی بر جوامع ایران قدیم بوده است که به کمک آن می توان فرزندان خود را به فراگرفتن علوم و فنون وادار نمایند.تحولات سیاسی،نظامی و فرهنگی گسترده ای که در طول تاریخ ایران باستان روی داده است،طبعا بر نظام آموزش و پرورش تاثیر داشته و تغییرات قابل ملاحظه ای را در سازمانهای علمی و تربیتی ایران باستان موجب شده است.

پژوهشگران، ایرانیان باستان را از علاقه مند ترین مردم جهان قدیم به قانون و رعایت آن می دانند.قوانین در کوچکترین بنیادهای اجتماعی ((socialایران باستان به اجرا در می آمده است.

نظام خانواده در عهد قدیم ایران آنگونه که از خلال منابع تاریخی(epochal (و فرهنگی(( cultural ایرانیان استنباط می  شود،خود تابع ضوابط و قوانین بسیار محکم و قاطعی بوده است که برای فرد فرد افراد خانواده تکلیفی معین کرده و همه ملزم به اجرای آن بوده اند.

آدلف راپ (  ( Adolph Rapایران شناس معروف در این باره می گوید:"آنچه در تاریخ ایران پیش از هر چیز جلب توجه می کند و روح معنوی ایرانیان را در زندگی اجتماعی آنان مجسم می کند،شیوه تعلیم و تربیت آنان بوده است-این تعلیم و تربیت از بدو طفولیت در روحیه جوانان ایرانی منشا احساسات و عواطف سودمند و نیکی شده،آنان را در هر کار به مسیر راستی و ترقی راهنمایی می کرده است و به گونه ای تحسین برانگیز قوای جسمانی(Physical) و روحی (Mental )آنان را آماده کار و پذیرش  سختی ها ساخته که در سایه آن ایرانیان پیوسته می توانستند جامعه صحیح و سالمی داشته باشند.

خوی سلحشوری و دشمن ستیزی ایرانیان نمونه بارزی از بازدهی این چنین شیوه ای در امر آموزش و پرورش ایرانیان بوده است.تاثیر گذاری شیوه های تربیتی اقوام و ملل دیگر بر ایرانیان قابل انکار نیست،ولی ویژگیهای نظام تربیتی ایرانیان پیوسته خدشه ناپذیر مانده است.بی تردید ملاک پژوهش(research) درباره نظام آموزش و پرورش در هر تمدنی (Civilization )، اطلاعات درباره اوضاع جغرافیایی ، اقلیمی،اقتصادی و فرهنگی (( culturalآن تمدن و سرزمین است.از دیگر شرایط لازم برای انجام چنین پژوهشی داشتن آگاهی درستی درباره نظام حکومتی،سازمانهای اجتماعی و شیوه تولید در یک جامعه است.هرکدام از دو واژه مورد تعریفی"آموزش  و"پرورش"مفاهیم و قلمروگسترده ای در تاریخ علوم انسانی دارند.با بهره گیری از مطالبی در خلال منابع فرهنگی و اجتماعی ایران باستان مانند اندرز نامه ها،کارنامه هاومانند آن می توان به اهمیت این دو اصل مهم و شیوه ها و توصیه های اندیشمندان،آموزگاران در تحقق هدف آموزش و پرورش راحتر پی برد.آریایی ها در بدو ورودشان به ایران دو نشانه مشخص داشتند و درتاریخ تاکنون به نام آنها ثبت شده است یکی اسب و دیگری فلز. در نزد آریایی ها سوارکاری و تیراندازی بدیهی ترین هنری بود که آنان به فرزندان خود می آموختند.این ویژگی به مادها نیز به ارث رسید و به دنبال آنها به هخامنشیان و سایر سلسله های ایرانی پیش از اسلام.مادها از شیوه های جنگیدن و فنون رزمی سکایی نیز بهره وافری داشتند. یونانیان گزارش کرده اند که پارسیان(هخامنشیان) از آغاز سنین نوجوانی،نظم،بی باکی و شهامت را می آموختند و می اندوختند.

ایرانیان قدیم پیوسته از خدایانشان فرزندان سالم آرزو می کردند که هوشیار،وظیفه شناس، وطن پرست و راستین باشند.

گزنفون مورخ یونانی که در اثر خود به نام "کوروپدی"،"سیروپدی" درباره تعلیم و تربیت کوروش سخن گفته است،روایت می کندکه" کوروش بر اساس شیوه زندگی و اخلاق پارسیان پرورش یافته است.این شیوه به سود همه مردم پیش بینی شده بودند.در حالی که در بسیاری از سرزمینها،تربیت خیلی جدی تلقی نمیشد،پارسیان لحظه ای از تربیت فرزندانشان غفلت نمی کردند"

گزنفون بر این باور است که عادات و آداب و سنن و قوانین تربیتی پارسیان بسیار سخت گیرانه بوده و فرزندان را از همان اوان کودکی از ارتکاب اعمال خلاف بر حذر می داشتند.

پارسیان برای تربیت نوجوانان خود مکانی به نام"الوتیرا-Eleuthra " که از نظر لغوی به معنای "خانه اشراف،نجبا و آزادگان" است داشته و این مکان در جوار کاخ شاهی و نزدیک بناهای دولتی قرار دارد. "الویترا" به معنای "خانه آزاد" نیز آمده است.

افلاطونگفته است که تربیت کودکان مادی وپارسی،یا به سخن دیگر کودکان درباری،وظیفه دانایان و روشن اندیشان،معلمان دربار و بانوان درباری بود که ویژه این کار در نظر گرفته شده اند.  


هخامنشیان، در روش تدریس، به جنبه های علمی آموزش (
 Science Education) توجه زیادی داشتند و در موقع یاد دادن درس،  هرگاه لازم می شد، معلم می توانست شاگرد را تنبیه کند، اما سعی می شد که تنبیه متناسب با خطایی باشد که از شاگردسر زده است و شاگرد نیز باید معترف به گناه خود باشد و علت تنبیه خود را بداند که بار دیگر مرتکب آن نشود. تنبیه ها نیز جنبه آموزشی داشته است و حتی المقدور از تنتیه بدنی خودداری می کرده اند. در تنبیه بعضی منافع اجتماعی را ملحوظ می داشتند، مثلا کسی که بر حیوانات تعدی می کرد تنبیهش این بود که ده هزار حشره موذی در کشتزار را بکشد و گاه مجرمین را وادار می کردند که نسبت به خانواده ای که مرتکب جرم شده اند اگر بی سوادی در میان آن ها بود او را باسواد کنند. در دوره هخامنشی، پیرامون کاخ شاهی، آموزشگاه هایی برای تعلیم نوجوانان وجود داشته است و آموزگاران کارآزموده آنان را برای کارهای گوناگون دولتی مهیا می کردند. حکمت می نویسد : « اولین و ابتدایی ترین محل دانش آموزی به طور عام خانه بوده است و عهده دار آموزش وپرورش پدر و مادر بوده اند و به مرور پا به پای تشکیل اجتماع و تمرکز خانواده ها، مکان آموزش به خانه مربی انتقال یافت که می توان آن را از نخستین محل تدریس گروهی یا مکتب به حساب آورد. » با رواج دین زرتشت، آتشکده برای آموزش مورد استفاده قرار گرفت. در زمان هخامنشیان با توسعه صنایع حرفه های گوناگون و سازمان های اداری، نیاز مبرمی به نیروی انسانی متخصص و کارآمد به وجود آمد و تشکیلات مذهبی و آتشکده ها (محل عبادت روحانیون زرتشتی) پاسخگوی نیازها بود که سوای آموزش دینی (Religious Education ) برای سایر علوم، محل جداگانه  ای تاسیس کرد و این اولین گام برای مدارس رسمی  بود.

هدف اول برای این بود که روح خودکامی و خودخواهی خرد سالان به همگامی و همکاری با سایر اعضای ایرانی مبدل شود و کودکان با حقوق خود و حقوق دیگران آشنا شوند و به آن ها احترام بگذارند، آداب و آیین ملی (Regulations National Vadab )را  بشناسند و افتخارات قومی و نژادی را گرامی بدارند. چنانچه از بعضی مدارک استنباط می شود، ایرانیان دوره هخامنشی در هدف دوم در ضمن پرورش کودکان و نوجوانان، رعایت ویژگی های فرد را نیز کرده اند و نه تنها به پرورش این ویژگی پرداخته اند، بلکه علاوه بر آموزش رسمی و عمومی چیزهایی نیز می آموختند که اوقات بیکاری کودکان و نوجوانان را پرکند. منظور از هدف سوم این بوده است که بیشتر افراد خانواده های برجسته را برای خدمت های لشکری و کشوری آماده کنند و نوع و سبکی که به کار می بردند برای ثبات اجتماعی و بهتر کردن اوضاع بوده است. برای تربیت طبقات پایین از طرف دولت اقدامی نشده و صنعت و پیشه هر صنفی از طرف پدر به پسر و استاد به شاگرد آموخته می شد. سرپرستی و تربیت روحانیان نیز با خود آن ها بوده است. علی رضا حکمت در کتاب آموزش و پرورش ایُران باستان « صفحه 134 »به نقل از راوندی می نویسد : در ایران باستان هرکس برای کاری معین تربیت می شد و آموزش های لازم را در آن زمینه فرا می گرفت که این امر به ایجاد تخصص ها و پیدایش متخصص ( کمک می کرده است و همین رویه آموزش را، نیاکان، تا آخر دوره سامانیان همواره رعایت کرده اند.

 

هخامنشیان درروش تدریس به جنبه های علمی آموزش توجه زیادی داشتند.

دردوره ی هخامنشی پیرامون کاخ شاهی آموزشگاههایی برای تعلیم نوجوانان وجودداشته است وآموزگاران کارآزموده آنان رابرای کارهای گوناگون دولتی مهیا می کردند.آموزشگاه درباری مخصوص شاهزادگان وپسران نجبا واشراف واعیان بود درمیدانی قرار داشت که کاخهای سلطنتی وابنیه ی دولتی برپا وازبازاروجای دادوستددوربودتادروغ ودشنام وتزویری که درآنجارایج است مایه ی تباهی کودکان نشود.کتابهای درسی اوستاوشرحهای آن بودومواددرسی شامل مسائل دینی وطب وحقوق می شد.

پسران طبقات پایین اجتماع دردسر درس خواندن نداشتندوتنها سه چیزرامی آموختند:اسب سواری تیراندازی وراستگویی.

تعلیمات عالی تاسن   20 یا24  سالگی ادامه می یافت وبه بعضی ازفرزندان اشراف تعلیمات مخصوصی می دادندکه برای فرماندهی  استانهاوتصدی مشاغل دولتی مهیا شوندولی آنچه برای همه مشترک بودفراگرفتن فنون جنگ بود.

درزمان هخامنشیان باتوسعه ی صنایع حرفه های گوناگون وسازمانهای اداری نیازمبرمی به نیروی انسانی متخصص وکارآمدبه وجودآمدوتشکیلات مذهبی وآتشکده پاسخگوی نیازها نبودبنابراین سوای آموزش دینی برای سایرعلوم محل جداگانه ای تاسیس کردواین اولین گام برای مدارس رسمی بود.

درایران باستان پیش ازآموختن الفباخواندن ونوشتن که برای همه ی کودکان ازهردسته وطبقه یکسان نبوددرمراحل بالاتربرحسب موقعیت اجتماعی خانواده های دانش آموزان رشته ی درسی وروش آموزش متفاوت می شد.فرزندان وصاحبان حرفه ها ومشاغل تحت آموزش وتربیت مربوط به طبقه ی خانواده ی خود قرارمی گرفتند.هرطبقه غالبا متون وحرفه ی طبقه ی خود رامی آموخت وبرای همان علومی که درخانواده های آنهامتمرکزبودآماده می شد.

درزمان هخامنشیان روش تعلیم وتربیت عملی بوده است برای احرازمسئولیت های اجتماعی درامورکشوری ولشکری .

به طورکلی درتعلیم وتربیت دنیای قدیم دوطریقه متداول بوده است یکی اینکه حدودبرنامه ومدت تحصیل رامعین کنندواولیای کودک را درپرورش فرزندوانتخاب آموزگارودستورتحصیل وروش آموختن آزادبگذارند.طریقه ی دیگراینست که دولت درتمام عوامل تربیت دخالت کندوازروی نقشه وتعهدعقایدخاصی را به کودکان القاءوعادات معینی رادرآنان ایجادکند


حکمت در « ص 369 » کتابش به نقل از کتاب یونانی ها و بربرها اثر استرابون       می نویسد : تعلیم و تربیت خاندان شاهی جایگاه مخصوصی به نام جایگاه آزادی دارد و آن جایگاه در کنار کاخ شاهی و بناهای دور از اماکن عمومی بود، برای این که سرو صدای کارهای روزانه و هیاهو و آشوبی که از آن نتیجه می شود، مایه پریشان شدن نظم لازم برای تعلیم و تربیت نشود. این جایگاه به چهار قسمت تقسیم می شد: اول قسمت کودکان، دوم نوجوانان، سوم مردان و چهارم کسانی که سن شان از مرحله ای که بتوانند سلاح بردارند تجاوز کرده است. شاگردان روی هم رفته روزی هشت ساعت درس می خواندند و تا زمان ساسانیان وضع آموزشگاه ها با کم و بیش تغییر به همین منوال بوده است. در زمان هخامنشیان ، علاوه بر دانشکده ای که برای تحصیل علم طب در ساییس مصر توسط داریوش احداث شد، چند دانشکده و مدرسه عالی مهم نیز در شهرهای پورسیا، آذربایگان و بلخ وجود داشته است

 الف: الوترا مکا نی برای پرورش فرزندان

یونانیان گزارش کرده اند که هخامنشیان از آغاز سنین نوجوانی نظم ، شجاعت، شهامت  و بی باکی را می آموختند. پارسیان همیشه از"رب النوع"( Paste types )هایشان فرزندان سالمی آرزو می کردند که هوشیار، وظیفه شناس، وطن پرست و  راستین باشد. ایرانیان باستان لحظه ای از تربیت فرزندان دلبندشان غفلت نمی نمودند. آنان برای  تربیت نوجوانان خود مکانی به نام " الوترا " مهیا می کردند.

به روایت " گزنفون " الوترا جایی است که ورود بازرگانان و سوداگران و سایر شهروندانی - که مشاغل آن ها موجب سروصدا، بی نظمی  و سلب آرامش (Disclaimer peace) دیگران بوده- به آن ممنوع بوده است.

الوترا  به چهارقلمرو تقسیم می شود:

 بخشی برای تربیت کودکان ، بخشی برای تربیت نوجوانان ، بخش سوم برای تربیت افراد بالغ، آخرین بخش ویژه مردانی که نمی توانند سلاح به دست گیرند.

"استرابون" (Astrabvn) می گوید: الوترا را دوازده نفر اداره می کردند که روسای این مکان تربیتی بودند و صلاحیت و  شایستگی آن را داشتند که پارسیان فرزندان خود را برای تربیت به آنان بسپارند. به موجب مقررات تربیتی پارسیان، همه واجد شرایط و متعلقان به این چهار بخش اعم از مربیان و یا تربیت شوندگان، باید در زمان پیش بینی شده در آن جا حضور داشته باشند.

 

ب: کوروش فرمانروای خوب و مربی ناشایست

"افلاطون"( Plato) گوید: پارسی ها بسیارعلاقه مند و شایسته بوند که بیاموزند و بدانند. وی کوروش را فرمانروای خوب می  داند ، فرمانروایی که در پی آن بود ممالک پهناورش را عادلانه و نیک و مطابق قانون داره کند  ولی مربی خوب وشایسته ای نبود.

وی در این باره می گوید: "کوروش در آغاز نوجوانی یک سرباز بود ، از این رو مجبور بود که  نگهداری و تربیت فرزندانش را به شاهزادگان و بانوان دربار بسپارد. این بانوان ، فرزندان شاه را در ناز و نعمت فراوان نگهداری می کردند  و به آنان یاد می دادند و می باوراندند  که  اینان

 - براساس تقدیرآسمان- فرزندان جهان پادشاه هستند و آن چه را که  برای خوشبخت بودنشان  مورد نیاز است ، دارا هستند. "

ج: سنین و مراحل مختلف  تربیت 

در عهد اصیل باستان برای  تربیت شوندگان مرزسنی دقیقی پیش بینی شده بود به این ترتیب:

1.کودکان: از طفولیت تا  ده سالگی  2. نوجوانان: تا  پانزده سالگی  3. جوانان : تا بیست سالگی

به نقل از "استرابون" وقتی پارسیان به  بیست و پنج سالگی می رسیدند به  سلک  مردان در می آمدند و وقتی به مرز پنجاهمین سال از زندگی خود می رسیدند جزء پیرمردان به شمارمی آمدند.

نوجوانان باید پیش از طلوع آفتاب برخیزند. با  نوای یک شیپورآنان را ازخواب بیدار نمایند و سپس از آنان درسی را که پیش تر به آن ها آموخته ، بپرسند. شاگردان باید با صدای بلند سخن بگویند و پاسخ دهند و به آنان بیاموزند که درموقع گرما  وسرما و هنگام خطرخویشتن دارباشند

و همچنین به آنان بیاموزند چگونه برسختی، گرسنگی و ناملایمات وحوادث فائق آیند.آن ها  هر روز پس ازتعلیمات، نان و شیرینی و عسل را به عنوان غذا می خوردند.

جریان امر تربیت(The Education )در عصر هخامنشیان مراحل متعددی داشته است:

1) تربیت از تولد تا هفت سالگی برعهده مادرشان بوده است . البته اشراف فرزندان خود را به مربیان با تجربه و آکاه می سپردند تا این کودکان بدون تاثیرعاطفه و علاقه ی مادری ، با  مسئولیت و کسب شجاعت و شهامت  پرورش( training )یابند.

2) مرحله دوم که از هفت سالگی تا سن بلوغ یعنی پانزده یا شانزده سالگی است، برای زندگی آینده راهنمایی می شوند تا شرایط مسئولیت پذیری را پیدا نمایند.در صورت برآمدن از عهدهی این مسئولیت نیز این نوجوانان مورد تشویق و تقدیر قرار می گرفتند.

 

د: ورزش و اخلاق در عصر پارسیان

تربیت جسمانی و پرورش روح پیوسته به موازات یکدیگر پیش می رفت. این جوانان سوارکاری ، تیراندازی، کوهنوردی،  پرورش اسب، چوگان بازی ، کشتی ، درخت کاری  و صیقل دادن سلاح برای شکار و جنگ را می آموختند. از اعم مسائلی که در خلال تربیت به جوانان آموخته می شد تقویت روحیه عدالت خواهی بود. در تربیت جوانان عصر هخامنشی آشنایی با قوانین و شیوه اجرای آن در شئونات مختلف جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. به جوانان پارسی می آموختند که  سخن راست بر زبان آورند و پاکدامن و منزه باشند. پدران وظیفه داشتند برای فرزندان خود داستان های حماسی و سودمند تعریف کنند. به طور کلی پدران و مادران ایران باستان به فرزندان پسر خود سه چیز را ازعمده ی وظایف خود می شمردند: اسب سواری، تیر اندازی و راستگویی...

به نقل از "گزنفون"  کودکان پارسی را در دادگاه حاضر می کردند تا به جریان محاکمات خاطیان گوش داده و به مفهوم راستی و دروغ و کارهای نیک و بد  آگاه شده و ازهمان طفولیت به تدریج با داد و دادگستری و کارهای قضایی آشنا شوند. همچنین به آنان خواص گیاهان را می فهماندند تا به کار گیرند. می کوشیدند تا جوانان را از سوداگری و معاملات بازاری دور نگه دارند و از دروغ ، دشنام و فریب و تزویر که قبلا در میان بعضی سوداکران رایج بوده ، برحذر دارند. پارسیان دروغ و سوگند به دروغ را بزرگترین عامل گمراهی انسان می شمردند. ننگین ترین عیب نزد آنان دروغ و شرم آورترین چیزقرض و بده کاری بود زیرا بر این باور بودند که شخص مقروض ناگزیر به دروغ می شود. بر اساس متون بازمانده از عصر هخامنشیان مواد درسی برای تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان " علوم دینی ، طبابت ، آیین دادگری ، معامله ، آیین سخنوری و خواندن و نوشتن " گزارش شده است .

ه : قوانین پارسیان در قلمرو تعلیم وتربیت

قوانین پارسیان در قلمرو آموزش و پرورش(Territory Education) در راستای سربلندی  جوانان و جامعه(Society) وضع می شده  است . کودکان را از همان آغاز طفولیت ازعمل بد و شرم آور باز می داشتند و خطاهایشان را علیرغم  سن کم با کیفر پاسخ می دادند. فرزندان طبقات پایین جامعه درقلمرو آموزش و پرورش تنها اسب سواری و تیر اندازی و راستگویی را می آموختند .

فراگیری فنون رزمی و دفاعی برای همه یکسان و الزامی بود. به فرزندان بعضی نجباء آموزشه های ویژه ای می دادند تا  بتوانند بعدا  تصدی مقام  فرماندهی در ارتش و مشاغل مهم نظامی و دولتی را به عهده گیرند.

 

و : رازنگه داری کلید مسئولیت

 از جمله امور مهم در امر تعلیم وتربیت جوانان " رازنگه داری و امانت داری"( Do you keep secrets Vamant) بوده است. از دیدگاه  ایرانیان باستان رازنگهداری از جایگاه ویژه ای بین مردم برخوردار بود . امانتداری  در کنار راستگویی از نخستین آموزه های زرتشت در کتاب مقدس اوستا (Avesta, the holy book) به شمار می آمد و نقطه ی مقابل آن سخن چینی نیز نزد آنان بدترین  خیانت بود که به شدت از آن دوری می کردند و سخت

 از آن برحذر بودند.

در باور پارسی ها(Community News) اگر کسی برایش دشوار است که رازنگه دار باشد،  نمی تواند هیچ نقش و  مسئولیت  بزرگی را درمیان  مشاغل دولتی عهده دار باشد زیرا  بر اساس آموزه های دینی آنان

" خاموشی از هر کاری آسان تر است".

 

کوروش بزرگ در سال 599 قبل از میلاد که به پادشاهی پارس رسید ظرف مدت بیست سال، کشور پهناور و با عظمتی به وجود آورد که از مغرب به مصر و دریای مدیترانه، از مشرق به رود سند و ازجنوب به خلیج فارس و دریای هند محدود بود. . او برای اداره کشور پهناور خود به ایجاد حکومت مرکزی مقتدر و مردانی مدبر نیازمند بود. برای داشتن چنین افرادی، شروع به تربیت اطفال شاهزادگان و طبقات ممتاز کرد و با تربیت آنان، مردان مسئول و مدیران مقتدر قسمت های مختلف مملکت را تامین کرد. این کار در ادوار بعد نیز ادامه یافت. به همین دلیل می توان گفت دولت ایران باستان، یکی از عوامل مهم تعلیم و تربیت ایرانیان به شمار می رفت. آموزش و پرورش در ایران دوره هخامنشی به سه بخش تقسیم می شد : اول تربیت اجتماعی، دوم تربیت شخصی، سوم تربیت شغلی و حرفه ای

تعلیم وتربیت درزمانهای مختلف درمحل های متفاوت انجام می شد.مثلا دردوره ی هخامنشیان درخانواده آتشکده وآموزشگاه درباری ودرزمان ساسانیان دبستان ودانشگاه هم برآن افزوده شد.زیرامی خواستندخدمت گزاران صدیق ولایقی برای اداره ی مملکت تربیت کنند تابتوانندازصفات این افرادبه نفع سلطه ی خوداستفاده کنند.

فرهنگ عهدهخامنشی وبعدفرهنگ ساسانی به رشدوتکامل افراداهمیت بسیارمی داده اندوشرط ارتقاء به مرحله ی بالاترواحرازشایستگی جهت قبول مسئولیت هاوبرخورداری ازامتیازات مرتبه ی بعدرامستلزم توفیق درمراتب قبلی می دانستند

 

در روزگار هخامنشی مردم ایران بر پنج طبقه به شرح زیر تقسیم می شدند

بزرگان 

مغان

کشاورزان

بازرگانان و پیشه وران

بردگان

از طبقة بزرگان هفت خانوادة پارسی در درجة اول بودند ومناصب لشکری و کشوری در دست آنان بود . مغان یا روحانیان از طوایف ششگانة ماد بودند که در دورة هخامنشی نیز اهمیت و اعتباری داشتند و اجرا کنندة مراسم مذهبی بشمار می رفتند

. سازمان آموزش و پرورش در زمان هخامنشیان


پدر و مادرها در خانه آداب معاشرت  و آیین زندگی را به فرزندان خود یاد می‌دادند و آنان که از وضع مالی بهتری برخوردار بودند، فرزندان خود را به آموزشگاه‌ها می‌فرستادند. آموزشگاه‌های درباری مخصوص شاهزادگان یا پسران اشراف و اعیان بود. این آموزشگاه‌ها برای دولت کارمند تهیه و تربیت می‌کرند

. آموزش و پرورش طبقاتی در دوره‌‌ی هخامنشیان


در ایران باستان پیش از آموختن الفبا، خواندن و نوشتن، برای همه کودکان از هر دسته و طبقه یکسان نبود، در مراحل بالاتر بر حسب موقعیت اجتماعی خانواده‌های دانش‌آموزان، رشته‌ی درسی و روش آوزش متفوت می‌شد.

فرزندان و صاحبان حرفه مشاغل تحت آوزش و تربیت مربوط به طیقه‌’ خانواده خود قرار می‌گرفتند. هر طبقه غالبا متون و حرفه‌ی طبقه‌ی خود را می‌آموخت و برای همان علومی که در خاواده‌های آن‌ها متمرکز بود آماده می‌شد. همان‌طور که قبلا گفنه شد، در ایران باستان دانش‌آموزان به سه دسته تقسیم می‌شدند: دانش‌آموزان خاص، دانش‌آموزان حرفه‌ای و دانش‌آموزان عمومی 
 روش تعلیم و تربیت در زمان هخامنشیان روش عملی بوده است.

 

برنامه  پرورش دینی و اخلاقی تربیت عمده اطفال بود که مسولیت آن‌را معلمان « فرهنگیان و اندرزبدان » عهده دار بودند و می‌بایست واعظ و اهل تقوی باشند و امور تعلیم و تربیت تحت نظر موبد موبدان بود. 
 .

 اهداف آموزش وپرورش در دوره هخامنشیان

 

در ایران باستان منظور عمده ی تربیت این بود که کودک را عضو مفید جامعه بار آورند.این معنا از نیایشی که می کردند استنباط می شود.در یسنا آمده است که (ای اهورامزدابه من فرزندی اعطافرماکه ازعهده ی انجام وظیفه نسبت به خانه ی من ومملکت من برآیدوپادشاه دادگرمرایاری کند.)

منظورازآموزش وپرورش دراین تاریخ طولانی کاملا شبیه نبوده است بلکه تابع اوضاع سیاسی اجتماعی زمان بوده ولی به طورکلی می توان گفت درتمام اعصاراین اهداف درصدراهمیت بوده ند:

1-هدف دینی واخلاقی:ایمان.تزکیه ی نفس.وجدان که تحت تعالیم زرتشت وشعارپندارنیک کردارنیک گفتارنیک جامه ی عمل می پوشند.

2-هدف نیرومندی وبهداشتی.جوانمردی .راستی .پاکدلی .پاک تنی وتندرستی.

3-هدف جنگی :نگهداری مرزوبوم.حفظ آرامش ودفاع دربرابر دشمنان

4-هدف اقتصادی:تهیه ی نان .رفاه وآسایش مردم.حفظ خانواده وتوسعه ی صنعت وحرفه هایی ازقبیل کشاورزی .آبیاری .دام داری .بازرگانی وپیشه گری.

5-هدف سیاسی:روابط عمومی (امنیت وکشورداری).روابط خارجی (آشتی ودوستی باهمسایگان)

                                                                                                             اهداف مربیان در دوره هخامنشیان

اهمام مربیان دردوره هخامنش به دومنظوراساسی معطوف بود:یکی ابقای تمدن واندوخته های معنوی خودویکی روبرو شدن باتغییراتی که درآن زمان کم وبیش رخ می داده است .بنابراین محتاج به تعلیم وتربیت نورستگان وجوانان خودبودند.

 

زمان وطول مدت آموزش وپرورش در دوره هخامنشیان

برای زمان وطول مدت آموزش درهخامنش می توان سه مرحله ی متفاوت قائل شدکه به نسبت رشدقوای جسمانی ودفاعی ونیز باتوجه به روحیات وخصایص ملی واهداف ونیازهای اجتماعی متغیربوده است

 

.آموزش شاهزادگان

آموزش وارث تاج وتخت توسط چهارتن انجام می گرفت ،واینان "استادان شاهی "  نام داشتند وهریک ماده ای را  درس می دهند :

مغ (موبد ):علوم فقه و ذین را  درس می دهد و ریئس استادان نیز هست.

هیربد :مذهب را آموزش می دهد.

فرزانه ی فرزانگان :اخلاق و اعتدال  و تسلط بر نفس را تعلیم می دهد

گرانمایه گرانمایگان :ورزش ،اسب سواری و فن جنگ را می آموزد    

 

آموزش دختران

در کتاب مقدس ایرانیان هیچعبارتی را نمی توان یافت که از حقانیت دختران سخن بگوبد و ایرانیان هیچ دلیل اجتماعی یا مذهبی نداشتند که پسران را  بر دختران ترجیح دهد زیرا که وجود هر دو برایشان ب ه یک اندازه سودمند بود.

دختران علاوه بر آموزش های مقدماتی ،ادبیات ،موسیقی و تحصیلات عالی را نیز پا به پای پسران فرا می گرفتندوب درجات عالی دانش نائل می شدند .

در گات ها آمده است :"هر زن و مرد یا دختر وپسر باید در راه دانایی و بینایی خود بکوشد ،چه دانش دیده ی بیناست و هر که دانشمند نباشد کورو ناتوان است."

در ایران باستان مادر عهده دار تعلیم دختر استو دکتر مظاهری می گوید : تعلیم وتربیت دختر ایرانی جنبه ای خانگی تر از برادرش داردو دختر ایرانی به ندرت از خانه بیرون می رود .

تعلیم دختر از دو جهت بسیار مهم تلقی می شد،اول اینکه باید مادری بسیار نیکو بار آید ودوم اینکه دوختن کمربند مقدس به عهده ی دختران بود و از مهارت های مهم مذهبی و اجتماعی قلمداد می شده است .

زنان در دولت ساسانی تا اندازه ای در سایه ی دانش خودشان درصدد بر می آیند که بیشتر از پیش از رق پدرسالاری آزاد می شوند ،به طوری که در این دوره دو دختر خسرو پرویز و دوتن دیگر به مقام شاهی می رسند.

دوشیزه ی بزرگزاده "ویس دخت "از آموزش و پرورشی شایسته ی نام و مقام اجتماعی خویش بر خوردار می شود ؛درس هنر و ادب به ویژه موسیقیمی خواند و به ورزش های طبقه ی اشراف همانند جوگان می پردازد و برای یاد گرفتن شکار به  کار آموزی می رود  و می کوشد تا در پرتو سوادو فراستش از دختران توده ی مردم باز شناخته شود.

در کتاب "ماتیکان هزار دستان "به داستانی بر می خوریم که علم بالای گروهی از زنان را در امور قضا وحقوق نمایان می سازدو هم چنین می توان از"آرتمیز" نام برد که زنی است که در دربار خشایار شاه مقامی بلند دارد و شاه در کشور داری با او مشورت می کند در جنگ ایران ویونان فرمانده پنج کشتی جنگی می شود.

 

اقوام بدوی

ساده ترین شکل تربیت مخصوص اقوام بدویست که نه آموزشگاه دارند نه روش عمدی برای آموزش وپرورش ونه معلم ومربی.

قبائل بدوی مقداری ازاوقات خودراصرف تشریفات مذکورکه شامل پای کوبی وسرود است می کنندوآنهارابرای کامیابی درکارهای طایفه لازم می شمارندازتمام این مراسم وجشن هامنظورتربیت طفل است

 

نتیجه

از نوشتار بالا نتیجه می گیریم که  دانش واخلاق و تربیت صحیح در همه ی ادیان آسمانی  از جایگاه والایی برخوردار بوده و تمامی انسان های پیشین - بویژه ایرانیان عصر  باستان- به هر گونه  آموزش و پرورش صحیح  جهت پیشبرد اهداف جامعه اهمیت زیادی قائل بوده و برای رسیدن به این اهداف متعالی برنامه ریزی روشن داشتند. بر ماست که با مطالعه سرگذشت انسان ها و ادیان گذشته بیش از پیش جایگاه  رفیع  تعلیم و تربیت را دریابیم.

وبدانیم که درزمان هخامنش هیچ فرقی بین دختر وپسردرتعلیم وتربیت قائل نمی شدندوکسانی که علاقه ای خواندن ونوشتن داشتند می توانستند متناسب باموقعیتی  که در جامعه داشتند علم اندوزی کنند ومتخصص جامعه ای خود باشند 

 

 

 

منبع:

 الماسی،محمد. 1378.تاریخ مختصر تحول تعلیم .تربیتدر اسلام وایران.تهران:رشد.

دورانت ویل. 1376.تاریخ تمدن:جلد اول.احمد آرام ودیگران (مترجم) .تهران :علمی و فرهنگی

- کسائی،نورالله.1383.فرهنگ نهادهای آموزشیایران از روزگار باستان تا تأسیس دولت صفوی.تهران :دانشگاه تهران

حکمت،علیرضا. 1350.آموزش و پرورش در ایران باستان.تهران:مؤسسه تحقیقات و برنامه ریزی علمی

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 15 تیر 1396 ساعت: 19:18 منتشر شده است
برچسب ها : ,
نظرات(0)

آموزش نوشتن طرح درس

بازديد: 105
نکاتی در خصوص نوشتن طرح درس و سناریو

طرح درس روزانه طراحي فعاليت هاي آموزشي روش نگارش و تنظيم طرح درس روزانه طرح درس روزانه شامل پيش بيني مجموعه فعاليت هايي است که معلم از پيش براي رسيدن به يک يا چند هدف آموزشي در يک جلسه تدريس، تدارک مي بيند.

طرح درس جلسات آموزشي سبب مي شود که معلم فعاليت هاي آموزشي را به ترتيب و يکي بعد از ديگري در مراحل و زمانهاي مشخص و به شيوه اي منطقي اجرا کند و نتايج حاصل از آن را براي تدريس در مراحل بعدي آموزش، مورد استفاده قرار دهد.

در واقع طراحي هر جلسه آموزشي، سازماندهي و ارزيابي دائمي جريان فعاليت هاي ياددهي - يادگيري را سبب مي شود.

در طول برنامه هاي آموزشي، گاهي، وقت و تلاش زيادي به دليل تکراري بودن مطالب و فعاليتها به هدر مي رود و يا حذف عمومي يا غيرعمدي بعضي مطالب ضروري به دليل کمبود وقت و يا فعاليت هاي بيهوده، به جريان آموزش آسيب مي رساند.

مهمترين کارکرد طراحي آموزشي آن است که از تکرار مطالب بيهوده و حذف موارد ضروري جلوگيري مي کند. طرح درس جزئيات لازم براي آموزش يک يا چند درس در مورد يک موضوع را تعيين مي کند.

درسها ممکن است کوتاه و سي دقيقه اي باشند و چند ساعت به طول بينجامد.

محتوا، سن، بلوغ ذهني و فعاليت هايي که دانش آموزان بايد انجام دهند.از عواملي هستند که مدت زمان تدريس را مشخص مي سازند البته بدون نوشتن و تدوين برنامه و طرح درس هم مي توان کلاس درس اداره کرد؛ اما اگر معلم مي خواهد از کارآيي مؤثر در فرآيند تدريس برخوردار باشد.

بايد طرح درس خود را دقيقاً تنظيم نمايد. در تنظيم طرح درس، اهداف رفتاري، انتخاب محتوا و فعاليت هاي آموزشي بايد در هسته مرکزي آن قرار گيرند.

از فوايد توجه به سازه هاي فوق در فرآيند طراحي، موارد زير را مي توان نام برد:

1. به معلمان در فرآيند تدريس کمک مي کند.

2. براي انتخاب مواد آموزشي، بسيار مفيد مي باشد.

3. در تعيين تکاليف درسي تک تک دانش آموزان مؤثر است.

4. براي انتخاب و ساختن سؤالهاي ارزشيابي، ارزشمند هستند.

5. در خلاصه کردن و اعلام نتايج ارزشيابي به معلم کمک مي کند.

6. در "خود ارزيابي" دانش آموزان عامل بسيار مفيدي است.

7. دانش آموزان را به ياد گيرندگاني خودکفا تبديل مي کند.


علاوه بر موارد فوق، دلايل مختلفي براي اثبات لزوم تهيه طرح درس وجود دارد.

يک طرح درس خوب نوشته شده معلم را قادر مي سازد که در طول دوره ي آموزشي خود به دقت در مورد همه چيز فکر کند.

در تنظيم و انتخاب منابع مورد نياز کمک بزرگي محسوب مي شود و مي تواند معلم را در زمينه هاي زير ياري دهد:

1.انگيزه هاي لازم را ايجاد کند.

2. بر قسمتهاي مختلف درس از جمله تجارب يادگيري دانش آموزان به نحو مطلوب تأکيد کند.

3. اطمينان دهد که کليه اطلاعات مورد نياز دانش آموزان در درس گنجانده شده است.

4. امکان استفاده از وسايل آموزشي را فراهم مي سازد.

5. طرح سؤالهاي مناسب را پيش بيني مي کند.

6. تدريس معلم براساس برنامه اي منظم و از پيش تعيين شده انجام مي شود.


معلمان کارآمد معمولاً تلاش مي کنند طرح درس، دقيق با جزئيات کامل بنويسند و براساس آن فعاليت هاي آموزشي را دنبال مي کنند.

البته گاهي مي توان از طرح درسهايي که معلمان با تجربه نوشته اند استفاده کرد؛ اما بهتر است معلمان طرح درسهاي مورد نظر را خود شخصاً تنظيم نمايند و در طول دوره هاي آموزشي همواره به اصلاح و تکميل آن بپردازند.

طرح درس به دليل اين که مراحل تدريس را مشخص مي کند، راهنماي معلم در فرآيند تدريس است.

يک طرح درس شامل فهرستي است که در هر ستون آن يکي از مراحل تدريس به شرح زير نوشته مي شود:

1. هريک از واحدها و يا درسها و زماني که بايد صرف آن شود.

2. فعاليت هايي که دانش آموزان بايد در آن درس يا واحد يادگيري انجام دهند.

3. مطالبي که بايد به وسيله ي معلم به دانش آموزان ارائه شود.

4. نکات کليدي موجود در محتواي کتاب درسي يا ساير منابع مورد استفاده ي دانش آموزان مشخص مي شود.

5. وسايل يا فعاليت هاي آموزشي مانند فيلمها، بازديدهاي علمي ... و همچنين فعاليت هاي مربوط به ارزشيابي دانش آموزان را مشخص مي کند.


مراحل نگارش و تنظيم طرح درس روزانه رعايت مراحل و نکات زير براي تدوين يک طرح درس خوب لازم و ضروري است:

1- موضوع يا عنوان درس عنوان درس بايد به طور دقيق نوشته شود؛ مثلاً اگر عنوان درس را «دماسنج» بگذاريم، عنوان گويايي نيست، بلکه بهتر است بنويسيم: «چگونه مي توان از دماسنج استفاده کرد» يا «طريقه ي استفاده از دماسنجها». معلم هر اندازه به تجزيه و تحليل موضوعات مسلط باشد بهتر مي تواند براي آن، عنوان مناسب انتخاب کند.

2- تعيين و نگارش عناوين فرعي يا رئوس مطالب پس از تعيين و نوشتن موضوع درس، طراح بايد عناوين فرعي موضوع درس را مشخص سازد، ترتيب و توالي مناسب عناوين فرعي همواره بايد مورد توجه قرار گيرد. عناوين فرعي، بهترين راهنماي نگارش هدفهاي جزئي است؛ زيرا براساس هر عنوان فرعي مي توان يک هدف جزئي نوشت.

3- نوشتن هدف کلي درس نوشتن هدف کلي يک جلسه تدريس، همانند هدف کلي يک دوره ي آموزشي است؛ اما در قالب يک موضوع محدود، تحقق مجموع هدفهاي کلي جلسات بايد موجب تحقيق اهداف کلي دوره شوند. به عبارت ديگر اهداف کلي هر جلسه ي تدريس، عناصر يا مراحل رسيدن به اهداف کلي دوره را مشخص مي کنند. در نوشتن هدف کلي هر جلسه نيز معمولاً از افعال کلي استفاده مي شود. ذکر شرايط و معيار در اين نوع از اهداف ضرورتي ندارد.

4- نگارش و تنظيم هدفهاي جزئي درس ساده ترين راه نوشتن اهداف جزئي يک درس، اين است که براساس هر موضوع فرعي يک هدف جزئي نوشته شود. ماهيت اهداف جزئي همانند هدف کلي درس است؛ اما در قالب موضوعي ريزتر و محدودتر. به عبارت ديگر، هدفهاي جزئي درس، اهداف زيرمجموعه هدف کلي درس مي باشند. دقت در نوشتن اهداف جزئي و تنظيم درست توالي آن، مي تواند موجب نظم بيشتر فعاليت هاي آموزشي شود و در نهايت، تحقق هدف کلي را تضمين نمايد.

5- نگارش و تنظيم هدفهاي رفتاري درس پس از نوشتن هدفهاي جزئي، طراح بايد هدفهاي جزئي را تبديل به هدفهاي رفتاري نمايد. هدفهاي رفتاري هر جلسه تدريس بايد با توجه به شرايط، ضوابط و امکانات متناسب با سطوح مختلف حيطه هاي يادگيري تنظيم شود. سپس براساس سلسله مراتب از آسان به مشکل و يا به صورت پيش نياز و پس نياز مرتب گردد. در هدفهاي رفتاري: عملکرد (نوع رفتار)، شرايط و معيار دقيقاً بايد مشخص شود.

6- تعيين رفتار ورودي دانش آموزان پس از نوشتن هدفهاي رفتاري درس، رفتار ورودي دانش آموزان يا پيش نيازهاي تحقق هدفهاي رفتاري بايد مشحص شوند. گروهي معتقدند كه ابتدا بايد رفتارهاي ورودي دانش آموزان در بررسي، مشخص و سپس هدفهاي رفتاري نوشته شوند. چنين رويكردي در نظامها يا دوره هايي صادق است كه محتوا و كتاب مشخصي ارائه نشده باشد و معلم كاملاً در انتخاب و سازماندهي مطالب درسي آزاد باشد. در نظام آموزشي ايران به دليل متمرکز بودن، اجراي چنين پيشنهادي تقريباً غيرممکن است.

7- ارزشيابي تشخيصي اغلب سؤال مي شود که معلمان چگونه مي توانند اطلاعات پيش نياز يا رفتار ورودي دانش آموزان را تشخيص دهند؟ اين امر توسط ارزشيابي تشخيصي ممکن مي باشد. معلم بر اساس تخصص و مهارتي که دارد بايد ابتدا رفتار ورودي را پيش بيني کند و سپس براساس دانش پيش نياز درس مورد تدريس، سؤالهايي طرح نمايد. سؤالهاي طرح شده بايد در ستون ارزشيابي طرح درس نوشته شود. اين سؤالها قبل از تدريس بايد از دانش آموزان پرسيده شوند، تا وجود يا عدم وجود پيش نياز مشخص شود. در صورت عدم تسلط دانش آموزان بر پيش نياز درس مورد تدريس، مخصوصاً زماني که موضوع درس با موضوعات قبلي و بعدي ارتباط تسلسلي داشته باشد، حتماً بايد رفتار ورودي ترميم گردد.

8- نگارش مراحل اجراي تدريس در آموزشهاي مستقيم تنظيم نحوه ي ارائه محتوا به ترتيب اهميت به چند مرحله به شرح زير:


الف- مرحله ي آمادگي مرحله ي آمادگي خود، شامل قسمتهاي زير مي باشد:

-آمادگي معلم بديهي است براي انجام هر کاري بايد آمادگي داشت.

موضوع تدريس نيز نمي تواند از اين قاعده مستثني باشد.

معلم بايد پيش بيني کند که در کلاس درس چه فعاليتي را مي خواهد انجام دهد و چگونه مي خواهد کلاس را شروع کند؟

چگونه مي خواهد در کلاس درس انگيزه ايجاد کند و اين انگيزه را تا پايان کلاس استمرار بخشد و سرانجام چگونه مي خواهد کلاس را به پايان برساند؟

-آمادگي دانش آموزان اگر دانش آموزي به درس معلم توجه نکند و در اجراي فعاليت هاي آموزشي با او همکاري ننمايد، عمل تدريس به مفهوم واقعي آن، صورت نخواهد گرفت.

توجه دانش آموزان و همکاري آنها مستلزم آماده شدن براي فعاليت است.

تجربه نشان داده است که در آغاز ورود به کلاس، اغلب دانش آموزان هنوز متوجه مسائلي هستند که قبل از آمدن به کلاس افکار آنها را به خود مشغول داشته است.

در شروع کلاس، معلم موظّف است توجه و افکار دانش آموزان را به طور جدي متوجه کلاس و فعاليت هاي مورد نظر نمايد.

معلمان با تجربه در اين مرحله از روشهاي مختلفي استفاده مي کنند.

علاوه بر موارد ذکر شده، معلم بايد قبل از ورود دانش آموزان به کلاس درس مجموعه وسايل آموزشي مورد نياز را در کلاس آماده نمايد.

چنانچه در کاربرد بعضي از وسايل مهارت چنداني نداشته باشد، بايد قبل از رفتن به کلاس و به کارگيري وسايل در حضور دانش آموزان، تمرين لازم را انجام دهد تا مهارت مورد نظر را کسب نمايد.

معلم نه تنها بايد وسايلي را که خود براي تدريس لازم دارد آماده کند، بلکه بايد وسايلي را که دانش آموزان براي کسب تجارب و انجام دادن تمرين بدان نيازمندند، نيز تهيه کرده، در اختيار آنان قرار دهد.


ب- مرحله معرفي و بيان هدفهاي صريح آموزشي

معلم پس از جلب توجه دانش آموزان، بايد موضوع درس و اهداف آنها را به دانش آموزان معرفي کند.

معرفي درس و اهداف آن بايد به گونه اي صورت گيرد که متناسب با ساختار شناختي دانش آموزان باشد.

معرفي درس و هدفهاي رفتاري آن، دانش آموزان را براي آشنايي با تجارب يادگيري و سعي در دستيابي به آنها آماده مي سازد.

معلم بايد انتظارات خود را از دانش آموزان، بسيار ساده، روشن و مشخص بيان کند.

زمان اختصاص داده شده براي معرفي درس نبايد بيش از 3 تا 5 دقيقه وقت کلاس را بگيرد


ج- مرحله ي ارائه درس در مرحله ي ارائه درس،

محتواي مورد آموزش بايد دقيقاً مشخص شود.

از روشهايي چون سخنراني، بحث گروهي، نمايش تصاوير، پرسش و پاسخ و ... به عنوان روشهايي که براي آموزش هر قسمت لازم است، استفاده شود.

معلم بايد اطمينان حاصل کند که بخشهاي مختلف محتوا با يک روال منطقي ارائه خواهد شد و هيچ نکته نامفهومي در ميان مطالب ارائه شده وجود نخواهد داشت.

زمان لازم براي هر قسمت به طور دقيق مشخص شود.

ارائه محتوا در حقيقت قسمت اصلي کار تدريس و شامل دو عامل جدا ناشدني است:

1- سازماندهي کليه محتواي درس و توالي آنها بايد رعايت شود.

2- روش آموزش قسمتهاي مختلف مشخص شود.

به طور مثال معلم بايد حداقل نکات زير را پيش بيني کند:

الف) سؤالهايي که بايد پرسيده شوند.

ب) در هنگام بحث دلايل لازم پيش بيني شود.

ج) در حدود 5 تا 10 دقيق فيلم نشان داده شود.

د) پس از نمايش فيلم، موضوع مورد بحث قرار گيرد.

معلم بايد پيش بيني کند که منظور از سؤال چيست؟

آيا فقط براي جلب توجه دانش آموزان است و نيازي به پاسخ ندارد؟

پاسخ دادن به سؤالها بر عهده ي چه کسي است؟ معلم يا دانش آموزان؟

آيا سؤال بر روي نکات اصلي درس تأکيد دارد؟

آيا سؤال ايجاد انگيزه مي کند؟

آيا سؤالها سبب مؤثر شدن تدريس و جلب توجه دانش آموزان خواهد شد؟

آيا سؤال به سنجش درک و فهم دانش آموزان کمک مي کند؟

آيا سؤال، توجه دانش آموزان را به مفاهيم، اصول خاص و مورد نظر جلب مي نمايد؟

سؤالها بايد زمينه ي بحث و گفتگو را در کلاس درس فراهم سازند و بين معلم و دانش آموزان ارتباط برقرار کنند. به بيان ديگر، سؤال بايد سبب شناخت بهتر و ايجاد قدرت تجزيه و تحليل، ترکيب، ارزيابي، نتيجه گيري و تعميم در دانش آموزان شود.

مقدمه در ارائه محتوا بسيار مهم است. يک مقدمه خوب مي تواند توجه دانش آموزان را جلب کند و علاقه ي آنها را به ادامه درس برانگيزد.

مقدمه خوب شامل مطالب زير است:

1- درس در چه موردي صحبت مي کند؟

2- کجا و در چه زماني دانش آموزان مي توانند از آنچه در اين درس مي آموزند، استفاده کنند؟

3- چگونه بايد مطالعه کنند و مفاهيم را بياموزند؟

4- بازنگري مختصري از آنچه در درسهاي قبلي مرتبط با موضوع آموخته اند.

تکرار مطالب پيش نياز معمولاً براي مؤثر کردن تدريس لازم است؛ اما لازم نيست هميشه از يک روش براي يادآوري رفتار ورودي استفاده کنيم.

معلم بايد روي نکات کليدي رفتار ورودي تأکيد کند تا درس جديد راحت تر و قابل فهم تر شود.

اين تکرار نبايد طولاني باشد.


د- مرحله ي خلاصه کردن و نتيجه گيري براي تثبيت مطالب ارائه شده در ذهن دانش آموزان، لازم است درس ارائه شده به طور خلاصه جمع بندي و نتيجه گيري شود.

تلخيص و جمع بندي، مفاهيم از دست داده شده در طول آموزش را براي دانش آموزان روشن مي کند بهتر است تلخيص و نتيجه گيري توسط خود دانش آموزان انجام شود و معلم اظهار نظر نهايي را ارائه نمايد.


ه- مرحله ي ارزشيابي بعد از ارائه محتوا و جمع بندي و نتيجه گيري، لازم است معلم از چگونگي تحقق اهداف، آگاه شود.

اگرچه اين عمل ممکن است در طول فعاليت هاي آموزشي به طور ضمني انجام شود؛ اما ضرورت دارد معلم پس از پايان ارائه محتوا، با مقايسه سطح مهارتي که انتظار دارد دانش آموزان به آن برسند و آنچه دانش آموزان عملاً به آن رسيده اند، ميزان يادگيري دانش آموزان و مؤثر بودن روش تدريس خود را ارزشيابي کند.

زمان ارزشيابي، بستگي به مدت زمان تدريس دارد؛ اما اين مرحله نبايد زياد وقت کلاس را بگيرد

. به طور متعادل مي توان ده دقيقه براي اين کار در نظر گرفت. سؤالهاي مرحله ي ارزشيابي بايد بر اساس هدفهاي رفتاري درس طرح شوند.


و- مرحله ي تعيين فعاليت هاي تکميلي معلم مي تواند براي تقويت مطالب آموخته شده در کلاس و ارتباط آن با زندگي واقعي دانش آموزان فعاليت هايي را در خارج از کلاس پيش بيني کند.

اين تکاليف، بخشي از مطالعات مربوط به درس محسوب مي شوند. معلم بايد اين نوع فعاليتها را دقيقاًً پيش بيني کند و در اختيار دانش آموزان قرار دهد.

معرفي منابع مطالعه يا فعاليت مانند: کتاب، مقالات جديد، فيلم و ... به دانش آموزان علاقمند فرصت مي دهد تا اطلاعات خود را با مطالعه و استفاده از اين امکانات افزايش دهند.

اگر معلم انتظار داشته باشد که وظايف و فعاليت هاي تکميلي خارج از کلاس، طبق اصول و قواعد خاصي انجام شود، بايد اصولي را که در ذهن دارد به طور واضح و دقيق به دانش آموزان اعلام کند.

اگر اين اصول، به صورت شفاهي از طرف معلم اعلام شود، ممکن است دانش آموزان به آن توجه نکنند.

بنابراين بهتر است اصول و معيارها به تفصيل به صورت کتبي و در صورت امکان همراه با مثال در اختيار دانش آموزان قرار داده شود.

چنين کارکردي در وقت کلاس صرفه جويي کرده و به دانش آموزاني که غيبت دارند و يا در فاصله ي اعلام فعاليت هاي تکميلي تا زمان انجام آن بعضي از اصول را فراموش مي کنند، کمک مي کند.

در اکثر مواقع، معلم تکاليف خواندني، يا انجام فعاليت در خانه را زماني ارائه مي دهد که زنگ خورده است و دانش آموزان با عجله، مشغول ترک کلاس هستند.

اگر دادن تکاليف در روند يادگيري دانش آموزان اهميت دارد، بايد بيش از اين به آن توجه شود، يکي از بهترين شيوه هاي تعيين فعاليت هاي تکميلي (تکاليف خارج از کلاس) به دانش آموزان ارائه راهنماي از قبل تنظيم شده است.

اينکه راهنماي تعيين تکاليف به چه صورتي نوشته شود و چه امکاناتي در خارج از کلاس درس فراهم گردد، به موقعيت آموزشي و نوع درس بستگي دارد.

در زير يک نمونه از راهنماي فعاليت هاي تکميلي دانش آموزان آورده شده است:

- مقدمه - اهميت موضوع - تکاليف و تاريخ ارائه آنها - مطالعات و مطالبي که بايد خوانده شوند. - مسائلي که بايد حل شوند. - گزارشهايي که بايد نوشته شوند. - آزمايشهايي که بايد انجام شوند. - سؤالهايي که دانش آموزان بايد با مطالعه ي شخصي به آنها پاسخ گويند.

يکي از انواع تکاليفي که بسيار مفيد و ارزشمند است، کاربرد فعاليت هاي آموزشي در خارج از کلاس درس مي باشد.

کاربرد مفاهيم آموخته شده زماني امکان پذير است که مطالب آموخته شده به طور ذهني و عملي در کلاس تمرين شود.

اگر دانش آموزي مطالب عرضه شده در کلاس درس را بفهمد و آن را به طور ذهني تحليل کند و در موقعيت شبيه سازي شده به کار گيرد، مي توان انتظار داشت که بتواند آن را در خارج از کلاس و در موقعيت حقيقي نيز به کار گيرد.

کاربرد مفاهيم، سبب مي شود که دانش آموزان بتوانند از مفاهيم آموخته شده در فرآيند استفاده کنند روش نگارش و تنظيم طرح درس طرح درس، عبارت است از تقسيم محتواي يک ماده ي درسي در يک دوره معين به مراحل و گامهاي مناسب و مشخص براساس هدف و نتايج آموزش.

براي تهيه و تنظيم طرح درس معلم بايد در ابتداي هر سال تحصيلي براساس اصول معين بين هدفهاي آموزشي و برنامه هفتگي، ترتيبي اتخاذ کند که مجموعه فعاليت هاي آموزشي به موقع، بدون وقفه در طول يک ترم يا سال تحصيلي اجرا شود.

براي تحقق چنين مقاصدي طراحي و تنظيم يک جدول زماني مي تواند بسيار مفيد و مؤثر باشد؛ زيرا هنگامي مي توان منظم و مؤثر، در فرآيند آموزش به جلو گام برداشت که برنامه ها و فعاليت هاي آموزشي به تناسب زمان مورد نظر، ساختاري منظم داشته باشند.

اگر معلمي طول دوره ي آموزشي را با توجه به مجموعه ي شرايط، به جلسات مفيد آموزشي تقسيم نکند و فعاليت هاي آموزشي هر جلسه را براساس اهداف تنظيم ننمايد، هرگز نمي تواند انتظار کارآيي مؤثر از تدريس خود و حداکثر يادگيري از دانش آموزان خود داشته باشد.

معلم بايد کليه فعاليت هاي طول دوره را به صورت يک جدول زمان بندي شده با درج عنوان اصلي و هدف کلي هر جلسه به انضمام تاريخ ارزشيابي تشخيصي، تکويني و پاياني تهيه و به دانش آموزان قبل از شروع و آغاز فعاليت ارائه نمايد.

آشنايي دانش آموزان از مجموعه فعاليت هاي طول سال به تفکيک جلسات و همفکري آنان با معلم مي تواند اثربخشي تدريس معلم و انگيزه ي يادگيري دانش آموزان را دو چندان کند.

براي تنظيم چنين جدولي مي توان مراحل زير را به ترتيب طي کرد:

گام اول : تقويم طرح را بايد براي يک ترم يا يک سال تحصيلي با محاسبه ي تعداد هفته ها، روزها و ساعتهايي که در طول سال تحصيلي براي تدريس درس مورد نظر پيش بيني شده است محاسبه و تنظيم کرد.

گام دوم : پس از مشخص شدن زمان خالص تدريس، محتواي درس يا عناوين مورد تدريس را نه برحسب کميّت، بلکه برحسب اهميت و کيفيت مطالب و تحقق هدفهاي آموزشي بر کل ساعات و جلسات تقسيم کرد. براي انجام چنين کاري، لازم است ابتدا محتواي درس يا عناوين مورد تدريس و ساير فعاليت هاي آموزشي با احتساب فرصت لازم براي تمرين محاسبه شود و سپس محتواي فصلها و مباحث و ساير فعاليت هاي در نظر گرفته شده در طول سال، به واحدهاي کوچکتر درسي يا محتواي متناسب با تک تک جلسات تقسيم گردد.

گام سوم : هدف کلي هر جلسه بايد با توجه به عنوان درس، دقيقاً مشخص شود. نوشتن هدفهاي رفتاري در اين جدول، ضرورتي ندارد. در نوشتن هدفهاي هر جلسه علاوه بر عنوان درس، معلم بايد با توجه به قابليتها و فعاليت هاي مورد نظر و محتواي درس، هدف کلي هر جلسه را با زباني روشن و قابل فهم براي دانش آموزان بنويسد.

گام چهارم : پس از تعيين هدف کلي هر جلسه، لازم است معلم فعاليت هاي تکميلي دانش آموزان را که براي تقويت يادگيري آنها لازم است و فرصت کافي براي انجام آنها در کلاس درس وجود ندارد پيش بيني نمايد.

پيش بيني اين نوع فعاليتها و حتي امکانات و وسايل لازم براي انجام چنين تکاليفي بايد دقيقاً مشخص شده باشد؛ مثلاً دقيقاً معين شود چه بخشي از چه کتابي مطالعه و يا تمرينهاي چه بخشي از کتاب درسي حل شود يا چه گزارشي با توجه به چه امکاناتي بايد تهيه و نوشته شود.

فعاليت هاي تکميلي بايد مکمّل فعاليت هاي کلاس و تقويت کننده ي کيفيت يادگيري دانش آموزان شود.

از ارائه فعاليت هاي تکميلي خسته کننده، بي ربط با موضوع و نامتناسب با زمان، جداً خودداري شود.

ضمناً در طرح درس ترمي يا سالانه (جدول زمان بندي شده ي تدريس)، جلساتي را نيز مي توان به تناسب موقعيت و زمان تدريس به شناخت دانش آموزان، اجراي ارزشيابي تشخيصي و تکويني و پاياني و مرور درسهاي گذشته که پيش نياز درس جديد مي باشند و ترميم کمبودهاي مشخص شده در ارزشيابي تشخيصي اختصاص داد.

معلمان و طراحان گرانقدر بايد به اين مسأله توجه داشته باشند که طرح درس، شرح مفصل و سناريوي تدريس نيست، بلکه چارچوب پيش بيني شده اي است که معلم بايد براساس آن فعاليت هاي آموزشي را در کلاس درس دنبال کند.

تدريس بدون برنامه اي از قبل طراحي شده، کاري کورکورانه و طراحي بدون اجرا، فعاليتي بي ثمر است که تنها زينت بخش صفحات کاغذ خواهد بود.

تفاوت بين معلم متخصص با تجربه و کارآمد و معلم غير متخصص و بدون تجربه، اين است که معلم متخصص با تجربه قبل از آموزش، در زمينه فعاليت هاي آموزشي مي انديشد و عناصر دخيل و تأثير بر آن را مورد بررسي قرار مي دهد و سعي مي کند که از مجموعه امکانات در فرآيند ياددهي – يادگيري، بهره گيري مناسب داشته باشد؛ اما معلم غيرمتخصص و بي تجربه بدون انديشيدن به نتايج و فرآيند فعاليت و بهره جويي بهينه از امکانات، شروع به تدريس مي کند.

طرح درس، راهنماي معلم و چارچوبي منظم و سازماندهي شده براي رخدادهاي آموزشي است.

در يک طرح درس خوب تنظيم شده، حداقل بايد عناصر و سازه هايي همچون:

موضوع درس، رئوس مطالب يا عناوين فرعي درس، هدف کلي، اهداف جزئي و رفتاري، رفتار ورودي دانش آموزان، ارزشيابي تشخيصي، فعاليت آموزشي، روش تدريس، وسايل آموزشي مورد نياز، شيوه ي ارزشيابي پاياني و فعاليت تکميلي مورد بررسي و توجه قرار گيرند.

طرح درس بايد به گونه اي تنظيم شود که حتي معلم مبتدي، بتواند با يک نگاه فعاليت هاي آموزشي خود را در کلاس درس دنبال کند.

توجه به نکات زير مي تواند در غني سازي عمل طراحي و فعاليت هاي ياددهي - يادگيري مؤثر باشد:

1- هدف کلي : هدف کلي قابليت و مهارتي است که دانش آموز بايد در پايان يک فعاليت آموزشي از خود نشان دهد. اين قابليت يا مهارت، بايد در يک جمله و به صورت کلي بيان شود. بنابراين، از ذکر مسائل جزئي و ريز در هنگام نوشتن آن پرهيز شود؛ زيرا بعداً هدف کلي به هدفهاي زيرمجموعه و ريزتر تحت عنوان هدفهاي جزئي تجزيه خواهد شد

2- در نوشتن اهداف رفتاري بهتر است به نکات زير توجه شود:

الف- هدفهاي رفتاري، قابليتها و مهارتهاي قابل مشاهده و اندازه گيري هستند که دانش آموزان بايد در فرآيند آموزش و پايان يک فعاليت آموزشي از خود نشان دهند. هرگز نبايد هدفهاي رفتاري را به صورت سؤال نوشت.

سؤال، وسيله اي است براي سنجش تحقق يا عدم تحقق هدفهاي رفتاري .

ب - رفتارگرايان معتقدند که هدف رفتاري بايد داراي سه ويژگي باشد:


1- نوع رفتار دقيقاً مشخص باشد.


2- شرايط انجام رفتار دقيقاً مشخص باشد.


3- معيار يا درجه رفتار دقيقاً معين شده باشد.


مثلاً دراهداف: «حوزه ي گسترش زبان فارسي را توضيح دهد». يا «چند تن از فارسي سرايان برون مرزي را نام ببرد».

در اين دو هدف مشخص نشده است که چقدر توضيح دهد، و يا چند تن را نام ببرد.

آيا يک سطر، دو سطر يا ده سطر؟! و يا در هدف دوم، يک، دو يا ده نفر؟ معيار دقيقاً بايد مشخص شود.

هر اندازه معيار هدفهاي رفتاري مشخص تر باشد، ارزشيابي و قضاوت معلم در مورد يادگيري دانش آموزان و تحقق اهداف مورد نظر دقيق تر و معتبرتر خواهد بود


. ج- طراح، معمولاً بايد به طور منظم با توجه به سلسله مراتب اهداف، براي هر هدف جزئي يک يا چند هدف رفتاري بنويسد. طراحان عزيز بايد توجه کنند که ؛ پس از نوشتن اهداف جزئي و رفتاري، بايد با توجه به سلسله مراتب کليه اهداف را منظم و مرتب کنند.


د- احساس  نگرش را نمي توان با کلمات بيان شده ارزيابي کرد.

چنان که با تعريف يا ذکر مفاهيم اخلاقي نمي توان اخلاق فرد را سنجيد.

 


4- طراح به جاي پيش بيني پيش نياز درس يا رفتار ورودي دانش آموزان، يعني آن قسمت از دانش و دانسته هاي قبلي دانش آموزان که براي فهم درس جديد ضرورت دارند. نباید به بيان اهداف يا نتايج يادگيري درس جديد بپردازد.


5- ارزشيابي تشخيصي يعني سنجش رفتار ورودي دانش آموزان. بنابراين سؤالها در ارزشيابي تشخيصي بايد از رفتار ورودي پيش نياز درس طرح شوند، نه از درس جديد. در صورت تشخيص ضعف مفاهيم پيش نياز، قبل از شروع آموزش درس جديد، معلم بايد ابتدا مفاهيم پيش نياز را ترميم کند، مخصوصاً در دروسي که مفاهيم با هم ارتباط تسلسلي دارند.


6- در قسمت ارزشيابي پاياني، طراح بايد نوع و روش ارزشيابي را مشخص کند، پس از مشخص کردن نحوه ي ارزشيابي، سؤالهاي خود را براساس هدفهاي رفتاري در اين قسمت بنويسد. سؤالها نبايد خارج از اهداف مورد نظر طرح شوند؛ زيرا ارزشيابي پاياني يک درس به اين منظور پيش بيني و نوشته مي شود که مجري يا معلم مي خواهد از ميزان تحقق اهداف در نظر گرفته شده، آگاه شود و براساس نکات ضعف، «فعاليت هاي تکميلي» يا «تکاليف» خارج از کلاس درس را براي دانش آموزان مشخص نمايد


7- هميشه الزامي نيست که طرح درس به صورت جدول تنظيم شود؛ اما توجه به سازه هاي اصلي يک طرح و سازماندهي منظم آن از اصولي است که طراح هميشه بايد در هسته مرکزي تهيه و تنظيم طرح درس قرار دهد. طراح نباید در اولين گام طراحي خود وسايل مورد نياز را مطرح سازد، زیرا وسايل آموزشي زماني قابل انتخاب هستند که موضوع درس، اهداف و فعاليت هاي آموزشي دقيقاً مشخص شده باشند.


8- بسياري از معلمان در فرآيند طراحی تفاوت بين طرح درس و سناريوي تدريس را نمي دانند. طرح درس چهارچوب پيش بيني شده اي است که با توجه به زمان و امکانات موجود، براي اجرا و بهبود کيفيت آموزشي ترسيم مي گردد. در حالي که سناريو و توضيح و تشريح به صحنه هاي اجرا مي پردازد و مفصّل تر از طرح درس مي باشد. معمولاً معلمان خوب و با تجربه پس از تهيه و تنظيم طرح درس، به نوشتن سناريوي تدريس خود در فرآيند اجرا مي پردازند.


9- بايد توجه شود وقتي تکاليف و تمرينهاي خارج از کلاس ارزشمند هستند، که معلم تک تک تکاليف دانش آموزان را بررسي نمايد و به چگونگي انجام آنها به صورت کتبي بازخورد نشان دهد. نگاه کردن به تکاليف و يا احياناً خط کشيدن بر روي آنها، هرگز بررسي تکاليف محسوب نمي شود. در صورت وقوع چنين وقوع چنين حادثه اي، دانش آموزان در مي يابند که معلمان هرگز فرصت بررسي تکاليف را ندارند، در نتيجه در انجام آن دقت به خرج نمي دهند.


10-. مرور درس قبل زماني الزامي است که درس قبل «رفتار ورودي» يا «پيش نياز» درس جديد باشد؛ زيرا اگر مفاهيم آن آموخته نشده باشد، فهم درس جديد با مشکل روبرو خواهد شد. بنابراين به جاي مرور درس قبل، طراح بهتر است عنوان «تعيين رفتار ورودي» و «ارزشيابي تشخيصي» را مطرح سازد. حال چه اين رفتار ورودي درس قبلي باشد يا مطالب آموخته شده ي دانش آموز در سالهاي گذشته.


11- معلمان عزيز، بايد توجه کنند که در فرآيند آموزش چيزي به عنوان وسايل کمک آموزشي نداريم. وسايل مورد نيز، وسايل آموزشي (Instrucional Media)، که معمولاً حاوي يا حامل پيامهاي آموزشي مي باشند. اگر در محيط آموزشي نباشند و در فرآيند فعاليت هاي آموزشي به کار گرفته نشود، آموزشي صورت نخواهد گرفت، به عبارت ديگر وسايل آموزشي به مجموعه ي امکاناتي اطلاق مي شود که شرايطي را به وجود مي آورند تا تحت آن شرايط يادگيري بهتر، سريعتر و پايدارتر صورت گيرد.


12. هر اندازه معلم دانش آموزان را به سوي حل مسأله و کاوشگري سوق دهد، يادگيري مؤثرتر و لذت بخش تر براي دانش آموزان خواهد شد.

 

 

 توجه :

شما فرهنگیان گرامی می توانید تحقیقات اقدام پژوهی ، گزارش تخصصی ، درس پژوهی ، تجربیات ارتقای شغلی ، طرح جابر  و مقالات پرسش مهر مورد نیاز خود را از لینک های زیر تهیه نمائید :( سایت علمی و پژوهشی آسمان ) بر روی هر لینک کلیک نمائید :


 
 
 
 
 
 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 22 خرداد 1396 ساعت: 19:40 منتشر شده است
برچسب ها : ,
نظرات(0)

تجربیات برتر تدریس : تدریس کلمه هایی مثل « زیاد ، سیاه ، بیا ،بیابان ، خیابان و....» چگونه است ؟

بازديد: 6111

تدریس کلمه هایی مثل « زیاد ، سیاه ، بیا ،بیابان ، خیابان و....» چگونه است ؟

قبل از پاسخ به این سؤال آموزگاران محترم باید نکاتی را در مورد مصوت ( ی /i ) وصامت (ی /y ) بدانند:

1-درصورتی که این شکل در واژه ای ابتداصامت /y/وبعد مصوت/i/ قرار بگیرد ، هردو شکل نوشته وتلفظ می شوند.
مثال: تعیین/
ta?yin/، تغییر/taqyir/، آیین/âyin/، پایین/pâyin/،پاییز/pâyiz/،می آییم/mi â yim/،می گوییم/mi gu yim/و ....
2-درصورتی که در واژه ای ابتدا صدای مصوت /
i/وبعد صدای صامت /y/شنیده شود ،یک شکل نوشته می شود وهردو به ترتیب تلفظ می شوند.
مثال: سیاه/
siyâh/، میان/miyân/، پیاز/piyâz، خیابان/xiyâbân/،زیاد/ziyâd/و ... 
البته تلفظ این گونه کلمه ها در گویش های مردم متفاوت است .برای مثال کلمه ی سیاه به چهار شکل تلفظ می شود :( 
si âh - sy âh - si yâh -se yâh) از نظر واج نگاری ضورت 1و2رابه طور کلی باید کنار گذاشت .فقط باید دید که صورت های 3و4 کدام مرجح تراست.آنچه مسلم است ،بایدمطابق «زبان معیار یا زبان رسمی»یعنی زبانی که درمرکزسیاسی کشوراز نظر آماری بیشترین رواج را دارد ،پذیرفت .بنابراین چون تلفظ دقیق واژه ی سیاه وواژه های نظیر آن را نمی توانیم براساس ضبط مکتوب آن تعیین نماییم،ناچار آن راتابع تلفظ عادی مردم قرار داده وضبط (si yâh) را مسلم دانسته ایم.

3- در زبان شناسی پدیده ای داریم که به آن همگونی یا تجانس می گویند .یعنی گاهی تلفظ آواهایی که به هم نزدیک هستند مثل:(y-i-e)در اثر مجاورت روی محور همنشینی تغییر می کند .« ب زینت یا ب تأکید » رادر آغاز وجه امری یا التزامی بعضی ازافعالی مانند: « بِیا/be yâ/» و«بِیفت /be yoft/»و... در نظر بگیرید صدای /e/در اثر مجاورت با/y/تمایل به /i/می کندواین کلمه /bi-yâ/تلفظ می شود.چنانکه می دانیم تلفظ این جز پیشین افعال فارسی « ﺑِ /be/» است در حقیقت کلمه ی بیا از سه جزتشکیل شده است ( ﺑِ /be/زینت + ی/y/صامت میانجی + آ /â/ماده ی فعل آمدن). بنابر این تلفظ صحیح آن چنین است: بِیا (be – yâ) نه بیا(bi –yâ).

تدریس برای دانش آموز:

آموزگار می تواند به دو صورت این کلمه هارا آمورش دهد:

1- یا کلّی آموزی کنید یعنی چند کلمه که دانش آموزان صداهای آن ها را خوانده اند مثل : زیاد ، بیا ، بیابان و... را در نظربگیریدسپس به دانش آموزان بگویید من  هرصدایی راکه نوشتم ،شما بلند بخوانید . آنگاه معلم با گچ رنگی می نویسد:

زﻳ دانش آموزان می خوانند : زﻳ معلم صدای بلافاصلها را به آن می چسباند ومی گوید حالابخوانید: دانش آموزان می خوانند : زیا معلم صدای آخر یعنی د را هم به دنبال آن می نویسد ومی گوید بچه ها حالا بخوانید. دانش آموزان می خوانند : زیاد

مطابق الگو های زیر البته شما آنها را به دنبال هم دریک کلمه بنویسید،نه جداجدا

زﻳ  زیا  زیاد

ﻣﻴ   ﻣیا  ﻣیان

سپس چند کلمه از این نوع روی تخته بنویسید واز دانش آموزان بخواهید این چنین کلمه ها را فقط به همین شکل بنویسند نه به شکل دیگر . هرگز از دانش آموزان نخواهید که این نوع کلمه هارا بخش وصداکشی کنند.

2- در روش آموزشی دوم می توانید قاعده آموزی کنید.

توضیح دهید :بچه ها وقتی در کلمه ای ابتدا ( ) «اشاره به مصوت( )در جدول الفبا » وسپس ( ) «اشاره به صامت( )در جدول الفبا »آمده باشد. فقط یکی از  نشانه ها نوشته می شود. به این شکل:

ز  ز  ا  زیاد

برعکس ؛ اگر در کلمه ای ابتدا ( ) «اشاره به صامت( )در جدول الفبا » وبعد ( ) «اشاره به مصوت( )در جدول الفبا » بیاید ،هر دو نشانه را می  نویسیم مانند:

پاییز پایین می آییم

می شوییم تغییر

 ۳- برخی از آموزگاران از طریق بخش کردن این گونه کلمات را اموزش می دهند واین طور به دانش آموزان توضیح می دهند که هرگاه کلمه را بخش کنیم ،وهر کدام از نشانه ها دردو بخش بود یکی در آخر بخش قبلی ودیگری در اول بخش بعدی ،یکی از شکل ها را می نویسیم مثل:

ز   اد =زیاد

ولی اگر هر دو نشانه در یک بخش قرار گرفت هر دوشکل را می نویسیم:

پا  یین

می شوییم

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 22 خرداد 1396 ساعت: 19:36 منتشر شده است
برچسب ها : ,
نظرات(0)

تجربیات برتر تدریس : جمع اعداد یک رقمی با حاصل دو رقم در پایه ی اول

بازديد: 121

جمع اعداد یک رقمی با حاصل دو رقم در پایه ی اول

برای مثال آموزش =8 + 6

1- تدریس با ابزار انگشتان

همان گونه که قبلاً آموزش داده اید ؛ دانش آموزان عددد6را به صورت (1 و 5 ) ؛ عدد 7 را به صورت ( 2 و 5 ) ؛ عدد8 را به صورت (3 و 5 )؛ عدد 9 را به صورت ( 4 و 5 ) اموخته اند.

برای اینکه دانش آموزان را برای فرا گرفتن این نوع جمع ها آماده کنید باید قبل از آن تمرینی عملی با دانش آموزان داشته باشید.وآن اینکه دانش آموزان باید یاد بگیرند عدد 5 را که به عنوان مبنا فرا گرفته اند ؛ در ذهن مجرد خود نگهداری کنند .

به دانش آموزان بگویید ،عدد 6 را با انگشتان دست نشان دهند .وقتی نشان دادند به آنها بگویید،بچه ها می خواهیم طور دیگر عمل کنیم وقتی عدد6 را می خواهیم نشان دهیم میتوانیم 5 آن را روی دوشمان (شانه-منظور ذهن مجرد) بگذاریم ،و1 آن را باانگشت نشان دهیم.« این کار را می توانید به صورت مجسم وبا چینه ها عملاً نشان دهید . چینه ی پنج تایی را روی شانه ی خود بگذارید و یک چینه ی دیگر را به طرف آن ببرید» بنابر این وقتی 1 انگشت دست را به طرف شانه می بریم ،یعنی 1 و آن 5 که روی شانه داریم. که همان 6 است.

این تمرین را برای عدد های 7 و8 و 9 نیز انجام دهید. از دانش آموزان بخواهید این کار را چند بار انجام دهند.مثلاً 2 انگشت به طرف شانه ببرند وبگویند 7 . همین طور 3 انگشت به طرف شانه ببرند وبگویند 8 . 4 انگشت به طرف شانه ببرند وبگویند 9

وقتی مطمئن شدید دانش آموزان یاد گرفتند تدریس را آغاز کنید.

به دانش آموزان بگوییدبا یک دست عدد 6 را نشان دهند. دانش آموزان 1 انگشت را به طرف شانه می برند. سپس بگویید با دست دیگرعدد 8 را نشان دهند. دانش آموزان 3 انگشت خود را به طرف شانه می برند. حالا به بچه ها بگویید انگشتان دست خود را انتقال دهند.دانش آموزان 1 و3 را انتقال داده می شود 4

بگویید پس بچه ها 5 تا روی این شانه داریم 5 تا هم روی آن شانه ، می شود 10 (1دسته ی ده تایی) و 4تا هم انگشتان دست که جمعاً می شوند 14

2- تدریس با چوب خط

دانش آموزان عدد 6 را با چوب خط نشان دهند . سپس عدد 8 را نیز با چوب خط نشان دهند .به آنها طوری آموزش دهید که 3 تا چوب خط عدد 8 را کنار1 چوب خط عدد 6 بکشند . حالا دو تا چوب خط کامل دارند که می شود 10(1دسته ی ده تایی) با 4 تاچوب خط دیگر می شود 14

3- تدرس با محور اعداد

دانش آموزان 6 واحد را از نقطه ی صفر روی محور می شمارند وبه عدد 6 که رسیدند،یک کمان می زنند . سپس به دنبال آن 8 واحد می شمارند ، به عدد 14 می رسند ویک کمان دیگر می زنند . عدد 14 پاسخ جمع می باشد

4- رنگ آمیزی با میله های ده تایی

دو میله ی ده تایی روی تخته سیاه می کشیم . از دانش آموزی می خواهیم با گچ رنگی 6 خانه ی میله ی ده تایی را رنگ کند . به دنبال آن 8 خانه با رنگ دیگری رنگ کند. دانش آموز چهار خانه ی میله اول را رنگ کرده وچهار خانه نیز از میله ی دوم رنگ می کند. قسمت های رنگ شده ا میله ی ده تایی و4 یکی می باشد که می شود14

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: دوشنبه 22 خرداد 1396 ساعت: 19:32 منتشر شده است
برچسب ها : ,
نظرات(0)

ليست صفحات

تعداد صفحات : 1554

شبکه اجتماعی ما

   
     

موضوعات

پيوندهاي روزانه

تبلیغات در سایت

پیج اینستاگرام ما را دنبال کنید :

فرم های  ارزشیابی معلمان ۱۴۰۲

با اطمینان خرید کنید

پشتیبان سایت همیشه در خدمت شماست.

 سامانه خرید و امن این سایت از همه  لحاظ مطمئن می باشد . یکی از مزیت های این سایت دیدن بیشتر فایل های پی دی اف قبل از خرید می باشد که شما می توانید در صورت پسندیدن فایل را خریداری نمائید .تمامی فایل ها بعد از خرید مستقیما دانلود می شوند و همچنین به ایمیل شما نیز فرستاده می شود . و شما با هرکارت بانکی که رمز دوم داشته باشید می توانید از سامانه بانک سامان یا ملت خرید نمائید . و بازهم اگر بعد از خرید موفق به هردلیلی نتوانستیدفایل را دریافت کنید نام فایل را به شماره همراه   09159886819  در تلگرام ، شاد ، ایتا و یا واتساپ ارسال نمائید، در سریعترین زمان فایل برای شما  فرستاده می شود .

درباره ما

آدرس خراسان شمالی - اسفراین - سایت علمی و پژوهشی آسمان -کافی نت آسمان - هدف از راه اندازی این سایت ارائه خدمات مناسب علمی و پژوهشی و با قیمت های مناسب به فرهنگیان و دانشجویان و دانش آموزان گرامی می باشد .این سایت دارای بیشتر از 12000 تحقیق رایگان نیز می باشد .که براحتی مورد استفاده قرار می گیرد .پشتیبانی سایت : 09159886819-09338737025 - صارمی سایت علمی و پژوهشی آسمان , اقدام پژوهی, گزارش تخصصی درس پژوهی , تحقیق تجربیات دبیران , پروژه آماری و spss , طرح درس