آیه های قرآن راجع به  علم شیمی :

اگر نظری به آیات قرآن بیفکنیم می بینیم که در موارد گوناگون خداوند انسانها را به سیر و گشت و گذار در جهان پیرامون ...

اگر نظری به آیات قرآن بیفکنیم می بینیم که در موارد گوناگون خداوند انسانها را به سیر و گشت و گذار در جهان پیرامون خود فرا می خواند.بارها در قرآن آمده است ای  انسانها آیا  به آسمان نمی نگرید؟ آیا به ستارگان  نمی نگرید ؟ به گیاهان؟به حیوانات؟و ..........گویاترین بر این مدعا نامهای اشیا» , حیوانات و صورتهای فلکی است که در سراسر آیات قرآن مشاهده می شود.

اشاره به شیمی در قرآن:

سوختن چوب و تولید آتش:

در آیه 80 سوره یاسین خداوند به خاصیت آتش افروزی درختان سبز اشاره می کند.امروز میدانیم گیاهان گاز کربنیک را از هوا و آب را از زمین جذب کرده و به کمک انرژی نورانی خورشید طی عمل فتوسنتز در ابتدا ماه  گلوکز الی را ساخته واکسیزن آب در این فرآید آزاد میشود.طی فرآیندهای بعدی از گلوکز چوب ساخته میشود و انرژی ذخیره شده (انرژی شیمیایی خورشید)در گیاهان هنگام سوختن چوب ها آزاد می شود و همچنین اگر تمام چوب ها و درختان بر اثر وزش باد و طوفان به هم بخورند آتش سوزیهای وسیع و وحشتناک در جنگلها رخ می دهد.

آهن:

در آیه 25 سوره حدید آمده است آهن (و دیگر فلزات)را که در آن سختی (برای جنگ و کارزار)  و هم منافع بسیار برای مردم است افریدیم) و امروز میدانیم که آهن و آلیازهای آن به مجموع فلزات دیگر در زندگی انسان اهمیت دارد.

آب دریا ها :

در آیات متعدد قرآن خداوند اهمیت دریا و آب را بیان میکند (و هم او خدایی است که دریا را برای شما مسخر کرد)(نحل 14).دریاها سرشار از مواد معدنی و جلبلک هایی است که پایه و اساس زنجیره غذایی را در داخل آب تشکیل داده و اهمیت زیادی در زندگی انسانها دارند.سوره الرحمن آیه 19 اشاره به دو دریایی دارد که در کنار هم قرار دارند و در حالیکه با هم تماس دارند در میان آنها مانعی قرار دارد که یکی بردیگری غلبه نکند.چرا؟

سرنوشت آب دریاها:

قرآن کریم در آیه 6 سوره تکویر از برافروخته شدن دریاها و آیه 3 سوره انفطار از به هم پیوسته شدن دریاها در روز قیامت صحبت میکند که جای بسی شگفتنی است بعید نیست در استانه قیامت آب این دریاها که از دو ماده اکسیژن و هیدروژن تشکیل یافته چنان تحت فشار قرار گیرند که تجزیه شوند و بر اثر یک جرقه همگی تبدیل به یک پارچه آتش شوند.

رعد و برق:

ایه 12 سوره رعد و 24 سوره روم در قرآن رعد و برق را هم مایه ی امید و هم مایه ی ترس معرفی میکند و امروز با اکتشافات علمی ثابت شده که رعد و برق فوائد برکات فراوانی دارد از جمله :

1-آبیاری و از برق معمولا حرارت فوق ا لعاده زیادی تولید می شود که مقدار زیادی از هوای اطراف را سوزانیده و در نتیجه فشارها کم شده و ابرها می بارند.

2-در هنگام برق قطرات باران با اکسیژن کافی اضافی ترکیب شده که یکی از آثارش کشتن میکروبهاست و به همین دلیل هر سال که رعد و برق کم باشد آفات گیاهان زیاد می شود.

3-قطرات باران بر اثر برق و حرارت شدید یک حالت اسیدی پیدا می کند و هنگام پاشیدن بر زمینها یک نوع کود گیاهی موثر ساخته می شود و گیاهان تغذیه می شوند.

در آیه 2 سوره ی الحدید آمده که:له الملک السماوات ...........آهن عنصری است که براحتی از زمین استخراج شده و به راحتی می توانید به آن برگردد و دوباره مثل قبل بصورت اکسید آهن قرمز رنگ در کانی آهن درآید که به نظر من این آیه می تواند به این موضوع اشاره داشته باشد.

در آیه 25 این سوره که می فرماید:

ابتدا اشاره به فرستادن انبیا با عدل و سپس از خصوصیات آهن که فواید زیادی دارد و برای حفظ عدالت آفریده شده صحبت می کند.

از لحاظ شیمیایی آهن دارای عدد اتمی زوج است و پایداری نسبی بیشتری نسبت به عناصر با عدد اتمی فرد دارد و نسبت به آنها فراوانی نسبی بیشتری دارد.فراوانی عناصر به پایداری آنها مربوط است.این پایداری براساس انرژی اتصال بیان می شود.هنگام تشکیل هسته اتم از اجزای آن مقداری ماده به انرژی تبدیل می شود که این انرژی براساس رابطه زیر بیان می شود:

E =(m)C  انرژی اتصال آهن از اختلاف بین جرم هسته آهن و با جرم 26 پروتون و 30 نوترون تشکیل دهنده آن بدست می آید.

رنگهای شیمیایی در قرآن:

زندگی بشر از بدوخلقت تحت تاثیر دو عامل مهم شب و روز بوده است.

انسان با مشاهده علامت شب(تاریکی)به سر پناه خود روی می آوردو با آشکار شدن صبح و روشنایی به سوی تلاش و فعالیت می شتابد. خدای متعال از دو عامل فوق به عنوان نعمتی بزرگ یاد می کند و در کنار سایر نعمتهایش می فرماید:"و جعلنا اللیل لباسا و جعلنا النهار معاشا" (یعنی شب را برای شما پوششی قراردادیم و روز را برای معاش شما قرار دادیم )این عملکرد فطری در انسان بیانگر این است که انسان ناخوداگاه تحت تاثیر رنگها قرار می گیرید و با کشیده شدن پرده آبی تیره بر آسمان احساس نیاز به استراحت و آرامش در او به وجود می آید و با طلوع صبح و آشکار شدن نور و روشنایی زرد رنگ به انسان نیروی تکاپو و فعالیت دست میدهد.بنابراین پیشینه شناخت رنگها و احساس نیاز به آنها به صورت تکوینی در خلقت وجود داشته است. از این رو خداوند رنگها را صفت مشترک بین موجودات اعم از زنده و غیر زنده قرار داده و می فرماید:"آیا ندیدی که خدا باران را از آسمان فرود اورد و با ان انواع میوه های گوناگون و رنگارنگ پدید آورد و در زمین کوهها و طرق زیاد و اصناف و رنگهای مختلف سفید;سرخ;سیاه خلق فرمود و از اصناف انسان (مرد و زن ) و اجناس حیوانات نیز به همین گونه مختلف آفرید."

خواص رنگ سبز

در قرآن کریم از میان همه رنکها به رنگ سبز به عنوان رنگ لباس بهشتیان معرفی شده است.":ویلبسون شبابا خضرامن سندس و استبرق"لباسهای سبز حریر و دیبا بپوشند.

.مسرت بخشی و شادآور بودن

اگر آب مایه حیات است;رنگ سبز نشانگر طراوت و زندگی می باشد چرا که طبیعت با این رنگ لباس حیات به تن می کند خداوند متعال این شگفتی را به صورت زیبا ترسیم کرده و میفرماید:

رنگ سبز رنگ گیاهان و طبیعت است و خداوند آنها را مظهر مسرت و شادابی معرفی می کند"فانبتنا به حدائق ذات بهجه"پس به وسیله آب باغهای بهجت انگیز رویاندیم.در تعریف بهجت آورده که البهجه حسن اللون و ظهور السروفیه"بهجت بهترین رنگ است و شادابی و نشاط در آن ظهور دارد.امام صادق علیه السلام در بیان خاصیت رنگ سبز می فرماید:"سه چیز غم و غصه را از بین می برد 1-آب 2-رنگ سبز 3-خوشرویی.

خواص رنگ قرمز از منظر آیات و روایات

خداوند متعال در قرآن کریم از رنگ قرمز به عنوان رنگ کوهها در جاده های پرپیچ و خم کوهستانی تعبیر آورده و می فرماید:برخی از کوهها دارای خطوط سفید و سرخ به رنگها مختلف آفریدیم;که با اندکی تامل در آیه فوق به جایگاه رنگ قرمز در علم زمین شناسی پی می بریم زیرا کوهها سرخ رنگ منبع عظیم آتشفشانی هستند و مدام در حالت تلاطم می باشند. که نماد اصلی این کوهها گرم و فعال بودن آنها است به همین علت در اثر تغییرات جغرافیایی شروع به فوران می کنند و در آیه 37 سوره الرحمن نیز در سرخی دگرگونیها ی صفحه آسمان به هنگام قیامت به این رنگ تشبیه شده است با این بیان که "پس آنگاه که آسمان شکافته شوند مانند چرمی سرخ وگلگون گردد."

رنگ زرد از منظر آیات و روایات

"آیه یقول بقره صفر» فاقع لونها تستر الناظرین"در این آیه "صفرا»"با صفت"فاقع"آمده است.این چینش در بردارنده نکته مهمی در مورد رنگ زرد می باشد;زیرا فاقع از نظر لغوی به معنای زرد یکدست پررنگ و خالص می باشد و از دقت در معنای آن چنین استفاده می شود که رنگ زرد با ویژگیهای مذکور تشابه زیادی با رنگ موی شتر دارد.زیرا اغلب;رنگ موی شتران زرد پر رنگ یکسان است.خداوند در قرآن کریم در این باره می فرماید:

"انما ترمی بشرر کالصفر کانه جمالت صفیر"همانا آن(دوزخ) شراره سحابی چون کاخ پرتاب می کند گویی اشترانی زرد رنگند.

در آیه فوق "جماله"جمع"جمل"به معنی شتر و "صفر"جمع صفرا به معنی زرد است.در آیه وجه شبه;رنگ زرد;شعله و سرعت آن می باشد که نتیجه چنین حالتی حررات بخشی زیاد است.یعنی شعله های جهنم همانند شتران زردی هستند که از نظر تندی با سرعت زیاد به هم می پیچند.بنابراین حررات بخشی یکی از خواص رنگ زرد می باشد.با توجه به آیه مورد بحث"انه یقول بقره صفرا» فاقع لونها تسر الناظرین"خاصیت دوم رنگ زرد;سرعت بخشی آن می باشد.همان طور که در معنای"فاقع"بیان شد;رنگ زرد مورد نظر در آیه فوق;رنگ زردی با ویژگی های خاص (یکدست;خالص;پررنگ) است.به آیه;با بیان"تسرالناظرین"به این امر اشاره آشکار فرموده است.امام صادق علیه السلام می فرماید:هر کس رنگ زرد بپوشد تا زمانی که در پایش است در خوشحالی به سر می برد و نیز از امام علی علیه السلام نقل شده است:هر کس کفش زرد بپوشد کدورت و غصه اش کاهش می یابد.

ایه های قرآن راجع به علم فیزیک

فیزیک وقرآن/نسبت عمر دنیا به عمر زمین:

 

قرآن کریم سوره ی 50 (ق): آیه ی 38:

"ما آسمان ها و زمین و آنچه در میان آنهاست در شش روز آفریدیم و هیچ گونه رنج و سختی ای به ما نرسید"

قرآن کریم سوره ی 41 (فصلت): آیه ی 9:

"بگو: آیا شما به آن کس که زمین را در دو روز آفرید کافر هستید و برای او همانندهایی قرار می دهید؟ او پروردگار جهانیان است!"

 

امروزه دانشمندان فیزیک با توجه به شواهد موجود عمر زمین را 4.5 میلیارد سال پیش بینی می کنند.

این در حالی است که عمر دنیا 13.5 میلیارد سال برآورد شده است.

در قرآن آمده که زمین در دو روز و دنیا در شش روز خلق شد. (عمر دنیا 3 برابر عمر زمین است)

 

اگر این موضوع را با شواهد عینی امروز مقایسه کنیم هیچ کمبودی دیده نمی شود!

عمر دنیا (13.5 میلیارد سال) را بر عمر زمین (4.5 میلیارد سال) تقسیم کنید.

جواب 3 بدست می آید.

این بدان معناست که علم فیزیک امروز نیز به این مسئله رسیده که عمر دنیا 3 برابر عمر زمین است!

 

فیزیک و قرآن/سیاه چاله ها و ستاره های نوترونی: 

سوره ی 86 (طارق): آیات 1 تا 3:

"سوگند به آسمان و کوبنده ی شب! و تو نمی دانی کوبنده ی شب چیست. همان ستاره ی ثاقب است!"

 در عربی "ثقب" به معنای چاله و "ثاقب" به معنای چیزی است که چاله را ایجاد می کند.

 

نسبیت عام پیش بینی می کند که سیاه چاله ها از ستاره های نوترونی بوجود می آیند. ستاره های نوترونی اکثرا قابل رویت نیستند و تنها با امواج رادیویی (پالس ها) رصد می شوند.

امواج دریافتی از این ستاره ها طوری به نظر می رسد که کسی به جایی می کوبد! (ستاره ی کوبنده).

باور ندارید؟ گوش کنید!

قرآن در آسمان ستاره ای کوبنده را معرفی می کند که ثاقب است. (چاله ایجاد می کند).

کلام واضح قرآن در این مورد جایی برای شک نمی گذارد!

 

فیزیک و قرآن/بیگ بنگ – بیگ کرانچ و انبساط دنیا:

 

سوره ی 55 (الرحمن): آیه ی 37:

"آسمان ها روزی دوباره شکاف برمی دارند و مانند گل سرخی باز می شوند!"

سوره ی 51 (الذاریات): آیه ی 47:

"و ما آسمان ها را با قدرت خود بنا کردیم و همواره آن را وسعت می بخشیم!"

سوره ی 21 (الانبیا): آیه ی 104:

"در آن روز که آسمان را چون طوماری در هم می پیچیم هماگونه که آفرینش را آغاز کردیم آنرا باز می گردانیم. این وعده ای است که بر ماست و قطعا آنرا انجام می دهیم!"

 

با بیان تئوری بیگ بنگ دانشمندان همواره در صدد گسترش آن بوده اند.

مدتی بعد به کمک تحقیقات عده ای از دانشمندان مشخص شد که علاوه بر بیگ بنگ پدیده ای به نام بیگ کرانچ هم باید وجود داشته باشد. و همانطور که دنیا باز شده روزی به همان نقطه ی آغاز جمع می شود. (انا لله و انا الیه راجعون).

قرآن این موضوع را در ابتدا به باز شدن یک غنچه ی گل رز تشبیه می کند و بیان می دارد که با قدرت بی انتهای خویش در حال گسترش (انبساط) دنیا است!

و روزی همانطور که این دنیا را باز کرد دوباره مانند طوماری آنرا در هم خواهد پیچید. (بیگ کرانچ).

آیه های قرآن راجع به زیست شناسی

سیستم دفاعی مورچه ها

خانم Wadea Omrany کشف جدید علمی در قرآن کرده است. این کشف مربوط به نحوه و ترتیب ارتباط بین مورچه هاست؛ چیزی که پیش از این نمی دانستیم. این مطلب مربوط به آیه شریفه ۱۸ از سوره نمل است: حَتَّی إِذَا أَتَوْا عَلَی وَادِی النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ یا أَیهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاکنَکمْ لَا یحْطِمَنَّکمْ سُلَیمَانُ وَ جُنُودُهُ وَ هُمْ لَا یشْعُرُونَ [آن ها حرکت کردند] تا به سرزمین مورچگان رسیدند؛ مورچه ای گفت : (به لانه های خود بروید تا سلیمان و لشکرش شما را پایمال نکنند در حالی که نمی فهمند!) در آیه ی شریفه ی بالا مورچه خطر قریب الوقوعی را طی چهار مرحله متوالی بیان می کند که این مراحل توسط علم جدید ثابت شده است : ۱) ای مورچه ها: این اولین مرحله اعلام خطری است که توسط مورچه داده می شود تا توجه دیگر مورچه ها را به سرعت جلب کند. مورچه ها با گرفتن این پیام صبر می کنند تا دگر پیام ها را توسط همان مورچه دریافت کنند. ۲) به لانه هایتان وارد شوید: در این جا گوینده پیام به دیگران اطلاع می دهد که چه کار باید بکنند. ۳) مبادا سلیمان و لشکرش پایمالتان کنند: در این جمله مورچه دلیل خطر را به مخاطب می گوید. ۴) و خود آگاه نباشند: مورچه ها به عنوان عکس العمل حالت دفاعی مشخصی را از خود نشان می دهند. در این جمله آخر مورچه به مخاطبان می گوید به منبع خطر حمله نکنید. زیرا منبع خطر قصد حمله به لانه مورچه ها را ندارد. بنابراین مورچه ها آن ها را خطر واقعی نمی دانند. علم در این مورد می گوید: مورچه ها در مواقع اعلام خطر و دفاع و همچنین زمانی که تبادل سریع اطلاعات نیاز باشد از ارتباط شیمیایی استفاده می کنند. این اخطار معمولاً توسط صدور علامت های شیمیایی دفاعی مشخص می شود. غده های دفاعی مسئول ایفای نقش اعلام خطر هستند. به عنوان مثال مورچه های استرالیایی را در نظر بگیرید؛ وقتی این مورچه ها با خطری مواجه می شوند، قطرات کوچکی را از غده های دفاعی خود ترشح می کنند. این یک فرمان برای دیگر مورچه هاست تا فرار کنند و با شاخک های خود ارتعاشی ایجاد کنند که به معنای قرارگیری در موقعیت خطر است. Aldehyde hexanal اولین ماده ای است که توسط مورچه ها در مواقع احساس خطر ترشح می شود و باعث جلب توجه و علاقه ی آن ها می شود. در نتیجه شاخک های خود را بالا می برند و تکان می دهند تا دیگر بوها را نیز دریافت کنند. اولین پیام به شکل الکل بود و این اولین مرحله است که توسط مورچه در جمله «ای مورچه ها» گفته شد. سپس مورچه دومین ماده به نام Hexanol را ترشح می کند و در نتیجه بقیه ی مورچه ها موقعیت خطر به خود می گیرند و در تمامی جهات می دوند تا منبع این ماده را پیدا کنند. مورچه ای که ماده شیمیایی را ترشح می کند باید مسیری را که باید بقیه ی مورچه ها از آن کنار روند مشخص کند و این کاری بود که طبق آیه ی قرآن آن مورچه انجام داد و گفت «به لانه هایتان وارد شوید» بنابراین باید مسیر را مشخص کرده باشد. Undecanon سومین ماده ای است که مورچه ترشح می کند. این ماده نشان دهنده ی عامل خطر است و چیزی که مورچه در سومین عبارت گفت «مبادا سلیمان و لشکرش پایمالتان کنند» با این مرحله مطابقت و سازگاری دارد. در این مرحله مورچه ها آماده ی مواجهه با خطر می شوند. در مرحله چهارم مورچه ماده شیمیایی خاصی را ترشح می کند که Butyloctenal نام دارد. توسط این ماده گوینده دستور دفاع می دهد و نوع دفاع را مشخص می کند. بنا براین در مرحله آخر می گوید : «و خود آگاه نباشند». با این کار مورچه از وارد شدن بقیه ی مورچه ها به مرحله ی حمله جلوگیری می کند.

- اشاره به چگونگی تولید شیر

وَ إِنَّ لَکمْ فى الأَنْعَمِ لَعِبرَةً نُّسقِیکم مِّمَّا فى بُطونِهِ مِن بَینِ فَرْثٍ وَ دَمٍ لَّبَناً خَالِصاً سائغاً لِّلشرِبِینَ(66/نحل) ترجمه : 66- و در وجود چهار پایان براى شما ( درسهاى ) عبرتى است ، از درون شکم آنها از میان غذاهاى هضم شده ، و خون ، شیر خالص و گوارا به شما مى‏نوشانیم ! «فرث» در لغت به معنى غذاهاى هضم شده درون معده است که به مجرد رسیدن به روده‏ها ماده حیاتى آن جذب بدن مى‏گردد ، و تفاله‏هاى آن به خارج فرستاده مى‏شود ، در آن حال که این غذاى هضم شده در درون معده است به آن «فرث» مى‏گویند و هنگامى که تفاله‏هاى آن خارج شد «روث» ( سرگین ) گفته مى‏شود . مى‏دانیم که مقدار کمى از غذا مانند بعضى از مواد قندى و همچنین آب از همان دیواره‏هاى معده جذب بدن مى‏شود ، اما قسمت عمده هنگامى که غذاى هضم شده منتقل به روده‏ها شد وارد خون مى‏گردد ، و نیز مى‏دانیم که شیر از غده‏هاى مخصوصى که درون پستان است تراوش مى‏کند و مواد اصلى آن از خون و غده‏هاى چربى‏ساز گرفته مى‏شود . به این ترتیب این ماده سفید رنگ تمیز خالص ، این غذاى نیرو بخش گوارا ، از میان غذاهاى هضم شده مخلوط با تفاله‏ها ، و از لابلاى خون بدست مى‏آید ، و این براستى عجیب است ، سرچشمه‏اى آنچنان آلوده و تنفرآمیز ، اما محصولش این چنین خالص و زیبا و دل‏انگیز و گوارا ! .

گیاه شناسی در قرآن

درقرآن مسائل علمی بیان شده است که بعد ها دانشمندان به اسرار شگفت انگیز آن پی برده اند چنانچه در آیه 3 سوره رعد می فرماید : و من کل الثمرات جعل فیها زوجین اثنین ( از تمام میوه ها دو جفت در زمین قرار دارد ) اشاره به این که درختان میوه موجودات زنده ای هستند که دارای سلولهای نر و ماده می باشند که از طریق لقاح بارور می شوند دارد . اگر لینه دانشمند و گیاه شناس معروف سوئدی در اواسط قرن 18 میلادی موفق به کشف زوجیت عمومی و همگانی در جهان گیاهان شد . قرآن مجید در 1400 سال قبل از آن ، این حقیقت را فاش ساخت و این خود یکی از معجزات علمی قرآن مجید است که بیانگر عظمت این کتاب بزرگ آسمانی می باشد . همچنین از آنجا که زندگی انسان و همۀ موجودات زنده و مخصوصاً گیاهان و میوه ها بدون نظام دقیق شب و روز امکان پذیر نیست در قسمت دیگر این آیه از این موضوع سخن به میان آورده می گوید . یغشی اللیل النهار : خداوند به وسیلۀ شب روز را می پوشاند و پرده بر آن می افکند چرا که اگر پرده تاریک شب نباشد ، نور مداوم آفتاب ، همۀ گیاهان را می سوزاند و اثری از میوه ها و بطور کلی از موجودات زنده بر صفحۀ زمین باقی نمی ماند . در پایان آیه می فرماید : ان فی ذلک لایات لقوم یتفکرون .( در اینها آیات و نشانه های است برای آنها که تفکر می کنند .)

آیه های قرآن راجع به  زمین شناسی

بررسي اجمالي چند موضوع علمي در قرآن

 

الف) حركات خورشيد

خورشيد داراي حركات وضعي و انتقالي است كه حركت وضعي آن در مدت زماني 25 روز براي نقاط واقع در استواي خورشيد و 30 روز براي نقاط نزديك قطبهاي خورشيدي طول مي كشد كه علت زمان متفاوت حركت چرخشي،حالت توده گازي بودن اين ستاره است كه باعث مي شود سرعت چرخش يكسان نباشد. به عبارتي از استواي خورشيد به سمت عرضهاي بالاتر سرعت چرخش كمتر مي شود.

در حركت انتقالي، خورشيد با سرعت km/s 240 به دور مركز كهكشان راه شيري در حركت است ولي به علت عظمت كهكشان، 200 ميليون سال طول مي كشد تا خورشيد يك بار حول مركز كهكشان بچرخد!

جايگاه حركات خورشيد در آيات قرآني:در قرآن براي خورشيد عبارت ضياء و سراج، يعني روشنايي و براي ماه عبارت منير يعني نور بكار برده شده است يعني از خود نور ندارد. (سوره هاي فرقان آيه61، نوح آيات 15و16، نبأ آيات 12 و13).پژوهشگراني مانند بوريس بوكاي در كتاب مقايسه ميان تورات، انجيل، قرآن و علم، آيات 40 سوره يس و 33 سوره انبياء را دليل حركت انتقالي (مداري) خورشيد مي دانند كه در آنها كلمه فلك به معناي مدار ترجمه شده است.

كه در ذيل ترجمه آيه 40 سوره يس ذكر مي شود: « نه در گردش منظم عالم، خورشيد را شايد كه به ماه برسد و نه شب به روز سبقت گيرد و هر يك بر مدار معيني شناورند».

آيه 42 سوره انبياء، آيه 2 سوره رعد و آيه 33 سوره ابراهيم نيز مربوط به خورشيد و حركات آن مي باشد. افرادي مانند علامه طباطبائي، سيد هبة الدين شهرستاني، طنطاوي در تفسيرالجواهر حركت خورشيد را به سمت مقصدي معين تأييد مي كنند.

 

ب) كرويت زمين(شكل زمين)

امروزه با گردش ماهواره ها به دور زمين، شكل كروي زمين چنان واقعيت آشكاري است كه مشكل بتوان زماني را تجسم كرد كه شكل و ابعاد زمين به كلي براي بشر ناشناخته بود. حدود 200 سال قبل از ميلاد مسيح دانشمندي به نام « اراتوستن» جغرافي دان و ستاره شناس يوناني (Eratostenes) با استفاده از هندسه ابعاد زمين را محاسبه و شكل كروي آنرا حدس زد.

گر چه شكل زمين بطور كلي كروي است، ولي حركت زمين به دور خود بر روي شكل آن مؤثر مي باشد كه علت آن تأثير نيروي گريز از مركز روي اجسام در حال چرخش است . به همين جهت زمين از شكل كروي خارج شده و بصورت يك « بيضوي پخ» درآمده است كه خيلي نزديك به كره است يعني قطر استوايي آن 12756 كيلومتر و قطر قطبي آن 12714 كيلومتر است.

 

موضوع كرويي زمين در آيات قرآني : در آيات  سوره هاي مباركه اعراف 151، زخرف 38، رحمن17، معارج 40 به مسئله كروي بودن زمين اشاره شده است و نيز آيه 19 سوره حجر« والأرضَ مَدَدناها» و زمين راگسترانديم. را بعضي از مفسرين دليل كرويي زمين دانسته اند مانند محمد متولي شعراوي در كتابهاي معجزة القرآن و كتاب المختار من تفسير القرآن الكريم و همينطور آيه 30 سوره نازعات « والأرض بعد ذلك دحاها» و پس از آن زمين را با غلتاندن گسترد را بعضي مفسرين دليل كرويت بودن زمين و نيز خلقت زمين  سپس از آسمانها دانسته اند مانند محمد احمد غمراوي.به عنوان نمونه آيه 17 سوره رحمن جمله « ربُّ الْمَشرِقَينِ و رَبُّ الْمَغْرَبينْ» كه نشانه تعدد مشرق و مغرب است فقط با شكل كروي زمين مناسبت دارد همانطور كه مرحوم آيت ا... خويي در كتاب « بيان» اشاره كرده اند.

 

ج) حركات زمين

مسئله حركات زمين از جمله مسائلي است كه ذهن بشر را در گذشته به خود مشغول كرده بود. پرداختن به جنبه تاريخي بررسي حركات زمين باعث اطالة مطلب خواهد شد فقط بايد اشاره كرد دانشمنداني چون ارسطو، بطليميوس، گاليله، كپلر و... روي اين مسئله كار كرده اند و دانسته هاي فعلي ما حاصل تلاش علمي آنهاست. از لحاظ علمي زمين در فضا داراي 5 حركت است:

1)حركت وضعي در مدت 24 ساعت

2) حركت نوساني يا رقص محوري در مدت 26000 سال يكبار

3) حركت انتقالي به دور خورشيد

4) حركت با ساير سيارات منظومه شمسي در جهت ستاره  وُگا با سرعت 5/19 كيلومتر در ثانيه

5) حركت با كهكشان ما و ميلياردها ستاره هاي آن با سرعت 270 كيلومتر در ثانيه.

 

تأثير حركات زمين : با توجه به وضعيت خاص محور زمين (تمايل برابر5/23)، حركات زمين تأثيرهاي متعددي را در سطح كره زمين بر جاي مي گذارند كه بطور خلاصه بعضي از آنها عبارت است از:

1) انحراف اجسام و پديده هاي متحرك

2) ايجاد و تغيير طول روز و شب در نقاط مختلف سياره

3) ايجاد فصول مختلف در نقاط مختلف كره زمين

4) ايجاد اهله قمر، جزر و مد بعلت تغيير موقعيت ماه، زمين و خورشيد نسبت به هم و اثرات ديگر.

 

 

منابع :

سایت زمین شناسی ایران

www.sid.ir

 

www.wikipedia.com

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 07 فروردین 1393 ساعت: 18:33 منتشر شده است
برچسب ها : ایات قرآن درباره زیست شناسی,ایات قرآن رجب به شیمی,ایات قرآن رجب به زمین شناسی,ایات قرآن رجب به فیزیک,ایات قرآن راجب به علوم مختلف,

نظامی گنجوی

 

 

حکیم نظامی گنجوی

 

نام تو کابتدای هـر نام اسـت *** اول آغاز و آخر انجام است

ره نـمـایی و رهـنـمایـت نـه *** هـمه جایی و هیچ جـایت نه

هـر کـسی نقـشبند پرده تـسـت *** همه هیچند، کرده کرده تست

ای به تو زنده هر کجا جانیست *** وز تنور تو هر کرا نانیست

بـر در خـویـش سـرفـرازم کـن *** وز در خـلق بـی نیـازم کن

الیاس بن یوسف نظامی گنجه‌ای (حدود ۵۳۷ تا ۶۰۸ ه‍.ق) شاعر داستان‌سرا و رمزگوی سده ششم ایران، بزرگترین داستان سرای منظومه های حماسی عاشقانه به زبان پارسی است که سبک داستان محاوره ای را وارد ادبیات داستانی منظوم پارسی کرد.

کودکی

نام پدرش يوسف نام جدش " ذکي " و نام جد اعلايش " مويد " بوده و سه همسر و يک فرزند به نام محمد داشته است. زادبوم نظامي را شهر گنجه (واقع در آذربایجان کنونی) و اجدادش را اهل تفرش گفته اند. نام مادرش رئیسه و کرد تبار بود. وی در سنین کم یتیم شد و دایی اش خواجه عمر بزرگش نمود.

 

ازدواج

نظامی سه بار ازدواج کرد. همسر نخستش آفاق، کنیزکی بود که فخرالدین بهرامشاه حاکم دربند به عنوان هدیه ای برایش فرستاده بود. آفاق اولین و محبوبترین زنان نظامی بود. تنها پسر نظامی، محمد از آفاق بود. وقتی نظامی سرودن خسرو و شیرین را به پایان رساند آفاق از دنیا رفت. در ان زمان محمد هفت سال بیشتر نداشت.

عجیب است که دو همسر دیگر نظامی نیز در سنین جوانی فوت کردند و مرگ هر کدام پس از اتمام یکی از آثار او اتفاق می افتاد.

 

 

 

 

تحصیلات

نظامي مانند اغلب اساتيد باستان از تمام علوم عقلي و نقلي بهره مند و در علوم ادبي و عربي کامل عيار و در وادي عرفان و سير و سلوک راهنماي بزرگ و در عقايد و اخلاق ستوده پايبند و استوار و سرمشق فرزندان بشر بوده و در فنون حکمت از طبيعي و الهي و رياضي دست داشته و گويند که اگر وارد مرحله شاعري نبود و به تدريس و تاليف علوم حکميه مي پرداخت در رديف بزرگان حکمت و فلسفه به شمار مي آمد

دوران زندگی نظامی با دوره حکومت اتابکان آذربایجان و موصل و شروانشاهان هم زمان بوده است.تعلق خاطر نظامی به تصوف زندگانی وی را بیشتر با زهد و عزلت همراه کرده و این امر او را از وابستگی به دربارهای سلاطین دور کرده است.

 

اخلاق

در پاکي اخلاق و تقوي، نظير حکيم نظامي را در ميان تمام شعراي عالم نمي توان پيدا کرد. در تمام ديوان وي يک لفظ رکيک و يک سخن زشت پيدا نمي شود و يک بيت هجو از اول تا آخر زندگي بر زبانش جاري نشده است. از استاد بزرگ گنجه شش گنجينه در پنج بحر مثنوي جهان را يادگار است که مورد تقليد شاعران زيادي قرار گرفته است، ولي هيچکدام از آنان نتوانسته اند آنطور که بايد و شايد از عهده تقليد برآيند. اين شش دفتر عبارتند از:

مخزن الاسرار، خسرو و شيرين، ليلي و مجنون، هفت پيکر، شرفنامه و اقبالنامه که همگي نشان دهنده هنر سخنوري و بلاغت گوينده توانا آن منظومه هاست.

سبک نظامی

نظامی از شاعرانی است که باید او را در شمار ارکان شعر فارسی و از استادان مسلم ابن زبان دانست. وی از آن سخنگویانی است که مانند فردوسی و سعدی توانست به ایجاد و تکمیل سبک و روشی خاص دست یابد. اگر چه داستانسرایی در زبان فارسی به وسیله نظامی شروع نشده لیکن تنها شاعری که تا پایان قرن ششم توانسته است شعر تمثیلی را به حد اعلای تکامل برساند نظامی است.

وی در انتخاب الفاظ و کلمات مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و ابداع معانی و مضامین نو و دلپسند و تصویر جزئیات بانیروی تخیل و دقت در وصف مناظر و توصیف طبیعت و اشخاص و به کار بردن تشبیهات و استعارات مطبوع و نو، در شمار کسانی است که بعد از خود نظیری نیافته است.

با وجود آنکه آثار نظامی از نظر اطناب در سخن و بازی با لفاظ و آوردن اصطلاحات علمی و فلسفی و ترکیبات عربی فراوان و پیچیدگی معانی بعضی از ابیات ،قابل خرده گیری است، ولی «محاسن کلام او به قدری است که باید او را یکی از بزرگترین شعرای ایران نامید و مخصوصاً در فن خود بی همتا و بی نظیر معرفی کرد.

نظامی در بزم سرایی، بزرگترین شاعر ادبیات پارسی است.

به جرأت می توان گفت که او در سرایش لحظه های شادکامی بی همتاست، زبانش شیرین است و واژگانش نرم و لطیف، و گفتارش دلنشین. آن گونه که در بازگویی لحظه های رزم، نتوانسته از فشار بزم رهایی یابد به اشعار رزم نیز ناخودآگاه رنگ غنایی داده است.

 

برجستگیها و ویژگیهای شعر نظامی

۱- تشبیهات و توضیحات او، زیبا و هنرمندانه و بسیار خیال انگیزند.

۲- در تصویر جزئیات طبیعت و حالات، بسیار تواناست.

۳- انتخاب الفاظ و کلمات مناسب که نتیجه آشکار آن، موسیقی شعر اوست.

۴- ایجاد ترکیبات خاص و ابداع و اختراع معانی و مضامین نو و دلپسند.

۵-تازگی معانی و ابداع ترکیبات تازه که در شعر نظامی به وفور یافت می شود، کلام وی را گاهی دچار ابهام می کند، علاوه بر اینها کثرت «لغات عربی» و «اصطلاحات علوم» و «اصول و مبانی فلسفه و معارف اسلامی» سخن این شاعر را دشوار و پیچیده کرده است.

 

 

درگذشت

همه عمر را به جز سفر کوتاهی که به دعوت قزل ارسلان (۵۸۱-۵۸۷) به یکی از نواحی نزدیک گنجه کرد، در وطن خود باقی ماند تا در سال ۶۰۲ در همین شهر در سن شصت و سه سالگی درگذشت و به خاک سپرده شد. بعضی درگذشت او را بين سالهاي ۵۹۹ تا ۶۰۲ و عمرش را شصت و سه سال و شش ماه نوشته اند.

آثار

خمسه یا پنج گنج نظامی شامل:

·         لیلی و مجنون

·         هفت پیکر

·         خسرو و شیرین

·         مخزن‌الاسرار

·         اسکندرنامه مشتمل بر اقبالنامه و شرفنامه

قدیمی ترین مثنوی نظامی مخزن الاسرار است و بهترین آنها خسرو و شیرین است

هفت پیکر

 

هفت پیکر یا بهرامنامه چهارمین منظومه نظامی از نظر ترتیب زمانی و یکی از دو شاهکار او (با خسرو و شیرین) از لحاظ کیفیت است. این دفتر رااز جهت ساختار کلی و روال داستانی می توان بر دو بخش متمایز تقسیم کرد:

یکی بخش اول و آخر کتاب درباره رویدادهای مربوط به بهرام پنجم ساسانی از بدو ولادت تا مرگ رازگونه او، که بر پایه روایتی تاریخ گونه است؛ و دیگری بخش میانی که مرکب از هفت حکایت یا اپیزود از زبان هفت همسر او و از زمره حکایات عبرت انگیزی است که دختران پادشاهان هفت اقلیم (مطبق تقسیم قدما) برای بهرام نقل می کنند.

این منظومه آمیزه ای از جنبه حماسی و غنایی است، بدین معنی که بخش هفت گنبد تماما دارای روح غنایی و تخیل رمانتیک است ولی بخش تاریخی گونه، اگر چه سعی شاعر بر ترسیم چهره ای حماسی برای بهرام بوده، آمیزه ای از جنبه حماسی و عناصر غنایی است.

در هفت پیکر زمین و آسمان و جلوه های جمال این دو با هم پیوند می یابد:

از یک سو هفت گنبد است ساخته بر زمین و هفت روز و هفت رنگ و هفت اقلیم و هفت عروس که جملگی زمینی است، و از سوی دیگر نظیره قرار دادن اینها با «هفت» های آسمانی (چون هفت سیاره و هفت فلک)، و واسطه این دو با همدیگر گنبدی است که چرخ زنان آهنگ عروج به گنبد دوار دارد.

هفت پیکر ستایش داد و رفق، و نکوهش ستم و بیراهی است. 

این منظومه روح خوشدلی و نشاط است. اگر لیلی و مجنون سراسر حرف و حدیث اندوه است، اگر در مخزن الاسرار و اقبالنامه حکمت و اندرز مفرط جایی برای شادی و تفریح باقی نمی گذارد، اگر حتی ذر خسرو و شیرین با وجود سرشاری از مایه عشق و شور و لعب و نشاط، جای جای به حدیث درد جانکاه تنهایی و هجران و سرانجامف مرگ دلگداز دو دلداده می رسیم، هفت پیکر پیام شادی و سبکروحی و گریز از بیش و کم و چند و چون حیات و پناه گرفتن در کاخهایی است که بنیادشان بر شادی و منظرشان تماشای جمال هستی در مکانی محدود و سنجش رنگ و هیئت هر گنبد با هر یک از سیارات است.

 

شخصیت ها

بهرام گور

منذر

نعمان (پدر منذر)

نعمان (پسر منذر)

راست روشن (وزیر بهرام)

سمنار

سرهنگ

خاقان چین

آزریون (دختر شاه مغرب)

ناز پری (دختر خوارزمشاه)

نسرین نوش (دختر شاه سقلاب)

هما (دختر قیصر)

یغماناز (دختر خاقان)

فورک (دختر رای هند)

درسَتی (دختر کسری)

[ویرایش]

هفت داستان

داستان گنبد سیاه (داستان شهری که مردمانش همه سیاه پوش بودند)

داستان گنبد زرد (داستان شاهی که به زنان اعتماد نداشت و کنیزک زرد رو)

داستان گنبد سبز (داستان بشر پرهیزگار و ملیخای بدطینت)

داستان گنبد سرخ (داستان بانوی حصاری)

داستان گنبد پیروزه ای (داستان ماهان و دیوان)

داستان گنبد صندلی (داستان خیر و شر)

داستان گنبد سپید (داستان دختر و پسری که قصد وصل داشتند اما میسر نمیشد)

[ویرایش]

هفت پیکر (سیاره)، روزهای هفته، رنگها

کيوان (روز شنبه) رنگ سیاه

خورشید (روز یکشنبه) رنگ زرد

ماه (روز دوشنبه) رنگ سبز

بهرام (مریخ) (روز سه شنبه) رنگ سرخ

تیر (روز چهارشنبه) رنگ پیروزه ای

مشتری (روز پنجشنبه) رنگ صندلی

ناهید (روز جمعه) رنگ سپید

 

 

مخزن‌الاسرار

مَخزَن‌الاسرار نخستین مثنویِ نظامی گنجوی شاعر ایرانی است.

از آنجا که در خود کتاب اشارهٔ مستقیم و یا غیرمستقیمی به تاریخ سرایش و یا تاریخ تقدیم اثر به والی آذربایجان (و نه اران) نشده‌است، و همچنین در آثار معتبر دیگر نیز تاریخ دقیق خلق این اثر ذکر نشده، نمی‌توان بیقین تاریخ آن را تعیین کرد. ولی با توجه به اینکه نظامی تاریخ‌های بسیار دقیق دیگری از آثار، سن فرزند و ماده تاریخ‌های دیگر در آثار دیگرش می‌دهد، و همچنین با بررسی تاریخ آذربایجان و اران، و مطالعات تطبیقی میتوان بیقین گفت که خلق این اثر بین سالهای ۵۶۱ و ۵۶۹ قمری می‌باشد (و به احتمال زیاد نزدیک به ۵۶۹ معادل ۱۱۷۳ میلادی است).

نظامی این کتاب را به «ملک فخرالدین بهرامشاه بن داوود» والی آذربایجان تقدیم کرد.

این کتاب دربرگیرنده خواندن مردم به خودشناسی، خداشناسی و گزینش ویژگی‌های پسندیده اخلاقی است و در بحر سریع مسدس (مفتعلن مفتعلن مفتعل) سروده شده.

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 07 فروردین 1393 ساعت: 18:32 منتشر شده است
برچسب ها : نظامی گنجوی,زندگی نامه کامل نظامی گنجه ای,تحقیق درباره زندگی نامه نظامی گنجه ای,مقالهکامل زندگی نامه نظامی گنجوی,زندگی نامه و اثار نظامی گنجوی,زندگینامه نظامی گنجوی به زبان ساده,زندگی نامه نظامی گنجوی+pdf,اشعار نظامی گنجوی,زندگینامه نظامی گنجوی برای کودکان,آثار نظامی گنجوی,دانلود زندگینامه نظامی گنجوی,دیوان نظامی گنجوی,آرامگاه نظامی گنجوی,

بررسی روشهای حاکمیت شرکتی  در کشورهای مختلف

با نگاهی به شناسایی اقدامات مناسب حاکمیت شرکتی در هند

 

 

 

 

 

 

فاروق  رسولی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

حاکمیت شرکتی ( CG ) با توجه به افزایش توجه به شرکت های بزرگ در سراسر جهان به  دلایل مختلف ازجمله  رسوایی شرکت های بزرگ ، افزایش نیاز به اعتماد ذینفعان به  مدیریت شرکت های بزرگ  ،همچنین نقش روز افزون شرکت های بزرگ در اقتصاد جهانی مورد توجه واقع شده است . هدف حاکمیت شرکتی گرد هم آوردن نیاز و به حداکثر رساندن ارزش بلند مدت سهامداران  به طور مستمر با شیوه های کسب و کار اخلاقی است .پس حاکمیت شرکتی  به جنبه های مختلف عملکرد سازمانی، و درهسته اصلی آن به حکمرانی خوب شرکت های بزرگ با استانداردهای اخلاقی بسیار بالایی اشاره دارد، که اغلب از طریق معیارهای عالی شرافت بوده وهمچنین نشان دهنده  شفافیت و پاسخگویی بیشتر در فرآیند تصمیم گیری می باشد. جزئیات خاص و شیوه های حاکمیت شرکتی با توجه به تفاوت عملکرد مدیریت در نقاط مختلف جهان  یکی از جنبه های مهم برای عملکرد شرکت ها در سراسر جهان بشمار می رود  . این مقاله به بررسی نیاز به بهبود اداره امور شرکت ها در هند و روند جاری در اداره امور شرکت هادر نقاط مختلف جهان ، به ویژه ایالات متحده آمریکا و اروپا پرداخته وتاثیرحکمرانی خوب در ارزش بازار و عملکرد شرکت علاوه بر بررسی طرح های مختلف با هدف بهبود حاکمیت شرکتی  در سراسر جهان ، با تمرکز بررهنمودهایCII در هند را بررسی می کند. همچنین  با استفاده از رهنمودهای CII به بررسی شیوه های حاکمیت شرکتی در شرکتهای هندی بدون ارائه توصیه هایی در مورد چارچوبهای  قانونی و داوطلبانه حاکمیت شرکتی بمنظور اطمینان از نظارت موثر شرکت های بزرگپرداخته است .

 واژه های کلیدی:

کد های اخلاقی رفتاری ، شفافیت ، سهامداران ،  مدیریت ریسک ، عملکرد مالی ، استانداردهای زیست محیطی ، کیفیت

 

 

 

 

 

 

مقدمه

هارست [1](2004) حاکمیت شرکتی را مجموعه ای از روشها و سیاستها تعریف کرده که از سوی سهامداران ، مدیران اجرایی و سایر مدیران به منظور مدیریت کردن و انجام مسئولیتهایشان در مقابل اعتباردهندگان و سایر ذینفعان  مورد استفاده قرار می گیرد . کومار[2](2007) عضو CVC  حاکمیت شرکتی را مجموعه ای از روشها ارزشمند تجاری و اخلاقی برای به حداکثر رساندن ارزش سهامداران با اطمیان از رعایت حقوق مشتریان و کارکنان و فروشندگان مواد و سرمایه گذاران و دولت  و بطور کلی تمام جامعه تعریف کرده است . حاکمیت شرکتی سیستمی است که از طریق آن شرکتها اداره و مدیریت می شوند و همچنین  بر نحوه هدف گذاری و رسیدن به اهداف مورد نظر ،ارزیابی ریسک ،نحوه دستیابی به عملکرد بهینه شرکت تاثیر می گذارد . بنابراین حاکمیت شرکتی برای جلب اعتماد و رضایت سرمایه گذاران لازم است. حاکمیت شرکتی در خصوص جنبه های اخلاقی تجارت و آنجه که حکمرانی خوب تلقی می شود با توجه به شرایط متغییر محیطی که رسیدن به یک مدل واحد را مشکل می کند بسیار مشکل می باشد. چرا که شفافیت ، صداقت و مسئولیت پذیری عناصر کلیدی حاکمیت شرکتی هر واحد تجاری محسوب می شود . کومار  اصول اساسی حاکمیت را بشرح زیر بیان می کند :

1-  تحکیم پایه های مدیریت و نظارت

2- ساختار هیئت مدیره به منظور ایجاد ارزش

3- ارتقاء اخلاق و مسئولیت پاسخگویی

4- حفظ یکپارچگی در گزارشگری مالی

5- افشاء بموقع و متوازن

6- احترام به حقوق سهامداران

7- تشخیص و مدیریت ریسک

8- تشویق به افزایش کارایی

9- پاداش منصفانه و مسئولانه

10- تشخیص منافع مشروع ذینفعان

11- رتبه بندی اجباری حاکمیت شرکتی برای شرکت های فهرست شده

در مورد بانک ها و شیوه های بانکی ، " معاملات بانکی بر اساس اعتماد است .اگر سوء ظن وجود داشته و اعتماد آسیب دیده و یا از دست برود،در نتیجه بر اساس زیان مالی نمی توان خطر واقعی را اندازه گیری کرد. اعتماد پایه و اساس بانکداری ، برای قبول حکمرانی خوب است اگر چه اغراق آمیز است ولی  ،حکمرانی خوب  و شیوه های آن  مترادف با بانکداری  ، بانک ها و بانکداران است .

Cornford2 توصیف حاکمیت شرکتی را  به عنوان نگرانی از ارتباط بین کسب و کار مدیریت و هیئت مدیره ،
سهامداران و وام دهندگان ، دیگر و ذینفعان آن از جمله کارکنان، مشتریان، تامین کنندگان و جامعه است . بنابراین حوزه حاکمیت شرکتی ،بسیار گسترده و شامل چارچوبی است که از طریق آن اهداف کسب و کار و راه دستیابی به آنها و همچنین  صورت نظارت بر عملکرد تعیین می شود.

Cornford    یک درس بزرگ از مورد انرون  را خاطر نشان کرد،  ...... مانند دیگر ساختارهای اجتماعی، حاکمیت شرکتی و سیستم های مالی مستعد برای ابتلا به اثرات عیوب و خطوط گسل خواهد بود  که محصول نوآوری مالی، ابتکار و خلاقیت انسان (نه الزاماٌ قانونی ) ، و دیگر تغییرات در آداب و رسوم و در زمینه های اجتماعی و اقتصادی است. نتایج ادامه  پیدا می کند  تا منعکس کننده بی پایان تلاش حکومتها ، بنگاه ها وسایر تنظیم کننده ، برای رسیدن به راه حل مشکلات مطرح شده از طریق تکامل حسابداری و دیگر شیوه های مالی ........ " این نشان می دهد که تمرکز بر حاکمیت شرکتی  برای یک مدت طولانی ادامه خواهد داشت . نیاز به حاکمیت شرکتی خوب چندین عامل که تعدادی از آنها در داخل سازمان و تعدادی مربوط به بیرون از سازمان است رشد پیدا کرده است  . چاکرابارتی ، مگینسون و یاداو(2007)[3]   به بررسی چگونگی حاکمیت شرکتی در هند  براساس محیط اقتصادی هندوستان پرداخته اند. سال های قبل از این مطالعه ، هند موفقیت های بزرگی را از لحاظ اقتصادی تجربه کرد  بازار سهام نیز در حال رشد مضاعف و تعداد معاملات در بورس ملی تبادل هند رو به افزایش بود تا جائیکه  رتبه سوم  جهانی NASDAQو NYSE  را کسب کرد . قوانین  هند که بر روی کاغذ از سرمایه گذاران  بسیار عالی حمایت می کند، با مشکل مواجه گردید

    مالکیت شرکت های بزرگ متمرکز باقی مانده است و مدل کسب و کار خانواده که مدل کسب و کار غالب است ( 60 ٪ از شرکت ها که شامل حدود 65 ٪ از کل سرمایه بازار بورس است ) قالب هرمی و موزون در میان گروه های کسب و کار درهند مشاهده می شود.

   هنگامی که با حاکمیت شرکتی هندوستان با کشورهایی مانند برزیل ، چین یا روسیه ،مقایسه می گردد . هند در رتبه بالاتری از نظر سهولت در اخذ وام و اعتبار و همچنین رتبه بندی عملکرد سیستم بانکی است و دارای  پایین ترین درصد از دارایی های غیر عملیاتی است .

 در ارتباط با عوامل دیگر ، هند در رتبه 72  از 180 کشور از نظر فساد قرار دارد واین شاخص نشان دهنده یک چالش بزرگ می باشد . خط قرمز ها  و مقررات از جمله عوامل بازدارنده اصلی برای کسب و کار و سرمایه گذاری خارجی در هند است. با وجود تنوع قابل توجهی در قوانین کار از نظر سهولت استخدام  هندوستان به طور کلی در رتبه  85  و بالاتر از  برزیل با رتبه ( 119 ) ، روسیه ( 101 ) و چین ( 86) قرار دارد. هند از نظر افشا و مسئولیت پاسخگویی عمومی دررتبه بالایی قرار گرفته است که این خود یک مزیت درخصوص  مقررات کنترل بازارهای اوراق بهادار محسوب می شود هر چند در اجرای دقیق این مقررات به خصوص در ارتباط با دستکاری قیمت و تجارت داخلی  بامشکلاتی مواجه بوده است. در رتبه بندی هند در سطح پائینتری (137از 178) دربین کشورهایی که در جهان با میانگین 10 سال در مرحله ورشکستگی بودند ، قرار گرفت . با توجه به اهمیت ارتباطاتبر پایه کنترل رسمی و ساز و مکانیسم های رهبریدر بنگاههای کوچک و متوسط ​​هند،  به منظور توسعه حاکمیت شرکتی  شرکت های بزرگ مکانیسم مناسبی  در هند وجود دارد. این مقاله به مطالعه نیاز برای شیوه های حاکمیت شرکتی  در هندبا هدف برجسته سازینقاط قوت و همچنین ایجاد زمینه لازم  برای بهبود آن ارائه شده است.  چندین  مطالعه  در این زمینه در شرکت های بزرگ در سراسر جهان انجام شده است، اما کمبود نسبی  برای مطالعات مشابه در شرکتهای هند وجود دارد. هدف این مطالعه تا حدیپر کردن شکاف وافزودن به دانش موجود درحاکمیت شرکتی در شرکتهای  بزرگ و کوچک ومتوسط می باشد . ​​(SMEs).

بررسی ادبیات تحقیق

  همانطور که در گزارش حاکمیت شرکتی انجمن جهانی حاکمیت شرکتی (IFC)آمده است که  توضیح میدهد چرا در شرکت های بزرگراهبری  مهم است، "حاکمیت شرکتی به نحوی به شیوه اداره شرکت و ارتباط و  پاسخگویی مدیران شرکتها و اعضای هیئت مدیره با صاحبان سهام در شرکت اشاره دارد. این مفاهیم برای شرکت نه تنها رفتار با سهامداران  ، بلکه شیوه تعامل با کارکنان، مشتریان، اعتباردهندگان  ، و سایر ذینفعان، وسایر عوامل دنیای کسب و کار را در بر می گیرد. تحقیقات نشان می دهد که مدیریت پاسخگو در قبال محیط زیست، مسائل اجتماعی و حکومتی ، ودارایاخلاق کسب و کار باعت  ایجاد  یکپارچگی در شرکت و اعتماد جامعه و سهامداران می گردد ."

      مزایای حاکمیت شرکتی خوب فراوان است ، همانطور که توسط راشل کیت[4]، معاون مدیرکل و مشاورخدمات بازرگانی IFCاعلام کرد "شیوه های حاکمیت شرکتی خوب در شرکت ها باعث ایجادفرایندها و ساختار چشم انداز ضروری سازمانها،در جهت تصمیم گیری صحیح و اطمینان از پایداری دراز مدت  است . بیشتر از قبل ، به شرکتهایی نیاز است که که علاوه بر قابلیت سود آوری به دنبال ارتباط با دنیای اطراف و جامعه و ایجاد ارزش اجتماعی باشند . "یک نظر مشابه توسط جورج کل[5] ، مدیر اجرایی، سازمان کوچک ملل، ارائه شده است " یک  شرکت چنانچه در  تجزیه و تحلیل ریسک به مسائل اجتماعی و زیست محیطی توجه داشته باشد به خوبی می تواند به منافع  بلند مدت  و کشففرصت و سرمایه مناسب  به نفع صاحبان سهام خود دست پیدا کند . و می توان برای بازگرداندن اعتماد عمومی در فضای کسب و کار و ساختن آینده ای مرفه راه بهتری پیدا کرد."

همانطور که پر تیری بوچ[6]، رئیسبخش خصوصی ازدبیرخانه امور اقتصادی سوئیس(SECO) می گوید:"حاکمیت شرکتی خوب مانند  چسبی است که شیوه های کسب و کار مسئولانه، تضمین مثبتمدیریت محل کار، مسئولیت بازار،حفاظت از محیط زیست، تعامل اجتماعی،و حفظ عملکرد مالی را با هم نگه می دارد. این  امر اکنون که ما در سراسر جهان برای بازگرداندن اعتماد و رشد اقتصادی در تلاشیم حتی بیشترصحیح به نظر می رسد. "

روبرت[7](2004) به بررسی جایگاه  اخلاق در

اداره امور شرکت پرداخته  و نتیجه می گیرد با توجه به تئوری نمایندگی و خطرات اخلاقی پیدا کردن یک جاگاه مناسب برای اخلاق در جهت  جلوگیری از فرصت طلبی افراد  بسیار سخت بوده. ودر بهترین شرایط افراد کمی مقید به نظر می رسند  . بنابراین تنها از طریق نظارت و کنترل می توان نسبت به رعایت رفتار اخلاقی و جلوگیری از تهدیدات ناشی از عدم رعایت آن  بهره مند شد. نوشته مورد نظر در مورد اخلاق حسنه صحبت می کند . که در آن مشکل اخلاق اینست که همه تمایل دارند اخلاقی به نظر رسیده و در بدترین حالت، گرفتن ژست اخلاق از طریق گزارشات زیست محیطیو گزارش های اجتماعی به عنوان یک تلاش برای بازسازی چهره مخدوش شرکتهای  بزرگ و انتفاع شخصی از این خودنمائیها است .نویسنده به ترکیبی از گزارشات  و نمادهابرای تکمیل  اشکال جدیدی از اندازه گیری داخلی وپاداش به عنوان کسب نتایج  بیشتر از این تلاشها اشاره میکند.

نوردبرگ[8] (2007) در مورد سه جنبه از هنجاری مفید از شش نظریه های حاکمیت شرکتی از نظر  استیلز و تیلور[9] (2001) به طور خلاصه شامل منظر قانونی ، هژمونی طبقهو هژمونی مدیریتی (به طور کامل توصیفی اما به طور ضمنیسودمند در ارائه)،رویکرد اقتصاد سازمانی (با استفاده از نظریه نمایندگی  نشان می دهد که نقش هیئت مدیره برای کنترلسوء استفاده از  قدرت مدیریتی است ) ونظریه هزینه  معاملات به منظور تصمیم گیری بحث می کند. در روش نظارتفرض می شود که مدیران انگیزه خواهند داشت تا با میل شخصی خود نسبت به انجام کارهای مفید هدایت شده چراکه نه فقط به منافع خود فکر کرده و کارهای غیر مسئولانه انجام نمی دهند ودر جهت عدم وابستگی ها و  کسب منابع و دسترسی آسانتر به منابع مالی اقدام می کنند .بهر حال  این نظریه ها،  ترک کردن نظریه سهامداران و و ایجاد ارزش سهامکه نقش مهمی در تصمیم گیری دارندتوسط مدیران و اداره کنندگان می باشد . گزارش کمیته جنبه های مالی کادبری از حاکمیت شرکتی  شرکت(1992) بر باز بودن اطلاعات (به عنوانافشاء کامل)، یکپارچگی (نشان دهنده معاملات رو به جلو و کامل) و پاسخگویی(از مدیران به سهامداران خود) تاکید دارد . درکمیته مزبور اعتقاد بر این است که رویکرد منطبق بر افشاء داوطلبانه از افشاء با کدهای قانونی موثر تر خواهد بود . براگا، آلوز و شاستری [10](2011) در مطالعه ای در برزیل به  بررسیاثر حاکمیت شرکتی خوب شرکت ها بر اساسنمونه ای از 236 شرکت های غیر مالی و 849 شرکت مالی درسال2001- 2005 پرداختند .آنها در بررسی شاخص مرکب (NM6) که ترکیبی از شش پروکسی برایشیوه های راهبری  هدف در بورس اوراق بهادار سائو پائولو (Bovespa) بود دریافتند  کهنمرات بالاتر در شاخص آماری واقتصادی مربوط به ارزش بازار بالاتر بوده اما منجر بهعملکرد بهتر نشده است . در نهایت، مطالعه نتایجی بدین شرح در بر داشت : استراتژی سرمایه گذاری صفر که سهام خریداری شدهشرکت های با NM6 بالا و سهام فروخته شده از شرکت ها با NM6کم می توانست منجر به 10.68٪ غیر طبیعیبازگشت در هر سال بیش از مدت نمونه گردد بدست آمد (2001 -2005)در نتیجه این فرضیه کهقیمت سهام به سرعت به انتشار  اطلاعات در موردتغییرات در استانداردهای حاکمیت شرکتی واکنش نشان میدهد را پشتیبانی نمی کند . ششروشی که به عنوان پروکسی برای مجموعه ای از قوانین مورد نظر اصلاحات حاکمیت شرکتی توسط Bovespa وادار به رعایت می شوند  عبارتند از:

1- نسبت جریان وجوه نقد برای حق رأی سهامداران نباید کمتر از یک باشد .

2-    حداقل سهام شناور آزاد 25 درصد سهام باشد

3-   برچسب همراه حقوق اعطا شده به سهامداران جزء فراتر از آنچه توسط قانون مورد نیاز است

4.اعضای هیئت مدیره ترکیبی از  پنج نفریا بیشتر عضو موثر باشد  .

5. انتخاب مدیران براساس شرایط برای یک یادو سال صورت پذیرد

6. صورت های مالی موجود مطابق با IFRS و GAAP ایالات متحده باشد .

یافته های کلیدی مربوط به عملیات بین المللی 

این مطالعه توسط هارست [11](2004) که به  مقایسه شیوه های کسب و کار اروپا با ایالات متحده انجام شده ،توصیه هایی را  برای شرکت های چند ملیتی  در هر دو طرف اقیانوس اطلس ارائه می دهد که عبارتند از:

1-     دادن  قدرت به  سهامداران از طریق پروکسی رای گیری برای رسیدن به شرایطکه در آن رئیس اجرایی و  هیئت مدیره علاقمند به حدف تضاد منافع با سهامداران و سطوح مختلف راهبری شرکت گردد.

2-     پرداختی به مدیر اجرایی به طور کامل برای سهامداران افشاء شود .

3-     ارسال یک   چارچوب واضح و مشخص با کد رفتاری برای همه کارکنان.

4-    ایجاد منشور اخلاقی، اجتماعی و زیست محیطی استاندارد به شرکای مشترک، شرکت های وابسته، تابعه عملیات و در سراسر زنجیره عرضه؛

5-    تمرکز بیشتر بر مهارتهای ارتباطی از طریق CSR بین کارکنان و تامین کنندگان،

6-       ارسال گزارش های مناسب اجتماعی از طریق CSR و در مرحله بعدی حرکت فراتر از تصدیق و انتشار گزارش تعبیه شده توسط CSR به فعالیت های کسب و کار اصلی خود جهت هم افزایی .

7-    تحت فشار قرار دادن مدارس کسب و کار به  قراردادن اخلاق کسب و کار و استراتژی CSR در بخشی از هسته اصلی برنامه های درسی.

توصیه های خاص به اروپا عبارتند از:

1. اروپا نیاز به یک بدنه شبیه به SEC به منظورنظارت بر تخلفات حسابرسان دارد .

2. اتحادیه اروپا باید مجازات های سختی برایارتکاب تقلب در نظر بگیرد .

3. دولت های اروپایی باید مدیران ارشد شرکتهارا  به ارائه گزارش به هیئت مدیره، کمیته حسابرسی  و حسابرسان بمنظور جلوگیری از تقلب ارائه نمایند . تا آگاهی آنها را  تحت تاثیر قرار دهد  مانند قانون ساربینز آکسلی [12]

4. حسابرسان در اروپا نیاز به پیاده سازی یک استاندارد تهاجمی علیه تقلب با  تاکیدبر رویکرد "به من اثبات کن  " به جای "به من بگو" دارند  به عنوان  حذف  راه های دیگربه جای جلوگیری از نقض اخلاقی و همچنینوجود  شک و تردید بیشتر از توضیحات مدیریتو ممیزی شواهد.

 

توصیه های خاص به ایالات متحده آمریکا  عبارتند از:

1-     دولت ایالات متحده باید به سرعت نسبت به پیاده سازی واجرای تمام مفاد قانون Sarbanes-Oxley اقدام کند  (پی. ال 107-204)،عدم اجرای  اصلاحات فراگیرمقررات حسابداری ، به این معنا است کهقانون نمی خواهد به طور جدی توسط مدیران کسب و کار اجرا گردد .

2-     .بازار بورس نیویورک باید نسبت به  جمع آوریاطلاعات اجتماعی،عملکرد زیست محیطی و اخلاقی شرکت ها اقدام کرده ، تا سرمایه گذاران پس از آن بتوانید در تصمیم گیریها از آن  استفاده کنند

3-     SEC باید نیاز اجتماعی و زیست محیطی برای همه شرکت هایی که را ارائه نماید .

4-     شرکت های بزرگ امریکا با استفاده از رسانه های خبری به  آموزش مصرف کنندگان در جامعه پرداخته  و اطلاعات زیست محیطی و شیوه های کسب و کار مسئولانه و نقش آنها در کمک به ایجاد آینده ای پایدار را اطلاع رسانی نمایند .

 ارزیابی تکامل حاکمیت شرکتی در هند

تا آنجا که به حاکمیت شرکتی در هند مربوط می شود ،کنفدراسیون صنایع هند برای اولین بار طی یک  ابتکار نهادی در هند در سال 1996 از نیاز بهحفاظت از منافع سرمایه گذار به ویژه کسانی که از سرمایه گذاران کوچک حمایت کرد  و این نشانه ای  مطلوب از حاکمیت شرکتی برای شرکت های هندی در بخش عمومی یابخش خصوصی، بانک ها و موسسات مالی بود . قبل ازانتشار  در سال 1998پیش نویسدستورالعمل ها به طور گسترده ای توزیع شد و مورد بحث قرار گرفت .این نشان دهنده درک صحیح از اینست که: هیچ ساختار منحصر به فرد و یا حاکمیت شرکتی که بتوان بدون هیچ ابهامی بعنوان یک ساختار حاکمیت شرکتی به صورت مکانیکی برای شرکتهای هندی به کار گرفت وجود ندارد. با افزایشیکپارچه سازی بازارهای جهانی تقاضا برای افشای بیشتر و شفافیت بیشترجهت تصمیم گیری  سرمایه گذاران  مهمترخواهد شد و حاکمیت شرکتی نیاز به تعریف فراتر از قانون شرکت پیدا خواهد کرد به  دلیلکمیت، کیفیت و میزان افشاء،تا حدی که  مدیران شرکت مجبور به اعمال خودکنترلی در قبال  سهامداران،کیفیت اطلاعاتی که آن را با دیگران در میان می گذارد خواهند بود . و تعهد به شفافیت به شیوه ایکه حداکثر ارزش سهام در بلند مدت حفظ شودبسیار دشوار است .با وضع قانون در سطحی از جزئیات که تمام شرایط موجود و آینده نزدیک برآورده شود.اولین نشانیمطلوب حاکمیت شرکتی  (a) هیئت مدیره (b) افشاء مطلوب ، (c)مسائل مربوط به بازار سرمایه ،(d)حقوق طلبکاران ،(e)موسسات مالی و مدیران انتخابی.

بیشتر موارد مورد نظر  راهبری شرکتها های CII پس از آن در گزارش کمیته Sebi کومار منگالم[13] گنجانیده شده  و سپس در بند 49 از توافقنامه فهرست شده است . در گزارش حاکمیت شرکتی که به سرپرستی ناراش چاندرا[14] (2009) انجام گرفت راه هایی برای بهبود عملکرد شرکت های بزرگ توصیه شده است که تمامی شرکتها و زیر مجموعه هایشان موظف به رعایت موارد فهرست شده مزبور می باشند ،در این گزارش تاکید شده که تنظیم روابط حاکمیت شرکتی به صورت داوطلبانه و فراتر از روابط قانونی است  در این گزارش بحث های مختلف در خصوص عناصر حاکمیت شرکتی بشرح زیر آمده است:

1-    موارد قابل توجه  هیئت مدیره واز جمله مدیران مستقل وغیر اجرایی ، کمیته های هیئت مدیره بخش های مرتبطمعاملات: توصیه هاعبارتند ازشرایط نامزدی کمیته ها، نحوه انتصاب مدیران ، میزان پرداختی ثابت مدیران غیر اجرایی  و میزان پاداش آنان در مقابل افزایش سود ، نحوه  جبران خدمات کمیته های پاداش ، کمیته های حسابرسی و  هیئت مدیره و جدایی دفتر رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت و سایر موارد .

2-   حسابرسان ، استقلال و تغییر شرکای حسابرسی: توصیه ها در هدف دستیابی و نشان دادن سطح بالایی از استقلال برای شرکت حسابرسی و همچنین همکاران ممیزی های فردی ، افزایش عواقب ناشی از سهل انگاری و یا بی اعتنا به  مسئولیت حسابرسی ، تعیین حسابرسان مجرب و با تجربه مرتبط برای کمیته حسابرسی ، توصیه به هیئت مدیره در مورد نحوه انتصاب ، انتصاب مجدد و یا حذف حسابرسان قانونی ، توضیح کافی حسابرسان با استفاده از زبان استاندارد و به اندازه کافی و جلوگیری از پراکنده گویی  . سازماندهی یک مکانیسم برای منشور اخلاقی کارکنان و حصول اطمینان از تدابیر حفاظتی برای رعایت منشور مزبور از سوی کارکنان.  شناسایی ریسک برای اطمینان از به حداقل رساندن خطر و ایجاد یک چارچوب برای مدیریت ریسکهای بحرانی و نظارت بر آنها را هر شش ماه یکبار.

3-  سازماندهی و تنظیم مقررات استاندارد از نظر قانونی و نظارتی و همچنین اجرای موثر و معتبرآن : توصیه ها شامل نیاز به توافق بین دولت و  Sebi   به عنوان تنظیم کننده بازار و استانداردهای حاکمیت شرکتی در شرکت های بزرگ برای اطمینان از حاکمیت شرکتی  خوب. تقویت  ICAI  بررسی کننده کیفیت و حصول اطمینان از حسابرسی کیفیت از طریق نظارت ساز وکارهای نظارت  در خطوط عمومی شرکت حسابداری همانند هیئت نظارت ( PCAOB ) ایالات متحده آمریکا . تحقیقات مشترک / بازرسیها مکرردر طول 6 تا 12 ماه . ارائه راهکاری برای مصادره و یا لغو اوراق بهادار جعلی ، اعمال مجازات های شخصی در کارکنان و مدیرانی که  به دنبال منافع  شخصی بوده واخذ جرائم بیشتر از کسانی که به طور غیر قانونی منافعی را کسب کرده اند ، بازپرسی از مدیران اجرایی در صورتی که مسئولیت بخشی از شرکت را بعهده داشته و با شکست مواجه شده اند .

4-    نهادهای خارجی از جمله سرمایه گذاران و نهادها و مطبوعات : توصیه هایی در هدف فعالیت سهامداران به نظارت فعالانه و اطمینان ازحاکمیت شرکتی خوب در شرکت های بزرگ از طریق رسانه ها، به ویژه کسانی که در تجزیه و تحلیل های مالی و گزارش کسب و کار را تهیه می کنند برای  دقت بیشتر و بالا بردن ظرفیت تجزیه و تحلیل خود در تنظیم گزارشات تحلیلی و افشاء مطلوب با توجه به  ناکافی بودن روشهای افشای شرکت های بزرگ و بحث افشاء کامل اطلاعات توسط گروههای کاری قانونی شرکت . افشاء اطلاعات مالی در خصوص معاملات با اشخاص وابسته بعنوان بخشی غیر قابل حذف در گزارشات . افشای سهام مدیران ' و یا هر گونه منافع مدیران در شرکتهای طرف قرارداد  و یا مزایای دیگر از جمله وام و افشای انتصاب عوامل فروش تنها در بازارهای خارجی به عنوان بخشی از گزارش مدیره هیئت مدیره در یادداشتهای همراه سالانه صورتحساب های حسابرسیشده،افشای مالی توصیه شده عبارتند ازافشای  پاداش مدیران و کمیسیون به صورت جدول، هزینه های متحمل شده در مورد استفاده از از خدمات شرکت منابع گروه ، افشاء اطلاعات در مورد بخش های یک شرکت یا کسب و کار عنوان بخشی از گزارش سالانه مدیران  ، نشان دادن نحوه  استفاده از بودجه مطرح شده از طریق صدور سهام به طور مفصل ، اوراق قرضه و یا اوراق بهادار دیگر، قرار گرفتن شرکت در معرض بدهی ، تفاوت بین دارایی های ثابت و بدهی های بلند مدت همان طور که در پایان سال مالی و تاریخی که در آن هیئت مدیره ترازنامه وحساب سود و زیان را  تصویب کرده  باید افشا و افشای کامل از دارائی های ثابت به دست آورد و دارائیهای اجاره داده شده و غیره  .توصیه به هنجارهای افشای منصفانه برای سهامداران هنگامی که شرکت در GDRs  یا به طور خصوصی با سرمایه گذاران خارجی و مشارکت نموده است .

نظر سنجی هایراخی و دوماسیا[15] (2008)  در مورد وضعیت حاکمیت شرکتی در هند : با بیش از 90 پاسخگو نشان دهنده نگرانی از وضعیت حاکمیت شرکتی در شرکتهای هندی است . لذا هیئت نظارت در مدیریت ریسک و اهمیت صداقت و ارزش های اخلاقی ، یکی از روشهای  اساسی برای حاکمیت شرکتی  خوب است.

یافته های این نظرسنجی عبارتند از:

1-    حاکمیت شرکتی باید در اصل بر اساس استانداردهای مبتنی بر و مقررات مناسب باشد  ​​.

2-    مشخص کردن محدوده برای بررسی و نظارت  قوی تر و نظارت بر اثربخشیحاکمیت شرکتی  از طریق ممیزی توسط متخصصان .

3-    نظارت ضعیف و عدم نظارت بزرگترین خطربرای حاکمکیت شرکتی می باشند .

4-    وجود فرصتی  برای بهبود به عنوان اعضای هیئت مدیره و داشتن اطلاعات درست و زمان کافی برای انجام وظایف

5-     محاسبه پاداش مدیر اجرایی براساس عملکرد

6-     نیاز به ارزیابی عملکرد  اعضای هیئت مدیره توسط شخصی مستقل در راستای شفافیت

نتیجه گیری وپیشنهادات
بر اساس مطالعه فوق، نتایج زیر را می توان در برای شرکت های هندی ارائه نمودد :

1-    تنها یک روش برای حاکمیت شرکتی برای شرکتها و صنایع مختلف وجود ندارد

2-    حاکمیت شرکتی خوب در اثر چارچوب قانونی و تعهد داوطالبانه حاصل می شود

3-    علارغم مشکل در تنظیم یک رویکرد مشترک ، برخی از شاخص های حکمرانی خوب شرکت های بزرگ عبارتند از:

الف- حفاظت از سرمایه گذاران کوچک؛
ب– بازنگریهای کافی و توازن در عملکرد و پاداش مدیر عامل و اعضایهیئت مدیره.
ج . استقلال حسابرس همراه با یکپارچگی بالا و احساس مسئولیت .
د . مکانیزم شفاف که سوابق دلایل قبول یا حذف حسابرسان با تجربه واجد شرایط .
ه . مکانیسم مناسب برای حفاظت از خطرات اخلاقی .
و . برآورد ریسک کلی  ، مدیریت ریسکهای بحرانی و نظارت بر آنها در هر شش ماه

ز. یک کمیته کیفیت قوی ICAI که مکانیسمهای کنترل کیفیت را نظارت نماید
ح. وجود زمان و تحقیقات مشترک توسط حسابرسان مختلف
ط . مصادره / لغو جعلی اوراق بهادار  جعلی و اعمال مجازات های شخصی برای مرتکبین این جرائم
ک . افشای  اطلاعات مالی / غیر مالی مرتبط با تصمیم گیری که  نشان می دهد پاسخگوئی و شفافیت وجود دارد  .
ل . ثبات در گزارش / افشای به سرمایه گذاران هند و همچنین سرمایه گذاران خارجی

4-  علارغم اینکه نشان دادن حاکمیت شرکتی خوب در قالب ارقام و اعداد مشکل است کنترلهای ضعیف باعث می شود در فراهم کردن اطلاعات مربوط به تصمیم گیری ریسک زیادی وجود داشته باشد.

5-    حاکمیت شرکتی خوب باعث افزایش ارزش بازار شرکت و براساس آن سرمایه گذاری بهتر  می شود حتی اگر در کوتاهمدت بهبودی در عملیات شرکت حاصل نشود.

نهایتاٌ بر اساس مطالعه انجام شده به نظر می رسد که حاکمیت شرکتی خوب در شرکتهای بزرگ  هسته اصلی جلب اعتماد و رفتار اخلاقی می باشد  . به این ترتیب ،به منظور حاکمیت شرکتی خوب نیاز به تلاش مداوم برای   ایجاد تعهد عمیق به ارزش های اخلاقی احساس می شود  و  صرف قانون و مققرات کارساز نخواهد بود . افشاء مناسب اطلاعات در جهت شفافیت و تصمیم گیری درست از ملزومات حاکمیت شرکتی خوب است .

محدودیت های تحقیق و پیشنهادات برای تحقیقات آتی

    درک ما از حاکمیت شرکتی خوب و بد نتیجه یادگیری از گذشته و  تجارب و همچنین اشتباهات گذشته در آن اثر گذار خواهد بود خاطر نشان می سازد که تنها یک روش برای حاکمیت شرکتی خوب در شرکتها و صنایع مختلف وجود ندارد  ، چراکه سناریو های مختلفی با توجه به محیطهای در حال تکامل اقتصادی وجود دارد. به این ترتیب ، نیاز به  ارتقاء مستمر مفاهیم حاکمیت شرکتی در شرکتهای مختلف در تعامل با محیط پویای جهانی وجود خواهد داشت .

منابع و ماخذ

References

 

Nathan E Hurst, "Corporate Ethics, Governance andSocial Responsibility: Comparing EuropeanBusiness     Practices to those in the United States".This was last accessed at the URL http://www.scu.edu/ethics/publications/submitted/hurst/ comparitive_study.pdf

 

Cornford, Andrew, "Internationally Agreed Principles For Corporate Governance and the Enron Case", on page 3 of 48. This was last accessed at the URL http://www.g24.org/cornford.pdf.

 

"Corporate Governance: The Foundation for Corporate citizenship and Sustainable Businesses" by The global Compact and Global corporate Governance Forum located within IFC. Accessed at the URL h t t p : / / www. i f c . o r g / i f c e x t / c g f . n s f / AttachmentsByTitle/UNGCBROCHURE/$FILE/ IFC_UNGC_brochure.pdf

 

Ranjana Kumar (2007), "Corporate Governance and Ethics - Challenges and Imperatives", No.007/VGL/

070, Government of India, Central Vigilance Commission, dated 29th October, 2007. This was last accessed at the URL http://cvc.nic.in/ 07vgl70.pdf.

 

Roberts, John (2004), "Agency Theory, Ethics and Corporate Governance", Paper prepared for

'Corporate Governance and Ethics Conference' Maquarie Graduate school of Management, Sydney, Australia, June 28-30, 2004.

 

Report of the Committee on the Financial Aspects of Corporate Governance (1992) under the Chairmanship of Adrian Cadbury, first published in December 1992. This was last accessed at

 

Chakrabarti, Megginson and Yadav (2007), "Corporate Governance in India" CFR Working Paper No. 08-

02, Centre for Financial Research, Look Deeper, Forthcoming Journal of Applied Corporate Finance.

This was accessed at http://www.cfr-cologne.de/ download/workingpaper/cfr-08-02.pdf.

 

Desirable Corporate governance: A Code (1998) by Confederation of Indian Industry. This was last

accessed at the URL http://www.nfcgindia.org/  desirable_corporate_governance_cii.pdf

 

"Corporate Governance: Recommendations for Voluntary Adoption", Report of the CII Task force Chaired by Mr.Naresh Chandra, November 2009. This was last accessed at the URL http:// www.mc a . go v. in /Mini s t r y / l a t es t n ews / Draft_Report_NareshChandra_CII.pdf .

 

Braga-Alves, Marcus V. and Kuldeep Shastri (2011), "Corporate Governance, Valuation, and Performance: Evidence from a Voluntary Market Reform in Brazil", Financial Management, Spring 2011, pp 139-157.

 

Nordberg, Donald (2007), "The Ethics of Corporate Governance", VI - Status 27 Jul 07. This was last

accessed at http://works.bepress.com/cgi/ viewcontent.cgi?article=1003&context=donald_ nordberg&sei-redir=1#search= "Nordberg, +Donald+(2007), +â€oeThe+Ethics+ of+Corporate +Governance†, +Pdf"

 

 Richard Rekhy and Neville Dumasia (2008) "The State of Corporate Governance in India: 2008" A Poll by KPMG in India's Audit Committee Institute. This was last accessed at the URL http:// www. i n . k pmg . c om/ t l _ f i l e s / p i c t u r e s / cg%20survey%20report.pdf.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 07 فروردین 1393 ساعت: 16:40 منتشر شده است
برچسب ها : بررسی روشهای حاکمیت شرکتی در کشورهای مختلف,با نگاهی به شناسایی اقدامات مناسب حاکمیت شرکتی در هند,

 

 

 

 

 

برنامه های پرورشی و تربیتی

در برنامه درس ملی

 

 

 

 

برنامه های پرورشی

مقدمه:

فعالیتهای پرورشی و تربیتی فراتر از برگزاری یک سری مسابقات و راه اندازی گروه سرود و تأتر و یا حتی برگزاری نماز جماعت و مراسم صبحگاه می باشد. این نگاه که پرورشی و تربیتی را در امور فوق خالصانه نمائیم یک نگاه بسیار ناچیز به برنامه های پرورشی می باشد. فعالیتها و برنامه های تربیتی و پرورشی باید در متن همه ی برنامه های درسی باشد و محدود به یک یا چند عنوان خاص نباشد.

هر چند که برنامه هایی از قبیل برگزاری نماز جماعت، اجرای مراسم صبحگاه و اجرای مسابقات نیز جزء برنامه های پرورشی می باشد اما باید توجه داشت که تمامی برنامه ها، فعالیت ، رفتارها، گفتارها، روابط های دو طرفه بین معلم و دانش آموز یا بین دانش آموز و مدیر و یا بین معاون و دانش آموز و ... و حتی شیوه ی آموزش معلم، عدم توانایی در یادگیری یک یا چند درس توسط دانش آموز ، مشکلات روحی و روانی و جسمی دانش آموز، نحوه ی برخورد همه ی عوامل حتی سرایدار مدرسه با دانش آموزان و نحوه ی گفتگوی عوامل مدرسه (مدیر، معاونین، معلمین و مربیان و...) نحوه پوشش عوامل مدرسه و اعمال و رفتار آنها همه و همه برنامه های پرورشی است که باید مورد توجه قرار گیرد. از طرفی متولی این برنامه ها فقط نمی تواند حوزه ی پرورشی باشد بلکه مشارکت همه ی عوامل مؤثر بر تربیت دانش آموز در مدرسه را می طلبد، تا آنجا که وظیفه اصلی معلم اول تربیت است بعد آموزش.

به هر حال با عنایت به این مسئله که وظیفه اول آموزش و پرورش و دغدغه اصلی آن باید تربیت دینی و اخلاقی و دیندار کردن بچه ها باشد پیشنهادات پیوست برای تقویت و احیای برنامه های پرورشی ارائه می گردد امید است مورد توجه و استفاده قرار گیرد.

 

آموزش احکام

1-با توجه به ضرورت آشنایی دانش آموزان با احکام الهی، نیاز است به گونه ای برنامه ریزی شود تا دانش آموزان با توجه به مقتضیات سنی و نیازهای شرعی (به تفکیک موضوعات مورد نیاز پسران و دختران) احکام مربوط را در دوره ی 12 ساله آموش ببینند. برای این منظور پیشنهاد می شود به شرح زیر مسائل مربوط به آموزش احکام در برنامه درسی آورده شود.

ابتدایی دختران: آموزش نماز، احکام خوردنیها و آشادمیدنیها، قسمتی از مطهرات، احکام حجاب؛ اصول دین، سن تکلیف

ابتدایی پسران: آموزش نماز، احکام خوردنیها و آشادمیدنیها، قسمتی از مطهرات، اصول دین

راهنمایی دختران: آموزش فواید نماز، احکام تقلید، احکام طهارت ، نجاسات، مطهرات، غسل، احکام نماز، روزه، احکام نماز جمعه ، احکام حجاب، اصول و فروع دین، حلال و حرام

راهنمایی پسران: آموزش فواید نماز، احکام تقلید، احکام طهارت ، نجاسات، مطهرات، غسل، احکام نماز، روزه، احکام نماز جمعه، احکام محرم و نامحرمف اصول و فروع دین، سن تکلیف، حلال و حرام

متوسطه دختران: آموزش فلسفه احکام بخصوص نماز و روزه ، احکام خمس، حج، خرید و فروش، معامله، احکام ازدواج، امر به معروف و نهی از منکر، احکام حجاب، اصول و فروع دین

متوسطه پسران: آموزش فلسفه احکام بخصوص نماز و روزه ، احکام خمس، حج، خرید و فروش، معامله، احکام ازدواج، احکام سر بریدن و شکار کردن حیوانات، امر به معروف و نهی از منکر، احکام محرم و نامحرم، اصول و فروع دین

تذکر 1 : در دوره ابتدایی برنامه ها به گونه ای باشد که انس با احکام الهی ایجاد گردد و از هر گونه اجبار و برنامه هایی که باعث زدگی دانش آموزان می گردد پرهیز گردد و تکالیف سخت تر از توان، از آنها خواسته نشود.

2-نقش خانواده ها و تعامل آنها در برنامه درس ملی دیده شود.

3-زمینه ی اقامه نماز در تمامی مدارس پیش بینی شود.

4-علاوه بر محتویات کتابها منابع کمک آموزشی رسمی برای هر دوره تحصیلی پیش بینی شود.

5-دانش آموزان در هر دوره تحصیلی موظف باشند حداقل معادل 1 روز (2 ساعت) در هر هفته هنگام نماز در یکی از مساجد، حسینیه و یا محل اقامه نماز جماعت محل خود حضور یافته و ضمن آشنایی با آداب مساجد و نماز جماعت گزارش فعالیت خود را که به تأیید امام جماعت محل رسیده باشد را به مدرسه ارائه نماید.

6-حداقل  از نمره درس دینی دانش آموزان مربوط به عمل به احکام دینی و حضور دانش آموزان در مساجد و گواهی حسن انجام فعالیت در مساجد باشد.

مورد 4 و 5 یکی از ضروریاتی است که درعصر حاضر مورد نیاز است چرا که مساجد به دلیل عدم حضور کودکان و نوجوانان شبیه به خانه سالمندان شده است و گاهی دانش آموزان تا سنهای بالایی که می رسند فقط برای ختم در مسجد حضور می یابند و با فرهنگ مساجد بیگانه هستند. این در حالی است که مساجد از صدر اسلام تاکنون مرکز همه ی فعالیتهای آموزشی ، عبادی، سیاسی، اجتماعی و نظامی بوده است.

معرفی شخصیتها:

اختصاص بخشی از محتویات برنامه درسی در ارتباط با معرفی شخصیتهای علمی، فرهنگی، هنری، مذهبی و سیاسی و مسائل خاص استانها به تفکیک هر استان

با توجه به ضرورت شناخت و آشنایی دانش آموزان با شخصیتهای علمی، مذهبی و سیاسی و ظرفیتها و مشکلات استانی و منطقه ای منطقه خود نیاز است برنامه درسی انعطاف لازم برای اختصاص بخشی از محتویات کتاب به این موضوع داشته باشد.

در این راستان پیشنهاد می شود حداقل 1 نمره در درسهای ادبیات و تاریخ و جغرافیا به این امر اختصاص داده شود و برای هر استان جزوه ضمیمه ای توسط استانها برای هر یک از دروس ذکر شده تهیه گردد که حاوی معرفی شخصیتها، ظرفیتها، توانمندیها، مشکلات، نیازها و .... می باشد که برای هر استان ضروری به نظر می رسد.

با توجه به گستردگی استانها و تفاوت نیازها و توانمندیهای هر استان این امر از ضروریات به نظر می رسد.

پیشنهاد می گردد در دوره ی متوسطه به این امر توجه جدی تر انجام شود.

 

جایگاه برنامه پرورشی در متن برنامه ی درسی

با توجه به ضرورت اجرای برنامه های پرورشی و تربیتی و مشاوره ای در سرنوشت دانش آموزان نیاز است با برنامه ریزی لازم برنامه های پرورشی، تربیتی، بهداشتی، مشاوره ای ، فرهنگی ، هنری ، تفریحی ، اردویی و ورزشی جایگاه ویژه ای در برنامه ی درسی داشته باشد . برای این منظور پیشنهادات زیر ارائه می گردد.

1-پیش بینی ساعات لازم برای هر دانش آموز برای شرکت در برنامه های اردویی

سرانه ی برنامه های اردویی و بازدیدی « درون شهری و برون شهری» برای هر دانش آموز تعریف شود که هر دانش آموز در هر پایه تحصیلی حداقل 3 روز در برنامه های گروهی اردویی شرکت نماید و برنامه های اردویی نیز تعریف لازم داشته باشد که علاوه بر شاد و جذاب بودن، برنامه های آموزشی و تربیتی مورد نیاز سنین مختلف را به صورت غیر مستقیم یا مستقیم آموزش داده شود. برای این منظور ضرورت تقویت اردوگاههای دانش آموزی و اختصاص چند نیروی توانمند علمی، فرهنگی هنری و مذهبی برای هر اردوگاه به عنوان مربی بیش از پیش احساس می شود. همچنین مدارسی که بخواهند از سایر مکانهای غیر از اردوگاهها برای برنامه ی اردویی استفاده کنند ملزم به همراه بردن مربیان توانمند باشند.

با توجه به مطالب فوق دانش آموزان برای گذراندن هر پایه تحصیلی حداقل 3 روز اردو را با اهداف و برنامه های از پیش تعیین شده را می گذراند و در کارنامه درسی به عنوان مهارت فعالیتهای گروهی نمره ای به دانش آموز تعلق می گیرد.

مدیران مدارس نیز موظف باشند همانگونه که برای سایر برنامه های آموزشی و تربیتی برنامه ریزی می نمایند برای اجرای برنامه ی اردویی به صورت کلاسی و محدود همراه با پیش بینی برنامه های آموزشی و تربیتی ، ورزشی و مهارتی و ... برنامه ریزی لازم را داشته باشند.

2-ساعت آموزش احکام

-در طول هفته حداقل 2 ساعت ویژه ی آموزش احکام در برنامه درسی هر پایه تحصیلی پیش بینی شود.

-در 2 ساعت آموزش احکام دانش آموزان به صورت عملی و تئوری با احکام الهی آشنا می شوند.

-استفاده از ظرفیت حوزه های علمیه برای آموزش احکام در برنامه درس ملی پیش بینی شود.

-اقلام کمک آموزشی به تناسب موقعیتها و توانمندیهای مدارس در ارتباط با آموزش احکام پیش بینی گردد.

 

3-اقامه نماز 

اقامه نماز به عنوان یکی از مهمترین فرایض الهی باید در رأس برنامه های درسی مدارس باشد و ساعت نماز باید اصل برنامه ی درسی قرار گیرد و پیش بینی سایر ساعت بر اساس ساعت نما زمشخص گردد. لذا با توجه به وقت اذان به وقت محلی، زمان اقامه نماز جماعت باید به گونه ای تعریف شود تا در بهترین زمان ممکن که بیشترین همکاران و دانش آموزان بتوانند در این فریضه شرکت نمایند تعریف شود.

معلمین و فرهنگیان نیز باید شرکت در نماز جماعت مدرسه را به عنوان الگوی عملی دانش آموزان جزء وظایف شرعی و قانونی خود بدانند و در شرح وظایف آنها نیز به این مورد توجه شود.

لذا در ارائه ساعات برنامه درسی توجه به وقت نمازو وارد کردن ساعت اقامه نماز مدرسه در برنامه درسی از ضروریات می باشد.

شرکت دانش آموزان در برنامه آموزشی اقامه نماز و شرکت در نماز جماعت بر اساس تشویقهای لازم می باشد و از هر گونه اجبار و برنامه هایی که دفع کننده می باشد باید پرهیز گردد.

وقتی برنامه ی اقامه نماز در متن برنامه درسی باشد کلمه ی اجبار برای نماز جایگاهی ندارد دانش آموزان همانگونه که در سایر برنامه های مدرسه شرکت می نمایند در برنامه اقامه نماز نیز شرکت می نمایند.لذا برنامه ی نماز در متن برنامه درسی و جزءی از مهمترین بخش آن می باشد.

تربیت بدنی

- تدوین کتاب شامل سر فصلهای مورد نیاز دانش آموزان در ارتباط با تربیت بدنی

- پیش بینی جایگاه و فضای ویژه برای ورزش دختران با توجه به محدودیتهای پوششی

- پیش بینی دوره های ضمن خدمت برای مربیان تربیت بدنی مثل سایر مربیان

- توجه لازم به استتار مدارس دخترانه برای اجرای برنامه های ورزشی و ....

- توسعه ی هنرستانهای تربیت بدنی

- توجه ویژه به برنامه های ورزشی همگانی در برنامه درس ملی که هر مدیر در طول سال 10 نوبت ورزش همگانی داشته باشند.

- تدوین آیین نامه و قوانین و مقررات خاص ورزشی برای دانش آموزان و کارکنان و مدارس و تدوین نظام جامع تربیت بدنی دختران و پسران در برنامه ی درس ملی

- توسعه رشته تربیت بدنی در مراکز تربیت معلم

4-سلامت و تندرستی

پیش بینی برنامه های بهداشتی در برنامه درس ملی

در برنامه درسی آموزش حداقل 20 ساعت بهداشت در طول سال تحصیلی برای هر کلاس پیش بینی شود.

-مدیران مدارس برای آموزش بهداشت از نیروهای متخصص درون سازمانی و یا برون سازمانی استفاده نمایند. سرفصلهای مورد نیاز برای آموزش دانش آموزان از طریق وزارت در اختیار مدارس قرار گیرد و مدیران مدارس در برنامه درسی نیز پیش بینی لازم نمایند.

-در این راستا توجه به بهداشت بلوغ جنسی و مسائل شرعی مربوط به آن همراه با مسائل بهداشتی از ضروریات می باشد.

-آموزش بیماریهای نو پدید و باز پدید به کلیه دانش آموزان از طریق کتاب آموزش بهداشت ویژه دوره های تحصیلی

- تدوین کتب بهداشت برای کلیه پایه های تحصیلی به تفکیک دختران و پسران و مشخص کردن ساعت تدریس آن در برنامه درس ملی در هر سه دوره ی تحصیلی

- پیش بینی حداقل دو بار تست و چکاپ دانش آموزان توسط مربیان بهداشت در برنامه درس ملی در طول سال تحصیلی در ساعات غیر رسمی مدرسه

 5- استفاده از امکانات آموزشگاه ها در ساعاتی که مدرسه به طور رسمی تعطیل می باشد برای انجام یک سری
برنامه های هنری و فرهنگی ورزشی

هر دانش آموز موظف باشد علاوه بر دروس حداقل در یک گروه علمی، هنری، فرهنگی ورزشی در خارج از ساعات رسمی در مدرسه فعالیت نماید و میزان یادگیری و انجام فعالیت نیز دارای نمره در کارنامه باشد.

حضور دانش آموزان در برنامه های گروهی مثل گروه سرود، تأتر و ... حداقل در یک برنامه الزامیباشد و دانش آموز موظف به شرکت در یکی از برنامه های فوق می باشند.

شرکت در برنامه های دینی، هنری فرهنگی ورزشی به منظور شناسایی و پرورش استعدادهای فرهنگی هنری ورزشی دانش آموزان می باشد.

مربیان پرورشی  از ساعت موظف خود را در خارج از ساعت رسمی مدارس برای سایر فعالیتهای گروهی در مدرسه حضور یابند و با برنامه ریزی قبلی اقدام به فعالیتهایی مثل گروه سورد و ... نمایند. سایر مربیان نیز با برنامه ریزی حداقل  از وقت خود را در خارج از ساعت رسمی مدرسه برای انجام فعالیتهای ذکر شده در مدرسه حضور یابند. هر دانش آموز موظف به گذراندن هفته ای 4 ساعت فوق برنامه ی رسمی در مدرسه می باشد.

6-مشاوره:

به هر دانش آموز به صورت خصوصی حداقل 2 ساعت مشاوره ی تربیتی و تحصیلی در طول سال داده شود. این زمان در برنامه گنجانده شود.

مشاوره مدرسه  از وقت خود را در ساعاتی که کار رسمی مدرسه تعطیل است با دادن وقت قبلی به دانش آموزان به آنها فرصت مشورت می دهد.

هر دانش آموز باید یک پرونده پرورشی و مشاوره ای در کلیه پایه های تحصیلی داشته باشد و کلیه محاسن و مشکلات او و فعالیتهای مشاوره ای و تربیتی که دانش آموز در طول تحصیل داشته ثبت شود این پرونده در گزینش های آینده نقش مؤثر داشته باشد به گونه ای که بتواند سوابق تربیتی ، اخلاقی، دینی و فرهنگی و هنری و ... دانش آموز را در دوران تحصیل ارائه نماید.

- توسعه رشته مشاوره در تربیت معلم

- ایجاد پست مشاور در مدارس ابتدایی و راهنمایی

- توجه به استعداد، علائق و انگیزه های دانش آموزان و خصوصیات فردی با توجه به برنامه راهنمایی و مشاوره در سطح تمامی مدارس و تأسیس مراکز خاص شناخت دانش اموزان مستعد

 - هدایت تحصیلی دانش آموزان از بدو ورود به آموزش رسمی در مدارس

- تعیین راهنمایانی برای پیگیری وضعیت تحصیلی دانش آموزان در سطح مدارس

- توسعه رشته مشاوره در سطح لیسانس در مراکز تربیت معلم و دوره های ضمن خدمت بر اساس نیاز مشاور در مدارس ابتدایی و راهنمایی و متوسطه

- اختصاص دروس مرتبط با بهداشت روان دانش آموزان در سطح مراکز تربیت معلم در راستای احیاء نقش راهنمایی و مشاوره ای معلمان

- هماهنگی لازم برای استفاده از امکانات درون بخشی، میان بخشی و فرابخشی برای توسعه خدمات مشاوره ای در سطح مدارس

- انجام مطالعات تحقیقی و پژوهش ها برای تطبیق فعالیت های مشاوره با فرهنگ اسلامی

- توسعه و گسترش فعالیت های راهنمایی و مشاوره در دوره های تحصیلی در راستای کیفیت بخشی آموزش و پرورش بر اساس سند ملی توسعه آموزش و پرورش

- تجهیز و توسعه مراکز درمانی در حیطه ارائه خدمات روان شناختی در راستای کنترل و درمان اختلالات یادگیری، مسائل عاطفی و سایر اختلالات شایع در دانش آموزان

7-تدوین برنامه ی پرورشی و تربیتی مدارس:

کلیه برنامه های پرورشی و تربیتی مورد نیاز دانش آموزان در هر دوره تحصیلی تعریف شود و به عنوان آیین نامه اجرایی مدارس در اختیار مدیران مدارس قرار گیرد تا نیاز به ارسال بخشنامه های مکرر و تکراری و سلیقه ای نباشد. بلکه تمام فعالیتها به عنوان یک دستورالعمل جامع و کامل و قابل انعطاف به عنوان آیین نامه ی اجرایی و تربیتی مدارس در اختیار همه ی مدارس قرار گیرد و مدیران مدارس موظف به اجرای دقیق برنامه های تعریف شده می باشند.

8-مطالعه و پژوهش:

اختصاص ساعت خاص مطالعه و پژوهش در متن برنامه درسی ضروری است.

9-اخلاق:

اختصاص ساعت اخلاق در متن برنامه درسی برای آموزش اخلاق فردی و اجتماعی جهت رفتارسازی ضروری است.

10-مهارت های زندگی:

اختصاص ساعت مهارت های زندگی در برنامه درسی برای آموزش مهارتها ضروری است.

شاداب سازی مدارس

در برنامه درسی مدارس تدوین و ارائه ی یک الگوی مناسب مدرسه استاندارد ارائه شود تا مدارس برای استاندارد سازی خود تلاش نمایند. اینکه یک مدرسه استاندارد چه ویژگیهای و چه امکاناتی باید داشته باشد در برنامه درس ملی کاملاً تعریف شده باشد تا هم دولت و هم مشارکتهای مردمی در این راستا بکار گرفته شود.

یکی از مشکلاتی که به روشنی برای همگان روشن است این است که دانش آموزان از کلاس و مدرسه گریزان می باشند عوامل گوناگونی از جمله شیوه های تدریس ، توانمندیهای معلم و کتاب و برنامه های درسی ، طولانی بودن زمان تدریس، عدم شرایط و امکانات رفاهی مورد نیاز برای نشستن در کلاس، قوانین خشک و بدون انعطاف کمبودهای امکانات فیزیکی و سرمایشی ، گرمایشی، برخورد عوامل اجرایی و ... از جمله عواملی هستند که باعث می شود دانش آموزان از کلاس و مدرسه گریزان باشند لذا در همه ی موارد ذکر شده و سایر عوامل می بایست بازنگری شده و یک الگوی مناسب ارائه گردد. لذا شاداب سازی مدارس هم از نظر فضا و امکانات فیزیکی هم از نظر محتوا و مواد آموزشی و پرورشی و هم در شیوه های برخورد و ارتباط بین معلمین و کادر مدرسه با هم و با دانش آموزان و هم از نظر تفریحات و سرگرمیهای مناسب و برنامه های رسمی و غیر رسمی و فوق برنامه و ... باید علاوه بر استاندارد سازی در برنامه درسی ملی پیش بینی شود.

مدارس به کمک ادارات و با کمکهای دولتی و مردمی موظف باشند حداکثر تا 5 سال خود را به استانداردهای تعریف شده برسانند.

برای این منظور کمیته ی استاندارد سازی مدارس در هر اداره پیش بینی و پس از آمادگی مدارس و بازدید از شرایط و امکانات لوح استاندارد به مدارس اعطا نمایند.

 

توجه به فعالیتهای عملی در کنار برنامه های تئوری

آنچه که به عنوان یک مشکل اساسی در آموزش و پرورش مطرح است شیوه های آموزش خشک و حافظه محوری است که مشکلات زیادی را برای جامعه و دانش آموزان فراهم نموده است.

برنامه فعلی آموزش و پرورش به جای فعالیت علمی و عملی بیشتر بر حافظه محوری تأکید دارد.

در برنامه های درسی فعلی جایگاه فعالیتهای عملی بسیار ناچیز دیده شده است و از نظر مهارت عملی و تربیتی دانش آموزان را با مشکل مواجه کرده است در برنامه درسی ملی باید جایگاه و نقش فعالیتهای عملی با توجه به هر رشته درسی و هر عنوان کتاب به خوبی دیده شود. تا دانش آموزان علاوه بر حافظه پروری و آموزش تئوری به صورت عملی بتوانند از آموخته های خود در راه پرورش استعدادهای خود استفاده نماید.

به طور مثال تقویت کارگاههای متناسب، آزمایشگاه، بازدید از مراکز عملی و کارگاهی و ... در برنامه پیش بینی شود و در برنامه درسی میزان وقت لازم برای استفاده عملی از آموخته های تئوری پیش بینی شود و حداقل  از وقت تدریس هر درس به فعالیتهای عملی در ارتباط با همان درس اختصاص داده شود.

- توجه به دست ساخته های دانش آموزان و اختصاص نمره به کارهای عملی دانش آموزان ضروری است.

- تدوین برنامه ها و شیوه های آموزش به صورت دانش آموز محوری

 

همکاریهای همه ی عوامل مؤثر در تربیت و تبیین نقش هر یک از آنها

در تربیت یک فرد علاوه بر آموزش و پرورش نهادها ، ارگانهای رسمی و غیر رسمی، گروهها، افکار اجتماعی خانواده و بسیاری از عوامل پیدا و ناپیدای دیگر نقش دارند هر چند که نقش خانواده و آموزش و پرورش بسیار مؤثر است اما نباید از سایر عوامل غافل شد. البته کنترل همه ی عوامل مؤثر بر تربیت و هماهنگ نمودن همه ی آنها میسر نیست چرا که خیلی از عوامل مؤثر تحت کنترل ما نیستند اما آن دسته از عوامل مؤثر که می تواند قابل کنترل باشند یا تحت کنترل در آورد در برنامه ی درسی ملی الزامی است مورد توجه قرار گیرد. مثلاً صدا و سیما و نقش آن باید کاملاً تعریف شود.

برای مشارکت و بهره گیری بیشتر از ظرفیتهای صدا و سیما می توان تعدادی از برنامه های آموزشی و پرورشی و مکمل را به این نهاد واگذار کرد. تا خودبخود تعامل و مشارکت و همسویی آن با روند آموزش و پرورش فراهم شود.

راه اندازی دفتر همکاریهای صدا و سیما و آموزش و پرورش هم در سطح کشور و هم در استانها یکی از ضروریات است که جایگاه و راه کار آن در برنامه درس ملی باید دیده شود.

دانش آموزان هم باید با برنامه ریزی قبلی موظف باشند که مقداری از ساعت فوق برنامه خود را از این رسانه ملی استفاده کرده و گزارش کار خود را ارائه نمایند.

متأسفانه در حال حاضر استفاده از شبکه های ماهواره ای کشورهای بیگانه به مرور زمان جای خود را به استفاده از تلویزیون و شبکه های ملی می دهد این راه کار علاوه بر غنی نمودن اوقات فراغت این مشکل را نیز برطرف می سازد.

 

خانواده و برنامه درسی

همانگونه که گفته شده در برنامه درسی ، جایگاه و نقش همه ی عوامل مؤثر بر تعلیم و تربیت از جمله خانواده باید مشخص باشد.

برنامه درس ملی برای خانواده و یا سرپرست دانش آموزان باید وظایف و تکالیف مشخص نماید. البته این وظایف و تکالیف باید واقع بینانه و عملی باشد تا از عهده ی همه خانواده ها با هر سطح سواد و امکانات زندگی برآید.

نحوه ی تعامل خانواده با مدرسه و میزان ساعاتی که هر خانواده باید با مدارس در تعامل باشند باید تعریف شده باشد.

بدون شک خانواده و مدرسه دو بال پرواز یک دانش آموز هستند سهم هر خانواده علاوه بر کمکهای مادی، در برنامه ریزی و نظارت و همیاری باید کاملاً مشخص باشد. بسیار از بدبینهایی که نسبت به آموزش و پرورش وجود دارد از روشن نبودن نحوه ی تعامل این دونهاد و قانونمند نبودن مشارکتها و سلیقه ای عمل کردن مدارس و ادارات می باشد این تعامل باید قانونمند باشد.

علاوه بر آن با برنامه ریزی مناسب حداقل 5 ساعت از وقت اولیا در طول سال تحصیلی باید در تعامل با مدرسه باشد و این ساعت با برنامه ریزی مدیر مدرسه به اطلاع اولیا رسانده شود.

اولیاء دانش آموزان علاوه بر تعامل با مدیر مدرسه موظف باشند در طول سال تحصیلی حداقل 1 ساعت با مشاور، یک ساعت با مربی پرورشی یک ساعت با مربی بهداشت یک ساعت با دبیر دینی ، یک ساعت با دبیر ورزش و یک ساعت نیز با سایر دبیران برنامه و جلسه مشترک داشته باشند. تا علاوه بر اطلاع از وضعیت درسی فرزندشان از وضعیت فرهنگی، هنری، دینی، بهداشتی ، ورزشی فرزندشان اطلاع پیدا نمایند.

- تبیین نقش و جایگاه قانونی انجمن اولیاء و مربیان در برنامه ی درسی

منابع مالی و انسانی فعالیتهای پرورشی و تربیت بدنی و بهداشتی و مشاوره ای

نقش منابع انسانی و منابع مالی و اعتباری در اجرای برنامه ها و فعالیتها یک نقش اساسی است که بدون توجه به آن اجرای فعالیتهای متوقف یا به نحو شایسته ای اجرا نمی گردد . لذا تمام فعالیتها و برنامه های پرورشی، تربیتی ، ورزشی، بهداشی، و مشاوره ای علاوه بر تعریف و مشخص شدن نوع کار باید نیروی لازم برای اجرای آن و اعتبارات مالی آن پیش بینی شود. مشخص کردن درصدی از بودجه های مدرسه برای اختصاص دادن به هر برنامه تکلیف مدیر، مربی و ... را مشخص می کند. لذا ساماندهی نحوه ی هزینه کرد اعتبارات مالی مدرسه یکی از ضروریات است.

در این راستا نیز پیشنهاد می گردد میزان کارکرد مربیان ( پرورشی، بهداشتی، ورزشی، مشاوره ای) به دو بخش تقسیم شود : یکی ساعت حضور در ساعت رسمی مدرسه و دیگر ساعت حضور در ساعاتی که مدرسه تعطیل می باشد برای انجام فعالیتهای گروهی فوق برنامه.

تنظیم برنامه برای حضور هر یک از مربیان در ساعت خارج از وقت مدرسه با هماهنگی مدیر مدرسه می باشد.

مربیان موظف باشند علاوه بر حضور در ساعت رسمی مدرسه در برنامه های فوق برنامه نیز ساعتی از ساعات موظف خود را اختصاص دهند.

 

تربیت معلم  

نه تنها شیوه ی آموزش معلم و تدریس او در تغییر رفتار دانش آموزان مؤثر است بلکه طبق تحقیقات انجام شده تمامی افعال، گفتار و حتی طرز لباس پوشیدن، نحوه ی صحبت کردن، علائق خاص و ... به عنوان یک الگو در تغییر رفتار و تربیت و الگو پذیری دانش آموزان مؤثر است. لذا به این مهم باید بیش از پیش در برنامه ی درسی ملی توجه شود.

برای این منظور باید قبل از استخدام معلمین نسبت به گزینش آنها اهتمام جدی داشت و در شرایط گزینش باید همه ی فاکتورهای مورد نیاز یک معلم مد نظر قرار گیرد . مصاحبه ی حضوری و چند روزه و آزمایشات روانی، بهداشتی، سخنرانی، حرکتی و ... علاوه بر معاینات پزشکی از عوامل مهم و مؤثر در گزینش باشد. مسائل اخلاقی و تربیتی معلم در گزینش ها از فاکتورهای بسیار مهم پیش بینی شود. پس از گزینش معلمان ملزم به گذراندن دوره های خاص معلمی در دانشگاه تربیت معلم باشند.

تأسیس و راه اندازی دانشگاه تربیت معلم در همه ی استانها از ضروریات می باشد.

معلمین علاوه بر آموزشهای لازم در تخصص و رشته فنی و تخصصی خود، دروس عمومی و تخصصی تربیتی نیز باید با موفقیت بگذراند. در پیش بینی دروس دانشگاه تربیت معلم به واحدهای اخلاقی، پرورشی، تربیتی، دینی و مذهبی باید توجه ویژه گردد و حداقل 50% از واحدهایی که هر معلم باید بگذراند واحدهای پرورشی (به طور عام) باشد.

شرح وظایف تربیتی معلمان در برنامه درس ملی باید کاملاً تبیین شده باشد و جایگاه فعالیتهای تربیتی معلمین به خوبی در آن دیده شده باشد.

خروجی دانشگاههای فعلی مناسب شغل دبیری نیستند و جذب مستقیم نیروهای فارغ التحصیل از دانشگاه برای شغل معلمی جز ضربه شدن به نظام تربیتی آموزش و پرورش نیست. گزینش و آموزش معلمین باید از طریق دانشگاه تربیت معلم صورت گیرد.

در نحوه ی گزینش ، جذب، آموزش و استخدام و ارزشیابی از فعالیتهی معلم باید تجدید نظر جدی صورت پذیرد و در برنامه درس ملی پیش بینی لازم انجام گیرد.

در این راستا جذاب بودن شغل معلمی و موقعیت اجتماعی مناسب یکی از عوامل بسیار مهمی است که می تواند تقاضای ورود به شغل شریف معلمی را از بین نیروهای توانمند علمی، فرهنگی مذهبی افزایش دهد به گونه ای که قوی ترین و بهترین افراد متقاضی این شغل باشند و بتوان از بین آنها بهترینها را انتخاب کرد.

پیش بینی حقوق متناسب با شرایط زندگی، تعهدات دولت برای تهیه امکانات مورد نیاز معلمین و تسهیلات ویژه به معلمین در این راستا بسیار مؤثر است.

در صورت افزایش موقعیت اجتماعی معلمین، نقش و مقام معلم بین خانواده ها و اجتماع نیز احیاء خواهد شد و نقش تربیتی و الگویی آنها افزایش خواهد یافت.

نحوه ی افزایش دانش و بینش سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی و مهارتی معلمین در برنامه درس ملی باید پیش بینی گردد و آموزشهای لازم قبل از استخدام و ضمن خدمت با عناوین علمی ، تربیتی، اخلاقی و ... باید پیش بینی و تعریف شده باشد.

شرح وظایف معلمان باید به گونه ای باشد که تمامی معلمین وظایف تربیتی خود را مقدم بر آموزش بدانند.

در گزینش معلمان علاوه بر فاکتورهای موجود به ویژگیهای (داشتن ایمان قوی، متفکر بودن، عالم بودن، عامل بودن، متخلق به اخلاق اسلامی بودن) نیز توجه شود.

شرح وظایف تربیتی معلمان به تفکیک هر رشته کاملاً مشخص و تعریف گردد تا معلمین به خوبی به این شرح وظایف آشنا شده و شیوه های انجام برنامه های تربیتی توسط معلمین همه ی دروس تبیین گردد.

-شاخص های پرورشی در فرم ارزشیابی همه کارکنان در مدرسه بخوبی دیده شود تا احساس مسئولیت پرورشی در مدسه افزایش یابد و برنامه های پرورشی، فرهنگی ، هنری، قرآن و نماز، سیاسی و اجتماعی معلمین در ارتقاء شغلی، گروه ممتاز و ارزشیابی کارکنان تأثیر داده شود.

توسعه رشته تربیت بدنی در مراکز تربیت معلم

- معلمین عزیز و سایر کارکنان مدرسه باید به این حقیقت برسند که تمامی افعال، گفتار و نحوه ی پوشش و ... آنها بخصوص در دوره ی ابتدایی و راهنمایی به عنوان یک الگوی عملی برای دانش آموزان است و در برنامه ی درسی نیاز است به این مهم بیش از پیش توجه شود و جایگاه تربیتی معلم در درجه ی اول مورد نظر باشد.

- ارائه ی اهداف دوره های تحصیلی به عنوان یک واحد درسی در مراکز تربیت معلم و آموزش معلمین در راستای راههای رسیدن به اهداف دوره های تحصیلی

- لزوم توجه به تربیت غیر کلامی و آموزش معلمین در این زمینه

- ارائه یک واحد درسی در مراکز تربیت معلم همه ی رشته ها در ارتباط با مناسبتهای ملی ومذهبی

- ارائه یک واحد درسی در مراکز تربیت معلم همه ی رشته ها در ارتباط با تربیت بدنی

- ارائه یک واحد درسی در مراکز تربیت معلم همه رشته ها در ارتباط با تربیت سیاسی

- ارائه دو واحد درسی در مراکز تربیت معلم درهمه رشته ها در ارتباط با فعالیتهای اردویی و بازدیدی و گروههای دانش آموزی

- ارائه پنج واحد درسی در مراکز تربیت معلم درهمه رشته ها در ارتباط با تربیت دینی و اخلاقی و اجتماعی

- ارائه پنج واحد درسی در مراکز تربیت معلم درهمه رشته ها در ارتباط با قرآن (قرائت، ترجمه و تفسیر)

- ارائه دو واحد درسی در مراکز تربیت معلم درهمه رشته ها در ارتباط با فعالیتهای فرهنگی هنری و ادبی

- ارائه سه واحد درسی در مراکز تربیت معلم درهمه رشته ها در ارتباط با مشاوره

- ارائه سه واحد درسی در مراکز تربیت معلم درهمه رشته ها در ارتباط با بهداشت

- عنایت ویژه به تربیت دبیر تربیت بدنی و بهداشت برای تربیت نیروهای تربیت بدنی و بهداشت مورد نیاز آموزش و پرورش

 

آموزش قرآن و عربی

با توجه به اینکه قرآن کریم وسیله هدایت بشر و معجزه پیامبر اکرم (ص) و راهنمای همه ی انسانها برای یک زندگی سعادتمند می باشد توجه بیش از پیش به آموزش و انس و فراهم نمودن زمینه ی استفاده بیشتر از آن و انجام اوامر و ترک مناهی آن توسط دانش آموزان بسیار حساس و ضروری می باشد در این راستا پیشنهادات زیر ارائه می گردد:

تدوین برنامه ی هماهنگ و منسجم برای اجرای قرآن صبحگاهی و تهیه امکانات کمک آموزشی برای استفاده در این مراسم به منظور ایجاد انس بیشتر دانش آموزان به این کتاب الهی

طراحی ترجمه آیات همراه با آیات منتخب با موضوعات مورد نیاز هر سن و هر دوره ی تحصیلی برای اجرا در مراسم صبحگاهی

پیش بینی آموزش مدیران، معاوین و مربیان در ارتباط با نحوه ی اجرای قرآن صبحگاهی

برای اجرای قرآن صبحگاهی یک برنامه 12 ساله نیاز است که علاوه بر اجرای برنامه های مناسب در برنامه ی صبحگاهی از تکرار موضوعات در سالهای دوران تحصیل جلوگیری شود لذا هر 12 سال یک برنامه قرآن صبحگاهی ارائه گردد. در این راستا تدوین برنامه ی 12 ساله قرآن صبحگاهی ضروری به نظر می رسد.

علاوه بر توجه ویژه به قرآن صبحگاهی و تقویت آن نیاز است به آموزش قرآن درسی توجه ویژه گردد.

1-کیفیت بخشی به ساعت آموزش قرآن مجید : در این راستا پیشنهاد می گردد

-در دوره ابتدایی: بیان داستانهای قرآنی، آموزش روخوانی قرآن، تمرین و تکرار روخوانی و ایجاد مهارت روخوانی مورد توجه باشد.

-در دوره راهنمایی: آموزش قوائد تجویدی به مقدار کتاب تجوید سطح 1 + تقویت روانخوانی، آموزش مقداری از ترجمه آیات انتخابی و موضوعی

-در دوره متوسطه: آموزش ترجمه+ آموزش مفاهیم+ آشنایی با تفسیر + تفسیر آیات منتخب مورد توجه قرار گیرد.

2-تعریف وسایل کمک آموزشی برای هر دوره تحصیلی

وسایل کمک آموزشی به دو گونه تعریف شود:

الف) وسایل کمک آموزشی ویژه استفاده در کلاس درس که با راهنمایی معلم انجام می پذیرد

ب) وسایل کمک آموزشی ویژه استفاده در منزل که با راهنمایی خانواده انجام می پذیرد.

3-جذاب سازی ساعات درس قرآن

4-بازآموزی معلمین قرآن و دانش افزایی آنها در رشته های قرائت ، ترجمه و تفسیر

5-افزایش میزان ساعت تدریس عربی (به عنوان زبان قرآن): حداقل 1 ساعت به ساعت فعلی اضافه شود و آوردن آیات قرآن مجید همراه با ترجمه در بیشتر متنهای آموزشی

6-تشویق برای تأسیس زبانکده عربی برای بخش نیمه خصوصی

7-اختصاص ضریب در کنکور و آزمونها به درس قرآن و عربی

8-تقویت دارالقرآنهای شهرستانها، مناطق برای اجرای برنامه های تخصصی قرآنی برای دانش آموزان مستعد قرآنی

9-تأسیس مدارس علوم قرآنی در دوره ی متوسطه با شرایط خاص مثل دبیرستان معارف

10-اختصاص 10 دقیقه از برنامه درسی در هر روز به تلاوت و تمرین و تکرار آیات قرآن مجید

با توجه به تحقیق انجام شده محتوای برنامه ی قرآن درسی فعلی برای یادگیری روخوانی و روان خوانی و آموزش ترجمه ساده قرآن مجید مناسب می باشد و مشکلات فعلی که به عنوان عدم مهارت در تلاوت قرآن توسط دانش آموزان پس از گذراندن دوران تحصیل در پیش دانشگاه را باید در علتهایی مثل عدم تمرین و تکرار و عدم تلاوت قرآن در دانش آموزان و عدم توانمندیهای معلم در انتقال محتوای آموزشی و یا عدم انگیزه ی لازم در دانش آموزان برای یادگیری ( و یا توجه بیشتر به سایر دروس و استفاده از زمان آموزش قرآن برای آموزش سایر دروس و یا جدی نگرفتن آموزش قرآن در ساعات مشخص شده و ... جستجو کرد که هر کدام از این علتها قابل بررسی و ارائه ی راه کار می باشد.

همانگونه که بیان شد یکی از علتهای اصلی این عقب ماندگی از قرآن عدم تمرین و تکرار تلاوت قرآن می باشد که به روش زیر قابل حل می باشد:

-اختصاص 10 دقیقه از وقت رسمی کلاس در همه ی روزها در زنگ اول به تلاوت قرآن کریم با همکاری تمام معلمین و دبیران عزیز به شرح زیر :

*ده دقیقه به مدت زمان زنگ اول همه ی کلاسها در مدرسه اضافه شود و این ده دقیقه به نسبت از سایر ساعات کلاسهای بعدی کسر گردد تا جبران گردد.

*در این ده دقیقه یک صفحه از کتاب قرآن مجید توسط معلمین و دبیران و دانش آموزان به روش ساده و روان خوانی تلاوت گردد.

*همانگونه که مطرح شد مشکل اصلی در عدم مهارت در تلاوت قرآن عدم انس با قرآن به طور روزانه می باشد با اجرای این طرح انس با قرآن روزانه شده و تمرین و تکرار آیات مهمترین عامل به حافظه سپرده شدن آموخته ها می باشد.

*تلاوت قرآن مجید یک مهارت است که براساس تمرین و تکرار و مداومت ایجاد می شود و مانند سایر مهارتها در صورت عدم تمرین و تکرار از یاد برده خواهد شد. مثل فردی که زبان انگلیسی آموخته یا مثل خوشنویسی که اگر تمرین و تکرار نکنند فراموش خواهد شد و یا مهارت تقلیل می یابد. البته تلاوت قرآن این امتیاز را بر سایر مهارتها دارد که پس از ایجاد انس با قرآن خداوند نیز یاری گر انسان در توفیقات بیشتر خواهد بود.

*اجرای این طرح نباید به ساعت رسمی حضور همکاران در مدرسه بیفزاید تا مورد بی مهری قرار گیرد.

*در اجرای طرح برای مشارکت معلمین لازم است علاوه بر ایجاد انگیزه و رغبت از هر گونه برنامه های اجباری پرهیز گردد و به عنوان یک تکلیف الهی مطرح گردد.

*از کلاس سوم دوره ی ابتدایی شروع شده و تا پیش دانشگاهی همه ی کلاسها و رشته ها ملزم به اجرای آن باشند.

*مقدمات اجرای طرح از جمله تهیه قرآنهایی با خط هماهنگ برای هر کلاس پیش بینی گردد و در صورتی که امکان تهیه قرآن از عهده آموزش و پرورش بر نیاید دانش آموزان ملزم به تهیه یک جلد قرآن برای خود باشند.

*برای نگهداری قرآنها در هر کلاس محل مناسبی پیش بینی گردد.

*دانش آموزان به گرفتن وضو قبل از ورود به کلاس تشویق شوند.

*برای دانش آموزان ابتدایی جزء 30 و برای سایر دانش آموزان شروع تلاوت از جزء یک باشد.

*معلمین و دبیران عزیز بدون در نظر گرفتن رشته ی تدریس در ساعت اول هر روز 10 دقیقه بر اجرای طرح در کلاس درس همکاری نمایند.

*در ایام امتحانات نیز اجرای طرح متوقف نگردد و ده دقیقه تلاوت قرآن برقرار باشد.

*وسایل کمک آموزشی برای تمرین و تکرار آیات در منزل تعریف گردد.

*مسئولیت برگزاری طرح در ادارات به عهده معاونت آموزش عمومی و آموزشهای مربوطه باشد.

 

عفاف و حجاب

حجاب یکی از ضروریات دین است که بخصوص در حال حاضر مورد بی توجهی تعدادی از افراد در جامعه قرار گرفته است و روز به روز بی توجهی به رعایت پوشش بخصوص در بانوان گسترده تر می شود. این از طرفی است که ما به عنوان آموزش و پرورش برنامه ی مدون خاصی از نظر آموزشی، فرهنگی و ... برای فرهنگ سازی این فریضه ی مهم نداشته ایم و فقط کارهایی روبنایی در بعضی از دوره های تحصیلی انجام شده که اثر چندانی هم در توسعه و تحکیم حجاب و عفاف نداشته است.

لذا ضرورت دارد برای همه ی پایه های تحصیلی دختران و پسران موضوع عفاف و حجاب، حیا و شرم با توجه به سن و جنس دانش آموزان در محتوای برنامه های درسی دیده شود. هم آموزش نحوه ی حجاب و عفاف هم فواید و آثار و فلسفه حجاب و عفاف و هم آثار مخرب عدم رعایت حجاب و عفاف از دیدگاههای مختلف از جمله از دید روانشناسی، جامعه شناسی و مهمتر ا زهمه از نظر دینی در محتوای برنامه ی درسی دیده شود .

در همین راستا تدوین آیین نامه پوشش در مدارس دخترانه و پسرانه برای دانش آموزان و فرهنگیان یکی از ضروریات است.

نیاز به بازنگری در آیین نامه انضباطی مدارس و روشهای تذکر، و برخورد با موارد متخلف با دیدگاههای تربیتی ودینی به خوبی باید در برنامه درسی دیده شود.

معرفی الگوی حجاب برای همکاران و دانش آموزان به روشنی باید ابلاغ گردد.

-استفاده از تصاویر جلدهای کتاب دانش آموزان برای انجام فعالیتهای تبلیغی دینی فرصت مناسبی می باشد.

- هماهنگی و نظارت بر چاپ دفترچه هایی که مورد استفاده دانش آموزان قرار می گیرد و هماهنگی کارخانه های تولیدات دفتر برای انجام فعالیتهای تبلیغی دینی و جلوگیری از چاپ تصاویری که ترویج فرهنگ برهنگی و بی عفتی می نماید از ضروریات می باشد.

تربیت سیاسی و اجتماعی

با توجه به ضرورت آشنایی دانش آموزان به مسائل سیاسی داخلی و خارجی و شناخت جریانهای سیاسی و اجتماعی پیش بینی حداقل 1 ساعت در هفته به عنوان آموزش سیاسی و اجتماعی در دوره ی متوسطه پیشنهاد می گردد.

-تدوین نظام تربیت سیاسی و اجتماعی دانش آموزان ضروری می باشد.

-گنجاندن مباحث تربیت سیاسی و اجتماعی در کتب درسی دوره ی متوسطه

-گنجاندن مباحث تربیت سیاسی و اجتماعی در کتب درسی تربیت معلم

-تهیه مجلات رشد سیاسی و اجتماعی برای دانش آموزان

-تدوین منشور حقوق دانش آموزی به تفکیک دوره ی تحصیلی و جنسیت

-تدوین وظایف دانش آموزان در قبال خود، مدرسه، معلم، خانواده، اجتماع، جامعه ی اسلامی، دوستان، همسایگان و ...

-تدوین وظایف سایرین نسبت به دانش آموز برای دوره های تحصیلی و آموزش به دانش آموزان

-آموزش مقررات اجتماعی با توجه به مقتضیات سنی در پایه های تحصیلی

-آموزش مفهوم آزادی، استقلال، جمهوری اسلامی، ولایت فقیه، وحدت، امنیت، عدالتخواهی، کفر ستیزی، ایثار، محبت به هم نوع و ... در پایه های تحصیلی

 

مسائل متفرقه

1-     موضوعاتی از قبیل: مهدویت، آشنایی با سیره های عملی ائمه معصومین (ع)، آثار و فلسفه احکام بخصوص اسرار و فلسفه و آثار نماز و روزه، آموزش شهروندی و رعایت حقوق همسایه، رعایت حقوق معلم توسط دانش آموز ، حقوق دانش آموز نسبت به معلم، تقویت عزت نفس ، صرفه جویی، رعایت قوانین و مقررات، حفظ محیط زیست و ... در برنامه درسی به تناسب محتوای کتابها و دوره های تحصیلی باید مورد توجه قرار گیرد.

2-    در تهیه برنامه ی درسی باید نسبت به معرفی کتابهایی از قبیل: قرآن مجید، نهج البلاغه ، رساله حقوق امام سجاد(ع)، صحیفه سجادیه، نهج الفصاحه و رساله مراجع عظام تقلید ، بیش از پیش توجه شود و هر کدام از این کتابها به خوبی معرفی شود و در برنامه های رسمی و فوق برنامه زمینه ی رجوع و استفاده ی دانش آموزان از این منابع فراهم گردد.

3-   طرح تکریم (طرح کرامت) دوره ی ابتدایی یکی از الگوهای مناسبی است که اگر در دوره ی ابتدایی تقویت شود و در سایر پایه های تحصیلی به تناسب سنی برنامه ریزی گردد در تربیت ابعاد مختلف شخصیتی و اخلاقی دانش آموزان بسیار مؤثر است.

4-    در برنامه ریزی درسی باید به گونه ای عمل شود تا برای هر درس دانش آموزان را برای مطالعه ی بیشتر به سمت کتابخانه ی مدرسه و کتابخانه های سطح شهر سوق دهد. متأسفانه فرهنگ استفاده از کتابهای غیر درسی و میزان مطالعه ی هر ایرانی در طول شبانه روز بسیار پایین است و در صورتی که در برنامه درسی به این امر توجه شود این نقص برداشته خواهد شد و کتابخانه ها نیز رونق خواهند گرفت. تقویت کتابخانه های مدارس با کتابهای مناسب دوره های تحصیلی به این هدف کمک خواهد کرد. برای نحوی تعامل سایر نهادها و ارگانهایی که دارای کتابخانه می باشند با آموزش و پرورش باید هماهنگی لازم انجام گیرد.

5-    میزان موفقیت و یا عدم موفقیت دانش آموزان و همچنین شرکت یا عدم شرکت آنها در برنامه های پرورشی و تربیتی به گونه ای باید در سرنوشت تحصیلی برای ادامه تحصیل در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و همچنین جذب مشاغل آینده مؤثر باشد. بدون شک نباید به دانش آموزی که از دوره کودکی و نوجوانی در مسیر تربیت دینی صاحب مقامها و رتبه هایی در مراحل استان و کشور بوده همچون دانش آموزی نگاه کرد که در هیچ یک از برنامه های تربیتی و یا فوق برنامه شرکت نمی نماید.موفقیتهای داش آموزان در مسابقات مختلف فرهنگی هنری و معارف اسلامی باید به نوعی دارای ارزش باشد تا هم خانواده ها در ترغیب فرزندشان به شرکت در این برنامه ها کوشا باشند و هم دانش آموزان انگیزه ی لازم برای شرکت در این برنامه ها داشته باشد.

6-    برنامه ی درسی نباید دستخوش تغییر مسئولیتها و تغییر افراد گردد و همچنین از هر گونه سیاسی کاری در آموزش و پرورش باید پرهیز گردد و آموزش و پرورش وابسته به یک سیاست و یک جریان خاص در کشور نباشد.

7-    از صدر اسلام تاکنون و همچنین از ایران باستان تاکنون شخصیتهای برجسته ی علمی و مذهبی و مؤثر در جامعه و جهان در رشته های مختلف از دوران اسلام و ایران پایه عرصه ی ظهور  گذاشته شده اند که نام بسیاری از آنها رو به فراموشی است و نیاز است به عنوان یک افتخار برای تقویت بنیه های اعتقادی و توانمندیهای و زنده نگه داشتن هویت دینی و ملی در کتابهای درسی به تناسب موضوع به معرفی آنها پرداخته شود.

8-   برای اینکه استفاده از قرآن و احادیث در زندگی احساس شوند نیاز است در برنامه ی درسی متناسب با موضوعات کتب درسی اگر آیه یا روایتی موجود می باشد در محتوای درسی دیده شود تا مورد مطالعه و توجه قرار گیرد. البته باید این کار بسیار دقیق و توسط متخصصین امر انجام گیرد وتا دستخوش سوء استفاده در آینده نگردد. و این نکته را نیز باید در نظر داشت که نباید تلاش کرد برای هر موضوع علمی تلاش نمائیم که یک آیه و یا یک حدیث جور نمائیم و به آن بخورانیم که این نیز از آسیبهایی است که ممکن است دچار آن شویم.

9-    رقابتهای شدید و کاذب آموزشی، نگاه به فعالیتهای پرورشی را کمرنگ کرده است وقتی توجه همه ی مسئولین به امر آموزش باشد و برای آموزش اهمیت ویژه در نظر گرفته شود و پرورشی در سرنوشت دانش آموزان مؤثر نباشد خود بخود نگاه به پرورشی به حاشیه می رود باید حداقل همان نگاهی که به مسائل آموزشی می شود به مسائل پرورشی نیز بشود.

10-  تدوین مقررات و آیین نامه های انضباطی دوره های تحصیلی از جمله رعایت پوشش و عفاف، اخلاق و ...

11-  بازنگری در اهداف دوره های تحصیلی و تدوین آن با نیازهای جدید جامعه و با در نظر گرفتن واقعیتهای موجود

12-لزوم توجه به تربیت غیر کلامی و آموزش معلمین در این زمینه

13-تدوین نظام جامع تربیت دینی و روشهای اجرا به تفکیک پایه های تحصیلی و جنسیت

14-بازنگری تمامی کتب درسی با نگاه « تربیت محور» و لحاظ مسائل تربیتی ، اخلاقی و دینی در محتوای کتب

15-اختصاص مربی پرورشی و مربی ورزش به تمامی مدارس و جذب نیروهای جوان و متعهد و متخصص برای شغل شریف مربیگری

16-تدوین شرح وظایف جدید برای مدیران، معلمان و سایر کادر مدرسه با محوریت تربیت دینی

17-پیش بینی تعامل و رابطه ی طولی و عرضی از نظر محتوا، روشها، اهداف و ... بین کودکستانها، دبستانها و مدارس راهنمایی و متوسطه و پیش دانشگاهی و دانشگاهها

18-در تدوین برنامه درس ملی ضرورت دارد نقش مشارکت دانش آموزان در جریان تدریس به خوبی دیده شود.

19-اختصاص مربی پرورشی بر کودکستانها در سازماندهی کودکستانها

20-تعریف صحیح از اوقات فراغت و پیش بینی برنامه ی لازم برای غنی سازی اوقات فراغت

21-انعطاف پذیر بودن برنامه های پرورشی بخصوص برای مناطق دارای فرق ومذاهب مختلف و شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و استانها و شهرستانها و مناطق

22-اختصاص ساعت پرورشی دوره ی ابتدایی و استفاده از مربیان توانمند در این دوره که بتواند جوابگوی نیازهای دینی، اخلاقی، اجتماعی، مشاوره ای دانش آموزان را داشته باشد.

23-                       برنامه ریزی برای تقویت شوراهای دانش آموزی و احیاء نقش و جایگاه این شوراها در برنامه درس ملی

24-                        پیش بینی مرتبط کردن روحانیت با مدارس حداقل برای تدریس درس قرآن یا دینی در دورههای راهنمایی و متوسطه

25-                        در تدوین شرح وظایف جدید مربیان پرورشی کار مدیریت، هماهنگی و نظارت برنامه های پرورشی به آنها باشد نه اجرای برنامه ها

26-پیش بینی سرگروه پرورشی در ساماندهی نیروی انسانی

27-                        پیش بینی معلم راهنمای تخصصی قرآن ویژه ی دوره ی ابتدایی

28-                       بازنگری در محتوای آموزشی مراکز تربیت معلم با محوریت تربیت دینی و اسلامی

29-تأثیر فعالیتهای پرورشی و تربیتی دانش آموزان در پذیرش دانشگاهها و اختصاص امتیاز ویژه به آن

30-تأثیر دادن نمره پرورشی در معدل دانش آموزان

31-تلفیق آموزش و پرورش در محتوای کتب درسی همه ی پایه های تحصیلی و تا جایی که روح حاکم بر کتب درسی با رویکرد دینی پرورشی و تربیتی باشد.

32-                       تدوین مسابقات فرهنگی هنری، قرآنی و ... برای همکاران در طول سال تحصیلی از محتویات کتب درسی و ...

33-                      اختصاص کتابدار به صورت پاره وقت به مدارس ابتدایی و راهنمایی و متوسطه و ... با توجه به تعداد دانش آموزان نه با توجه به کتابها

34-                       تدوین شاخص ها و شیوه نامه ارزشیابی از برنامه های پرورشی و تربیت بدنی و بهداشت و مشاوره ی مدارس در برنامه درس ملی و نحوه انتخاب مربیان، مدیران و معلمان و... برترر در برنامه های پرورشی و نحوه تشویق آنها

35-                       در تدوین ارزشیابی مدارس مقایسه میزان پیشرفت هر مدرسه نسبت به سال قبل در ارزشیابی مدارس مد نظر قرار گیرد نه مقایسه با سایر مدارس

36-                       نحوه برگزاری مسابقات فرهنگی هنری ، ادبی، دینی و قرآنی و ورزشی و ... در برنامه درس ملی پیش بینی شود و همچنین نحوه پرداخت حق الزحمه داوران و عوامل اجرایی و آئین نامه های اجرایی و مالی تدوین گردد.

37-                       در برنامه درس ملی نیاز است آیین نامه های زیر نیز آورده شود.

1-     آیین نامه جامع نظام آموزش ضمن خدمت و ادامه تحصیل تمامی فرهنگیان

2-    آیین نامه جامع گزینش، آموزش و نظارت و ارزشیابی تمامی کارکنان آموزش و پرورش

3-   آیین نامه جامع انضباطی

4-    آیین نامه جامع پوشش و حجاب و عفاف

5-    آیین نامه جامع تشویق و تنبیه کارکنان

6-    آیین نامه جامع ارزشیابی با رویکرد پرورشی

7-    آیین نامه جامع توسعه ی همکاری حوزه علمیه و آموزش و پرورش

8-   آیین نامه جامع صدا و سیما و آموزش و پرورش

9-    آیین نامه جامع حمایت از دانش آموزان و فرهنگیان نخبه مذهبی، علمی، فرهنگی، ورزشی و ...

10-  آیین نامه جامع تربیت دینی اخلاقی، سیاسی و اجتماعی دانش آموزان

 

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 07 فروردین 1393 ساعت: 8:02 منتشر شده است
برچسب ها : برنامه پرورشی,انواع برنامه های پرورشی در مدرسه,

نگاهي بر دفاع مشروع

مقدمه

دفاع در برابر دشمن امري فطري و غريزي است.و ريشه در درون انسان و ديگر موجودات دارد . انسان به تبعیت از غریزه به هنگام خطر واکنش نشان می دهد.وآن را حقی برای خود و تکلیفی نسبت به دیگران میداند. به خاطر اهميت زياددفاع مشروع، وارد قوانين كيفري اكثركشورهاي جهان شده است.و با وجود تغييرات فراوان سياست كيفري كشورها اين نهاد حقوقي هم چنان پا برجاست . دين اسلام و خصوصا قرآن كريم ، به عنوان آیینی کامل در این مورد به پیروان خود راهکار داده است ودفاع در برابر دشمن را پذيرفته است.در مورد دفاع مشروع و دلايل مشروعيت آن نظريه هاي متفاوتي داده شده است. در حقوق جزاي ايران قوانين دفاع مشروع در سال 1304 تصويب شد. قبل از انقلاب طبق ماد ه ي 41ق.م. مصوب 1304((هر كس به ضرورت براي دفاع و حفظ نفس و ناموس خود مرتكب جرمي شود ،مجازات نمي شود)).بعد از انقلاب هم قانون مجازات مصوب سال1352 در ماده ي 43 براي دفاع مشروع شرايطي قايل شد.طبق این قانون(هر كس در مقام دفاع از نفس و یاناناموس يا مال خود يا ديگري و يا آزادي تن خود و يا ديگري در برابر هرگونه تجاوز فعلي و يا خطر قريب الوقوع عملي را انجام دهد كه جرم باشد در صورت وجود شرايط زیر قابل تعقيب و مجازات نخواهد بود؛ 1.دفاع بايد متناسب با تجاوز باشد 2.توسل به قواي دولتي بدون فوت وقت ممكن نباشد3.تجاوز و خطر ناشي از تحریک خود شخص نباشد

تعريف دفاع مشروع

تعریف دفاع مشروع در کتاب ترمینولوژی حقوق این چنین آورده شده است:(شخص مورد تجاوز در صورت نداشتن وقت برای توسل به قوای دولتی به منظور رفع تجاوز ،حق داردبا نیروی شخصی از ناموس ,جان و مال خود دفاع کند.این دفاع را،دفاع مشروع گویند.

 

مباني دفاع مشروع

از دير باز هم عدم مجازات و يا تخفيف مجازات كسي كه دربرابر يك حمله ي نا درست از خود دفاع مي كند،مورد اعتراض نبوده است.در توجیه دفاع مشروع 2نظر کلی داده شده است .گروهی از حقوقدانان اجبار و گروهی اجراي يك حق و تكليف را مباني عدم مجازات مي دانندو آن را يك اجبار حقيقي و معنوي تلقي ميكنند. عقيده اي كه الهام دهنده ي قانون گذار انقلابي است،دفاع مشروع را يك عامل توجيه كننده براي بعضي جرايم مي داند .يعني دفا ع مشروع را عاملی مي داند كه به تحقق عدا لت در جامعه كمك مي كند.طبق گفته ي هگل((حمله انكار حق و دفاع انكار اين انكار است))

اجراي دفاع مشروع

قلمرو اجراي دفاع مشروع:رويه قضايي اين عامل توجيه كننده را به كليه ي حملات عليه حيات ،عفت وشرافت گسترش داده است.اما در مورد دفاع از دارايي اين مسئله قابل بحث است و دارا ي محدوديت است. البته ترديدي در لزوم دفاع نيست چون دفاع از مال هم مثل دفاع از جان فطري است.ولي بايد تا جايي ممكن است با حمله متناسب باشد و بيشتر از آن نباشد چون همه واقفيم كه ارزش جان بيش از مال است.و خسارت به مال با رجوع به دادگاه قابل مطالبه است. مثلا عمل مالكي كه سارق ميوه جات را مي كشد، نمي توان مشروع تلقي كرد. طبق قانون مجازات جديد دفاع مشروع يك عامل عمومي توجيه كننده ي جنايت ،جنحه وخلاف است.قبل از مجموعه قوانين 1994 اجراي قانون دفاع مشروع به جرايم عمدي محدود شده بود. ولي اين انتقاد وارد بود كه شخص مورد حمله نمي تواند حدس بزند كه عمل حمله كننده عمدي است يا غير عمدي. اميد واريم اين موضوع نيز حل شود تا از سر در گمي مراجع قضايي و مردم جلوگيري شود.

شرايط دفاع مشروع

 

ارزيابي تحقق شرايط دفاع مشروع بر عهده ي ديوان كشور است تحقق دفاع مشروع مستلزم وجود 2عنصر است1.حمله2.دفاع كه براي هر كدام شرايطي پيش بيني شده است.

شرايط حمله

1.بايد عليه اشخاص و اموال باشد2.بايد فعلي و قريب الوقوع باشد. عكس العمل عليه يك حمله اي كه گذشته و دفع خطر شده انتقام تلقي مي شود.و اقدام در مورد تهديد به يك بدي در آينده نيز مشروع نيست.چون بايد براي آن با توسل به قواي دولتي اقدام شود. 3. بايد در مقابل عملي غير قانوني و نا مشروع باشد.

طبق ماده ي 607 ق.م.ا و ماده ي 34 قانون مجازات جرائم نيرو هاي مسلح ،حمله به ما موران دو لتي جرم شناخته مي شود.در مورد دفاع در برابر مامور دولت 3 فرض مطرح مي شود:

1.وقتي ماموران دولت در حال انجام وظيفه نبا شد و مرتكب جرمي شود مقاومت در برابر اعمال غير قانوني او مشروع است2.وقتي در حال انجام وظيفه است و در حدود وظايف خود عمل مي كند كه در صورت حمله به او عمل شخص تمرد محسوب مي شود و شخص داراي مسئوليت كيفري و مدني است.3.وقتي كه مامورين دولت در حال انجام وظيفه هستند و خارج از وظايف و اختيارات خويش عمل مي كنند كه در اين باب نظريات متفاوتي ارائه شده است .گروهي دفاع در برابر او را با وجود شرايط لازم مشروع تلقي مي كنند. و گروهي عقيده دارند دفاع در مقابل مامور دولت تحت هيچ شرايطي پذيرفته نيست . ولي به نظر بنده ي حقير بهتر است راهي ميانه در پيش گيريم و بر حسب موقعيت و بررسي شرايط تصميمي عادلانه گرفته شود .

 

4.بايد حمله به گونه اي باشد كه به طرق ديگر قابل دفع نبا شد .مثل فرار كه بند ج ماده ي 627 ناظر به آن است.

شرايط دفاع

مدافع در انجام عمل دفاعي آزاد نيست كه به هر نحو و يا هر وسيله اي كه خواست يا به هر اندازه كه قدرت داشت از خود دفاع كند.پس ملزم به رعايت شرايط پيش بيني شده در قانون است.

شرايط

1. ضرورت دفاع :يعني دفاع بايد براي اجراي يك حق و انجام يك تكليف

باشد.هم چنين شرايط فرار ميسرنباشد وبا وجود امكان فرار دفاع پذيرفته نيست.پس ضروري بودن دفاع و غير قابل دفع بودن خطر مكمل هم هستند.

2.تناسب دفاع با تجاوز و خطر:طبق بند ا ماده ي 61 قانون مجازات اسلامي و بند ب ماده ي 627قانون تعزيرات دفاع بايد متناسب با خطر و تجاوز با شد.مثلا دفاع از مال هر قدر هم مشروع قتل يك انسان را توجيه نمي كند.و در موارد ديگر هم بايد صدماتي مشابه صدمات متجاوز به او وارد كند.

3.الاسهل في الا سهل :يعني دفاع نبا يد بيش از حد ضرورت باشد .دفاع داراي

درجاتي است ،كه مدافع بايد از آسانترين درجه شروع كند.1.دادو فرياد

2. استفاده از دست و پا و چوب دستي 3.استفاده از سلاح و ايجاد جراحت 4. قتل

 

 

دفاع در برابر حمله ی غیر ارادی

دفاع در برابر اعمال مجنون و صغیر اگرچه فاقد اراده می باشندوطبق بند الف ماده ی 36ق.م.ع.(هرگاه مرتکب جرم فاقد تمیز و اراده باشد،مجرم محسوب نمی شود)مشروع تلقی می شود و حقوقدانان چنین استدلال کرده اند که هر چند مجنون و صغیر مجازات نمی شوند.ولی این بدان معنی نیست که میتوانند به دیگران صدمه بزنندو عدم مسئولیت آنهارافع وصف مجرمانه عمل آنها می باشد.

دفاع در برابر حمله ی اضطراری و اجباری

در مواقعی انسان به دلیل فشار دیگری یا در حالت اضطرار مجبور به ارتکاب جرم می شود.چنین شخصی مطابق ماده ی 39و40ق.م.ع. مجازات نخواهد شد.

سوال: دفاع در برابر آنها این فردمشروع است یا نه؟مثلا کسی راتهدید کنیم در صورتی که به شخص ثالث صدمه وارد نکند او را میکشیم.در مقابل شخص ثالث در مقام دفاع حمله کننده را از پای در می آورد.در این موارد و امثالهم عمل شخص ثالث صحیح بوده ومجازات نمی شود.

اثر دفاع مشرو ع بر مدافع

مدافع در صورت اثبات مشروع بودن دفاع خوداز هر گونه مسئوليت كيفري و مدني مبري خواهد بود. ولي تا زماتي كه ثابت نشده در برابر اعمال خود از نظر قضايي مسئوليت كامل دارد.

اثر دفاع مشروع بر متجاوز

هر گونه صدمه و زياني كه از مدافع بر او وارد آيد قابل مطالبه نيست.و خون او به هدر ميرود تا چه رسد به مالش.

اموري كه دفاع از آنها مجاز است

1.دفاع از نفس : لزوم دفاع از نفس به عنوان وديعه اي كه خداوند به بشر عطا فر موده روشن است. در اين مورد هر عملي كه تجاوز بر نفس باشد حتي اگر از سوي مامورين دولتي باشد،هر گونه مقا ومت براي دفاع جايز خواهد بود.

2.دفاع از عرض و ناموس :در قرآن كريم هم به عفت و پاكدامني تاكيد شده است.

قانون مجازات اين دو را كنار هم و به يك معني به كار برده است كه با توجه به مفاهيم عرفي مقصود از عرض آبرو و شرافت است و منظور از ناموس زنان خانواده هستند.

 

.دفاع از مال :اين مورد موجب اختلاف نظر بين دانشمندان و نويسندگان حقوقي

است . برخي از آنان موافق مشروعيت دفاع اند و گروهي مخالف .آنها مي گويند خسارت بر مال با خسارت بر نفس قابل مقايسه نيست و طبق قانون دفاع و حمله بايد متناسب با هم باشند..

4.دفاع از آزادي تن:هيچ كس حق ندارد آزادي كسي را محدود كند .قانون مجازات براي مرتكبان سلب آزادي مجازات سنگيني تعيين كرده است.

طبق ماده ي 570(( هر يك از مقامات و مامورين دولتي كه بر خلاف قانون آزادي كسي را سلب كند يا آنان را را از حقوق مقرر خود در قانون محروم كند.علاوه بر انفصال از خدمت به محرو ميت از مشاغل دولتي براي 3 تا5 سال و حبس از 6ماه تا 3سال محكوم خواهد شد)). طبق ماده ي 629 قانون تعزيرات ((دفاع در مقابل كسي كه در صدد سرقت و ربودن انسان يا مال اوست مشروع است))

 

دفاع از ديگري

دفاع از ديگري علاوه بر ر عايت شرايط عمومي داراي شرايط اختصاصي نيز است طبق تبصره ي 1ماده ي61 ق.م.ا.2 شرط دارد 1. ناتوان باشد 2. نياز به كمك داشته باشد در اين صورت ميتوان از عرض وناموس و نفس ديگري دفاع كرد . دفاع از مال غير ، بنا بر ماده ي 625 (تعزيرات)شرایط دیگری دارد. 1. حفاظت آن مال بر عهده ي او باشد 2. صاحب مال استمداد كمك كند.

ارتكاب قتل در مقام دفاع

براي ارتكاب قتل در قانون چند مورد پيش بيني شده است.

1.دفاع از نفس يا ضرب و جرح شديد و دفاع از ناموس و اقارب خود

2.دفاع در برابر كسي كه در صدد هتك عرض ونا موس ديگري است .در صورتي كه با اكراه از طرف كسي كه به او حمله شده همراه باشد.

3.دفاع در برابر كسي كه در صدد ربودن انسان است.

4.به موجب ماده ي 630 (تعزيرات)ارتكاب قتل بوسيله ی شوهر در صورت مشاهده ی همسر خود در حال زناكه در اين صورت قتل مشروع تلقي ميشود.و با توجه به شرط سوم در ماده ی 43ق.م.ا.که خطر نباید ناشی از تحریک خود شخص باشد دفاع زن و مرد بیگانه در برابر حمله ی شوهر زن ،مشروع تلقی نمی شود.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 07 فروردین 1393 ساعت: 7:55 منتشر شده است
برچسب ها : دفاع مشروع,شرایط دفاع مشروع,

تعریف اردو

«اردو» مسافرتی است دسته جمعی با هدفی معیّن و مشخص همچون: کسب دانایی، توانایی، سازگاری اجتماعی و تفریح.

اردو، یعنی سازگاری فعالانه در یک زندگی دسته جمعی و اردوگاه به مکانی گفته می شود که، جمعی از افراد برای مدت محدود مطابق شرایط زمان و مکان، در آن به سر می برند.

«اردو» واژه ای است عربی و به معنای «لشگرگاه» به کار می رود. فرهنگ عمید واژه «اردو» را چنین معنا کرده است: «اردو» محل تجمع افراد برای تمرین و تفریح است، همچنین به محلی که ورزشکاران یا پیشاهنگان گرد هم آیند نیز اطلاق می شود.

در اصطلاح: «اردو» فعالیتی سازمان یافته، نظام مند و هدفمند است که به صورت گروهی با برنامه های معین، تحت نظارت و هدف مربی در محیطی خارج از محدودۀ فعالیت های روزمره برگزاری می گردد. گرایش غالب اردو آموزشی و پرورشی است. البته در فضایی کاملاً متنوع، مساعد، بانشاط و با هدف تربیت و سازندگی.

 

 

پناهنده کیست؟                        

 

 در شکل بندی و هدفمندی مهاجرتها ، قوانین و مناسبات ِحقوق بین المللی، تعریف و مشخصه ای به پناهنده داده است که فرق بارزی با مهاجر اقتصادی «مهاجر کارگر» دارد. در کنوانسیون اپریل سال 1951 منعقده ژینوا، به پناهنده چنین تعریفی داده میشود: « پناهنده ویا متقاضی پناهنده گی[11] به کسی اطلاق میشود که در کشور بومی اش نسبت فعالیت های عقیدتی، (ایدیالوژیک «سیاسی»)، جنس، نژاد، زبان، ملیت و قوم مورد پیگرد و تعقیب قرار گرفته باشد و یا عملا در خطر شکنجه[12] (روحی و فزیکی )، زندان و مرگ قرار گرفته باشد. فرق بارزیکه میان این دو گروپ اجتماعی موجود است در طرز تفکر، انتخاب محل زیست و نحوه برخورد آنها در اجتماع جدید میباشد. در واقع وجه مشترک میان ایندو گروه همان جلاوطنی و غربت است که به دیدگاه های مختلف از جانب هردو به آ ن نگریسته میشود؛ اولی آنرا خود پزیرفته وبه بهبود وضیعت اقتصادی اش میپردازد در حالیکه دومی خودش را قربانی میپندارد وهر چند که در فضای مطمئن و آرامی به سرمی برد، اما این حالت را تأمیل شده بالای خود مینگرد، زیرا اگر اشکالاتی راکه بدآن در بالا اشاره کردیم وجود نمیداشت، پناهنده هیجگاهی ترک وطن نمی نمود، بهره مند ازشرایط حقوق مدنی کشور اصلی اش میبود و تغیر مکان نمیداد.

پناهنده كيست؟

اولين تعريفي كه از واژه پناهنده در اسناد بين المللي آمده است مربوط به كنوانسيون وضعيت پناهندگان در سال 1951 مي باشد. اين كنوانسيون پناهنده را چنين تعريف مي كند:

«پناهنده كسي است كه به دلايل نژاد، مذهب، مليت يا عضويت در يك گروه خاص اجتماعي يا عقيده سياسي، ترس موجهي از آزار دارد و در خارج از كشور اصلي خود به سر مي برد و به علت ترس از آزار قادر يا مايل به برخورداري از حمايت آن كشور يا بازگشت به آن نيست».[6]

بعدها در سال 1969 كنوانسيون منطقه اي سازمان وحدت آفريقا در مورد برخي جنبه هاي خاص مسائل پناهندگان در آفريقا به منظور عيني تر نمودن بعضي از ملاحظات تعريف زير را به تعريف كنوانسيون 1951 افزود:

«هر شخصي كه به دليل تجاوز خارجي، اشغال، تسلط بيگانگان يا هر واقعه اي كه به طور جدي نظم عمومي تمام يا بخشي از كشور اصلي يا متبوع خود، وادار به ترك كشور اصلي براي يافتن پناهگاهي در كشور ديگري غير از كشور اصلي يا متبوع خود گردد.»[7]

در سال 1984 يك گروه از نمايندگان دولتي، دانشگاهيان و وكلاي برجسته و تراز اول از آمريكاي لاتين در شهر كارتاهناي كلمبيا تشكيل جلسه دادند و آنچه را كه اكنون بيانيه كارتاهنا ناميده مي شود تصويب نمودند كهعلاوه بر ساير مسائل، مواد عيني تري رانيز علاوه بر تعاريف كنوانسيون 1951 دربر مي گرفت. اين بيانيه موارد زير را نيز مشمول كنوانسيون 1951 دانست:

افرادي كه زندگي، امنيت يا آزادي آنها با خشونت شايع و گسترده، تعرض خارجي، درگيري هاي داخلي، نقض گسترده حقوق بشر يا ساير مواردي كه در نظم عمومي به طور جدي اخلال ايجاد مي كنند مورد تهديد قرار گرفته است.[8]

چادر (سرپناه)

چادر، یا خیمه، سرپناهی است که معمولاً از پارچه یا دیگر بافته‌ها بر تیرها یا میله‌هایی برپا می‌شود. منشا آن احتمالا از اقوام قبایل و عشایرکوچ‌رو بوده است اما امروز بیشتر گردشگران طبیعت و نیروهای امدادی یا نظامی آن را به کار می‌برند.

مديريت اردوگاههاي آوارگان

تامين شرايط محيط و برنامه ريزي براي اردوگاه ها ، احتياجات اوليه و اساسي كساني است كه در معرض بلايا قرار ميگيرند.  در اين ميان ، سر پناه ، همچون آب ، بهداشت ، تغذيه و مراقبت هاي رواني ، نقش تعيين كننده اي در  حفظ و نجات زندگي انسان ها  در مراحل اوليه وقوع سانحه ايفا مي نمايد . وجود سر پناه به منظور مقاومت در برابر بيماري ها و حفاظت از خطرات طبيعي و غير طبيعي ، امري ضروري بوده و جهت حفظ شأن انسان ، در چارچوب  نظام خانوادگي و اجتماعي در شرايط دشوار  از اهميت بالايي بر خوردار است . در حقيقت هدف از ايجاد سر پناه ، انتخاب مناسب مكان و برنامه ريزي جهت تامين نياز هاي اوليه فردي ، خانوادگي و اجتماعي براي بوجود آوردن يك فضاي سالم ، امن و نسبتا راحت براي زندگي است . بديهي است هماهنگي و مديريت افراد آوارگان كمك مؤثري در تحقق اين امر بوده و با انجام طراحي و متناسب اثرات منفي آنان بر جامعه ميزبان به حداقل كاهش مي يابد

مديريت اردوگاه اسکان اضطراری

مديريت اردوگاه با برنامه‌هاي راهبردي مديريت بحران كشور، ارائه اطلاعات مفيد به منظور تقويت برنامه‌هاي آموزشي وجود در زمينه اردوگاه‌ها، راهنمايي‌هاي لازم در جهت ارائه خدمات موثر و كافي در اردوگاه. در اين راستا ديدگاههاي گوناگوني براي مديريت اردوگاهها پيشنهاد مي‌شوند كه با توجه به شرايط و موقعيت آوارگان مي‌توان تركيبي از آنها را بكار گرفت.

 

ديدگاههاي مرسوم مديريتي

 

·        ديدگاه انساني و اجتماعي: بازماندگان و آوارگان عموما در شرايط ناهنجاري از نظر روحي و رواني قرار دارند و نيازمند مراقبت ويژه مي‌باشند. مديريت اردوگاه با ارائه خدمات نقش تعيين كننده‌اي بر عهده دارد. تامين كمك و خدمات مورد نياز افراد سانحه ديده، خصوصا مراقبت ويژه از گروههاي آسيب پذير در ساعات اوليه پس از بحران، مي‌تواند تلفات انساني و آسيب‌هاي اجتماعي را به ميزان قابل توجهي كاهش دهد.

·        ديدگاه اقتصادي و خدماتي: مديريت اردوگاه با نظارت دقيق بر نحوه كمك رساني و خدمات رساني مورد نيار مي‌تواند از اتلاف مواد اوليه و تجهيزات و ساير امكانات به ميزان قابل توجهي جلوگيري نمايد.

·       ديدگاه فني: مديريت با شناخت كامل كليه خدمات مورد نيار منطقه بحران زده و پناهندگان و آورگان و با توجه به مكان گزيني اردوگاه مي‌بايست در خصوص مديريت گروه هاي تداركات، امداد و نجات، خدمات پزشكي، خدمات بهداشتي و مدد كاري، تاسيسات امنيتي و حفاظتي، اسكان، مخابرات و ترابري اقدام لازم را بنمايد. بديهي است مكان‌يابي و استقرار هر يك از گروهها و تجهيزات مربوطه، چگونگي خدمات‌رساني و ارتباط بين گروه‌ها، چگونگي درخواست آسيب ديدگان از گروه‌ها و نظارت بر كارگروه ها و غيره همه نيازمند يك برنامه مديريتي ويژه مي باشد.

لازم به ذكر است كه در مديريت اردوگاه‌ها همكاري و مشاوره ميان وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي مسئول دولتي و غير دولتي، امري ضروريست كه در قالب تشكيل كميته‌هاي نظارتي  صورت مي‌گيرد. در اين ميان، مديريت اردوگاه بايد فردي مدبر و مجرب بوده و آموزش‌هاي ضروري را گذرانده و با اصول شرايط بحران و مديريت اضطرار آشنا باشد.

مسئوليت های عمومی اردوگاه

مدیریت اردوگاه می بایست به موضوعات ذیل توجه نماید:

·       توافقات : مدیر ملزم است که از کلیه توافقات به عمل آمده آگاهی داشته باشد.

·       تفاهم نامه : مدیر می بایست از امضای تفاهم نامه همکاری میان کمیساریا و نهاد مدیریتی اردوگاه (اداره اتباع) اطمینان یابد.

·       اطلاعات مرتبط: کلیه اطلاعات مرتبط درباره پناهندگان و اردوگاه باید در اختیار مدیر قرار داده شده باشد.

 

·       ظرفیت : مدیر اردوگاه می بایست دارای ظرفیت فکری و روانی و تجربه کافی در مواجه و تعامل با ساکنین اردوگاه باشد.

 

·       منابع در دسترس : وجود بودجه، پشتیبانی کافی و کارمندان مطلع برای مدیریت اردوگاه الزامی بوده و کمک های خیرین در این ارتباط کارساز است.

 

·       مهارت های مدیریتی : ظرفیت خوب مدیریتی، توان مذاکره با پناهندگان و نمایندگان کمیساریا و پایش سیستم توزیع کمک ها و تبیین روال اداری مناسب از جمله خصوصیات مدیر است.

 

·       آگاهی از ارزش های فرهنگی اجتماعی و آداب و رسوم پناهندگان و آوارگان : شناخت چگونگی زندگی و آداب و رسوم ساکنین اردوگاه به مدیر در ایجاد هماهنگی و حفاظت بهتر افراد خصوصا اقشار آسیب پذیر کمک می نماید.

 

·       تشویق مردم به مشارکت در امور اردوگاه : پشتیبانی  ومشارکت دادن آوارگان در امور جاریه اردوگاه امری مهم محسوب می شود.

 

·       پایش : نظارت و پایش و ارزیابی اقدامات صورت گرفته باعث جلوگیری از تکرار اشتباهات خواهد شد.

 

·       گزارش دهی : توان مدیر در ارائه گزارش های منظم دارای کلیه فعالیت های اردوگاه الزامیست.

 

·    تجربه حل اختلافات داخلی: وقوع مناقشات و درگیری در اردوگاه غالبا امری اجتناب ناپذیر است. یک مدیر مجرب  و باتجربه با بکارگیری مهارت های ویژه و استفاده از معتمدان و ریش سفیدان قدر خواهد بود که احتمال درگیری ها را از بین ببرد.

 

اگر چه ساختار مدیریتی از مکانی به مکان دیگر می توانند متفاوت باشد، لیکن تعدادی از مشاغل اصلی در گروه مدیریتی اردوگاه عبارتند از:

 

مدیر اردوگاه، معاون مدیر، نمایندگان نهادها (ملی و بین المللی)، نماینده کمیته منتخب پناهندگان، نماینده جوانان، نماینده جوانان، نماینده کسبه، کارشناس خدمات اجتماعی، حسابدار، منشی، کارپرداز و لجستیک، آمار و مراقب. باید توجه داشت که بخشی از این افراد از میان جامه پناهنده برگزیده می شوند.

 

 

 

الف) برپایی اردوگاه و تعمیر و نگهداری آن

 

·    ارزیابی آب : ارزیابی ویژه و فنی کیفیت آب سایت قبل از انتخاب آن الزامیست. آگاهی از کیفیت آب و میزان تغییرات آن در فصول مختلف از طریق پرسش از افراد محلی و نمایندگان جامعه میزبان امکان پذیر است.

 

·    ارزشیابی سایت : شناسایی خصوصیات زمین پیش از آغاز ساخت و سازها، کمک فراوانی به توسعه آتی زیر ساخت ها و  حل مسائل احتمالی در آینده خواهد نمود.

 

·         ملحوظ داشتن نیازهای خاص خانوار : مدیریت باید از برآورده شدن نیازهای فیزیکی محدوده خانه خانوار اطمینان    حاصل نماید.

 

·    ملحوظ شدن موارد تعمیر و نگهداری اردوگاه در بلند مدت : مواردی از قبیل راههای ارتباطی، زیر ساخت ها و زه کشی در بلند مدت نیازمند تعمیر و نگهداری اند. لذا بودجه مناسب باید تامین گردد.

 

·     ملاحظات ساختار جمعیتی : زیر ساخت های موجود باید جوابگوی نیازهای ساختار جمعیتی اردوگاه باشند. پناهندگان و آوارگان جمعیت همگون و یکدستی نیستند و غالبا در ضعیف ترین شرایط به اردوگاه وارد می شوند. افراد آسیب پذیر در الویت نخست اعطای سر پناه و دیگر ملزومات اساسی قرار گیرند.

 

·    ملزومات استفاده از منابع : مدیریت اردوگاه باید در نظر داشته باشد که چه نوع منابعی در اثر مرور زمان مورد بهره برداری قرار می گیرند و پیشاپیش روش های جایگزینی رامورد بررسی قرار دهد.

 

·    برنامه ریزی سامانه جلوگیری و کاهش اثرات آتش سوزی : مدیریت به منظور جلوگیری و یا کاهش خسارات احتمالی ناشی از آتش سوزی باید فضایی در حدود 300 متر مربع را بدون احداث ساختمان در نظر داشته باشد. همچنین فاصله میان ساختمان ها حداقل باید دو برابر ارتفاع هر بنا باشد. در مکان هایی که احتمال انفجار و آتش سوزی بیشتری وجود دارد این فاصله باید به سه تا چهار برابر ارتفاع ساختمان ها افزایش یابد.

 

·    منابع پایدار سوخت : سوخت لازم برای پخت و پز اعم از چوب، و یا گاز و ذغال باید از ابتدا مورد نظر قرار گیرند. کاشت درخت و تشویق استفاده از منابع طبیعی می توانند منابع سوخت را پایدار نموده و از اثرات نامطلوب زیست محیطی اردوگاه بر مجتمع های زیستی اطراف بکاهد.

 

·    استفاده از مصالح و منابع محلی : در اقلیم مناطق حاره استفاده از گیاهانی مانند بامبو که به سرعت رشد می نمایند به منظور ارتقای مصرف مصالح محلی باید تقویت گردد. در عین حال باید به خاطر داشت که شیوه های جایگزینی جنگل کاری به منظور جلوگیری از اتمام منابع محیط زیست باید به ساکنین اردوگاه آموزش داده شود.

 

·       باغچه کاری :  توسط خانوارک کلیه خانوارها می بایست برای کاشت سبزی و اقلام مورد نیازشان در باغچه های حیاط های منزل تشویق گردند.

 

·    استانداردهای سرپناه : باید از وجود استانداردهای اولیه زندگی خصوصا برای تازه واردین به اردوگاه از نقطه نظر پتو، و غیره اطمینان حاصل نمود.

 

·       پوشش ساختمان : مصالح و نوع سقف پوششی ساختمان باید به گونه ای باشد که در تمام طول سال قابل استفاده ساکنین آن قرار گیرد.

 

·    حفاظت در برابر باد : کلیه سرپناه ها اعم از سقف دیوارها، درب ها و پنجره ها باید در برابر باد و باران محافظت شوند. این امر از شیوع بیماری بواسطه نفوذ سرما و گرما به خانه جلوگیری می نماید.

 

·    ساخت سرپناه برای اقشار آسیب پذیر: مشارکت مردم می بایست تشویق شده و مردم در گروههای مختلف برای ساخت سرپناهشان بسیج شوند.

·    برنامه ریزی برای طراحی فیزیکی اردوگاه : به منظور ایجاد ایمنی با گروههای گوناگون اردوگاه باید تشریک مساعی شود. بدیهی است اقشار گوناگون دارای علائق و نیازهای متفاوتی هستند. کلیه آحاد زنان، مردان و کودکان می بایست در برنامه ریزی طراحی فیزیکی اردوگاه مشارکت نمایند.

·    وجوه ایمنی در جانمایی تسهیلات : در جانمایی تسهیلاتی از قبیل شیر آب، توالت و حمام خصوصا برای استفاده زنان و دختران باید دقت فراوان مبذول داشت. وجوه ایمنی دسترسی، روشنایی کافی خصوصا در شب و وجود محرمیت از جمله نکات مهم اند. همچنین در جانمایی مدارس و زمین های بازی کودکان نیز تمهیدات ایمنی باید رعایت گردد.

·       سرپناه مجزا برای زنان تنهای سرپرست خانوار: برای زنان سرپرست خانوار که شوهران خود را از دست داده اند سرپناه هایی را باید در نظر گرفت که حداقل آسیب پذیری را داشته باشند.

·       سرپناه مجزا برای کودکان بی سرپرست: برای پسران و دختران، که والدین خود را از دست داده اند، به طور جداگانه، باید سرپناه هایی در نقاط امن مهیا نمود.

·       تراکم جمعیت سرپناه: از تراکم نفرات در سرپناه باید اجتناب نموده و باید تعداد سرپناه ها را افزایش داد.

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 07 فروردین 1393 ساعت: 7:54 منتشر شده است
برچسب ها : اردو چیست,انواع اردو,انواع اردوگاه,مدیریت اردوگاه ها,

علل وقوع جنگ ایران و عراق

جنگ ایران و عراق یکی از ویران­گرترین منازعاتِ پس از جنگ جهانی دوم به شمار می­آید. این جنگ استلزامات چشمگیری بر ثبات منطقه، منازعه اعراب –اسرائیل، شاهراه نفتی غرب، و بر دیگر منافع ابرقدرت­ها[3] در بردارد. این جنگ همچنین به مثابه یک الگوی منازعه در عصر افول قدرت ابرقدرت­ها، ظهور قدرت­های منطقه­ای و تحولات انقلابی، از اهمیت نظری چشمگیری نیز برخوردار می­باشد. با این وجود شگفت آور است که علیرغم اهمیت جنگ ایران و عراق، در ایالات متحده توجه چندانی به این جنگ نشده است؛ و در حالی که رسانه­های این کشور گزارشی مستمر از جریان جنگ مذکور ارائه می­دهند ولی تلاش چندانی برای عرضه تفاسیر تحلیلی از این جنگ به عمل نیامده و علی الخصوص به مساله علل جنگ توجه اندکی شده است. پرداختن به علل این جنگ، نه تنها برای فهم چگونگی حل و فصل آن، بلکه همچنین برای پیش­بینی اینکه جنگ­های مشابه در آینده چگونه ممکن است رخ دهند و چگونه می­توان از وقوع آنها اجتناب نمود، مساله­ای حیاتی می­باشد.

 مطالعه حاضر در مورد جنگ ایران و عراق می­کوشد تا از وقایع­نگاری ساده رویدادها فراتر رفته و شمار نسبتا اندکی از عوامل علّی اساسی را شناسایی نماید. تحلیل این متغیرها و روابط متقابل­شان ما را به شناخت این جنگ در زمینه نظری­اش قادر می­سازد. این امر همچنین تبیین بهتری از علل این جنگ خاص و نیز درراستای افزایش فهم عمومی نظری­مان از علل جنگ، ابزاری را برای استفاده از این موردپژوهی در اختیارمان قرار می دهد.

 

چشم­انداز تاریخی

از دهه 1960 به بعد منازعه­ای جدی بین ایران و عراق وجود داشت. این منازعه، پشتیبانی از جنبش­های برانداز و کشمکش­های منطقه­ای را نیز دربرمی­گرفت که این کشمکش­ها بر حق استفاده از شط­العرب [اروندرود]–یک آبراهه­ی حمل و نقل حیاتی و منشاء ستیزه از دوره امپراتوری عثمانی- معطوف بود. ایران در دوره شاه به واسطه حمایت دیپلماتیک و پشتیبانی نظامی ایالات متحده، قدرت برتر و بلامنازع در منطقه خلیج فارس بود. شاه تلاش داشت تا نفوذ ایران را در سرتاسر منطقه گسترش داده و به مناطق مورد ادعای رژیم­های خلیج فارس دست­اندازی­هایی نماید. ایران در سال 1969 معاهده سال 1937 که کنترل تقریبا کامل بر شط­العرب را به عراق اعطا می­نمود را باطل اعلام نمود، و دو سال بعد، سه جزیره کوچک در نزدیکی تنگه هرمز (ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک) را به تصرف درآورد. عراق در سال 1975 در الجزایر به ازاء خاتمه پشتیبانی شاه از شورشیان کرد عراقی که بغداد را با یک شورش طولانی­مدت و پرهزینه گرفتار کرده بودند، با تعیین سرنوشت خط مرزی شط، با اصل تالوِگ موافقت نموده و نیمی از این آبراهه را به ایران واگذار کرد.

 حکومت­های سلطنتی محافظه­کار عربی، از ژاندارمی غالبا توسعه­طلبانه شاه در خلیج فارس خشمگین بودند؛ با این حال در برابر عدم مداخله شاه در رژیم­هایشان، در مقابل اقدامات ایران سکوت اختیار می­کردند. این سران عرب بالاجماع از شاه در برابر مخالفت­های داخلی فزاینده به­ویژه از جانب گروههای مذهبی، حمایت نمودند. در پاییز 1978 عراق بنا به درخواست شاه، آیت­الله خمینی را پس از 13 سال تبعید در شهر مقدس نجف، از این کشور اخراج نمود.

پس از سقوط شاه، سران کشورهای عربی از انقلاب ایران در هراس به سر می­بردند. به دنبال نخست­وزیری مهدی بازرگان میانه­رو، نظام جدید ایران به واسطه تاکید بر برادری اسلامی، عدم مداخله در امور داخلی، احترام متقابل به یکپارچگی ارضی، عدم شناسایی اسرائیل، و تمایل به رها کردن نقش ژاندارمی در خلیج فارس، تا حدودی توانست از هراس اعراب بکاهد. با این وجود، ادعاهای ارضی روحانیون ایرانی در مورد بحرین و جزایر تصرف­شده در 1971، به بدگمانی اعراب راجع به اغراض عناصر بنیادگراتر نظام جدید، دامن می­زد. در بهار 1979 و به دنبال خیزش جنبش­های قومی در ایران و عراق و ادعای حمایت دو کشور از این جنبش­ها، روابط فیمابین رو به وخامت نهاد. پشتیبانی ایران از شیعیان عراقی علیه رژیم بعثیِ تحت سلطه سنّی­ها، موجب شد تا بغداد فعالیت­های شیعی در شهرهای مقدس را سرکوب نماید. صدام حسین علنا به اتهام­زنی علیه بنیادگرایان ایرانی پرداخت و دستور غارت آخرین اقامتگاه [امام] خمینی، اخراج نمایندگان ایشان، و دستگیری [آیت­الله سید] محمدباقر صدر برجسته­ترین روحانی مخالف خود را صادر کرد.

با وجود اقدامات صادقانه دولت­های بازرگان و بغداد برای حل و فصل امور در تابستان 1979، در پاییز آن سال ناآرامی شیعی در سرتاسر بخش شمالی خلیج­فارس موجب شد تا بغداد مدعیات خود درباره تحریک شیعیان عرب توسط تهران را از سر بگیرد. صدام حسین، تهدیدات زیرکانه­ای را علیه نظام [امام] خمینی انجام داده و همچنین خواستار خاتمه سلطه ایران بر جزایر خلیج فارس و مدارا در برابر اقلیت های قومی ایران شد. با این وجود به دنبال حملات مکرر پاسداران انقلابی به کنسول­گری­های عراق و سفارتخانه آن در تهران، گفتگوهای رسمی بین دو کشور به زودی خاتمه یافت. جایگزینی شورای انقلابِ تحت سلطه­ی روحانیون به جای دولت بازرگان در ماه نوامبر، کنترل حزب جمهوری اسلامی بر ایران را تسهیل نمود. ابوالحسن بنی­صدر، رئیس جمهور جدید و صادق قطب­زاده وزیرخارجه، هر چه بیشتر به روحانیون مسلط حزب جمهوری اسلامی وابسته شدند. تهران، با آماج قرار دادن شیعیان دولت­های عربی خلیج فارس سخن­پراکنی­های رادیویی خود را تشدید کرده و رژیم­های «فاسد» و «صهیونیستی» آنها را تقبیح نموده و خواستار سرنگونی و جایگزینی­شان با جمهوری­های اسلامی بنیادگرا شد. تظاهرات مردمی در جوامع شیعی و خشونت­های سیاسی مکرر، این روند را تکمیل ساخت. این خشونت­ها، بمب­گذاری و سوء قصد علیه مقامات عراقی به­ویژه تلاش برای ترور طارق عزیز معاون نخست وزیر عراق در آوریل 1980 را نیز شامل می­شود. این اقدامات عمدتا از سوی [حزب] الدعوه انجام می­گرفت که یک گروه معارض شیعی مورد حمایت ایران بود. عراق نیز با حملات تبلیغاتیِ معطوف بر اعراب ایرانی، واکنش نشان داد و از طریق تبعیدهای دسته­جمعی، بازداشت­ها و اعدام­های مستمر از جمله اعدام آیت­الله محمدباقر صدر، فعالیت­های شیعیان خود را سرکوب ساخت. ایران نیز عراق را به اشغال سفارتخانه ایران در لندن و همچنین سوء قصد به قطب­زاده نخست وزیر ایران متهم نمود.

در تابستان 1980 خشونت­های مرزی بروز کرد و چرخه مخاصمه نیز بالا گرفت. پس از یک حمله به دو روستای عراقی در اوایل سپتامبر، بغداد خواستار این شد تا ایران حقوق عراق و ادعاهای ارضی آن را به رسمیت بشناسد. خواسته­های عراق، عقب­نشینی ایران از یک منطقه موردمنازعه در استان کرمانشاه، مذاکره مجدد درباره موافقتنامه 1975، و پایان دادن به ناآرامی­های موردِ حمایت ایران و خشونت­های مرزی را دربرمی­گرفت. صدام حسین در 17 سپتامبر، اعلام کرد که ایران موافقنامه 1975 الجزایر را نقض کرده و عراق نیز این معاهده را بی­اعتبار می­داند؛ ولی ایران بلافاصله این تحرکات را محکوم کرد. در روز 22 سپتامبر، عراق حملات هوایی خود علیه پایگاههای هوایی ایران از جمله پایگاه هوایی تهران را آغاز کرد و تهاجم زمینی گسترده­ای را به استان نفت­خیز خوزستان انجام داد.

عراق مدعی بود که به واسطه حمله نظامی، به دنبال فراهم­سازی شرایط خاتمه مخاصمات است: شناسایی حقوق و حاکمیت ارضی عراق، موافقت با حُسن همجواری با دولت­های خلیج فارس، عدم مداخله در امور داخلی، و پایان دادن به کلیه اقدامات تجاوزکارانه1. عراق مدعی کل شط­العرب بود ولی هیچگونه ادعای ارضی در مورد جزایر خلیج فارس انجام نداد. تا ماه اکتبر و با حرکت رو به جلوی نیروهای عراقی، صدام حسین ادعا کرد که از نظر نظامی «ما به هدف خود دست یافته­ایم» و خواستار آتش­بس و شروع مذاکرات شد. با این وجود ایران هرگونه مذاکره قبل از عقب­نشینی کامل عراق را رد کرد. با تداوم جنگ در نیمه نخست سال 1981 دو طرف به نوعی وقفه واقعی در جنگ رسیدند و در پاییز همان سال ضدحملات ایران، عراق را وادار به عقب­نشینی نمود. تا ماه مارس 1982 ایران امتیازات آشکاری به دست آورد، و در ماه ژوئن عراق به مرزهای خود عقب­نشینی کرد و ایران نیز در ماه جولای جنگ را به مرزهای جنوبی عراق کشاند.

 

چارچوب نظری

پس از تشریح مختصر رویدادهای جنگ، هم­اینک درصددیم تا  با استفاده از پیچیدگی این تسلسل تاریخی، شمار اندکی از متغیرهایی را شناسایی نماییم که می­توانند وقوع این جنگ را تبیین کنند. انگاره­های کلیدی که این تفسیر حول آنها می­چرخد عبارتند از جستجوی قدرت و پرستیژ، یک ایدئولوژی انقلابی توسعه­گرا و تاثیر آن بر ثبات سیاسی داخلی، خلاء قدرتِ ناشی شده از تلاطم سیاسی داخلی، چشمداشت پشتیبانی قدرت ثالث، و سوء برداشت­ها. متغیرهای ثانوی که ارتباط نزدیکی با عوامل فوق داشته و آنها را تقویت می­کنند عبارتند از تحقیر و دغدغه توازن منطقه­ای قوا. متغیرهای فوق جزو مهم­ترین علل جنگ در طی قرون متمادی بوده­ و در ادبیات نظری منازعه بین­المللی نیز بطور گسترده­ای مورد توجه قرار گرفته­اند. قبل از اینکه عوامل فوق بر این مورد خاص مورد کاربست قرار گیرند لازم است تا پیوندهای نظری که به واسطه آنها این عوامل به جنگ منتهی می­شوند نیز به طور مختصری مورد امعان نظر قرار گیرند2.

از زمان توسیدید[4]، قدرت انگاره محوری در نظریه­های سیاست بین­المللی واقع­گرای غربی بوده است؛ از سوی دیگر نظریه­های توازن قوا و نظریات دیگر نیز سائقه برتری طلبی­های منطقه­ای یا قاره­ای را به عنوان یکی از علل اصلی جنگ قلمداد نموده­اند3. پرستیژ نیز پیوند نزدیکی با قدرت دارد، و دولتمردان، آن را غیر قابل تفکیک از اعتبار، اراده، و آوازه­ی قدرت می دانند4. استدلال می­شود که پرستیژ و نه قدرت، ارز روزمره روابط بین­الملل می­باشد5. همچنین فرض بر این است دولت­هایی که بین قدرت نظامی واقعی و پرستیژ خود نوعی ناهمخوانی ملاحظه می­کنند، بیشتر احتمال دارد تا به جنگ مبادرت بورزند، زیرا درصدند تا مزیت­های اقتصادی و سیاسی جایگاه مفروض خود را به سطح تعریف­شده توسط قدرت نظامی­شان ارتقا دهند6. دولت­ها به­ویژه زمانی که به این باور برسند که اخیرا متحمل تحقیر از جانب دشمنان خود شده­اند، بیشتر به دغدغه پرستیژ گرفتار می­آیند7. از آنجایی که غرور و پرستیژ ملی، تاثیر چشمگیری بر سیاست داخلی رژیم و پرستیژ فردی اصحاب قدرت می­گذارد، دولتمردان نیز نه فقط به عنوان اهداف فی­نفسه بلکه همچنین برای افزایش حمایت سیاسی در داخل، اغلب پیروزی­های دیپلماتیک و نظامی در خارجی را جستجو می­نمایند8.

دولت­ها نه فقط برای جاه­طلبی­های افزایش قدرت و پرستیژ بلکه همچنین درراستای برون­رفت از هراس­های ناشی از تهدیدات بیرونی، به جنگ روی می­آورند. این هراس­ها می­تواند تهدیدات نظامی بر یکپارچگی ارضی یا موقعیت قدرت یک کشور و یا تهدیدات سیاسی بر ثبات داخلی آن کشور را دربربگیرد. تهدیدات سیاسی ممکن است به گونه­های مختلفی ایجاد شود: یک ایدئولوژی سیاسی توسعه­طلب که درصدداست تا ارزش­های خود را بر جوامع دیگر تحمیل نماید؛ پشتیبانی خارجی از اقلیت­های قومی؛ گروههای قومی دیگر که در مرزهای سرزمینی یک کشور مجاورت دارند؛ یا اقدامات مستقیم بیرونی برای بی­ثبات ساختن یک رژیم دیگر. یک شکست نظامی می­تواند موجب تغییر رژیم یا حتی وقوع انقلاب شود، در حالی که بی­ثباتی سیاسی داخلی ممکن است توان نظامی دولت را شدیدا تضعیف کرده و از این رهگذر توازن قوای منطقه­ای یا قاره­ای را تغییر دهد. کشوری که در پی صدور یک ایدئولوژی انقلابی به خارجی است از طریق تهدید فوری بر حیات رژیم­های دیگر و نیز به واسطه صف­بندی­های دیپلماتیک جدید و تاثیرات­شان بر توازن قوا، می­تواند موجبات هراس دیگران را فراهم بیاورد9. در چارچوب این منافع ملی قدرت، پرستیژ، و ثبات سیاسی داخلی و منافع سیاسی فردی، فرصت­های خاصی پدید می­آید که احتمال وقوع جنگ را افزایش می­دهد. افزایش ناگهانی تفاوت قدرت بین دولت­ها که ممکن است از یک شکست نظامی یا ضعف داخلیِ ناشی از بی­ثباتی سیاسی یا افول اقتصادی، حاصل آید در این میان از اهمیت ویژه­ای برخوردار است10.

انتظار پشتیبانی دیپلماتیک، اقتصادی یا نظامی از دولت­های دیگر یا انتظار بیطرفی دیگران، یکی دیگر از شرایط اساسی جنگ به شمار می­آید. در صورتی که منافع امنیتی مشترک یا پیوندهای ایدئولوژیک، دینی یا فرهنگی بین دولت­ها وجود داشته باشد این نوع رفتارها اهمیت خاصی پیدا می­کنند11.

سوء­برداشت و محاسبات اشتباه نیز در روند وقوع جنگ اهمیت زیادی دارند12. دولتمردان گرایش دارند تا برداشت نادرستی درباره نه فقط توازن قابلیت­های نظامی بلکه همچنین اراده دشمن برای ادامه جنگ داشته باشند. دولتمردان همچنین ممکن است درباره تاثیر جنگ بر یکپارچگی جمعیتی دشمن و نیز روحیه و کارآمدی نیروهای نظامی خودی نیز اشتباه محاسباتی انجام دهند. شاید بتوان گفت که اعتماد به نفس نظامی بیش از حد یکی از شرایط ضروری برای وقوع اغلب جنگ­هایی بوده است که در نهایت آغاز کننده آن بازنده­اش نیز بوده است. این چارچوب نظری و چشم­انداز تاریخی، شالوده­ای را برای تفسیر علل جنگ ایران و عراق و تحلیل استلزامات آن بر کاوش کلی نظری علل جنگ، فراهم می­سازد.

 

علل جنگ ایران و عراق

 

صدام حسین و جستجوی برتری

کسب جایگاه برتری برای عراق در خلیج فارس و جامعه عربی، برای سال­های متمادی یکی از اهداف عمده صدام حسین بود13. توان بالقوه عراق برای تبدیل شدن به قدرت برتر در منطقه و جانشینی مصر به عنوان کشور عربی پیشرو بر عوامل متعدد جمعیتی، اقتصادی و نظامی ابتنا داشت. جمعیت تقریبا 14 میلیونی عراق به جز مصر از هر کشور عربی صادر کننده نفت بیشتر بود و بخش اعظم جمیعت آن نیز عمدتا از افراد باسواد و طبقات متوسط تحصیل­کرده و فن­سالار تشکیل می­گردید. قبل از آغاز جنگ عراق با صادرات 3.5 میلیون بشکه نفت در روز، دومین تولید کننده عمده اوپک بود و سالانه 23 میلیارد دلار از این طریق درآمد داشت. اکتشافات نفتی در عراق تقریبا محدود بود ولی به نظر می­آمد که عراق پس از عربستان سعودی، دومین ذخایر عظیم نفت خام را در منطقه را در اختیار دارد. در نهایت اینکه، نیروهای نظامی عراق بیشتر از هر کشور عربی دیگر منطقه و تقریبا برابر با ایران بود.

از سوی دیگر صدام حسین از جایگاه سردمداری خود اطمینان خاطر داشت و کنترل شدیدی نیز بر ارتش اِعمال می­کرد. سیاست­های داخلی رژیم سوسیالیست بعث نیز به استحکام کنترل وی یاری می­رسانید. در حالیکه درآمدهای عراق به طور چشمگیری افزایش می­یافت نرخ تورم به 12 درصد محدود شده بود. برخلاف دیگر کشورهای عربی صادرکننده نفت در منطقه خط مشی­های توزیعی عراق از شکل­گیری طبقه فرادست ثروتمند ممانعت به عمل می­آورد. توسعه اقتصادی، خانه­سازی­های انبوه، نوسازی کشاورزی، و ایجاد صنایع پتروشیمی و فولاد را ممکن می­ساخت. صدام حسین همچنین درصدد بود تا به واسطه تاسیس یک نهاد پارلمانی یعنی مجلس ملی، جاذبه سیاسی خود را بیشتر نماید. این ملاحظات رویهمرفته وی و دیگران را متقاعد ساخت که قدرت عراق به نحو فوق­العاده­ای افزایش یافته است. «کلودیا رایت»[5] در سال 1979 از عراق به عنوان یک «قدرت جدید» در منطقه نام برد؛ و «ویلیام کوآندت»[6] در اوایل سال 1980 چنین ارزیابی نمود که «قطعا در دهه 1980 عراق قدرت مسلط منطقه خلیج [فارس] خواهد بود»14.

سیاست­های شخص صدام نیز آشکارا برای ارتقای جایگاه عراق در خاورمیانه طراحی شده بود. وی افزایش قدرت نظامی عراق از جمله تدوین یک برنامه هسته­ای را مهندسی نمود که عراق را به تنها دولت عربی مبدل می­ساخت که توان مقابله با توان اتمی اسرائیل را داشت. وی با برگزاری دو کنفرانس پان­عربیستی، اعراب را در برابر پیمان­های کمپ دیوید به صف کرد. نشست بغداد در نوامبر 1978 مانع از این شد که کشورهای میانه­روی عربی از صف مقاومت متحد عربی خارج شوند و همین امر پرستیژ دیپلماتیک عراق را بیشتر کرد. صدام حسین به واسطه مشارکت عراق در سازمان آزادیبخش فلسطین، جبهه آزادیبخش عرب، و حمله به کیبوتص میسگاوام[7] در شمال اسرائیل در آوریل 1980 تلاش داشت تا در منازعه اسرائیل –فلسطینیان عرض اندام نماید. مهم­تر اینکه وی موضع رادیکال رژیم سوسیالیستی بعث در جهان عرب را تعدیل ساخته و لفاظی­های انقلابی خود علیه سلاطین عربی را متوقف نمود. این موضع جدید از یک پیشنهاد رهبری دیگر در فوریه 1980 هویدا بود چرا که صدام حسین در آن موقع، منشور ملی عربی را اعلام نمود. این منشور از کلیه اعراب می­خواست تا در حل منازعات خود از زور اجتناب کنند و همین امر به خودی خود تغییر چشمگیری در لفاظی­های انقلابی پیشین بغداد را نشان می­داد. دوری فزاینده عراق از اتحاد شوروی، فاصله­گیری از دوستان تروریست سابق خود، و پشتیبانی از کمک خارجی به ویژه به اردن، جایگاه پیشین بغداد به عنوان طردشده­ای از میان اعراب میانه­رو را بهبود بخشید. این میانه­روی به مسائل اقتصادی همانند میزان و بهای تولید نفت کشیده شد که عراق را هر چه بیشتر با اولویت­های عربستان سعودی همراه می­ساخت. صدام همچنین تلاش کرد تا به عنوان یک پل ایدئولوژیک میان اعراب میانه­رو و رادیکال عمل نموده و نقش رهبری را در بین غیرمتعهدها به دست بیاورد ولی در این امر ناموفق بود.

تحمیل قدرت عراق بر ایران، جزئی از دغدغه پرستیژ صدام حسین در میان اعراب، و مهم­ترین عامل در تبدیل شدن به قدرت نظامی برتر در خلیج فارس به شمار می­آمد. در واقع، لفاظی­های بغداد راجع به مسائل ارضی موافقتنامه الجزایر در ابتدا شماری از ناظران را بر آن داشت که اصلاح مفاد ارضی این توافقنامه را انگیزه اصلی عراق برای آغاز جنگ بدانند. چشم­پوشی اجباری از کنترل کامل بر آبراهه شط­العرب، تحقیر بزرگی بر پرستیژ رژیم بغداد محسوب می­شد15. این حس حقارت فراتر از عراق به میان دیگر کشورهای عربی نیز کشیده شد و نمادی از تسلیم شدن اعراب در برابر همسایه قوی­تر ایرانی­شان بود. افزون بر این، شکست­های پیاپی از اسرائیل بیشتر به این احساس حقارت دامن می­زد. تجلیل اعراب از موفقیت­های اولیه عراق به عنوان بزرگ­ترین پیروزی نظامی بر ایرانی­ها پس از نبرد قادسیه در سال 637 میلادی، اهمیت غرور عربی به مثابه یکی از نیروهای محرکِ این منازعه را نشان می­دهد.

گرچه پیروزی عراق از بازگشت هژمونی ایران به منطقه جلوگیری کرده و می­توانست عراق را به جایگاه برتر در این منطقه و جهان عرب برساند، ولی این مسائل نمی­تواند به تنهایی تصمیم صدام برای آغاز جنگ را توضیح دهند. در واقع موضع اولیه بغداد نسبت به دولت بازرگان، دوستانه بود. در واقع پس از اینکه نظام [امام] خمینی به سوی سیاست کلی صدور بنیادگرایی اسلامی خود به دیگر کشورهای منطقه و به ویژه حمایت از ناآرامی در میان شیعیان عراقی چرخش پیدا کرد، درخواست عراق برای حل و فصل اختلافات مرزی نیز آغاز شد. رژیم بغداد اعلام کرد که عدم پذیرش موافقتنامه 1975 الجزایر از سوی آن اساسا بر سرباززنی تهران از عدم مداخله در امور داخلی آن مبتنی بود و نه مسائل ارضی. علاوه بر این، برخلاف مساله عدم مداخله در امور داخلی، مطالبات ارضی عراق به عنوان شرایط پایان دادن به مخاصمات تشدید می­شدند. کشمکش­های ارضی از جمله در مورد شط­العرب، بیشتر بهانه جنگ بودند تا علت آن. از این رو برای درک کامل انگیزه­های صدام بایستی تهدید فرضی برای ثبات سیاسی داخلی عراق و رژیم­های میانه­روی منطقه از جانب ایران انقلابی را نیز مدنظر قرار دهیم.

 

تهدید انقلابی برای عراق و خلیج فارس

انقلاب ایران برای سران عربی کشورهای­ خلیج فارس یک زنگ خطر بود زیرا ماهیت مردمی و شیعی آن رژیم­های سُنّی­ را مورد تهدید قرار می­داد. از نظر سران عرب و به ویژه سلاطین محافظه­کار که رژیم­های خودکامه­شان از بسیاری جهان شبیه رژیم شاه بود، انقلاب ایران آسیب­پذیری بالقوه حاکمیت آنان در برابر بنیادگرایی اسلامی و نارضایتی اجتماعی را نشان می­داد. اسلام بنیادگرا در پیوند با شیعه­گرایی مبارزه­جویانه، تهدیدی برای رهبریت سنّی سلاطین و همچنین رژیم سکولار بعث در بغداد محسوب می­شد.

 وفاداری شیعیان در کشورهای عربی خلیج فارس نیز خود یک نگرانی به شمار می­آمد. شیعیان در عراق و بحرین، اکثریت و در قطر، ابوظبی، عمان، و عربستان سعودی (در استان شرقی) اقلیت قابل توجهی را تشکیل می­دهند16. شاید عراق بیشترین هراس را از انقلاب ایران داشت. اکثریت شیعه عراق، از مدتها قبل انزجار خود از جایگاه فرودست سیاسی و اقتصادی­اش درون نخبگان اکثرا سنّی را نشان داده و همچنین در گروههای ایدئولوژیک و فرقه­ای نسبتا شبیه با مخالفان شاه سازمان­دهی شده بود17. دهها هزار شیعه در دهه 1970 از عراق تبعید شدند. در مورد برداشت بغداد از انقلاب ایران و معنای آن برای شیعیان عراق تردید چندانی وجود نداشت. همانطور که «ای. اچ. اچ. عبیدی»[8] اذعان داشت «حکومت عراق علیرغم ژست سکولارش، جنبش ملی ضدشاهنشاهی در ایران را به مثابه یک خیزش شیعی که می­توانست تاثیر عظیمی در عراق داشته باشد، تفسیر می­کرد»18. در واقع، پیروزی انقلاب ایران، نوعی حمایت از جنبش­های معارض و فعالان حامی [امام] خمینی نه تنها در عراق بلکه در کویت، بحرین، و عربستان سعودی قلمداد می­شد. پس از شکل­گیری نظام [امام] خمینی، همدلی داخلی در ابتدا مانع از انتقاد علنی سران کشورهای مذکور از انقلاب ایران می­شد گرچه آنها در خفا هراس خود را پنهان نمی­ساختند 19. به دنبال درگرفتن جنگ، ترس از تصاعد آن و به ویژه هراس از حملات ایران به تاسیسات نفتی آسیب­پذیر نفتی خلیج فارس، مانع از ابراز حمایت آشکار اعراب میانه­رو از عراق می­شد. ملک حسین شاه اردن که عدم آسیب­پذیری­اش از تهدیدات نیروی هوایی ایران آزادی خاصی به وی می­داد، این جنگ را منازعه­ای بین رژیم تهران و تمامی کشورهای عربی خلیج فارس معرفی می­کرد که عراقی­ها در خط آن مقدم قرار داشتند20.

ماموریت توسعه­طلبانه نظام ایران انقلابی، هراس اعراب را بیشتر نیز می­کرد. هدف صدور انقلاب و تاسیس جمهوری­های اسلامی جدید، به ویژه در عراق به سرعت به منزله برنامه­های آشوب­سازی تعبیر گردید. سخن­پراکنی­های رادیویی از اهواز و تهران از پاییز 1979 آغاز شد و از بهار 1980 صدور انقلاب به خط مشی اعلانی حکومت ایران مبدل گردید. اقدامات تروریستی از جمله حمله به [طارق] عزیز معاون نخست وزیر عراق اساسا از فعالیت­های حزب الدعوه­ی مورد حمایت ایران بود؛ ترور و حمله به مراکز پلیس، دفاتر حزبی و یگان­های ارتش [عراق] جزو این فعالیت­ها به شمار می­آمدند. حمادی وزیر خارجه عراق در تلاش برای توجیه حمله عراق در شورای امنیت سازمان ملل در 5 اکتبر 1980، بر نقش حزب جمهوری اسلامی در دامن­زدن به آشوب­های شیعی به عنوان نگرانی عمده بغداد اصرار می­ورزید:

 

بازرگان از نخست وزیری استعفا داد و یزدی نیز همراه با وی از وزارت خارجه رفت، و این امر عرصه را برای [امام] خمینی و هواداران وی خالی کرد. در آن زمان، [امام] خمینی با تصمیم به صدور انقلاب به عراق و منطقه خلیج عربی [فارس] از اغراض واقعی انقلاب اسلامی­اش پرده برداشت. این تصمیم حتی از طریق براندازی، خرابکاری و تروریسم توسط به اصطلاح جندالامام – سربازان امام، مبارزان حزب الدعوه- به مرحله ساقط کردن حکومت ما نیز کشیده شد. ما در سرتاسر کشور خود به ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی شاهد افزایش اقدامات خرابکارانه و تروریستی بودیم.

 

سخنان دکتر حمادی نشانگر انگیزه اولیه بغداد برای جنگ بود: خاتمه دادن به کمک­های ایران به شیعیان ناراضی عراقی. در حالیکه هر نوع چالش شیعی یا بنیادگرا نمی­توانست به سرعت باعث سقوط رژیم بعثی شود، ولی عراق در مورد تهدید بلندمدت اشتباه نمی­کرد. به ویژه پس از ناکامی اقدامات آشتی­جویانه در تابستان 1979 و سلطه حزب جمهوری اسلامی، هیچ دلیلی مبنی بر کاهش نهایی تهدید براندازی وجود نداشت. همانطور که «عدید دویشه»[9] اذعان دارد «گرچه این گروهها در حال حاضر تهدیدی برای صدام حسین نیستند، ولی بی­قراری فزاینده در میان جمعیت شیعی به دنبال انقلاب [امام] خمینی، مشکل طولانی مدت تهدید کننده­ای را ایجاد خواهد کرد»21.

زمان افزایش ناآرامی­ها در عراق که با اقدامات ایران برای تحریک عمومی توام بود، شواهد بیشتری را راجع به پیش­بینی عراقی­ها در مورد تهدید انقلابی از جانب ایران ارائه می­دهد. بیانات آیت­الله روحانی[10] در مورد الحاق بحرین و صدور انقلاب به سرتاسر خلیج فارس موجب شد تا وزیر دفاع عراق بلافاصله به کشورهای خلیج فارس سفر کرده و در مورد حمایت عراق به آنان اطمینان دهد. در ماه اکتبر و پس از تظاهرات شیعیان در عربستان سعودی، کویت و بحرین، صدام حسین اولین هشدار واقعی خود را به تهران داد: «عراق از همه توان خود علیه کسانی که بخواهند حاکمیت کویت یا بحرین را نقض کرده یا به مردم یا سرزمین آن ضربه بزنند، استفاده خواهد کرد؛ این مساله کل خلیج [فارس] را دربرمی­گیرد» 22. در همان ماه پس از حمله به کنسول­گری­ها و سفارتخانه عراق، صدام روابط دیپلماتیک را قطع کرده و صدور انقلاب را دلیل این امر معرفی کرد. پس از درگیری­های مرزی متعدد، عراق خوزستان را مورد تهاجم قرار داد.

از این رو عراق از حمله نظامی خود به ایران دو هدف عمده را مدنظر داشت. اول، بازیابی کنترل بر شط­العرب و از این رهگذر کسب موقعیت برتر در خلیج فارس و جامعه عربی؛ و دوم، پایان دادن به تحریک جنبش­های شیعی در عراق و دیگر کشورهای عربی منطقه توسط ایران. این دو هدف بطور متقابل تقویت کننده یکدیگر بودند. در صورتی که ایران به ایجاد تهدید برای ثبات داخلی و حکومت حزب بعث در عراق ادامه می­داد، رژیم عراق نمی­توانست قدرت و پرستیژ خود را افزایش دهد. در عین حال، موفقیت عراق در متوقف ساختن اقدامات ایران برای صدور انقلابش، و شاید حتی سرنگون کردن نظام [امام] خمینی، بی­تردید عراق را به جایگاه برتر در جهان عرب رسانده و شاید هم آن را به قدرت مسلط در خلیج فارس تبدیل می­نمود.

در حالیکه دو هدف مذکور یکدیگر را تقویت می­کردند، این تحلیل ما را به سوی این نتیجه رهنمون می­شود که پایان دادن به آشوب­های شیعی و تهدیدِ ثبات رژیم بعث، اولویت اصلی بغداد بود. همانطور که عدید دویشه استدلال می­کند «خشم سردمداران عراق از اقدامات مستمر ایران برای برانگیختن شیعیان عراق علیه حکومت بعثی، علت علت اولیه جنگ بود»23.

شرایط سیاسی، دیپلماتیک و نظامی منطقه خلیج فارس، اقدامات صدام حسین برای رسیدن به اهدافش را تسهیل می­نمود. دیگر کشورهای عربی منطقه نیز از انقلاب ایران می­ترسیدند ولی فاقد ابزارهای لازم برای مقابله با آن بودند. عراق که این توانایی را در اختیار داشت، به تدریج رادیکالیسم خود را تعدیل کرد، و از انزوای سیاسی خود خارج گردید. اعراب نیز برای مهار انقلاب اسلامی و ترویج میانه­روی در منطقه، به عراق نیاز داشتند. عراق هم برای اقدامات خود علیه ایران و پیشبرد آمال سردمداری خود در منطقه، به پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی اعراب نیازمند بود. از این رهگذر، صدام حسین از همان ابتدا به دفاع از مواضع اعراب پرداخت. عراق همراه با سعودی­ها، در راستای مقابله با تهدید بنیادگرایانه از جانب نظام انقلابی تهران،  نقش برجسته­ای در سازمان­دهی حکام خلیج­فارس به سوی ترتیبات امنیتی دسته جمعی ایفا نمود. در حالیکه پادشاهی­های عربی خلیج فارس در تابستان 1979 توافقات امنیتی متقابلی را تدوین می­کردند، تشریک مساعی عراق با عربستان سعودی، راه را برای روابط امنیتی عراق با دیگر دولت­های خلیج فارس هموار ساخت. عراق و عربستان منازعه مرزی خود که مانع از روابط نزدیک­تر می­شد را به سرعت حل و فصل نمودند. به دنبال آن عراق وارد موافقتنامه­ای در خلیج فارس راجع به پیگرد تروریست­ها شد. در تابستان و پاییز 1979 مقامات ارتش عراق برای تدوین توافقات امنیتی مفصل دوجانبه در عربستان حضور یافتند24.

در بهار 1980 و به دنبال وخیم­تر شدن روابط ایران و عراق، عراق روابط امنیتی خود با دیگر کشورهای عربی را مستحکم­تر ساخت. در ماه می، شاهزاده الصباح از کویت، و حسین شاه اردن از بغداد دیدن کردند، و به دنبال آنان، امیر راس­الخیمه و فرستاده ویژه­ای از امارات متحده عربی نیز وارد عراق شدند. فرستاده­های ویژه بغداد نیز از توافقات امنیتی با کشورهای عربی منطقه اطمینان حاصل نمودند. در ماه آگوست صدام حسین به عنوان رئیس جمهور عراق اولین بار به عربستان سفر کرد. در بیانیه رسمی این سفر، «وضعیت کنونی جهان اسلام» به عنوان کانون تمرکز آن اعلام شد که نوعی اشاره آشکار به ایران محسوب می­گردید.

به دنبال این دیدار، اقدامات دیپلماتیک گسترش بیشتری یافت. علیرغم سکوت ظاهری دولت­های عربی خلیج فارس، شواهدی وجود دارد که نشان می­دهد آنان از برنامه­های نظامی عراق باخبر بوده و آن را تایید کرده بودند. همانطور که کلودیا رایت اذعان دارد «دیپلماسی عراق در سال 1980، نوعی توافق عربی را ایجاد کرد که حمایت عربستان سعودی، اردن و کشورهای کوچک­تر عربی منطقه از اقدام نظامی عراق علیه ایران را به دنبال داشت»25. پس از درگرفتن جنگ، کشورهای عربی دیگر آمادگی زیادی برای ارائه کمک­های دیپلماتیک، اقتصادی و لجستیک به عراق داشتند.

این وعده­ها (یا حداقل انتظار) پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی از جانب ائتلاف عربی، نقش مهمی در تصمیم عراق برای آغاز جنگ داشت. در نبود این نوع حمایت­ها، دورنمای پیروزی عراق و فشار آوردن به ایران، تا حدود زیادی کمرنگ می­شد و آرزوی برتری صدام در جهان عرب نیز صرفا یک توهم می­بود. دقیقا به همین دلیل، صدام تلاش فراوانی برای شکل­دهی به یک ائتلاف دیپلماتیک انجام داد. از این رهگذر، توقع عراق از حمایت کشورهای ثالث، شاید یکی از شرایط ضروری برای آغاز جنگ بود.

 

ضعف و فرصت

دو عامل دیگر همراه با هم، فرصت بیشتری برای جنگ ایجاد کرده و افزایش هزینه­های مورد انتظار ناکامی در توسل به زور را موجب گردید. اولین عامل عبارت بود از تصور ضعف نظامی ایران و خلاء قدرت ناشی از آن در منطقه خلیج فارس. ارتش ایران به واسطه سیاسی­شدن آن در نظام انقلابی و پاکسازی­، سازمان­دهی مجدد، ترک خدمت و قطع کمک­های تسلیحاتی آمریکا، تا حدود زیادی تحلیل یافته بود. در همین اثناء و در سال 1979 مخارج ارتش عراق به 2 میلیارد دلار در سال (13 درصد از تولید ناخالص ملی آن) افزایش یافته بود و از این رو سردمداران عراق به این باور رسیده بودند که قوی­ترین نیروی نظامی منطقه را در اختیار دارند. از سوی دیگر آنان فکر می­کردند که ایران بدون درآمدهای نفتی خوزستان نمی­تواند در برابر یک اقدام جنگی مقاومت نماید. ایران که در سپتامبر 1980 فقط 12 میلیارد دلار ذخیره ارزی داشت، به دنبال آغاز انقلاب با کاهش چشمگیری در درآمدهای نفتی مواجه و وادار شده بود تا بیش از نیمی از بودجه ملی 40 میلیارد دلاری خود را از طریق کسری تامین نماید. عراق در آغاز جنگ به ذخایر مالی 35 میلیارد دلاری خود مباهات می­کرد که برای تامین مالی چندین ساله برنامه­های اجتماعی و اقتصادی آن حتی بدون درآمدهای نفتی هم کافی بود. همانطور که قبلا نیز اشاره شد، صدام حسین از کمک­های مالی و لجستیک همسایه­های محافظه­کارش از جمله 20 تا 30 میلیارد کمک بلاعوض و وام بدون بهره، اطمینان خاطر داشت.

از این رو عراق برای دستیابی به اهدافش به قابلیت­های نظامی و مالی خود اطمینان داشت. برنامه عراق عبارت بود از اشغال تاسیسات نفتی خوزستان، محروم کردن نظام تهران از منابعی که به شدت بدانها نیاز داشت، و وادار ساختن آن به مذاکره یا در صورت امکان سرنگون کردن آن. کلودیا رایت در مورد اهداف بغداد اینگونه می­نویسد:

 

عراق در عین پیشنهاد مذاکره، به اقدام نظامی محدودی دست یازید. تهاجم همه­جانبه به ایران هرگز متصور نمی­شد. طرح اشغال خوزستان که کشورهای عربی نیز با آن توافق داشتند، به عنوان آخرین مرحله تصاعد جنگ مطرح شده بود. بنا به طرح کلاسیک کلاوزویتسی[11] که مقامات ارشد نظامی عراق در مصاحبه­هایشان از آن دم می­زدند ... این جنگ، ادامه سیاست مذاکرات مرزی با ابزار یک اشغال نظامی بود. 26

 

ایرانِ تضعیف شده و خلاء قدرت در خلیج فارس، این فرصت را در اختیار عراق می­گذاشت تا کشمکش­های ارضی موجود را حل و فصل و تحریک شیعیان را متوقف نموده، و جایگاه برتر را در منطقه به دست بیاورد. وسوسه جنگ نیز هر لحظه بیشتر می­شد زیرا صدام حسین مطمئن نبود که این فرصت همواره فراهم باشد. سلطه گروههای روحانی بر حزب جمهوری اسلامی در تهران و تحکیم مستمر قدرت آنها، امید چندانی برای صدام و دیگر سران عربی خلیج فارس نمی­گذاشت که با روی کار آمدن افراد میانه­روتر در ایران، تحریک شیعیان خاتمه پیدا کند. در ماه جولای 1980 نیز به دنبال ناکامی کودتای نظامی، چالش جدی چندماهه برای جنبش انقلابی پایان یافت. این امر عراق و دیگر سران عربی خلیج فارس را مجاب کرد که در نبود مداخله خارجی، مخالفان داخلی توان سرنگونی نظام [امام] خمینی را ندارند و اینکه فرسایش ملی و نظامی ایران به واسطه کشمکش­های داخلی آن در حال فروکش کردن است؛ و از این رو هر نوع تاخیر در اقدام نظامی علیه ایران تنها می­تواند هزینه و خطر آن را افزایش دهد. از شوربختی صدام حسین و عراق این محاسبات عقلانی، به واسطه سوء برداشت-هایی بنیادین، اشتباه از آب درآمده و منجر به آغاز جنگ غیرمصلحت­آمیزی شدند که فقط بی­ثباتی بیشتر منطقه در طی سال­های بعدی را به دنبال داشت.

 

سوء­برداشت­ها

عراق درباره قدرت نظامی ایران و نسبت بالقوه توان نظامی خود با آن، اراده نظام [امام] خمینی برای ادامه جنگ علیرغم شکست­های اولیه، و تاثیر جنگ بر جامعه و سیاست ایران تصور نادرستی داشت. این سوء­برداشت­ها بسیار حیاتی بودند، زیرا بدون آنها احتمال بسیار اندکی وجود داشت که صدام حسین جنگ را آغاز نماید.

عراق از همان اعتماد به نفس نظامی بیش از حدی رنج می­بُرد که در طول تاریخ ویژگی بسیاری از کشورهای در آستانه جنگ می­باشد. عراق قابلیت نیروی هوایی ایران و توان آن برای حمله به اهداف مهم در عراق را بسیار دست کم گرفت. علاوه بر این صدام ارتش ایران از جمله روحیه، تجهیزات و ذخایر آن برای یک جنگ طولانی مدت را نیز دست کم گرفته بود27. محاسبات اشتباه سیاسی عراق نیز به همین اندازه مهم بودند. در حالیکه که عراق انتظار داشت تا با آغاز جنگ، جامعه متفرق ایران از هم بگسلد، روحیه ارتش آن درهم بشکند و شاید هم نظام [امام] خمینی سرنگون گردد؛ ولی جنگ در عمل تاثیر معکوسی برجای گذاشت، جامعه ایران را یکپارچه ساخته و روحیه انقلابی که [امام] خمینی را به قدرت رسانده بود را دوباره شعله ور کرد. همانند دیگر مهاجمان خارجی در طول تاریخ، عراق نیز با ارتش برانگیخته­ شده­ای روبرو شد که برای دفاع از سرزمین و انقلاب خود تا سرحد جان آماده نبرد بود. علاوه بر این برخلاف انتظار عراقی­ها، اعراب خوزستان از آنان استقبال نکرده و به آنان یاری نرساندند. فشارهای سیاسی که عراق انتظار داشت تا ایرانی­ها را وادار به تسلیم و امتیازدهی نماید، در عوض اراده و عزم ملی آنان را نه تنها برای بیرون راندن مهاجمان بلکه تا حد سرنگون ساختن رژیم عراق افزایش داد.

برآورد بیش از حد عراق از توان خودی نیز به همان اندازه اهمیت داشت. نیروهای عراقی از تجربه نظامی محدود و آموزش­های ضعیفی برخوردار بودند28. کارآمدی نیروهای شیعه تحت فرماندهی افسران سُنّی برای نبرد در یک قلمرو شیعی علیه یک انقلاب شیعی نیز جای تردید داشت. تاکتیک­هایی که برای مقابله با کردها تدوین شده بود، در برابر یک ارتش ملی همانند ارتش ایران بسیار ناکارآمد نشان دادند. دولت و ارتش سیاست­زده و به شدت تمرکزگرای عراق این محدودیت­ها را نادیده انگاشته بود. از این رو به قول آنتونی کردزمن[12] «عراق با حریفی وارد جنگ شد که به واسطه ضعف سیاسی فلج­کننده خود، آن را زمین­گیر می­پنداشت» 29.

 

نتیجه­گیری

عراق با آغاز جنگ علیه ایران، به دنبال چیزی بود که آن را برای از بین بردن تهدید جدی و در عین حال پیشبرد اهداف بلندمدت خود، فرصت مناسبی می­دانست. این تهدید از انقلاب اسلامی در ایران و تلاش­های مستمر نظام [امام] خمینی برای صدور آن انقلاب ناشی می­گردید. صدام حسین اقدامات ایران برای برانگیختن منازعه انقلابی و قومی را تهدید چشمگیری برای رژیم سکولار و رهبری شخص خود می­دانست. این اقدامات همچنین ثبات سیاسی داخلی دیگر کشورهای خلیج فارس و از این رو ثبات کل منطقه را تهدید می­نمود. از سوی دیگر با تحکیم قدرت روحانیون به دنبال افول مخالفت­های داخلی و احیای ارتش ایران از زیاده­روی­های اولیه انقلاب، این تهدیدات می­توانست بیشتر نیز شود. با افزایش تهدید سیاسیِ مورد حمایت ارتش ایران، فرصت ایجاد شده به واسطه ضعف موقتی نظامی، سیاسی و اقتصادی ایران، صدام را به شدت به سوی خود جذب می­نمود.

این جنگ همچنین می­توانست منافع ملی و فردی دیگری را نیز ارتقا دهد که پرستیژ مهم­ترین آنها به شمار می­آید. این جنگ می­توانست موافقتنامه تحقیرآمیز الجزایر را تغییر داده و از این رهگذر جایگاه تاریخی عراق به عنوان قدرت برتر خلیج فارس را تصحیح نماید. افزون بر این، عراق با شکست دادن دشمن سنتی ایرانی، قادر می­شد تا به واسطه از بین بردن یک منبع تهدید عمده انقلابی برای کلیه رژیم­های عربی، منافع پان­عربیستی خود را نیز پیش ببرد. از این رو، صدام امیدوار بود تا موقعیت برتری برای عراق در جهان عرب کسب کرده و پرستیژ فردی و قدرت خود در داخل عراق، و میان اعراب و کشورهای غیرمتعهد را به نحو چشمگیری افزایش دهد.

این اهداف به­طور متقابلی تقویت کننده همدیگر بودند. درحالیکه رژیم بغداد و دیگر رژیم­های عربی از درون تضعیف می­شدند عراق نمی­توانست به جایگاه برتر به عنوان یک قدرت نظامی در خلیج فارس و یا به منزله یک قدرت عربی برجسته دست پیدا کند. سازگاری حکام عربی با نظام انقلابی ایران یا سرنگونی و جایگزینی آنان با رژیم­های بنیادگرا به­طور چشمگیری می­توانست صف­بندی­های دیپلماتیک و توازن قوای منطقه­ای را تغییر دهد. این امر هم به نوبه خود می­توانست تهدید نظامی و سیاسی برای رژیم بغداد دربرداشته باشد. از سوی دیگر عراق نیز بدون پشتیبانی دیپلماتیک و اقتصادی رژیم­های عربی نمی­توانست راجع به شکست دادن ایران یا وادار ساختن آن به پذیرش خواسته­های سیاسی خود اطمینان حاصل کند.

علیرغم این اهداف و فرصت­ها، باز هم بدون سوء­برداشت­ها و محاسبات غلط سرنوشت­ساز عراق، این جنگ نمی­توانست به وقوع بپیوندد. در واقع عراق قابلیت­های نظامی ایران را نسبت به خود، تاثیرات یکپارچه­ساز جنگ بر جامعه ایرانی، پیامدهای نظامی شور انقلابی، و اراده نظام [امام] خمینی را دست کم گرفته بود.

مطمئنا عوامل کلیدیِ منجر به جنگ ایران و عراق برای دانشجویان تاریخ جنگ کاملا  شناخته شده هستند: یک ایدئولوژی انقلابی توسعه­گرا و تهدید آن برای ثبات سیاسی داخلی و توازن قوای منطقه­ای، یک ائتلاف محافظه­کار برای حفظ وضع موجود، جستجوی قدرت و پرستیژ، و اعتماد به نفس نظامی بیش از حد. درحالیکه بسیاری از متغیرهای فوق­الذکر، در این مورد خاص با یکدیگر نوعی درهم تنیدگی دارند، ولی جالب توجه است بدانیم که تهدید اولیه، بیشتر سیاسی بود تا نظامی، پرستیژ هم آشکارا اهمیت بیشتری از اهداف راهبردی و اقتصادی داشت، ترس هم به اندازه جاه­طلبی مهم بود، و سوء­برداشت­ها هم از اهمیت حیاتی برخوردار بودند. در حالیکه این الگوها به هیچ­وجه قاعده کلی نیستند، ولی به سختی هم نوعی استثنای تاریخی محسوب می­شوند. جنگ ایران و عراق این قضیه را بیشتر تایید می­کند که نه تحولات انقلابی در سیستم بین­الملل و نه توسعه فن­آوری­های نظامی نوین نمی­توانند به طور بنیادینی دلایل دست یازیدن دولت­ها به جنگ را تغییر دهند. از این رو شاید نظریات تدوین شده برای تبیین جنگ­ قدرت­های بزرگ در گذشته، بتوانند بر جنگ قدرت­های کوچک در عصر حاضر قابل کاربست باشند.

 

 

[1] . این مقاله ترجمه ایست از:

Causes of the Iran-Iraq War , By: Jack S. Levy and Mike Froelich, In James Brown and William P. Snyder, eds., The Regionalization of War. New Brunswick, NJ: Transaction Books, 1985. Pp. 127-143.

[2] . پژوهشگر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

[3] . لازم به ذکر است که این مقاله در سال 1985 یعنی در بحبوحه جنگ ایران و عراق و قبل از فروپاشی اتحاد شوروی منتشر شده است (مترجم).

[4] . Thucydides

[5] . Claudia Wright

[6] . William Quandt

[7] . Kibutz Misgavam

[8] . A.H.H. Abidi

[9] . Adeed Dawisha

[10] . Ayatol­lah Rhouhani

[11] . Clausewitzian

[12] . Anthony Cordesman

 

منبع: علل وقوع جنگ ایران و عراق، جک اِس. لِوی و مایک فروئلیچ، مترجم: یعقوب نعمتی وروجنی، نگین ایران، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال دهم، شماره سی و هفتم، تابستان 1390، صص 132 – 117.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 07 فروردین 1393 ساعت: 7:52 منتشر شده است
برچسب ها : علت های وقوع جنگ ایران و عراق مقاله,جنگ ایران و عراق,علل جنگ هشت سال دفاع مقدس,

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :

فقر و اثار ان

تهیه و تنظیم :

زمستان 92

 

فهرست مطالب

چکیده :3

مقدمه. 4

فقر و آثار زيانبارش بر انسان.. 4

الف ـ اموال؛ ابزار سامان‏بخشي زندگي انسان.. 5

ب ـ فقر؛ مانعي بر سر راه رشد و تعالي انسان.. 5

ج ـ آثار فردي فقر. 6

1 ـ پريشاني فكر. 6

2ـ ضعف ديني.. 6

3ـ حسّ خود كم‏بيني.. 8

د ـ آثار اجتماعي فقر. 9

پیشنهادات برای کاهش فقر. 10

1ـ سرمايه‏گذاري.. 10

2ـ قرض الحسنه. 11

3ـ رعايت عدالت و پرداخت حقوق.. 11

4 ـ پرهيز از تجمل گرايي.. 11

5ـ وجود سازمان ويژه فقرزدايي.. 11

6ـ نظارت و پيگيري.. 12

7ـ همنوايي و غمخواري.. 12

نتیجه گیری :13

منابع :14

 

 

 

 

چکیده :

اگر نگاهي به نوشتارهايي كه تا كنون در باره‌ي فقر صورت گرفته است، بيندازيم بي‌درنگ درمي‌يابيم كه توافق عام روي تعريف مشخصي از فقر وجود ندارد. آنچه كه معمولا به عنوان تعريف ارائه مي‌شود، تعريف كلي است كه به مصاديق گوناگون و بي‌شماري قابل تفسير است. رايج‌ترين تعريفي كه از فقر مي‌شود، اين تعريف است كه افراد مبتلا به فقر قادر به اداره‌ي يك سطح قابل قبول و مناسب زندگي نيستند. در خود اين تعريف ده‌ها جاي سؤال و تفسير وجود دارد، مانند اينكه سطح قابل قبول و مناسب زندگي، كدام زندگي است؟ سطح زندگي بسته به نظام‌هاي ارزشي اجتماعي، مذهبي، فرهنگي و اقتصادي و هم چنين موقعيت زماني و مكاني داراي تفاسير گوناگون و متفاوت است.

          براي فرار از كلي بودن تعريف، تلاش‌هايي در بيان جزئيات مفهوم فقر نيز صورت گرفته است كه علي‌رغم مفيد بودن، نتوانسته است به طور كامل از مفهوم فقر رفع ابهام نمايد. در اين تعاريف جنبه‌هاي زير به عنوان مصاديق فقر بيان شده‌اند: فقر به معناي كافي نبودن تغذيه، نرخ بالاي مرگ و مير نوزادان، اميد به زندگي پايين، فرصت‌هاي تحصيلي ناچيز، آب آشاميدني سالم غير كافي، بهداشت و درمان ناكافي، مسكن نا مناسب و فقدان مشاركت در فرايندهاي تصميم‌گيري. در اينجا نيز مي‌بينيم كه در اين فهرست نسبتاً جزئي از مصاديق فقر هنوز امكان تفسيرهاي متفاوت باقي است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

چهره تيره و تار فقر همواره متفكران دردمند را به انديشه واداشته است. مكاتب فكري گوناگون با تكيه بر معارف بشري براي حل اين مشكل راه‏هاي متفاوتي را فراروي بشر نهاده‏اند. چهره تابناك حضرت علي(ع) همواره مشعلي فروزان فراراه تاريخ انديشه بشري بوده است. بدين جهت بهره‏گيري از معارف اين امام بزرگوار مي‏تواند راهگشاي بشر در مواجهه با اين پديده هولناك باشد.

روايات اميرالمؤمنين در زمينه فقر بسيار است و هر يك وجهي از وجوه فقر را روشن مي‏سازد؛ وجوهي مانند: علل و آثار فقر، ويژگيهاي فقر، رابطه فقر با ساير عوامل اجتماعي و ...

فقر و آثار زيانبارش بر انسان

از پديده‏هايي كه همواره همراه جوامع بشري بوده است، پديده فقر است. فقر داراي ماهيتي فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي است. گرچه اين پديده همواره تلخ و ناگوار بوده است، ولي در قرن شگفتيها ـ قرن حاضر ـ كه رفاه، به ظاهر، هر روز با سرعتي شگفت‏آور بيش از پيش مي‏گردد، تحمل آن تلختر و ناگوارتر است.

از موضوعات قابل مطالعه درباره اين پديده شوم، موضوع «آثار فقر» است. فقر در بعد فردي، بر شخصيت و زندگي انسان تأثيري زيانبار دارد و از سوي ديگر در بعد اجتماعي نيز داراي آثاري متعدد است. در اين مختصر، كوشش شده است تا با بهره‏جويي از نگرش حضرت اميرمؤمنان، عليّ بن ابي‏طالب عليه‏السلام درباره فقر، به تحليل و بررسي آثار آن بپردازيم.

الف ـ اموال؛ ابزار سامان‏بخشي زندگي انسان

خداوند، اموال و دارايي را وسيله سامان‏بخشي زندگي بشر قرار داده است. قرآن كريم بر اين حقيقت، تصريح كرده، مي‏فرمايد:

«وَلا تُؤتُوا السُفَهاءَ اَموالَكُم الَّتي جَعَل اللّهُ لَكُم قِيامَا»

اموالي را كه خداوند وسيله قوام زندگي شما قرار داده است، به دست سفيهان مسپاريد.

پايه و اساس هر چيز را «قيام» آن مي‏گويند. اگر اين پايه نباشد، كيان آن چيز در خطر نابودي و تباهيمي‏افتد.2 از اين رو، مال وسيله سامان‏بخشي است.

در بينش ديني، مال و ثروت مي‏توانند در دو راه درست و يا نادرست قرار گيرند. چنانچه ثروت به گونه‏اي درست، در جامعه به گردش درآيد، زندگي انسان سامان يافته، زمينه دستيابي به ارزشهاي اخلاقي و ديني فراهم مي‏گردد، و در صورتي كه به درستي به گردش نيفتد، نتيجه‏اي جز فقر و حرمان انبوهي از مردم در كنار اقليتي مرفه، از ياد رفتن ارزشهاي اخلاقي و محو آرمانهاي ديني نخواهد داشت.

 

جريان مال در جامعه، چون جريان خون در رگهاي بدن است. خون، گرچه مايه حيات آدمي است، اگر حركتش در رگهاي بدن به كندي و يا به تندي صورت گيرد، حيات بدن را به خطر مي‏اندازد. هنگامي جامعه اسلامي، جامعه‏اي مبتني بر ارزشهاي ديني خواهد بود كه اموال به گونه‏اي درست و طبيعي در شريانهاي حياتي‏اش جاري باشد و نقش سامان‏بخشي‏اش را در زندگي، به خوبي ايفا كند. گردش سالم ثروت در جامعه، تنها به دست انسانهاي با كفايت و آگاه از نظام اقتصادي دين و واقعيات جهان امكان‏پذير است.

ب ـ فقر؛ مانعي بر سر راه رشد و تعالي انسان

فقر در نگرش ديني، نكوهش شده است. لقمان حكيم در وصف فقر مي‏گويد:

«ذُقتُ المِراراتِ كُلَّها، فَما ذُقتُ شيئا أمَرَّ مِنَ الفَقرِ»

تمامي تلخيهاي زندگي را چشيدم، در ميان آنها، فقر تلخ‏ترين بود.

ابراهيم خليل عليه‏السلام به خداوند عرضه مي‏دارد:

«يا رَبِّ الفَقرُ أشَدُّ مِن نارِ نمرُودَ»

خداوندا! فقر از آتش نمرود سخت‏تر است.

رهبران ديني به دليل تأثير زيانبار فقر بر شخصيت فرد و اجتماع، در رواياتي بسيار، آن را نكوهش كرده‏اند. تأثير فقر، به گونه‏اي است كه مانع رشد و تعالي انسان مي‏شود. خداوند، انسان را جانشين خود كرد5 و بار امانت را بر دوش وي نهاد؛6 بار امانتي كه هيچ موجودي را تاب تحمل آن نبود، و بدو توان آن داد تا مسير تكاملي خويش را بپيمايد7 و جانشيني خداوند را به ظهور برساند. ولي فقر، از موانعي استكه انسان را از بروز اين تواناييها باز مي‏دارد. براي شكوفايي استعدادهاي انسان و تواناييهاي به وديعت نهاده‏اش، بايد بستري مناسب فراهم آيد تا امكان دستيابي به كمالات انساني براي همه فراهم شود.

ج ـ آثار فردي فقر

در رواياتي كه از اميرمؤمنان عليه‏السلام به ما رسيده است، بر شماري از آثار فقر بر شخصيت انساني اشارت رفته است. از جمله آنهاست: پريشاني فكر و قلّت تدبير، ضعف در اعتقادات ديني و فزوني گناهان، اضطراب روحي، به وجود آمدن يأس و نوميدي، بروز حس خود كم‏بيني و حقارت، خواري و كم مقداري و... .

1 ـ پريشاني فكر

انساني كه از تأمين نيازمنديهاي زندگي خود ناتوان است، به اضطراب و پريشاني فكر دچار مي‏شود و از اين رو، معمولاً تصميم‏گيري درست براي او امكان پذير نيست. امام علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:

 

اِنَّ الفَقرَ مَنقِصةٌ لِلدّينِ، مَدهَشَةٌ لِلعَقلِ، داعيَةٌ لِلمَقتِ.8

فقر، از دينداري انسان مي‏كاهد و خرد را سرگردان مي‏كند و دشمني پديد مي‏آورد.

اين بدان سبب است كه انسان فقير همواره در فكر رفع محروميت و فقر خويش است و نمي‏تواند درباره مسائلي كه كرامتهاي انساني وي را بارور مي‏سازد، بينديشد. همت او رهايي از چنگال فقر است.9 فقير، به دليل سختيهاي زندگي، دچار لغزش شده، اعتماد به نفس خويش را از دست مي‏دهد و قادر به انديشيدن به گونه درست نيست.

2ـ ضعف ديني

فقر از دو سوي، فرد را به خطر مي‏اندازد:

الف) شخص فقير به دليل عدم توانايي فكري مناسب و مشاهده نابرابريهاي اجتماعي، رفاه ثروتمندان و مشكلات مادي خويش، تيره‏روزي خويش را به خداي متعال نسبت مي‏دهد؛ چنانكه ابن‏راوندي در شعري مي‏گويد:

كَم عاقِلٍ عاقِلٍ أعيَت مَذاهِبُهُ

وَجاهِلٍ جاهِلٍ تَلقيهُ مَرزُوقا

هذا الَّذي تَرَكَ الأوهامَ حائِرَةً

وَصَيَّرَ العالِمَ النِّحريرَ زِندِيقا10

چه بسيار خردمنداني كه با بسياري خرد، راههاي زندگي بر آنان بسته است و چه بسيار بي‏خرداني كه دارايند. اين همان است كه انديشه را پريشان و داناي باريك بين را بي دين كرده است.

از همين روست كه پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله مي‏فرمايد:

كادَ الفَقرُ أن يَكُونَ كُفرا.11

فقر، انسان را به كفر [بدبيني به خداوند و عدم پاي‏بندي به دين] مي‏كشاند.

او نمي‏داند فقر، زاييده روابط نادرست اجتماعي است كه انسان پديد آورده است. از اين رو، اعتقاد به بخت و اقبال در جوامعي كه بر اساس روابط ناسالم اجتماعي شكل گرفته‏اند، رايج است. در چنين جوامعي، گروهي با عمري تلاش و كوشش، در محروميت‏اند و با فقر دست به گريبان، و گروهي ديگر با كمترين تلاش و هنرمندي و كارداني، پله‏هاي ترقي را يكي پس از ديگري طي مي‏كنند. از اين رو، به ذهن بيشتر مردم چنين مي‏آيد كه:

اگر به هر سر مويت دو صد هنر باشد

هنر بكار نيايد چو بخت بد باشد

 

 

 

ب) فقر، موجب فزوني گناهاني چون فريبكاري، دزدي و جنايت مي‏شود. انسان فقير، ارزشهاي اخلاقي را ناديده مي‏گيرد و تن به كارهايي مي‏دهد كه انسانيت او را تباه مي‏سازد و كرامت انساني وي را بر باد مي‏دهد. از اين رو، امام علي عليه‏السلام در وصيتش به امام حسن عليه‏السلاممي‏فرمايد:

يا بُنَيّ! لاتَلُمْ اِنْسانا يَطلُبُ قُوتَه فَمَن عَدِمَ كَثُرَ خَطاياهُ.12

فرزندم! انساني را كه به دنبال نان شب است، ملامت مكن؛ زيرا كسي كه نان شب ندارد، بسيار خواهد لغزيد.

از اين رو، چون جواني را كه گناهي كرده بود، نزدش آوردند، پس از تعزير، او را چندان قابل ملامت نيافت و دستور داد تا امكان ازدواجش را فراهم آورند.13

3ـ حسّ خود كم‏بيني

هنگامي كه شب فرا مي‏رسد، آدميان فارغ از تلاش روزانه، با سربلندي نزد خانواده خويش باز مي‏گردند و فرزندان، منتظر آمدن پدرند و نگاهشان به دستان اوست. اگر كسي با دست تهي به خانه باز گردد، آيا جز عرقي سرد بر پيشاني و نگاهي پر حسرت به دامان خالي، چيزي براي آنان مي‏تواند به ارمغان دهد؟! او در برابر خانواده خويش، حسّ حقارت مي‏كند و خود را خرد و ناچيز مي‏بيند.

مَن استَغني كَرُمَ عَلي أهلِه وَمَنِ افتَقَرَ هانَ عَلَيهِم.14

مرد دارا نزد خانواده خويش گرامي است و مرد نادار، نزد خانواده‏اش خوار.

از ميان رفتن اعتماد به نفس و احساس حقارت اجتماعي، زندگي را بر وي تنگ مي‏كند. تا آن جا قدرت بيان خود را نيز از دست مي‏دهد:

اَلفَقرُ يُخرِسُ الفِطَنَ عَن حُجَّتِهِ.15

فقر، انسان زيرك را از بيان دليل و حجت ناتوان مي‏سازد.

فقير، احساس ناتواني و كاستي مي‏كند و هنگام رو به رو شدن با توانگر، گمان مي‏برد كه از او كمتر است. در نتيجه، خود را ناتوان مي‏پندارد و در بيان انديشه‏اش وا مي‏ماند، به خصوص هنگامي كه مي‏بيند شخص دارا محترم است و او را در صدر مجلس مي‏نشانند، ولي كسي حتي از آمدن او به مجلس با خبر نمي‏شود. از اين رو، در درون، احساس خواري مي‏كند؛ چنانكه امام علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:

مَن قَلَّ ذَلَّ.16

آن كه فقير شود، خوار گردد.

 

بدين سان، زندگي بر وي تنگ مي‏گردد؛ چنانكه همان امام همام عليه‏السلام مي‏فرمايد:

اَلقَبرُ خَيرٌ مِنَ الفَقر.17

گور، از ناداري بهتر است.

گور، تنها بدن آدمي را به تنگ مي‏آورد، ولي فقر، شخصيت انساني و روح وي را در تنگنا مي‏گذارد. اين همه نشانگر آن است كه فقر چون زنجيري بر پاي انسان، وي را از تعالي و تكامل باز مي‏دارد.

د ـ آثار اجتماعي فقر

چنانكه گذشت، فقر ابعادي به گستره فرهنگ، سياست، اقتصاد و اجتماع دارد. ميان ابعاد ياد شده، پيوندي ناگسستني است. انسان فقير معمولاً به لحاظ فرهنگي نيز از دانش كمتري برخوردار است. از سوي ديگر، بر دوش گرفتن مسؤوليتهاي اجتماعي و سياسي نيز در گرو بهره‏مندي از دانش است. فقيران و نادارايان به دليل بهره‏مند نبودن از امكانات مناسب آموزشي، به مراكز حساس تصميم‏گيري، مسؤوليتهاي فرهنگي، اجتماعي، قانونگذاري و ... دست نمي‏يابند. از اين رو، ديگران برايشان تصميم مي‏گيرند و مشاركت آنان در عرصه سياست اندك است. امام علي عليه‏السلام در ترسيم موقعيت اجتماعي گروه فقيران مي‏فرمايد:

اَلفَقيرُ غَريبٌ فِي بَلَدَتِهِ.18

نادار، در شهر خود نيز غريب است.

يعني همچنانكه غريب، در شهر جايي ندارد، فقير نيز در شهر خويش، بي جاي و مكان است و از اين روز سخنش ارجي ندارد؛ چنانكه باز مي‏فرمايد:

اَلفَقيرُ حَقيرٌ لا يُسمَعُ كَلامُهُ وَلا يُعرَفُ مَقامُه.19

نادار، حقير است؛ سخنش را نمي‏شنوند و جايي برايش نمي‏شناسند.

يعني فقرش موجب آن مي‏گردد كه از حقوق اجتماعي و سياسي خويش، محروم ماند. عبارت «لا يعرف مقامه» به محروميت از منزلت اجتماعي اشاره دارد و جمله «لا يسمع كلامه» به ناديده گرفتن شخصيت‏اش.

جايگاه فقيران در جامعه ناديده انگاشته مي‏شود و آنان در جامعه، داراي حضوري كم اثرند؛ چنانكه اميرمؤمنان عليه‏السلام مي‏فرمايد:

ألفَقرُ يُنْسي.20

فقر، فراموشي [= غفلت] مي‏آورد.

قرآن كريم در برخي آيات بيان كرده است كه ثروت اندزوان، پيامبران را نكوهش مي‏كردند بدين سبب كه آنان، تنها مردم دون مرتبه و فاقد اعتبار اجتماعي را به گرد خود مي‏آورده‏اند.21

 

از ديگر آثار اجتماعي فقر، ناتواني فقيران در به دست آوردن حقوق خويش است؛ زيرا فقير به دليل فقدان جايگاه اجتماعي، از باز پس‏گيري حق خود باز مي‏ماند.

به ظاهر، رفع نيازمندي مادّي فقيران، آخرين كاري است كه بايد بدان پرداخت و پيش از آن، وظايفي ديگر متوجّه آنان است. مهمترين اين وظايف عبارتند از:

پیشنهادات برای کاهش فقر

1ـ سرمايه‏گذاري

سرمايه‏گذاري و ايجاد اشتغال براي بي‏كاران و استفاده از وجود آنان در روند توليد و افزايش ثروت جامعه، گامي است مؤثر در ريشه‏كني فقر از جامعه؛ چنانكه امام علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:

 

انّ أفضل الاموال ما استرقّ به حرّ واستحقّ به أجرٌ.12

 

برترين مالها آن است كه با آن [با احسان و انفاق و بخشش] آزاده‏اي بنده گردد و مستحقّ مزدي شود.

 

يعني با به كار انداختن مال و سرمايه‏گذاري، براي شاغلان محلّ درآمدي پديد آورد.

 

همچنين مي‏فرمايد:

 

أفضل الاموال احسنها اثرا عليك.13

 

برترين مالها، آن است كه ثمره‏اش بهتر باشد.

 

نيكوترين اثر براي صاحب سرمايه و مال، امنيتي است كه در پرتو فقرزدايي در جامعه برايش حاصل مي‏شود و يكي از راههاي فقرزدايي به كار انداختن مال و ايجاد اشتغال براي بي‏كاران و ايجاد امنيت از اين گذر است. البته، آثار بسيار اخروي نيز بر آن مترتّب است كه بر كسي پوشيده نيست.

 

در روايتي ديگر همان امام همام عليه‏السلام مي‏فرمايد:

 

لاوزر اعظم من وزرغنيّ منع المحتاج.14

 

هيچ گناهي بزرگتر از آن نيست كه توانگري نيازمند را بي‏بهره گذارد.

 

«نيازمند»، كه در اين روايت مذكور است، هر نيازمندي را شامل است، چه كسي كه نيازمند به غذاي خانواده باشد يا نيازمند به كار و سرمايه و يا ابزار و محل كار.

 

نيز مي‏فرمايد:

 

من احتاج اليك وجب اسعافه عليك.15

 

هركس به تو نيازش افتد، لازم است نيازش را برآوري.

 

بي‏شك، اين روايت شامل توانگران مي‏شود و دلالت بر اين دارد كه هرگونه نياز نيازمندان بايد برآورده شود، خواه اين نياز، عبارت از مخارج ضروري سال باشد، و يا كار، سرمايه، ابزار و محل كار.

2ـ قرض الحسنه

تهيدستان و نيازمندان با در اختيار گرفتن سرمايه لازم، تحت عنوان قرض‏الحسنه، قادر به كار و ورود به چرخه فعاليت اقتصادي و توليدي خواهند شد. از اين رو، قرض الحسنه مي‏تواند نقشي مهم در كمك به تهيدستان ايفا كند.

3ـ رعايت عدالت و پرداخت حقوق

توانگراني كه در مزرعه، كارخانه و يا مؤسسه تجاري، بازرگاني و ... شماري مزدبگير و شاغل در خدمت خويش دارند، موظفند حقّ كاركنان را عادلانه و به گونه‏اي كه هزينه زندگي آنان را تأمين كند، بپردازند؛ چنانكه امام عليه‏السلام مي‏فرمايد:

 

جعل اللّه سبحانه حقوق عباده متقدّمة لحقوقه، فمن قام بحقوق عباد اللّه كان ذلك مؤدّيا الي القيام بحقوق اللّه.16

 

خداوند حقّ بندگانش را بر حقّ خويش مقدم داشته و كسي كه حقّ بندگان خدا را ادا كند، حقّ خداوند را نيز ادا خواهد كرد.

 

نقل است كه پيامبر اكرم صلي‏الله‏عليه‏و‏آله، امام علي عليه‏السلام را فرا خواند و بدو فرمود بر منبر رود و به مردم بگويد:

 

ايّها النّاس من انتقص اجيرا اجره فليتبوّأ مقعده من النّار.17

 

اي مردم! هر كس مزد مزدگيري را كم دهد، جايش در آتش است.

4 ـ پرهيز از تجمل گرايي

بنابر تعاليم اسلام، فرد مسلمان هرچند توانگر و دولتمند باشد، نبايد سطح زندگي خويش را از عموم مردم فراتر برد و خود را تافته جدا بافته بشمارد. او وظيفه دارد سطح زندگي خود را پايين آورد و بانيازمندان همخواني كند. اين رفتار را در اصطلاح، «مواسات» مي‏گويند. امام علي عليه‏السلام با اشاره بر اين كه توانگران بايد سطح زندگي خود را پايين نگه دارند، ولي به اين وظيفه عمل نمي‏كنند، مي‏فرمايد:

قليل من الاغنياء من يواسي.18

تنها، اندكي از توانگرانند كه مواسات مي‏كنند.

گفته‏اند كه مواسات در اين حديث، يا به معناي «اسوه» قرار دادن فقيران و يا به معناي كمك كردن به آنهاست.

5ـ وجود سازمان ويژه فقرزدايي

هرچند هركس به تنهايي و به فراخور تاب و توان خويش، بايد گامي در ريشه كن ساختن فقر بردارد، ليك وجود سازماني ويژه در اين زمان ـ كه جامعه انساني گسترش يافته و اقدام فردي چندان مؤثر نمي‏افتد ـ ضروري مي‏نمايد. اين سازمان، مي‏تواند دولتي يا خصوصي باشد. دولت، خود مي‏تواند وظيفه گردآوري و هدايت كمكهاي مردم ـ به ويژه توانگران ـ را بر عهده گيرد و به نيازمندان و فقيران برساند.

امام علي عليه‏السلام، يكي از بركات وجود رهبر الهي در جامعه را انجام چنين كاري دانسته، مي‏فرمايد:

وَيُجمَعُ بِهِ الفَي‏ءُ.19

و به وسيله رهبري الهي، ماليات فراهم مي‏آيد.

همچنين در ضمن بر شمردن حقوقي كه مردم بر دولت دارند، خطاب به آنان مي‏فرمايد:

فَأمّا حَقُّكُم عَليّ فَالنّصيحةُ لَكُم وَتوفير فَيْئِكُم.20

امّا حقي كه شما بر گردن من داريد، اندرز دادن و نيكخواهي شماست و ماليات شما را به تمامي ميان شما، تقسيم كردن.

6ـ نظارت و پيگيري

بي ترديد، وظيفه توانگران با پرداخت ماليات و تشكيل سازمان دولتي براي رسيدگي به فقيران، به تمام و كمال ادا نمي‏شود، بلكه آنان و تمامي مردم بايد بر چگونگي كار رسيدگي به فقيران نظارت كنند و دولت را براي اداي اين تكليف ياري رسانند.

7ـ همنوايي و غمخواري

وظيفه ديگر توانگران در برابر فقيران و تهيدستان، معاشرت و همنوايي و غمخواري است. نبايد اين دو گروه از يكديگر جدا شوند و يا توانگران بر فقيران فخر بفروشند.

امام علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:

ما احسن تواضع الاغنياء للفقراء طلبا لما عند اللّه.21

چه نيكوست فروتني توانگران در برابر تهيدستان براي نيل به ثواب خداوند.

فاصله گرفتن توانگران از تهيدستان و آشكار شدن شكاف ميان آنان، موجب بسياري از مفاسد اجتماعي است و چاره كار در اين است كه توانگران با فقيران معاشرت و همنشيني و رفت و آمد كنند و ثروت توانگران سبب دوري گزيدن آنان از فقيران نشود؛ چنانكه حضرت علي عليه‏السلام مي‏فرمايد:

جالس الفقراء تزدد شكرا.22

با تنگدستان همنشيني كنيد تا سپاسگزاري شما افزون شود.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه گیری :

در اين نوشتار، شبهه‏هايي را كه به گونه‏اي موجب تشويق انسان به فقر مي‏شوند و راه پيشگيري و رفع فقر را مي‏بندند، به بررسي نهاديم. چنين شبهه‏هايي، از گذر تفسير و برداشت نادرست برخي واژگان، اصطلاحات و فرمانهاي ديني پديد مي‏آيند و مكاتب الحادي نيز بدان دامن مي‏زنند. مهمترين اينشبهه‏ها، كه شبهه‏هاي ديگر برخاسته از آنند، شبهه‏اي است درباره دنيا و آخرت و رابطه آنها در دين. پرسشي كه درباره اين موضوع مطرح است، خود شامل بر دو پرسش ديگر است.

اوّل اين كه آيا دين براي سعادت دنيوي انسان و زندگي اجتماعي‏اش، طرحي دارد يا اين مهم را به خود انسان واگذارده است؟ در پاسخ به اين پرسش، برخي گفته‏اند كه هدف اصلي دين و رسالت انبيا، سعادت اخروي انسان است. در مقاله حاضر با استفاده از آيات، روايات و سيره پيامبران و امامان عليهم‏السلام به اثبات رسيد كه سعادت دنيوي در كنار سعادت اخروي، مقصود دين اسلام است؛ به عبارت ديگر، دين اسلام داراي نظامهاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي است.

پرسش دوم اين است كه آيا در دين اسلام، تضادي ميان دنيا و آخرت به چشم مي‏آيد به گونه‏اي كه سعادت اخروي و دنيوي قابل جمع نباشد؟ در پاسخ به اين پرسش، ضمن نقل و بررسي ديدگاهها، به اين نتيجه رسيديم كه در دين اسلام بر بهره‏وري از نعمتهاي دنيوي در عين برخورداري از سعادت اخروي بسيار تأكيد شده است. در اين بخش، با استفاده از گفتار و كردار حضرت علي عليه‏السلام به نتايج زير دست يافتيم:

1 ـ دين اسلام، براي تمامي ابعاد زندگي انسان برنامه دارد و از اين رو، پديده فقر را مهم انگاشته و براي نابودي آن طرحي ريخته است.

2 ـ دنيا، في نفسه، ارزشمند است و محلّي است كه بخشي از راه تكاملي انسان در آن جا طي مي‏شود.

3 ـ محبت و علاقه به دنيا، امري فطري است و آنچه مذموم است، عبارت است از دنيا پرستي و وابستگي بيش از حد به دنيا.

4 ـ ميان دنيا و آخرت تضادي نيست و مي‏توان ضمن بهره‏مندي از نعمتهاي دنيوي، به سعادت اخروي نيز رسيد. همچنين، تصور جدايي اعمال دنيوي و اخروي، تصوري نادرست است.

5 ـ در متون ديني، به‏خصوص گفتار اميرمؤمنان عليه‏السلام به دنيا و از جمله كار و تلاش توجّهي درخور شده است.

6 ـ از گفتار حضرت علي عليه‏السلام و ديگر امامان، استفاده مي‏شود كه دين اسلام با توسعه و آباداني دنيا مخالف نيست.

از ديگر شبهه‏ها، شبهه‏اي است كه درباره زهد مطرح است. بعضي اين كلمه را به اشتباه، به معنايكناره‏گيري از دنيا و تحريم نعمتهاي دنيوي دانسته‏اند. در مقاله حاضر ضمن ردّ اين برداشت نادرست، با ذكر گفتار حضرت علي عليه‏السلام بيان كرديم كه در اسلام، جنبه روحي زهد ـ يعني دل بسته نبودن به دنيا ـ مورد توجه است.

شبهه سوم، درباره فقر و غنا مطرح است كه ظاهر برخي روايات، فقر را ستايش و ثروت را نكوهش مي‏كند. با استفاده از روايات به اثبات رسيد كه از نظر اسلام، ثروت، في نفسه، مذموم نيست، بلكه آثار مخرّب آن مذموم است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع :

1 ـ الرّاغب الاصفهاني، حسين، مفردات الفاظ القرآن، المكتبة المرتضوية، ص 240.

2 ـ حكيمي، محمد رضا و محمد و علي، الحياة، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1367، چ اوّل، ج 4، ص280.

3ـ نهج البلاغة، ترجمه سيد جعفر شهيدي، ص 419، كلمات قصار 319.

4 ـ بحراني، ابن ميثم، شرح نهج البلاغة، دفتر تبليغات اسلامي، 1362، ج 5، ص 41.

 

 

 

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 06 فروردین 1393 ساعت: 16:27 منتشر شده است
برچسب ها : فقر,فقر و اثار زیانبارش,اثار فقر,تحقیق کامل مقاله کامل فقر و اثار آن,

فهرست مطالب

سنگ شناسی رسوبی.. 4

مقدمه. 4

تاریخچه و سیر تحولی.. 5

سه جزء اصلي بافتي سنگ هاي رسوبي تخريبي عبارتند از6

1_ اندازه دانه ها6

2_شكل دانه grain shape. 7

الف ) فرم :7

ب) كرويت sphericity. 7

ج) گردشدگي roundness. 7

د) بافت سطح دانه grain surface texture. 8

3 - جورشدگي sorting. 8

4- طرز قرارگيري دانه ها8

گروه‌های اصلی سنگ‌های رسوبی به شرح زیر است:8

رسوبات سیلیسی آواری:8

رسوبات بیوژنیک، بیوشیمیای و آلی:9

رسوبات شیمیایی.. 9

تبخیری‌ها9

رسوبات اتوکلاستیک.... 9

سنگ هاي رسوبي دانه ريز. 10

1-سيلت سنگ ها10

2- رس سنگ ها10

ـ شيل :10

رس سنگ :10

گل.. 11

سنگ هاي آواري دانه درشت... 11

سنگ هاي آواري دانه متوسط (ماسه سنگ ها sandston)12

1-ماسه هاي كوارتزي Quartz Sand stone يا كوارتز آرنايت Quartz arenite. 12

2- اركوز Arkose :12

3- ماسه سنگ ليت ارنايتي.. 13

سنگ شناسی رسوبی منابع اصلي رسوب... 13

چرخه سنگ زدايي.. 14

سنگهاي شيميايي و بيوشيميايي.. 14

الف) تبخيريها14

سنگهاي كربناته. 15

سنگ آهك limestone :16

2- دولوميت:16

بافت سنگهاي كربناته. 16

1-اپنتراكلاستها:16

2_ لائيدها:16

3- پلت:17

تقسيم بندي سنگهاي كربناته:17

1- ميكرايت:17

2-سنگ آهك فسيلدار:17

3- كوكينا:17

4- چالك:18

3- سنگهاي رسوبي آلي.. 18

سنگهاي رسوبي سيليسي:18

چرت Chert (كوارتز ميكروكريستالين):19

دياتوميت Diatomite. 19

ج: سنگ آهن رسوبي.. 19

منابع :20

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سنگ شناسی رسوبی

مقدمه

سنگ هاي رسوبي بيش ازهفتادوپنج درصدسطح زمين را مي پوشانند. يك توده رسوبي شامل موادي است كه در سطح يا نزديك سطح زمين ودر محيطي كه داراي فشار و حرارت پايين مي باشد، انباشته ميگردد. معمولاً مواد رسوبي از مايعي كه آن ها را در بر مي گيرد، در محيط هاي مختلف رسوبي ته نشين مي گردند ، رسوبات به روش هاي مختلفي تشكيل مي شوند. رسوبات در برخي از مواقع از هوازدگي و فرسايش سنگ هاي قديمي تر تشكيل مي شوند كه در اين شرايط به رسوب تخريبي يا آواري مي گويند. گاهي اوقات رسوبات در اثر فرايند هاي بيولوژيكي ، شيميايي و يا بيو شيميايي ، نيز تشكيل مي شوند.

بعنوان مثال تشكيل رسوبات تبخيري نظير نمك و گچ يك فرايند شيميايي محض و تشكيل بافيمانده صدف جانداران آب زي يك فرايند بيوشيميايي است. مواد رسوبي هرگاه تحت تاُثير فرايندهاي سنگ زدايي قرار گيرند تبديل به سنگ رسوبي مي شوند . مطالعه سنگ هاي رسوبي براي ما بسيار حائز اهميت است ، زيرا اطلاعات ما دربارهي چينه شناسي و بسياري از معلومات ما درباره تاريخ گذشته زمين در اين سنگ ها نهفته است. بخش مهمي از ذخاير معدني كه داراي ارزش قابل توجهي مي باشند از سنگ هاي رسوبي بدست مي آيند. بعنوان مثال همه يا قسمت عمده نفت ، گاز طبيعي ، زغال ، نمك ، گوگرد، املاح پتاسيم، سنگ گچ ، سنگ اهك ، فسفات، اورانيوم ، منگنز، و همچنين موادي مانند : ماسه، سنگ هاي ساختماني، رس هاي سفال سازي، از سنگ هاي رسوبي بدست مي آيند. بدليل ارزش اهميت مطالعه اين گونه سنگ ها در كشورهاي پيشرفته ،دين رشته هاي تخصصي بررسي اين سنگ ها در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري داير شده است، در كشور ما نيز بعد از انقلاب پرشكوه اسلامي توجه خاصي بر زمين شناسي خصوصاً رسوب شناسي و سنگ شناسي رسوبي شده است و اين رشته تخصصي در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري تدريس شده است.

تاریخچه و سیر تحولی

     * مطالعه سنگهای رسوبی از نظر مشخصات ساختی ، بافتی و ترکیب شیمیایی آنها ، اولین بار در سال 1879 توسط سوربی انگلیسی انجام گرفت. وی مطالعه سنگهای رسوبی در مقاطع نازک را برای اولین بار ابداع نمود. بعدها در 1899 ، کایوی فرانسوی پاره‌ای از مشخصات میکروسکوپی و مشخصات ماکروسکوپی بعضی از سنگهای رسوبی در کشور فرانسه را ، به صورت مصور تشریح و تفسیر کرد.

       از آن تاریخ به بعد ، به پیروی از کایو ، بررسیهای سنگهای رسوبی و کوشش اکثر سنگ شناسان ، عمدتا بر کانی شناسی و تشخیص کانی‌های تشکیل دهنده این سنگها متمرکز گردید. که در این میان ماسه سنگها و رسوبات ماسه‌ای و از میان کانی‌ها هم ، کانیهای سنگین (دارای وزن مخصوص بیش از 2.85) ، بیشتر مورد توجه قرار گرفتند.

     * در سال 1919 ، ونت ورث آمریکایی برای سنجش اندازه ذرات و دانه های تشکیل دهنده رسوبات تخریبی مقیاسی ارائه داد و به کمک مقیاس ونت ورث مطالعه دانه سنجی و تجزیه‌های کمی و مکانیکی رسوبات بر مبنای اندازه دانه ها و فراوانی آنها ، میسر گردید.

     * سرانجام در 1933 ، آدن و کرمباین ، مقیاس‌های جدیدتری برای اندازه گیری دانه‌های رسوبی ارائه دادند و در مکانیسم تجزیه‌های مکانیکی رسوبات تخریبی ، تسهیلات زیادتری ایجاد کردند. امروز هم ، مقیاسهای اندازه گیری متداول برای مطالعات رسوب شناسی و سنگهای رسوبی ، به نام همین افراد معروف بوده و مورد استفاده سنگ شناسان و رسوب شناسان قرار دارد.

سه جزء اصلي بافتي سنگ هاي رسوبي تخريبي عبارتند از

1- دانه ها كه در حد گراول ، ماسه ، و سيلت ميباشند

2- ماتريكس يا ماده زمينه كه از ذرات دانه ريز در حد سيلت و رس تشكيل شده و دانه هاي رسوبي را در بر ميگيرد.

3- سيمان كه به صورت شيميايي تشكيل شده وعمدتاً از جنس سيليس و يا كربنات كلسيم مي باشد، البته برخي از اوقات سيمان از جنس اكسيد آهن نيز دربين دانه ها تشكيل مي شود. سيمان دانهها را به يكديگر مي چسباند. در بسياري از مواقع بين دانه ها فضاهاي خالي باقي مي ماند كه بعداً ممكن است توسط آب هاي زيرزميني و يا نفت و گاز اشغال شود كه برخي از رشته هاي تخصصي زمين شناسي نظير آب شناسي و زمين شناسي نفت وظيفه بررسي اين فضاهاي خالي را كه اصطلاحاً تخلخل ناميده ميشوند را دارند.

1_ اندازه دانه ها

يكي از مهمترين شاخصه هاي بافتي رسوبات و سنگ هاي رسوبي اندازه دانه هاي تشكيل دهنده آن مي باشد. زيرا توسط بررسي اندازه دانه ها ميتوان انرژي عامل حمل ونقل و دوري و نزديكي رسوب نسبت به ناحيه فشار را تعيين نمود و به واسطه اندازه دانه ها تقسيم بندي رسوبات و سنگ هاي رسوبي مطابق جدول زير انجام مي شود. طبقه بندي دانه ها از روي بلندترين قطر آنها صورت مي گيرد كه براي اولين بار توسط ونثورث واودرن ارايه شد. اين مقياس لگاريتمي بوده و در آن ، هر درجه اي برابر بزرگتر از درجه قبلي است. امروزه اين مقياس ميلي متري نيز معروف است.

2_شكل دانه grain shape

شكل دانه عبارت از توصيف فرم هندسي دانه در رسوب يا سنگ است كه توسط فرم، كروپت ، گردشدگي و بافت سطح دانه مورد بررسي قرار ميگيرد.

الف ) فرم :

 فرم عبارت است از رابطه بين سه قطر اصلي تشكيل دهنده يك دانه مي باشد ( اقطار بلند، كوتاه، متوسط) كه براساس آن دانه ها ممكن است به اشكال زير ديده شوند

ب) كرويت sphericity

كرويت عبارتست از اين كه شكل دانه تا چه حد به كره نزديك باشد. كرويت يكي از ويژگي هاي ارثي دانه ها مي باشد.

ج) گردشدگي roundness

 گردشدگي عبارتست از اين كه دانه رسوبي زوايا و گوشه هاي تيز خود را در حين حمل و نقل از دست بدهد. هرچه دانه رسوبي بزرگتر باشد گردشدگي سريعتر اتفاق مي افتد. امروزه اگر كنار بستر يك رودخانه برويد ذراتي را خواهيد ديد كه كاملاً گوشه هاي تيز خودرا از دست داده اند. به واسطه ميزان گردشدگي مي توان به راحتي مقدار مسافت طي شده رسوب را تخمين زد. هرچه رسوبي مسافت بيشتري را طي نموده باشد گردتر مي شود. بايد توجه داشت ذرات دانه ريز در صد سيلت هيچگاه گرد نمي شوند. ميزان گردشدگي بستگي به درجه سايش دانه در هنگام حمل ونقل ، اندازه دانه ومسافت حمل ونقل دارد.

د) بافت سطح دانه grain surface texture

 عوارض مواد در سطح دانه ، بافت سطح دانه را تشكيل مي دهند. بعنوان مثال رسوبات از منشاء يخچالي كه در حد گراول باشند عمدتاً برروي آنها خطوطي ديده مي شود كه نمايانگر جهت حركت يخچال ميباشد. و يا اينكه در كنار ساحل دريا به دانه هاي ماسه اي توجه نمايند متوجه مي شويد كه دانه ها ماسهاي درخشان و براق مي باشند. زيرا سطح اين دانهها در اثر حركت بر روي يكديگر توسط امواج براق گرديده است. در محيط هاي بياباني سطح دانهها كدر يا مات است ، امروزه دانشمندان زمين شناسي توسط بررسي اين اختصاصات توسط ميكروسكوپ هاي پيشرفته ، به راحتي مي توانند فشار بسياري از رسوبات را شناسايي نمايند.

3 - جورشدگي sorting

جورشدگي به يكنواختي اندازه دانهها در سنگ اشاره مي نمايد، اگر سنگي از دانه هاي بااندازه تقريباً يكسان تشكيل شده باشد را سنگ با جورشدگي خوب مي نامند و اگر سنگ از مخلوطي از دانهها در سايزهاي مختلف نظير گراول ، ماسه و گل تشكيل شده باشد آن را سنگي با جورشدگي بد مينامند، به طور كلي رسوبات ساحل دريا از جورشدگي بسيار خوب و رسوبات يخچالي از جورشدگي بدي بهره ميبرند. دانشمندان از جورشدگي در تشخيص مقدار منافذ خالي موجود در سنگ استفاده مينمايند.

4- طرز قرارگيري دانه ها

نحوه آرايش دانه هاو رسوبات در مقدارفضاي خالي بين ذرات حايز اهميت بسزايي است. بطوريكه هرگاه دانه ها به صورت مكعبي آرايش پيدا نمايند مقدار تخلخل به صورت 47 % و اگر به صورت رومبوئدر آرايش يابند ميزان تخلخل تقريباً نصف خواهد شد. اين مسئله در آب شناسي حائز اهميت است.

گروه‌های اصلی سنگ‌های رسوبی به شرح زیر است:

رسوبات سیلیسی آواری:

کنگلومراها

برش‌ها

ماسه‌سنگ‌ها

گل‌سنگ‌ها

رسوبات بیوژنیک، بیوشیمیای و آلی:

سنگ‌های آهکی

چرت‌ها

فسفات‌ها

ذغال و شیل نفتی

رسوبات شیمیایی

تبخیری‌ها

سنگ‌های آهن‌دار

رسوبات آذر آواری

رسوبات اتوکلاستیک

رسوبات ریزشی (رسوبات پیروکلاستیک)

رسوبات جریانی (رسوبات ولکانی کلاستیک)

هیدروکلاستیک‌ها

رسوبات اپی کلاستیک

سنگ هاي رسوبي دانه ريز

براساس اندازه تشكيل دهنده اين گونه سنگها آن را به دو قسمت تقسيم ميشوند. 1- سيلت سنگ ها ( اندازه دانهها يابين 4 تا 64 ميكرون)2- رس سنگ ها(اندازه دانهها از 4 ميكرون كوچكتر ميباشد).

1-سيلت سنگ ها

اندازه دانهها تشكيل دهنده اين گونه سنگها مابين 64 تا 4 ميكرون ميباشد. از نظر بافتي سيلت سنگها مابين ماسهها و فسيلها ميباشند. تشخيص اندازه دانهها توسط چشم غير مسلح مشكل است، اما يكي از ساده ترين راهها براي تشخيص آن در طبيعت اين است كه اگر مقداري از آن را مابين دندان هاي خود قرار دهيم، دانههاي تشكيل دهنده آن را احساس خواهيم نمود. كوارتز عمدهترين ذره تشكيلدهنده سيلتها است.

2- رس سنگ ها

شيل ها ويا رس سنگ ها از دانه هاي بسيار ريز ( كوچكتر از 4 ميكرون) تشكيل شدهاند. بنابراين دانهها بقدري ريز هستند كه توسط لنز دستي و ميكروسكوپ با بزرگنمايي كم هم قابل تشخيص نميباشند. در طبيعت جهت تشخيص اين گونه سنگ ها از سيلت سنگ ها كافي است قدري آن را مابين دندانهاي خود بگذاريم بر اثر فشار هيچگونه دانهاي را در بين دندانهاي خود احساس نمي نماييم. اين گونه سنگ ها را براساس رده بندي و نحوه شكسته شدن به دودسته شيل و رس سنگ تقسيم مي نمايد.

ـ شيل :

داراي خاصيت فيسيليستي است fissile ) اين داراي لايه بندي ظريف بوده و در امتداد اين لايه بندي به راحتي جدا ميشود.

رس سنگ :

 فاقد فيسيليستي بوده و به صورت نامنظم مي شكند.

ـ رنگ رسوبات دانه ريز بسيار متغير است كه علت برخي ازرنگ ها به شرح زير است. رنگ سياه بعلت وجود مواد آلي ميباشد كه به اين گونه شيل ها ، شيل سياه ميگويند. رنگ قرمز در شيل هاي قرمز بعلت وجوداكسيد آهن است ونمايانگر رسوبگذاري آن در محيط هاي اكسيدان ميباشد.

كائولن : نوعي گل سنگ سفيد رنگ است كه عمدتاً از كاني كائوليونيت تشكيل شده است. اين گونه سنگ كاملاً اقتصادي است واز آن در ساخت چيني، كاغذ ، پلاستيك و صنايع ديگر استفاده ميشود. كشور مانسبت به اين ماده معدني نسبتاً غني ميباشد و معادن آن در استان آذربايجان شرقي ، خراسان و لرستان موجوداست.

گل

از نظر علمي گل عبارتست از مخلوط سيلت رس ميباشد. ومعادل سنگي گل را گلسنگ مينامند. هرگاه گل سنگ داراي خاصيت فيسيليتي بود به آن گل شيلي ميگويند

سنگ هاي آواري دانه درشت

اجزاء تشكيل دهنده اين دسته از سنگ هاي آواري اندازه بزرگتر از 2 ميلي متر داشته و بر اساس گردشدگي دانه ها به دودسته كنگلومرا (Conglomerate) و برش (Breccia) تقسيم ميشوند. كنگلومرا يا سنگ جوش از قطعات گردودانه درشتي تشكيل شده كه اختلافش با برش در فقدان ذرات زاويه دار مي باشد. طبق نظريه پتيجان (Pettijohn) اگر ده درصد ذرات سنگي ابعاد بيش از 2 ميلي متر داشته باشند آن سنگ را كنگلومرا مي نامند. برش سنگي است كه از قطعات زاويهدار و دانهدار درشت تشكيل شده است. اصولاً برش در وسعت خيلي كمتر از كنگلومرا در رسوبات ديده ميشود. علت گوشه دار بودن برش دراين است كه قطعات متشكله آنها بوسيله آب يا عامل ديگري حمل نشدهاند ودر نتيجه زواياي آن ها محفوظ مانده است. از انواع برش ها مي توان به برش انحلالي ، برش گسلي وبرش آتشفشاني اشاره نمود.

سنگ هاي آواري دانه متوسط (ماسه سنگ ها sandston)

ماسه سنگها از دانههاي در حدوداندازه ماسه (بين دو میلی متریا شصت وچهارمیکرون)تشكيل شدهاند. ماسهها و ماسه سنگها نسبت به كنگلومرها داراي گستردگي بيشتري ميباشند و بر خلاف رسوبات دانه درشت از جورشدگي بهتري بهره ميبرند. ذرات ماسه در ماسه سنگ ها عمدتاً توسط سيمان سيليس يا كربنات به يكديگر چسبيده است. در صورتيكه دركنگلومرها اين امر بيشتر توسط ماتريكس انجام ميشود. ماسه سنگها را براساس تركيب شيميايي ذرات به سه دسته عمده تقسيم مي نمايند.

1-ماسه هاي كوارتزي Quartz Sand stone يا كوارتز آرنايت Quartz arenite

كه اين گونه ماسه ها حاوي بيش از نودو پنج درصد دانه هاي كوارتزميباشند. علت فراواني دانههاي كوارتزدراين دسته از ماسه سنگ ها فرسايش و حذف دانهها ديگر نظير فلدسپاتها و... به علت هوازدگي ميباشد. اين گونه ماسه سنگ ها از نظر اقتصادي حايز اهميت فراواني ميباشند زيرا از آنهاميتوان بعنوان سنگ معدن اس ای او دو جهت شيشه سازي و الكترونيك استفاده نمود. در ايران كوارتز آرنايت به وفور ديده ميشود. يكي از مهمترين سازندهاي اين ماده معدني است، بيس كوارتزيت به سن كامبرين است. كوارتز آرنايت ها در نواحي تشكيل ميشوند كه از نظر تكتونيكي فعال نباشد.

2- اركوز Arkose :

ماسه سنگي است كه حدودبیست وپنج درصدحجم دانههاي آن را ذرات فلدسپات تشكيل دادهاند. بنابراين اركوز يك سنگ رسوبي آواري است كه از كوارتز و فلدسپات تشكيل شده است. فلدسپات ها معمولاً رنگ صورتي به اين قبيل ماسه سنگها مي دهند. از آنجايي كه فلدسپات ، يكي از كاني هاي اصلي تشكيل دهنده اركوز است واين كاني به سهولت توسط هوازدگي تجزيه ميشود. وجود فلدسپات فراوان در اين گونه ماسه سنگ مي تواند نمايانگر شرايط آب و هوايي كاملاً خشك و يا بالا آمدگي سريع تاچه بعلت فعاليت هاي شديد تكتونيكي و فرسايش شديد پي آمدآن باشد. امروزه در نواحي گرم وخشك ايران در بستر رودخانه هاي فصلي عمدتاً رسوبات ماسهاي غني از فلدسپات نهشته ميشود.

3- ماسه سنگ ليت ارنايتي

در اين گونه ماسه سنگ ها مقدار قطعات خرده سنگي بيش ازبیست وپنج درصدمي باشد. جنس اين قطعات عمدتاً سنگ هاي دگرگوني با درجه خفيف ، سنگ هاي آذرين بيروني وقطعات رسوبي مي باشند. وجود اين گونه سنگ ها نمايانگر فعاليتهاي كوهزايي در ناحيه مورد بررسي ميباشد. در بسياري از مواقع فضاي مابين ذرات را در اين گونه ماسه سنگها را ماتريكس دانهريز پر مي نمايد.

سنگ شناسی رسوبی منابع اصلي رسوب

منابع اصلي رسوب از پنج منشاء زير تجاوز نمي كند:

1- منشاء تخريبي سنگ هاي شيلي كه در اين صورت رسوب را تخريبي مي نامند.

2- بقاياي اسكلت حيوانات و گياهان

3- مواد تخريبي از منشاء ولكانيكي كه بر اثر فوران هاي آتشفشاني وارد حوضه هاي رسوبي شده اند.

4- گدازه و ماگما در موقعي كه ماگما و گدازه توسط آبهاي پر حرارت محاصره شوند، مواد مختلفي به صورت حلال و يا كلوئيد در آب معلق ميسازند.

5- ذراتي كه منشاء خارج از كره زمين دارند و رسوبات شهاب سنگي را ميسازند. رسوباتي كه به صورت تخريبي تشكيل و توسط رودخانه و يا باد ويخچال ها حمل شدهاند ، تخته سنگ ها، قلوه سنگ ها، ماسه سنگ ها، و گل هارا مي سازند. رسوباتي كه به طرق شيميايي ته نشين شده اند سنگ هاي آهك ، دولوميت و سنگ هاي سيليسي ، را تشكيل مي دهند. بقاياي آلي موجودات در صورت مناسب بودن شرايط ( حرارت مناسب و نبود اكسيژن) ممكن است تشكيل نفت، گاز و يا زغال سنگ را بدهند.

چرخه سنگ زدايي

زمين در ابتدا خلقتش كرهاي گرم و سوزان بود و هيچگونه رسوبي در آن يافت نميشد. با سرد شدن تدريجي زمين و پيدايش آب ، اولين درياها در مناطق پست و فرورفته تشكيل شد، پس از آن در مدت زمان بسيار طولاني و فرايندهاي پيچيده در هوا كره، اكسيژن، دي اكسيد كربن، و گازهاي ديگر تشكيل شده و به تدريج به صورت كنوني درآمد. سنگ هاي آذرين ، تحت تأثير عوامل مختلف هوازدگي نظير آب ، دياكسيدكربن، و اكسيژن قرار گرفته و هوازده شدند و سپس تحت تأثير عوامل مختلف حمل ونقل و نيروي ثقل فرسايش يافتند. بدينترتيب رسوبات بوجود آمدند. رسوبات تحت تأثير فرايند سنگ شدگي (دياژنز) قرار گرفته و اولين سنگهاي رسوبي را ساختند. از آنجايي كه زمين سرشتي ناآرام داشته و نيروهاي عظيمي همواره در درون آن وجود دارد كه موجب تغيير وتحولات شگرفي درآن ميشوند، اين رسوبات و سنگهاي رسوبي و آذرين را تحت تأثير قرار داده و با افزايش فشار و درجه حرارت موجب تبديل شدن آن ها به سنگهاي دگرگوني ميشود. با افزايش فشار و درجه حرارت اين سنگها ذوب شده و مجدداً به سنگ آذرين تبديل ميشوند. اين چرخه ميلياردها سال است كه درحال انجام است و در حال حاضر نيز ادامه دارد.

سنگهاي شيميايي و بيوشيميايي

الف) تبخيريها

كانيهاي تبخيري در محيطهاي كولابي يعني محيطي كه ميزان تبخير نسبت به ورود آب فزوني دارد تشكيل ميشود. در اين محيط اصل اشباع عامل ايجاد انواع رسوبهاي تبخيري بوده و چون درجه اشباع آب با حرارت متفاوت است، لذا ترتيب خاص در پيدايش سنگهاي تبخيري پيدا ميشود كه به آن شيل سنگهاي تبخيري گفته ميشود. محيط تشكيل اين سنگها را ميتوان به دو دسته تقسيم نمود كه عبارتست از الف) درياچههاي موقتي نظير درياچه قم ب) حوضههاي كناري درياهاي بهراليل ارتباط آن با درياي آزاد محدود ميباشد نظير خليج فارس و خليج قره نباز.

شرايط عادي تبخير و اشباع در اين حوضهها هم از نظر مكاني و هم از نظر زمان نظم خاصي را ايجاد مينمايد كه بطور مثال افزايش وزن مخصوص در اثر تبخير و نوع كاني تبخيري به شرح زير است.

(شماي اوزپگلرو وانت هوف رابطه بين وزن مخصوص آب و رسوب مواد تبخيري (معتمد 1366))

سنگهاي كربناته

سنگهاي كربناته حدود 0/020 سنگهاي رسوبي را تشكيل ميدهند و تقريباً هميشه خالص ميباشند. اين سنگها عمدتاً از كانيهاي كربناته، نظير كلسيتCaCo3 ، اراگونيت CaCo3 و دولوميتCamg(Co3)2 تشكيل شدهاند بعلت فعاليت يخچالها در پلئيتوسن (Pleistocene) رسوبات كربناته درياهاي كم عمق كنوني توسعه زيادي ندارند. ولي در گذشته درياهاي كم عمق شبيه بخش جنوبي خليج فارس متناوباً بخش وسيعي از كره زمين را ميپوشاند كه منجر به تشكيل انباشتههاي ضخيمي از سنگهاي آهكي شده است. عوامل مختلفي از قبيل درجه حرارت، شوري، عمق آب و ورود مواد تخريبي تشكيل سنگهاي آهكي را كنترل مينمايند.

اكثر رسوبات كربناته در مناطق گرم حدود 30 درجه جنوب و شمال خط استوا بوجود ميآيند. مطالعه و بررسي سنگهاي كربناته بسيار با اهميت است زيرا حدود 50 درصد سنگهاي مخزن نفت در دنيا و حدود 95 درصد سنگهاي مخزن نفت و گاز ايران در اين گونه سنگها تشكيل شده است. بعنوان مثال سنگ مخزن نفت در سازند اسماري در جنوب و جنوب غرب ايران يكي از بهترين سنگ مخزن نفت در دنيا ميباشد. سنگهاي كربناته داراي كاربردهاي شيميايي و صنعتي فراواني ميباشد بعنوان مثال اين گونه سنگها كارايي فراواني در صنعت ساختمانسازي چه به صورت مصالح و چه به صورت سنگ ساختماني دارند ايران از جهت دارابودن اين گونه معادن بسيار غني است. در جايجاي كشورمان اين گونه منابع با حجم بسيار مناسب نهفته است استانهاي امروزه داراي منابع فعالتري نسبت به اينگونه سنگها ميباشند عبارتند از استان قم، لرستان، اصفهان .... . از طرف ديگر بررسي اينگونه سنگها براي شناسايي مناطق كارستيك حايز اهميت فراوان از جنبه آبشناسي و توريستي ميباشد. زيرا بسياري از منابع آب زيرزميني در استانهاي خشك ما در اين سنگها واقع باشند. از نظر توريستي نيز با بررسي اينگونه سنگها ميتوان مناطق مستمر جهت شناسايي غار بنيصدر را شناسايي کرد. اين گونه سنگها را بر اساس كاني تشكيل دهنده آنها به :

سنگ آهك limestone :

كه عمدتاً از اراگونيت و كلسيت تشكيل شده و عمدتاً رنگ خاكستري دارد.

2- دولوميت:

 كه عمدتاً از كاني دولوميت ساخته شده است. از ويژگيهاي مهم جهت شناسايي دولوميت ميتوان به سطح هوازدگي دولوميتها اشاره نمود كه معمولاً به رنگ زرد خاكستري يا قهوهاي خاكستري ميباشد. علت اين امر مقادير كمي آهن در ساختمان بلور دولوميت است كه در هنگام هوازدگي اين رنگ خاص را به سطح دولوميتها ميدهد.

بافت سنگهاي كربناته

بافت سنگهاي تخريبي از دانهها، ماتريكس و سيمان تشكيل شده بود. سنگهاي كربناته اجزاء مشابه بافتي با سنگهاي تخريبي دارند كه اجزاء آن عبارتند از الف: اكولمها (معادل دانهها در سنگهاي تخريبي بوده و عبارتند از رسوباتي ميباشند كه منشاء داخل حوضه رسوبي داشته و از خارج از حوضه وارد آن نميشود) كه عبارتند از:

1-اپنتراكلاستها:

ذرات يا قطعات نابجاي زاويهدار يا شبه زاويهدار بوده كه همزمان با رسوبگذاري بوجود آمدهاند. اندازه آنها متغير بوده و بنظر ميرسد اين ذرات از كف دريا كنده شده و مجدداً رسوب نمودهاند.

2_ لائيدها:  

ذرات كروي يا شبه كروي با ساختمان داخلي شعاعي با دواير متحدالمركز كه جنس آن كربنات كلسيم است ميباشند. اندازه لائيدها عمدتاً از 2 ميليمتر كوچكتر است.

3- پلت:  

ذرات گرد تا بيضوي بوده كه فاقد ساختمان داخلي ميباشند. اندازه آنها مابين 0/03 تا 0/15 ميليمتر است. پلتها از فضولات جانوران لجنخوار كف درياها تشكيل شدهاند. ذرات فسيلي: صدف انواع موجودات دريازي نظير دوكفهايها، براكپرپودها و انواع موجودات نظير مرجانها، ماهيها ... كه بعد از مرگ موجود در محيط زيست آنها رسوب مينمايد.

 

تقسيم بندي سنگهاي كربناته:

امروزه دانشمندان مختلف زمينشناسي سنگهاي كربناته را بر اساس بافت و نوع اكولمهاي آن به طرق مختلف تقسيمبندي نمودهاند كه براي بررسي آنها ميتوان به كتب مختلف سنگشناسي رسوبي مراجعه نمود. ما سعي داريم كه در اين مبحث برخي از معروفترين انواع سنگهاي كربناته را به اختصار شرح دهيم:

1- ميكرايت:

 ميكرايت از گل كربناته تشكيل شده است. ميكرايت در نواحي از دريا رسوب مينمايد كه انرژي محيط بسيار كم باشد.

2-سنگ آهك فسيلدار:

 اينگونه سنگهاي آهكي فسيلها يا قطعات باقيمانده جانوران قديمي ميباشند. مابين اين قطعات را يا گلكربناته پر مينمايد.

3- كوكينا:

كوكينا نوعي سنگ آهك فسيلدار ميباشد كه از صدف فسيلها تشكيل شده است كوكنيا فاقد ماتركس بوده و يا مقدار ماتريكس در آن بسيار كم است. اندازه صدفها در كونيا از 2 ميليمتر بزرگتر بوده و با چشم قابل مشاهده ميباشند.

4- چالك:

چالك نوعي سنگ آهك فسيلدار است كه از صدف جانوران ميكروسكوپي تشكيل شده است. پلانكتونها عمدهترين موجودات تشكيل دهنده چالك ميباشند. از نظر بافتي چالك مشابه ميكرايتها است ولي از نظر رنگ چالك سفيد رنگ ميباشد. - سنگ آهكهاي كريستالين: اين گونه سنگها ازبلورهاي درشت كربنات كلسيم تشكيل شدهاند. علت بوجودآمدن اين بلورها تغييرات فيزيكي و شيميايي در حين مراحل سنگزايي (دياژنز) ميباشد. - تراورتن: در محيطهاي غاري، چشمهها و يا رودخانه از تبخير آبهاي حاوي كربنات كلسيم بوجود ميآيد. تراورتن سنگي با چگالي زياد و بلوري ميباشد استالاكتيتها و استالاگميتها از جنس تراورتن ميباشند. تراورتن نوعي سنگ زميني بوده و در مجسمهسازي و سنگهاي تزئيني كاربرد دارد. تراورتنها از رخسارههاي جديد زمينشناسي هستند كه در رخسارههاي دوران چهارم در عهد حاضر گسترش دارند. - سنگ دولوميت: سنگ دولوميت از كاني دولوميت تشكيل شده است. بيشتر دولوميتها منشاء ثانويه داشته يعني در اثر فعل و انفعال سيلات حاوي mg با سنگهاي كربناته تشكيل يافتهاند. در حين دولوميتيشدن ممكن است بافت سنگ اوليه حفظ شود و يا كلاً از بين ميرود. دولوميت سلطانيه با سن پركامبرين در ايران نمونهاي از دولوميتهاي با منشاء اوليه ميباشد. دولوميت كاربرد صنعتي شيميايي فراواني در صنايع مختلف نظير صنايع نسوز و شيشهسازي دارد.

3- سنگهاي رسوبي آلي

سنگهاي رسوبي سيليسي:

سنگهاي رسوبي سليسدار عمدتاً از Sio2 تشكيل شدهاند، اين گونه سنگها از رسوب شيميايي Sio2 موجود در محلول تشكيل شدهاند. بنابراين، اينگونه رسوبات از نظر ژنتيكي

تفاوت فاحشي نسبت به كوارتزآرنايت دارند. عمدهترين سنگهاي سيليسي عبارت از چرت، دياتوميت و اُپال ميباشد.

چرت Chert (كوارتز ميكروكريستالين):

چرت از دانههاي بسيار ريز سيليس كه داراي منشاء شيميايي يا بيوشيميايي است تشكيل يافته است. برخي از چرتها حاوي باقي مانده اسكلت جانداران ريز نظير راديولاريتها و يا سوزنهاي اسفنجهاي سيليسي ميباشند كه فقط در زير ميكروسكوپ قابل مشاهده اند. انواع چرت براساس رنگ آنها به اسامي مختلف ناميده ميشوند. سنگ كك يكي از انواع چرت ميباشد كه عمدتاً رنگ تيره دارد.

دياتوميت Diatomite

يكي از سنگهاي معدني ميباشد كه كاربرد صنعتي فراواني در صنايع مختلف خصوصاً صنايع نظامي دارد. دياتوميت، سنگي بسيار نرم، سفيد و با چگالي كم و قابليت پودرشدگي خوبي است. دياتوميت از اسكلت دياتومهها تشكيل شده است. در ايران معادن دياتوميت يافت ميشود كه يكي از معادن آن در آذربايجان شرقي در نزديكي تبريز ميباشد.

ج: سنگ آهن رسوبي

آهن يكي از فراوانترين عناصر در پوسته جامد زمين است و فقط معدودي از سنگها، از تركيب آهن عاري ميباشند. بنابراين سنگ آهن به سنگهايي اطلاق ميگردد كه مقدار آهن آنها بيش از 15 درصد، (كه معادل 21/3 درصد Fe2o3 و يا 19/4 درصدFeo است) تعيين شده باشد. از جمله رسوبات غني از آهن ميتوان به لاتريت و رسهاي آهن دار اشاره نمود.

 

 

 

 

منابع :

سنگ شناسی رسوبی دکتر سحابی   ،   انتشارات دانشگاه تهران

سنگ شناسی رسوبی موریس. ای .تاکر (ترجمه ) ،انتشارات دانشگاه تهران

سنگ شناسی دگرگونی دکتر درویش زاده ،  انتشارات دانشگاه پیام نور

سنگ شناسی آذرین زرعیان.سرابی.درویش زاده  ، انتشارات دانشگاه تهران

سنگ شناسی آذرین دکتر معین وزیری ،انتشارات دانشگاه تربیت معلم

پترولوژی (پترولوژی تجربی) دکتر درویش زاده ،انتشارات دانشگاه تهران

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 06 فروردین 1393 ساعت: 16:19 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق کامل سنگ شناسی رسوبی,مقاله کامل درباره سنگ خای رسوبی,

به نام خدا

موضوع : اشنایی با رشته مهندسی کامپیوتر

تهیه و تنظیم :

سحر ابراهیمی

 آشنایی با رشته ی مهندسی کامپیوتر و گرایش های آن       

 رشته مهندسی کامپیوتر که به طراحی و ساخت اجزای مختلف کامپیوتر می پردازد، لذا اهمیت بسیار زیادی در دنیای امروز برخوردار است. هدف از طی این دوره تربیت کارشناسانی است که در زمینه تحلیل، طراحی، ساخت و راه اندازی دستگاهها و مجموعه های سخت افزاری جدید، بررسی و شناخت مجموعه های سخت افزاری و نرم افزاری موجود، نگه داری، عیب یابی و تعمیر و اصلاح و توسعه فعالیت کنند.

طراحی، شبیه سازی، فرآوری، پردازش، سنجش، آموزش، ویرایش و ... همه مفاهیمی هستند که با بالاترین دقت و در کوتاهترین مدت زمان ممکن در برنامه های نرم افزاری کامپیوتر انجام می شوند. لذا هدف از این رشته تربیت نیروی متخصص برای انجام امور فوق است.

 تواناییهای فارغ التحصیلان

 فارغ التحصیلان این مقطع، قابلیتها و تواناییهای زیادی دارند و چنانچه در مسیر مناسب هدایت شوند، قادر خواهد بود مشکلات زیادی را حل کنند. برخی از این تواناییها به شرح زیر است:

۱) بررسی و شناخت نرم افزارها و سخت افزارهای جدید و به کارگیری آنها.

۲) بررسی کمبودها و نیازهای نرم افزاری و سخت افزاری بخشهای صنعت و خدمات و تدوین نیازهای آنها، امکان سنجی و تعیین ابزار و نیروی انسانی لازم برای رفع کمبودها.

۳) تجزیه و تحلیل سیستمهای کوچک و متوسط نرم افزاری و سخت افزاری و ارائه راه حل مناسب برای اجرای آنها.

۴) طراحی مجموعه های کوچک و متوسط نرم افزاری و سخت افزرای و تولید طرحهای اجرایی برای انها.

۵) اجرای طرحهای کامپیوتری، نصب، آزمایش و آموزش آنها.

۶) پشتیبانی و نگه داری سیستمهای نرم افزاری شامل شناسایی خطاها، رفع خطاها و افزودن امکانات جدید به سیستمها.

۷) عیب یابی کامپیوترها و سیستمهای کامپیوتری و رفع عیبها.

۸) شناسائی فنون جدید طراحی و ساخت کامپیوتر و ارزیابی و به کارگیری آنها.

تواناییهای ذکر شده مربوط به کارشناسان نرم افزار و سخت افزار می باشد، اما روشن است که کارشناسان نرم افزار در محدوده مسائل نرم افزاری توانایی بیشتری دارند و برعکس کارشناسان سخت افزار در محدوده مسائل سخت افزاری از توانایی بیشتری برخوردارند.

 ماهیت

کامپیوتر دارای دو جزء متفاوت سخت افزار و نرم افزار است. اجزاء فیزیکی و قابل لمس کامپیوتر مانند مدارها و بردهای الکترونیکی سخت افزار نامیده می شوند.

نرم افزار جزء غیرقابل لمس کامپیوتر است. نرم افزار برنامه ها و داده هایی است که به کامپیوتر فرمان می دهند که چه عملی را انجام دهد. یک مهندس نرم افزار یاد می گیرد که چگونه نرم افزارهای بزرگ و عظیم را طراحی و برنامه ریزی کند، تست و ارزیابی نهایی نماید و در نهایت مستند سازد.

پس بدین گونه نسبت که یک تعمیرکار کامپیوتری یک مهندس سخت افزار و یک اپراتور کامپیوتر یک مهندس نرم افزار تلقی گردد.

“نرم افزار در حقیقت روح و جان کامپیوتر است که به سخت افزار هویت می بخشد و اصولاً به برنامه ای گفته می شود که برای به کارگیری سخت افزار ساخته شده باشد.

نرم افزارها را می توان به دوره کلی دسته بندی کرد که عبارتند از : نرم افزارهای سیستمی و نرم افزارهای کاربردی.

نرم افزراهای سیستمی برنامه هایی هستند که کامپیوتر برای فعال شدن یا سرویس دادن به آن نیاز دارد و این دلیل از سوی سازندگان سیستم کامپیوتری عرضه می شوند و مهمترین آنها سیستم عامل، برنامه های سودمند و مترجم های زبان می باشد.

نرم افزارهای کاربردی نیز برنامه هایی هستند که کاربر یا خود آن ها را می نویسد یا شرکت های نرم افزاری آنها را تهیه کرده و برای فروش عرضه می کنند. این گونه برنامه ها معمولاً عمومیت برنامه های سیستم را نداشته و برای زمینه های مختلف مهندسی، علمی، تجاری، آموزشی، تفریحی و یا طراحی نوشته می شوند.”

“مهندسی سخت افزار در مقطع لیسانس به مطالعه و بررسی طراحی سخت افزاری، کنترل سخت افزاری و شبکه های کامپیوتری می پردازد. برای مثال یک مهندس سخت افزار می تواند طراحی سخت افزاری کند که با IC ها کار کند، با کامپیوتر کار کند و یا از دروازه های کامپیوتر استفاده نماید و در نهایت می تواند به طراحی مدارهای مجتمع دیجیتالی بپردازد. که البته به این بخش از سخت افزار بیشتر در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری پرداخته می شود.”

 گرایش های مقطع لیسانس

رشته مهندسی کامپیوتر در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش سخت افزار و نرم افزار است که البته این دو گرایش در مقطع کارشناسی تفاوت قابل توجهی با یکدیگر ندارند.

“گرایش سخت افزار در برگیرنده فعالیت های آموزشی، پژوهشی و صنعتی در خصوص قطعات، بردها، تجهیزات و در نهایت سیستم های کامپیوتری در مقیاس های مختلف است و یکی از شاخه های مهم آن به نام معماری کامپیوتر (طراحی و ساخت کامپیوتر) می باشد.”

“هدف از گرایش نرم افزار کامپیوتر، آموزش و پژوهش در زمینه زبانهای مختلف برنامه نویسی، سیستم های عامل مختلف و طراحی انواع الگوریتم ها می باشد.”

 آینده شغلی، بازار کار، درآمد

با توجه به گسترش روزافزون دنیای کامپیوتر امروزه بیش از هر زمان دیگری نیاز به متخصصان کامپیوتر احساس می شود. امروزه یک مهندس کامپیوتر اگر علاقمند به کار باشد، هیچ وقت با مشکل بیکاری روبه رو نمی شود. به خصوص مهندسین نرم افزار فرصت های شغلی بیشتری داشته و برای کارکردن نیاز به امکانات و تجهیزات زیادی ندارند. فرصت های شغلی این رشته به حدی گسترده و متعدد است که نه تنها فارغ التحصیلان این رشته به راحتی جذب بازار کار می شوند بلکه دانشجویان دو سال آخر این رشته نیز می توانند وارد بازار کار شده و فعالیت کنند. برای مهندسین سخت افزار هم امکان کار در شرکتهای تولید کننده قطعات و دستگاهها و مراکز صنعتی - تولیدی بسیار فراهم است و از نظر سطح درآمدی هم با توجه به دانش و پشتکار شخصی در حد قابل قبول و ایده آلی قرار دارند. از طرفی با توجه به استفاده روزافزون از شبکه اینترنت زمینه کار در این موضوع نیز بسیار مهیاست.

 توانایی های جسمی، علمی، روانی و ... مورد نیاز و قابل توصیه

توانایی علمی

یک مهندس کامپیوتر باید سخت کوش و با پشتکار باشد چون رشته کامپیوتر رشته پویایی است و همیشه باید اطلاعاتش به روز بوده و به دنبال فراگرفتن مطالب جدید باشد. مهندس کامپیوتر باید پایه ریاضی قوی داشته و توانایی اش در زمینه فیزیک خوب باشد. همچنین لازم است فردی خلاق باشد تا بتواند مسایل را از راههای ابتکاری حل کند.

 علاقمندیها

 مهندس کامپیوتر نرم افزار و سخت افزار باید به یادگیری و مطالعه علاقمند باشد تا پیشرفت در خور توجه داشته باشد. همچنین باید از جستجو و کاوش در مدارها و ریزساختارها استقبال کند و به کار با کامپیوتر علاقه داشته باشد.

 توانایی مالی

با توجه به توضیحات گفته شده داشتن یک دستگاه کامپیوتر برای یک مهندس کامپیوتر امری ضروری به نظر می رسد ولی این گونه نیست که بدون داشتن کامپیوتر دانشجویان از ادامه تحصیل و پیشرفت باز بمانند.

 وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر

رشته کامپیوتر که باعث جهانی شدن اطلاعات و ارتباطات شده است ، رشته روز و رشته آینده است تا جایی که پیش بینی می شود تا ۱۰ سال دیگر در کشورهای پیشرفته مردم همان قدر که بر نیروی برق وابسته هستند به شبکه اینترنت وابسته خواهند شد. با توجه به توضیحات گفته شده روند رو به رشد استفاده از کامپیوتر در زندگی روزانه اشتغال و موقعیت کاری برای فارغ التحصیلان این رشته فراهم است تا در قالب شرکتهای تولیدکننده نرم افزار، شرکتهای تولیدکننده قطعات، مراکز صنعتی - تولیدی، شرکتها و موسسات خدماتی، مراکز آموزشی و ... مشغول به کار شده و فعالیت کنند. با توجه به پیشرفت کند ایران نسبت به جامعه جهانی کامپیوتر در سالهای اخیر نیاز به مهندسین خلاق و کوشا در این زمینه کاملاً احساس می شود.

روند رو به رشد استفاده از کامپیوتر در محافل عمومی و خصوصی، استفاده گسترده از شبکه اینترنت و زمینه های مرتبط با آن، فراهم آمدن شرایط آموزش و تجارت الکترونیک همه و همه دست به دست هم داده اند تا از اکنون چشم انداز روشنی نسبت به آینده این رشته وجود داشته باشد به نحوی که فعالان در این زمینه از آینده معلوم و مطمئنی برخوردار خواهند بود. تنها نگرانی به قسمت نرم افزار مربوط می شود که باید مهندسان خلاق ایرانی اقدام به تهیه نرم افزارهای گوناگون و کارآمد کرده تا تنها مصرف کننده صرف نباشیم.

 نکات تکمیلی

 

“بعضی از افراد تصور می کنند که مهندسی سخت افزار در حد یک تعمیرکار کامپیوتر است در حالی که کار یک مهندس سخت افزار، تعمیر یا نصب و راه اندازی کامپیوتر نیست. هر چند که می تواند چنین کاری را انجام دهد. در واقع کار یک مهندس سخت افزار، طراحی های سخت افزاری است و به همین دلیل در دانشگاه دروسی مثل ریاضیات و یا مدارهای منطقی را مطالعه می کند همچنین برخلاف تصور کسانی که یک اپراتور را در حد یک مهندس نرم افزار می دانند، باید گفت که یک مهندس نرم افزار لازم است از دانش ریاضی خوبی برخوردار باشد تا بتواند برنامه های کامپیوتری را طراحی کند و آنها را توسعه دهد. برای مثال باید بتواند یک کار گرافیکی را از بنیان طراحی کند. کاری که از عهده یک اپراتور بر نمی آید. و به همین دلیل ما معتقدیم که کلاسهای آزاد آموزش کامپیوتر هیچ وقت نمی توانند یک مهندس کامپیوتر پرورش دهند.”

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 06 فروردین 1393 ساعت: 16:18 منتشر شده است
برچسب ها : اشنایی با رشته مهندسی کامپیوتر,معرفی رشته مهندسی کامپیوتر,رشته مهندسی کامپیوتر و گرایش ها,

فهرست مطالب

بازگشت به خویشتن از نگاه دکتر علی شریعتی.. 2

چکیده :2

نکات کلیدی :2

مقدمه :3

نگاه دکتر شریعتی درباره بازگشتبه خویشتن.. 4

به کدام خویشتن قرار است برگردیم ؟5

بازگشت به خویشتن بالفعل و موجود. 7

خویشتن بالفعل و فرهنگ اسلامی.. 8

نتیجه گیری :10

منابع :12

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بازگشت به خویشتن از نگاه دکتر علی شریعتی

چکیده :

دکتر شریعتی در کتاب بازگشت به خوبیشتن به جایگاه انسان شرقی در دیدگاه غرب می پردازد و با نقل قول از ارنست رنان می گوید غرب نژاد کارفرما و شرق نژاد عمله است. همچنین به نقل از زیگفرید میگوید  غربی مغز صنعتی و اداری و تمدن ساز دارد اما شرقی مغز احساسی و عاطفی متوسط و از اندیشیدن و نظام و نتیجه گیری امروزه عاجز است. در چنین شرایطی شریعتی  می گوید ما باید به خویشتن بازگردیم.

نکات کلیدی :

دکتر شریعتی – بازگشت به خویشتن – بررسی و نقد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه :

دکتر شریعتی در کتاب بازگشت به خوبیشتن به جایگاه انسان شرقی در دیدگاه غرب می پردازد و با نقل قول از ارنست رنان می گوید غرب نژاد کارفرما و شرق نژاد عمله است. همچنین به نقل از زیگفرید میگوید  غربی مغز صنعتی و اداری و تمدن ساز دارد اما شرقی مغز احساسی و عاطفی متوسط و از اندیشیدن و نظام و نتیجه گیری امروزه عاجز است. در چنین شرایطی شریعتی  می گوید ما باید به خویشتن بازگردیم.

ایشان می گوید همه کوشش دو قرن اخیر غرب صرف ایجاد ایمان به غرب و بی ایمانی به خویش شده است . این است که اقای موریس تورز می گوید در افریقا ملت الجزایر وجود ندارد بلکه ملتی در حال شدن است برای اینکه می خواهد تمدن بزرگ شمال افریقا را که در چندین قرن پیش بزرگترین فیلسوف و جامعه شناس جهان و بنیانگذار جامعه شناسی ( منظور ابن خلدون است)در انجا بوده است را نادیده انگارد. این است که غرب کاری کرد که در همین جامعه خودمان می بینیم به ادمی می گویند متمدن که مصرفش بالا رفته است نه شعورش. لذا اگر مصرف ناخن مصنوعی یا استفاد از لوازم ارایش نسبت به قبل بیشتر شده است, این یعنی متمدنتر شده ایم. حال آنکه کسی باید در مقابل بگوید آیا آن مادرهایی که ستارخان  ها ودیگران را در دامن خود می پروردند و حنا به سرشان می زدند , متمدن نبودند.

 

 

 

 

 

 

نگاه دکتر شریعتی درباره بازگشتبه خویشتن

   دکتر شریعتی می گوید از نظر غربی ها باید بقیه ملیتها, همه افتخارات و ارزشهای خود را نفی کنند و به صورتی در بیایند که از خودشان تخلیه بشوند. از نظر ایشان تخلیه از خویش یک اصطلاح اگزیستانسیالیستی است ولی نه اگزیستانسیالیسم سارتر بلکه هایدگر و یاسپرس ( یاسپرس یک اگزیستانسیالیست بزرگ مذهبی است) . هایدگر می گوید هر کسی دو وجود دارد: یکی وقتی که می گوید من بعنوان یک موجود زنده ای که در جامعه است و دیگری به قول هایدگر , اگزیستانس اوتانتیک است یعنی اصالت وجود نه ان وجود اولیه ای که همه دارند. این وجود دومی است که برخی اصلا ندارند و برخی دارند. این وجود دومی, وجودی است که فرهنگ در طول تاریخ می سازد و می افریند و آن وجود حقیقی و واقعی و انسانی ادم است. وجود  اولی, وجود مجازی است و وجودی است که طی سی سال چهل سال عمر شناسنامه ای درست می شود. ولی وجود حقیقی وجودی است که طی چندین قرن, در طول تاریخ و فرهنگ سازی و تمدن سازی و هنر سازی تاریخ من در من تبلور دارد. سارتر میگوید وجود مجازی را طبیعت یا خدا ساخته و وجود حقیقی را ما می سازیم.

از نظر دکتر شریعتی, انسان تولید کننده انسانی است که همانطور که ماشین می سازد اندیشه میسازد و ایدئولوژی می سازد و ایمان می سازد و حرکت می سازد. دروغ است که تا ملتی به سطح تولید معنوی و فکری و فرهنگی نرسیده است بتواند به سطح تولید اقتصادی و صنعتی برسد و اگر برسد باز در سطح یک نوع تحمیل غربی است و به صورت یک فریب , یک استعمار نو. برای اینکه هیچ نسلی در برابر غرب حاکم مطلق برجهان به استقلال نرسد باید پایه های اساس انسانی و فرهنگی اش را که به او شخصیت مستقل من انسانی حقیقی میدهد شکست و او را به صورت ادم های پوک و پوچ دراورد, شسته و رفته و واکس زده که همانطور که مولوی گفت چون گور کافر پر حلل , وز درون قهر خدا عز و جل. یعنی اینجور ادمها  مثل قبر کافرها هستند. قبر مومن از درون نور است و بیرون خرابه و قبر کافر از بیرون زرق و برق و سنگ های قیمتی دارد و از درون قهر خداوند عز و جل را.

 

بنابر این امروز که غرب همه انسانها را از پایگاه ذاتی و فرهنگی و خودزایی و خودجوشی در اورده و انها را به صورت برده هایی نیازمند و ذلیل و زبون و چسبیده ومقلد ساخته است, چه باید کرد؟ شعاری که از طرف روشنفکران پانزده سال اخیر بعنوان اخرین تجربه فرهنگی ضد استعمار در دنیا مطرح شده بازگشت به خویشتن است. بسیار خوب اما نکته ای که در اینجا مهم است این است که بازگشت به کدام خویشتن؟ انکه امه سه زر ( روشنفکر الجزایری)میگوید یا منی که ایران هستم؟ چون که خویشتن او با خویشتن من فرق دارد.ما تحقیر نشده ایم و غربی ها همیشه ما را تجلیل مینمایند  و بیشتر از خود ما به گذشته ما تکیه میکنند. اما به ان افریقایی گفتند که تو تمدن نداری, ولی به ما می گوید که شما تمدن داشته اید. به او می گویدکه شما نمی توانید تمدن بسازید ولی به ما میگوید که شما فرهنگ ساخته اید. بنابر این نسبت به افریقایی نفی فرهنگ گذشته اش را کرده است و نسبت به ما مسخ فرهنگ گذشته مان را  ومسخ بدتر از نفی است. اری همان گذشته را در نظر من مسخ شده و سیاه و منحط نفرت اور و زشت تصویر میکنند. به امه سه زر می گوید که شما هیچ چیز ندارید و به ما می گوید که شما همه چیز دارید ولی چهره های نفرت اوری را در چشم من تصویر میکند که از همان چهره ها به دامن خود غربی فرار کنم. لذا یک روشنفکر سیاه به سادگی افتخار میکند به سیاه بودنش به افریقایی بودنش حتی به قبیله ای بودنش در صورتی که گذشته افریقایی , گذشته افتخار امیزی نیست اما تحصیلکرده ایرانی , اسلامی در شرق, اصلا شبیه ایرانی ها نیست شبیه مسلمانها نیست , همه چیز را مسخره میکند و تظاهر به فرنگی مابی میکند. از اینجاست که گذشته را در چشم ما مسخ کردند و در چشم افریقایی نفی.

به کدام خویشتن قرار است برگردیم ؟

دکتر شریعتی این سوال را مطح میکند که به کدام خویشتن قرار است باز گردیم . به همین خویشتن مسخ شده ای که به ما نشان داده اند؟ به انکه امکان بازگشت نیست. ان که سنت پرستی و کهنه پرستی و ارتجاع جدید جلوه داده شده است. اومانیسم و انترناسیونالیسم که امروز در غرب مطرح است یک دروغی است که میخواهد شخصیت فرهنگی  و وجودی همه ما را نفی کند تا در یک بشریت موهوم دروغینی که وجود ندارد نفی شویم. اصالت بشری که غرب  آن را مطرح میکند یعنی شرکت همه ملتها در یک معنی , در یک حقیقت یعنی شریک شدن انسانی که دستش خالی است با انسان سرمایه دار.  بنابراین فقط غربی وجود دارد و به قول سارتر از نظر استعمارگرها فقط 500 میلیون انسان وجود دارد و دو میلیارد و پانصد میلیون دیگر بومی هستند, به قول استعمارگرها بومی با انسان یعنی شرقی  با غربی. تا وقتی که به قول انها ما بومی هستیم و انها انسانند هر گونه شریک بودن اومانیستی با انها خیانتی است به وجود خودمان و  باید جدا شویم و از آنان بپرهیزیم.

نمونه دیگرش برتراند راسل یک "به اصطلاح "ازادی خواه مشهور دنیا که می گوید نفت مال تمدن است مال صنعت است مال بشریت است. خلاصه اش چیست؟ یعنی مال شما نیست مال ان کسی است که بتواند نفت را مصرف کند برای بشریت. ایا شما می توانید مصرف کنید ؟ نخیر پس مال ماست و این است رابطه ما با غرب در اومانیسم. پس به کدام خویشتن باز گردیم؟

اگر به خویشتن نژادی مان  بر گردیم, به راسیسم فاشیسم و جاهلیت قومی نژادی  دچار شده ایم و این یک بازگشت ارتجاعی است. " پس به چه خویشتنی باید برگردیم" ما یک خویشتن باستانی داریم مال دوره هخامنشی , دوره ساسانی, اشکانی و پیش از آنها , ایا به ان خویشتن برگردیم. ان خویشتن, خویشتن کهن است خویشتنی است که در تاریخ ثبت شده است ,خویشتنی که فاصله طولانی قرنها پیوند ما را با ان گسسته است. ان خویشتن هخامنشی و باستانی , خویشتنی است که در تاریخ , مورخین و جامعه شناسان دانشمندان, باستان شناسان ان را میتوانند کشف کنند بخوانند و بفهمند ولی ملت ان خویشتن را بعنوان خویشتن خودش حس نمیکند و قهرمانان و شخصیت ها و نبوغ ها و افتخارات و اساطیر آن دوره در میان مردم ما حرکت و تپش ندارد و قیچی تمدن اسلامی امده و بین خویشتن پیش از اسلام و پس از اسلام ما فاصله ای انداخته که خویشتن قبل از اسلام ما فقط به وسیله دانشمندان و متخصصین در موزه ها و کتابخانه ها قابل رویت است. توده ما هیچ چیز از آن یادش نیست. " البته به نظر من این حرف ضمن اینکه درست است ولی اینکه بگوئیم توده ما هیچ چیز از آن زمان یادش نیست کمی اغراق است. به هر حال این ارتباط بطور کامل قطع نگردیده است. هنوز خیلی از اسامی ایرانی را مردم ما استفاده میکنند و به ان افتخار میکنند. تخت جمشید  و پاسارگاد را بازدید میکنند و به آن گذشته و شکوه افتخار میکنند و همانطور که مقام معظم رهبری هم در سفری که در سال گذشته به استان فارس داشتند فرمودند این اثار را باید حفظ کرد و درست است که وجود این کاخها نشان از این است که چه مظلومان و افراد کارگری زحمتها کشیده اند و ظلمها بر آنها روا شده تا این بناها را بسازند ولی به هر حال از طرفی سر انگشت هنر ایرانی بوده است که این بناهای عظیم و با شکوه را ساخته است"

بازگشت به خویشتن بالفعل و موجود

    دکتر پس از اینکه بازگشت به این خویشتن باستانی را رد میکند میگوید خلاصه این بازگشت به خویشتنی که ما می گوئیم بازگشت به خویشتن بالفعل  و موجود در نفس و وجدان جامعه است که می شود مثل یک ماده و منبعی از انرژی بوسیله روشنفکر بازشکافته و استخراج شود  به حیات و حرکت بیافتد. ان خویشتن است که زنده است . ان خویشتن باستانی که بر اساس استخوانهای پوسیده مبتنی است, نیست. ان خویشتنی منظور است که بر اساس احساس عمیق ارزشهای معنوی و انسانی و روح و استعداد خود ماست که در فطرت ما موجود است و جهل و بریدگی از خویش ما را از ان غافل کرده است و جلب شدن به دیگری ان را مجهول گذاشته است اما در عین حال هنوز زنده است. و حیات و حرکت دارد و کلا سیستم مرده باستان شناسی نیست.ان خویشتنی است که  با دانشگاه های هزار سال اخیر ما با ادبیات هزار سال اخیر ما با علم هزار سال اخیر ما , با افتخارات و تاریخ و تمدن و نبوغ و استعدادهای گوناگون نظامی و ریاضی  و علمی  و نجومی  و ادبی و  عرفانی ما در این هزار سال بصورت یک فرهنگ بزرگ در جهان جلوه کرده است. تا در برابر اروپای رنسانسی بتوانم بگویم من یک فرد وابسته به فرهنگ بزرگ اسلامی هستم . " این نکته بسیار دقیق است. خیلی از روشنفکران ما سعی کرده اند که این خویشتن بالفعل را بطور کامل نادیده بگیرند و به ان دوران باستان و شکوه و عظمتی بروند که تنها در خیال و در کتابها است. بعنوان مثال در زمان محمد رضا شاه دیدیم که با برگزاری جشن های 2500 ساله و اینکه کوروش بخواب که ما بیداریم و به سوی تمدن بزرگ, خویشتن بالفعل را کاملا نادیده بگیرند و به زمانی بروند که دیگر تنها در خیالها و خاطره ها و موزه هاست و جامعه بالفعل ما چیز زیادی از ان زمان در خود ندارد. صادق هدایت هم  کتابی نوشته به نام مازیار و در انجا می گوید اسلام دین سیاه است و زرتشت دین سفید است و به بیان شجاعت مازیار یک افسر ایرانی بعد از حمله مسلمانان به ایران می پردازد و چنان در این کتاب صحبت می کند که گویا ما باید تمدن فعلی خود را کامل رها کنیم و نادیده بگیریم و برگردیدم به زمان قبل از اسلام و حتی صحبت از تغییر الفبای فارسی میکند و اینکه مرده شور این الفبا را ببرد که زیر  وزبر ندارد و خواندن را سخت میکند. اینها که تعداد انها هم زیاد است تمدن و خویشتن فعلی ما را بطور کامل نادیده گرفته اند و در همان زمان قبل از اسلام متوقف شده اند. این خیالبافی  و خیالپردازی است. این نادیده انگاشتن واقعیات است همانطور که دکتر شریعتی هم ان را برجسته کرده است."

خویشتن بالفعل و فرهنگ اسلامی

   دکتر شریعتی در ادامه می گوید ما باید به خویشتن بالفعل و فرهنگ اسلامی خود بازگردیم. اما مسئله این است که کدام اسلام و کدام مذهب . آیا انکه الان در متن جامعه بصورت تکراری ناخوداگاه هست؟ بازگشت به انکه تحصیل حاصل است و الان مردم ما بر اساس ان زندگی میکنند  و ایمان دارند و هیچ فایده ای هم ندارد و بلکه همان یکی از عوامل رکودشان است و یکی از عوامل سنت پرستی و جهل پرستی و گذشته پرستی و شخص پرستی و تکرار مکرات است. انچه الان به نام مذهب است نه تنها ادمها را از مسئولیت های فعلی شان بلکه از احساس اینکه موجود زنده ای در این جهان هستند باز می دارد. اری همین مذهب است که مسایل را, ایده ها را و اندیشیدن را از پیش از مرگ به بعد از مرگ منتقل کرده است و با این دنیا کاری ندارد. با این مذهب است که انسان همه کار را برای اخرت میکند و برای دنیا هیچ وظیفه ای نه از لحاظ رشد خودش و نه از لحاظ زندگی اجتماعی و نه از لحاظ انجام مسئولیتهایش احساس نمیکندو همین مذهب است که هر روشنفکری که اگاهی اجتماعی دارد از ان بیزار است و فرار میکند. و اینک در یک کلمه می گویم که تکیه ما به همین خویشتن فرهنگی اسلامی مان است و بازگشت به همین خویشتن را باید شعار خود کنیم به خاطر اینکه این تنها خویشتنی است که از همه به ما نزدیکتر است و تنها فرهنگ و تمدنی است که الان زنده است و تنها روح و حیات و ایمانی است که در متن جامعه الان که روشنفکر در ان جامعه باید کار کند زندگی دارد و تپش دارد. اما اسلام را باید از صورت تکراری  و سنت های ناآگاهانه ای که بزرگترین عامل انحطاط است بصورت یک اسلام آگاهی بخش مترقی معترض و بعنوان یک ایدئولوژی آگاهی دهنده و روشنگر مطرح کرد تا این آگاهی که مسئولیت روشنفکر مذهبی  و غیر مذهبی برای بازگشت به خویشتن و اغاز کردن از خویش از انجا شروع شود بر پایه عمیقترین واقعیت معنوی و شخصیت حقیقی انسانی خودمان که زنده است و موجود در متن جامعه است استوار بماند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نتیجه گیری :

   در اندیشه‌ها و آرای شریعتی، خود، خویشتن، شخصیت و هویت مفاهیمی بس درخشان هستند که بسیاری از نظرات او بر این مفاهیم اولیه استوارند. این اصطلاحات کم و بیش در دیدگاه شریعتی معنا و تعریف یکسان و مشابهی را دارا هستند. خود، خویشتن یا هویت در نظر او مجموعه سرمایه‌هایی هستند که شخص از تاریخ و فرهنگ و مذهبش می گیرد. شریعتی بزرگترین تجلی این شخصیت را در قضاوتهای انسان می بیند. همه آسیب شناسیهای شریعتی از آنجا شروع می شود که این خود و شخصیت تحقیر، مجروح و معیوب می شود به گونه ای که کاملاً فاقد انتخاب و اختیار است.

از نظر شریعتی تجلیات این فاقد انتخاب بودن  زیادند که از مهمترین آنها ازخودبیگانی و الیناسیون است. او از انواع این گمگشتگی به مواردی چون: الیناسیون به وسیله ابزار کار، الیناسیون به وسیله اعتقاد، الیناسیون به وسیله فرهنگ بیگانه، الیناسیون به وسیله پول و... اشاره می‌کند. اینها البته همه تصاویری معوج و اشتباه از خویشتن را ایجاد می‌ کنند. شریعتی آنگاه برای علل و دلایل این از خودبیگانی بر عناوینی چون: استبداد، استثمار، استعمار، استضعا و استحمار دست می گذارد و بیش و پیش از همه حول و حوش مقوله استعمار جولان می دهد.

نگاه او در ارتباط با هویت ملی – دینی ما رویکرد فردی است که بدبینانه در پس هر رویداد و اتفاقی، حضور دست ناپیدای دسیسه‌گری را خبر می دهد که همیشه و همه جا مشغول طرح نقشه برای از بین بردن خویشتن و هویت ماست. به معنای دیگر، از میان عوامل خارجی و داخلی از خودبیگانگی  ما، شریعتی بیشتر بر عوامل خارجی دست می گذارد. اما عوامل خارجی نیز نزد وی بیش و پیش از آنکه مواجهه طبیعی دو تمدن و فرهنگ معنی دهد بدان معنا است که استحمارگران و استعمارگرانی خاص هستند که همیشه و همه جا با فکر از ببین بردن هویت ما سر می کنند. بدین گونه است که شریعتی فرمان بازگشت به خویشتن را صادر می کند.

 

بازگشت به خویشتن در نظر وی صعود از خودبیگانگی فرهنگی و بی‌معنایی وجودی و بی‌شخصیتی تاریخی به مرحله خودزایی و خودآگاهی انسانی معنا می‌دهد. شریعتی در ارتباط با این نظریه خویش با پرسشها و ابهامات زیادی مواجه است: بازگشت به این خویشتن اصیل انسانی چگونه و به وسیله چه افرادی صورت می‌گیرد؟ جایگاه و مقام دیگری ( فرهنگ مغرب زمین) در این بازگشت چیست؟ جایگاه مقولات صدق، کذب در این بازگشت و رویکرد عمل‌گرایانه و ابزارانگارانه کدام است؟ در حالی که هویت، شخصیت و خویشتن ما بیمار و مجروح است ما به عنوان حاملان این خویشتن و هویت چگونه می‌توانیم به بازشناسی و بازیابی هویت اصیلمان بپردازیم؟

عاقبت آنکه شریعتی به طرح این مقوله می پردازد که بازگشت ما بازگشت ملتی متکی بر تاریخ و اسلامی متکی بر توحید معنا می‌دهد و این رویکرد است که اولاً به ما شناسنامه و آیین خود ماندن می‌دهد و ثانیاً در برابر هجوم ایده‌های وارداتی،  چگونه بودن و چگونه رفتن را به ما می‌آموزد. اما این نظر نیز کم و بیش با چون و چراهای زیادی روبرو است و آنچه از آثار شریعتی هم برداشت می شوند متوجه پاسخ به برخی از این پرسشها بوده‌‌اند. 

یکی از ابهامات بزرگ شریعتی در قبال نظریه بازگشت به خویشتن آن است که چگونه حاملان و عاملان هویت و شخصیت مصدوم، مجروح و فاقد انتخاب می توانند به خویشتن اصیل خویش که در نظر شریعتی همان هویت ایرانی – اسلامی است بازگردند؟ و این فرایند چگونه و به وسیله چه کسانی باید صورت بگیرد؟ بدین گونه است که او پای روشنفکران را به میدان می کشد. روشنفکر شریعتی باید نوع تازه ای بیندیشد، این روشنفکر مهم نیست که سواد داشته باشد و یا نداشته باشد، مهم نیست که فقیه، فیلسوف، فیزیکدان، شیمیدان، مورخ و ادیب باشد یا نباشد، مهم آن است که زمانش را حس کند و مردمش را بفهمد و دریابد که چگونه مسوولیتش را به انجام برساند و در این راه فداکاری و ایثار داشته باشد.

 

 

منابع :

کتاب بازگشت به خویشتن دکتر شریعتی

سایت اینترنتی :http://www1.jamejamonline.ir/

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 06 فروردین 1393 ساعت: 16:17 منتشر شده است
برچسب ها : مقاله بازگشت به خویشتن از نگاه دکتر علی شریعتی,بازگشت به خویشتن,تحقیق کامل مقاله بازگشت به خویشتن از نگاه دکتر علی شریعتی,

 به نام خدا

موضوع : زندگینامه حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها)

تهیه و تنظیم : مهدیه محمدی

آموزگار گرامی :

سرکار خانم نظری

فاطمه (علیها السلام) در نزد مسلمانان برترین و والامقام ترین بانوی جهان در تمام قرون و اعصار می‌باشد. این عقیده بر گرفته از مضامین احادیث نبوی است. این طایفه از احادیث، اگر چه از لحاظ لفظی دارای تفاوت هستند، اما دارای مضمونی واحد می‌باشند. در یکی از این گفتارها (که البته مورد اتفاق مسلمانان، اعم از شیعه و سنی است)، رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: "فاطمه سرور زنان جهانیان است". اگر چه بنابر نص آیه شریفه قرآن، حضرت مریم برگزیده زنان جهانیان معرفی گردیده و در نزد مسلمانان دارای مقامی بلند و عفت و پاکدامنی مثال‌زدنی می‌باشد و از زنان برتر جهان معرفی گشته است، اما او برگزیده‌ی زنان عصر خویش بوده است. ولی علو مقام حضرت زهرا (علیها السلام) تنها محدود به عصر حیات آن بزرگوار نمی‌باشد و در تمامی اعصار جریان دارد. لذا است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در کلامی دیگر صراحتاً فاطمه (علیها السلام) را سرور زنان اولین و آخرین ذکر می‌نمایند. اما نکته‌ای دیگر نیز در این دو حدیث نبوی و احادیث مشابه دریافت می‌شود و آن اینست که اگر فاطمه (علیها السلام) برترین بانوی جهانیان است و در بین زنان از هر جهت، کسی دارای مقامی والاتر از او نیست، پس شناخت سراسر زندگانی و تمامی لحظات حیات او، از ارزش فوق العاده برخوردار می‌باشد. چرا که آدمی با دقت و تأمل در آن می‌تواند به عالیترین رتبه‌های روحانی نائل گردد. از سوی دیگر با مراجعه به قرآن کریم درمی‌یابیم که آیات متعددی در بیان شأن و مقام حضرتش نازل گردیده است که از آن جمله می‌توان به آیه‌ی تطهیر، آیه مباهله، آیات آغازین سوره دهر، سوره کوثر، آیه اعطای حق ذی القربی و... اشاره نمود که خود تأکیدی بر مقام عمیق آن حضرت در نزد خداوند است. این آیات با تکیه بر توفیق الهی، در مقالات دیگر مورد بررسی قرار خواهد گرفت. ما در این قسمت به طور مختصر و با رعایت اختصار، به مطالعه شخصیت و زندگانی آن بزرگوار خواهیم پرداخت.

نام، القاب، کنیه‌ها

 نام مبارک آن حضرت، فاطمه (علیها السلام) است و از برای ایشان القاب و صفات متعددی همچون زهرا، صدیقه، طاهره، مبارکه، بتول، راضیه، مرضیه، نیز ذکر شده است.

فاطمه، در لغت به معنی بریده شده و جدا شده می‌باشد و علت این نامگذاری بر طبق احادیث نبوی، آنست که: پیروان فاطمه (علیها السلام) به سبب او از آتش دوزخ بریده، جدا شده و برکنارند.

زهرا به معنای درخشنده است و از امام ششم، امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که: "چون دخت پیامبر در محرابش می‌ایستاد (مشغول عبادت می‌شد)، نورش برای اهل آسمان می‌درخشید؛ همانطور که نور ستارگان برای اهل زمین می‌درخشد."

صدّیقه به معنی کسی است که به جز راستی چیزی از او صادر نمی شود. طاهره به معنای پاک و پاکیزه، مبارکه به معنای با خیر و برکت، بتول به معنای بریده و دور از ناپاکی، راضیه به معنای راضی به قضا و قدر الهی و مرضیه یعنی مورد رضایت الهی.(1)

کنیه‌های فاطمه (علیها السلام) نیز عبارتند از ام الحسین، ام الحسن، ام الائمه، ام ابیها و...

ام ابیها به معنای مادر پدر می‌باشد و رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) دخترش را با این وصف می‌ستود؛ این امر حکایت از آن دارد که فاطمه (علیها السلام) بسان مادری برای رسول خدا بوده است. تاریخ نیز گواه خوبی بر این معناست؛ چه هنگامی که فاطمه در خانه پدر حضور داشت و پس از وفات خدیجه (سلام الله علیها) غمخوار پدر و مایه پشت گرمی و آرامش رسول خدا بود و در این راه از هیچ اقدامی مضایقه نمی‌نمود، چه در جنگها که فاطمه بر جراحات پدر مرهم می‌گذاشت و چه در تمامی مواقف دیگر حیات رسول خدا.

مادر و پدر

همانگونه که می‌دانیم، نام پدر فاطمه (علیها السلام) محمد بن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم) است که او رسول گرامی اسلام، خاتم پیامبران الهی و برترین مخلوق خداوند می‌باشد. مادر حضرتش خدیجه دختر خویلد، از زنان بزرگ و شریف قریش بوده است. او نخستین بانویی است که به اسلام گرویده است و پس از پذیرش اسلام، تمامی ثروت و دارایی خود را در خدمت به اسلام و مسلمانان مصرف نمود. خدیجه در دوران جاهلیت و دوران پیش از ظهور اسلام نیز به پاکدامنی مشهور بود؛ تا جایی که از او به طاهره (پاکیزه) یاد می‌شد و او را بزرگ زنان قریش می‌نامیدند.

ولادت

 فاطمه (علیها السلام) در سال پنجم پس از بعثت(2) و در روز 20 جمادی الثانی در مکه به دنیا آمد. چون به دنیا پانهاد، به قدرت الهی لب به سخن گشود و گفت: "شهادت می‌دهم که جز خدا، الهی نیست و پدرم رسول خدا و آقای پیامبران است و شوهرم سرور اوصیاء و فرزندانم (دو فرزندم) سرور نوادگان می‌باشند." اکثر مفسران شیعی و عده‌ای از مفسران بزرگ اهل تسنن نظیر فخر رازی، آیه آغازین سوره کوثر را به فاطمه (علیها السلام) تطبیق نموده‌اند و او را خیر کثیر و باعث بقا و گسترش نسل و ذریه پیامبر اکرم ذکر نموده‌اند. شایان ذکر است که آیه انتهایی این سوره نیز قرینه خوبی براین مدعاست که در آن خداوند به پیامبر خطاب می‌کند و می‌فرماید همانا دشمن تو ابتر و بدون نسل است.

مکارم اخلاق

 سراسر زندگانی صدیقه طاهره (علیها السلام)، مملو از مکارم اخلاق و رفتارهای نمونه و انسانی است. ما در این مجال جهت رعایت اختصار تنها به سه مورد اشاره می‌نماییم. اما دوباره تأکید می‌کنیم که این موارد، تنها بخش کوچکی از مکارم اخلاقی آن حضرت است.

ازدواج و فرزندان آن حضرت

 صدیقه کبری خواستگاران فراوانی داشت. نقل است که عده‌ای از نامداران صحابه از او خواستگاری کردند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به آنها فرمود که اختیار فاطمه در دست خداست. بنا بر آنچه که انس بن مالک نقل نموده است، عده‌ای دیگر از میان نامداران مهاجرین، برای خواستگاری فاطمه (علیها السلام) به نزد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) رفتند و گفتند حاضریم برای این وصلت، مهر سنگینی را تقبل نماییم. رسول خدا همچنان مسأله را به نظر خداوند موکول می‌نمود تا سرانجام جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد و گفت: "ای محمد! خدا بر تو سلام می‌رساند و می‌فرماید فاطمه را به عقد علی درآور، خداوند علی را برای فاطمه و فاطمه را برای علی پسندیده است." امام علی (علیه السلام) نیز از خواستگاران فاطمه (علیها السلام) بود و حضرت رسول بنا بر آنچه که ذکر گردید، به امر الهی با این وصلت موافقت نمود. در روایات متعددی نقل گشته است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: اگر علی نبود، فاطمه همتایی نداشت. بدین ترتیب بود که مقدمات زفاف فراهم شد. حضرت فاطمه (علیها السلام) با مهری اندک (بر خلاف رسوم جاهلی که مهر بزرگان بسیار بود) به خانه امام علی (علیه السلام) قدم گذارد.(3) ثمره این ازدواج مبارک، 5 فرزند به نامهای حسن، حسین، زینب، ام کلثوم و محسن (که در جریان وقایع پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) سقط شد)، بود. امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) از امامان 12 گانه می‌باشند که در دامان چنین مادری تربیت یافته‌اند و 9 امام دیگر (به غیر از امام علی (علیه السلام) و امام حسن (علیه السلام)) از ذریه امام حسین (علیه السلام) می‌باشند و بدین ترتیب و از طریق فاطمه (علیها السلام) به رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) منتسب می‌گردند و از ذریه ایشان به شمار می‌روند.(4) و به خاطر منسوب بودن ائمه طاهرین (به غیر از امیر مؤمنان (علیه السلام)) به آن حضرت، فاطمه (علیها السلام) را "ام الائمه" (مادر امامان) گویند.

زینب (سلام الله علیها) که بزرگترین دختر فاطمه (علیها السلام) به شمار می‌آید، بانویی عابد و پاکدامن و عالم بود. او پس از واقعه عاشورا، و در امتداد حرکت امام حسین (علیه السلام)، آن چنان قیام حسینی را نیکو تبیین نمود، که پایه‌های حکومت فاسق اموی به لرزه افتاد و صدای اعتراض مردم نسبت به ظلم و جور یزید بارها و بارها بلند شد. تا جایی که حرکتهای گسترده‌ای بر ضد ظلم و ستم او سازمان گرفت. آنچه از جای جای تاریخ درباره عبادت زینب کبری (علیها السلام) بدست می‌آید، آنست که حتی در سخت‌ترین شرایط و طاقت‌فرساترین لحظات نیز راز و نیاز خویش با پروردگار خود را ترک ننمود و این عبادت و راز و نیاز او نیز ریشه در شناخت و معرفت او نسبت به ذات مقدس ربوبی داشت.

ام کلثوم نیز که در دامان چنین مادری پرورش یافته بود، بانویی جلیل القدر و خردمند و سخنور بود که او نیز پس از عاشورا به همراه زینب (سلام الله علیها) حضور داشت و نقشی عمده در آگاهی دادن به مردم ایفا نمود.

فاطمه (علیها السلام) در خانه

 فاطمه (علیها السلام) با آن همه فضیلت، همسری نیکو برای امیر مؤمنان بود. تا جایی که روایت شده هنگامی که علی (علیه السلام) به فاطمه (علیها السلام) می‌نگریست، غم و اندوهش زدوده می‌شد. فاطمه (علیها السلام) هیچگاه حتی اموری را که می‌پنداشت امام علی (علیه السلام) قادر به تدارک آنها نیست، از او طلب نمی نمود. اگر بخواهیم هر چه بهتر رابطه زناشویی آن دو نور آسمان فضیلت را بررسی نماییم، نیکوست از امام علی (علیه السلام) بشنویم؛ چه آن هنگام که در ذیل خطبه‌ای به فاطمه (علیها السلام) با عنوان بهترین بانوی جهانیان مباهات می‌نماید و او را از افتخارات خویش بر می‌شمرد و یا آن هنگام که می‌فرماید: "بخدا سوگند که او را به خشم در نیاوردم و تا هنگامی که زنده بود، او را وادار به کاری که خوشش نیاید ننمودم؛ او نیز مرا به خشم نیاورد و نافرمانی هم ننمود."

مقام حضرت زهرا (علیها السلام) و جایگاه علمی ایشان

 فاطمه زهرا (علیها السلام) در نزد شیعیان اگر چه امام نیست، اما مقام و منزلت او در نزد خداوند و در بین مسلمانان به خصوص شیعیان، نه تنها کمتر از سایر ائمه نیست، بلکه آن حضرت همتای امیر المؤمنین و دارای منزلتی عظیم‌تر از سایر ائمه طاهرین (علیهم السلام) می‌باشد.

اگر بخواهیم مقام علمی فاطمه (علیها السلام) را درک کنیم و به گوشه‌ای از آن پی ببریم، شایسته است به گفتار او در خطبه فدکیه بنگریم؛ چه آنجا که استوارترین جملات را در توحید ذات اقدس ربوبی بر زبان جاری می‌کند، یا آن هنگام که معرفت و بینش خود را نسبت به رسول اکرم آشکار می‌سازد و یا در مجالی که در آن خطبه، امامت را شرح مختصری می‌دهد. جای جای این خطبه و احتجاجات این بانوی بزرگوار به قرآن کریم و بیان علت تشریع احکام، خود سندی محکم بر اقیانوس بی‌کران علم اوست که متصل به مجرای وحی است (قسمتی از این خطبه در فراز آخر مقاله خواهد آمد). از دیگر شواهدی که به آن وسیله می‌توان گوشه‌ای از علو مقام فاطمه (علیها السلام) را درک نمود، مراجعه زنان و یا حتی مردان مدینه در مسائل دینی و اعتقادی به آن بزرگوار می‌باشد که در فرازهای گوناگون تاریخ نقل شده است. همچنین استدلالهای عمیق فقهی فاطمه (علیها السلام) در جریان فدک (که مقداری از آن در ادامه ذکر خواهد گردید)، به روشنی بر احاطه فاطمه (علیها السلام) بر سراسر قرآن کریم و شرایع اسلامی دلالت می‌نماید.

مقام عصمت

 در بیان عصمت فاطمه (علیها السلام) و مصونیت او نه تنها از گناه و لغزش بلکه از سهو و خطا، استدلال به آیه تطهیر ما را بی‌نیاز می‌کند. ما در این قسمت جهت جلوگیری از طولانی شدن بحث، تنها اشاره می‌نماییم که عصمت فاطمه (علیها السلام) از لحاظ کیفیت و ادله اثبات همانند عصمت سایر ائمه و پیامبر است که در قسمت مربوطه در سایت بحث خواهد شد.

 

فاطمه (علیها السلام) پس از پیامبر

 با وفات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم)، فاطمه (علیها السلام) غرق در سوگ و ماتم شد. از یک طرف نه تنها پدر او بلکه آخرین فرستاده خداوند و ممتازترین مخلوق او، از میان بندگان به سوی خداوند، بار سفر بسته بود. هم او که در وجود خویش برترین مکارم اخلاقی را جمع نموده و با وصف صاحب خلق عظیم، توسط خداوند ستوده شده بود. هم او که با وفاتش باب وحی تشریعی بسته شد؛ از طرفی دیگر حق وصی او غصب گشته بود. و بدین ترتیب دین از مجرای صحیح خود، در حال انحراف بود. فاطمه (علیها السلام) هیچگاه غم و اندوه خویش را در این زمینه کتمان نمی‌نمود. گاه بر مزار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) حاضر می‌شد و به سوگواری می‌پرداخت و گاه تربت شهیدان احد و مزار حمزه عموی پیامبر را برمی‌گزید و درد دل خویش را در آنجا بازگو می‌نمود. حتی آن هنگام که زنان مدینه علت غم و اندوه او را جویا شدند، در جواب آنان صراحتاً اعلام نمود که محزون فقدان رسول خدا و مغموم غصب حق وصی اوست.

هنوز چیزی از وفات رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نگذشته بود که سفارش رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و ابلاغ فرمان الهی توسط ایشان در روز غدیر، مبنی بر نصب امام علی (علیه السلام) به عنوان حاکم و ولی مسلمین پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)، توسط عده ای نادیده گرفته شد و آنان در محلی به نام سقیفه جمع گشتند و از میان خود فردی را به عنوان حاکم برگزیدند و شروع به جمع‌آوری بیعت از سایرین برای او نمودند. به همین منظور بود که عده‌ای از مسلمانان به نشانه اعتراض به غصب حکومت و نادیده گرفتن فرمان الهی در نصب امام علی (علیه السلام) به عنوان ولی و حاکم اسلامی پس از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در خانه فاطمه (علیها السلام) جمع گشتند. هنگامی که ابوبکر - منتخب سقیفه - که تنها توسط حاضرین در سقیفه انتخاب شده بود، از اجتماع آنان و عدم بیعت با وی مطلع شد؛ عمر را روانه خانه فاطمه (علیها السلام) نمود تا امام علی (علیه السلام) و سایرین را به زور برای بیعت در مسجد حاضر نماید. عمر نیز با عده‌ای به همراه پاره آتش، روانه خانه فاطمه (علیها السلام) شد. هنگامی که بر در خانه حاضر شد، فاطمه (علیها السلام) به پشت در آمد و علت حضور آنان را جویا شد. عمر علت را حاضر نمودن امام علی (علیه السلام) و دیگران در مسجد برای بیعت با ابوبکر عنوان نمود. فاطمه (علیها السلام) آنان را از این امر منع نمود و آنان را مورد توبیخ قرار داد. در نتیجه عده‌ای از همراهیان او متفرق گشتند. اما در این هنگام او که از عدم خروج معترضین آگاهی یافت، تهدید نمود در صورتی که امام علی (علیه السلام) و سایرین برای بیعت از خانه خارج نشوند، خانه را با اهلش به آتش خواهد کشید. و این در حالی بود که می‌دانست حضرت فاطمه (علیها السلام) در خانه حضور دارد. در این موقع عده‌ای از معترضین از خانه خارج شدند که مورد برخورد شدید عمر قرار گرفتند و شمشیر برخی از آنان نیز توسط او شکسته شد. اما همچنان امیر مومنان، فاطمه و کودکان آنان در خانه حضور داشتند. بدین ترتیب عمر دستور داد تا هیزم حاضر کنند و به وسیله هیزمهاي گردآوری شده و پاره آتشی که با خود همراه داشت، درب خانه را به آتش کشیدند و به زور وارد خانه شدند و به همراه عده‌ای از همراهانش خانه را مورد تفتیش قرار داده و امام علی را به زور و با اکراه به سمت مسجد کشان کشان بردند. در حین این عمل، فاطمه (علیها السلام) بسیار صدمه دید و لطمات فراوانی را تحمل نمود اما باز از پا ننشست و بنا بر احساس وظیفه و تکلیف الهی خویش در دفاع از ولی زمان و امام خود به مسجد آمد. عمر و ابوبکر و همراهان آنان را در مسجد رسول خدا مورد خطاب قرار داد و آنان را از غضب الهی و نزول عذاب بر حذر داشت. اما آنان اعمال خویش را ادامه دادند.

منبع :

 

www.roshd.ir

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 06 فروردین 1393 ساعت: 9:22 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق کامل زندگی نامه حضرت فاطمه,زندگی نامه کامل حضرت فاطمه زهرا,مقاله کامل زندگی نامه حضرت فاطمه,

انواع ماهی های خوراکی ما

ماهی‌های شمال

 

ماهی آزاد

 مرغوب‌ترین ماهی جهان به حساب می‌آید. دوكی شكل و كشیده است. فیله‌ماهی آزاد را به صورت دودی هم مصرف می‌كنند.

 

ماهی سفید

دوكی شكل و با گوشت سفید و لطیف است. البته جنس نر این ماهی روی سرش خال‌های درشت و سفید دارد، كشیده ‌تر است و گوشت بیشتری دارد. نوع دریایی‌اش هم، قطعا از نوع پرورشی مرغوب‌تراست.

ماهی سفید را می توان سرخ كرده، كبابی، بخارپز یا به شکل دودی‌ مصرف كرد که بستگی به ذائقه و سلیقه افراد دارد.

 

 

 

اردك ماهی

 گوشت لذیذی دارد؛ چه آن را سرخ یا كبابی کنید.

 

ماهی كفال

: این ماهی دوكی شكل، گوشت سفید اما سفتی دارد و اصالتا روسی است. شمالی‌ها اغلب نوع "دودی" و "شور" آن را مصرف می‌كنند. سرخ شده و كبابی كفال را هم با نارنج و لیمو میل می‌كنند.

 

 

 

ماهی‌های جنوب

ماهی حلوا سفید

فلس دارد، اما با یك دست كشیدن، تمیز می‌شود. جنوبی‌ها به‌ آن "زبیده" به معنای برگزیده می‌گویند. "حلوا" را اغلب به صورت شكم خالی در روغن سرخ می‌كنند و سر سفره می‌آورند. ماهیحلوا سیاه، گوشت سفت‌تری دارد، اما مزه‌اش همان است.

 

ماهی سنگسر

: از نظر شكلی، كتابی است. استخوان زیادی دارد. معمولا آن را كباب یا سرخ كرده یا در قلیه‌ماهی استفاده می‌كنند.

 

ماهی شوریده

 ماهی شوریده، دوكی شكل و ظریف است. گوشت سفید و كم‌تیغ‌اش هم بعد از پخت،نرم و لذیذ می شود. این ماهی را درسته و البته با شكم خالی، می‌توان سرخ كرد.

 

ماهی شیر

 تقریبا بدون تیغ و بی‌آزار است؛ با گوشتی صورتی كه ضایعات كمی دارد. همه‌جوره‌اش را هم درست می‌كنند: سرخ كرده، بخارپز و كبابی.

 

 

 

ماهی سرخو

شبیه سنگسر است، ولی با گوشت سفید و لطیف. سرخ شده‌اش را می‌خورند یا در قلیه ماهی استفاده می‌كنند.

ماهی هامور

هامور اسم خانوادگی تعداد زیادی ماهی خلیج فارس و دریای عمان است. در این میان، هامور قهوه‌ای را می‌شود برای مهمانی، درسته كباب كرد. گوشتش بعد از پختن، سفید و البته سفت می‌شود. وقت پختن قلیه‌ماهی با ماهی هامور، پوستش را نمی‌كنند، چون حسابی لعاب می‌اندازد.

 

ماهی راشكو

 ماهی مرغوب جنوب است كه گوشت سفید و نرم، و ضایعات كمی دارد و به هر روشی می توان آن را پخت. راشكو را برای قلیه‌ماهی هم استفاده می‌كنند.

 

 

 

ماهی های پرورشی

ماهی‌های پرورشی كمی لاغرتر و كم‌بنیه ‌تر از انواع دریایی شان‌اند، اما اغلب این شانس را دارید كه آنها را زنده تهیه کنید.

فعلا این ماهی‌ها را پرورش می‌دهند:

كپور معمولی، كپور آیینه، كپور چرمی، آمور، كپور نقره‌ای، سرگنده و قزل‌آلای رنگین‌كمان.

 

 

ماهی های رودخانه‌ای

این ماهی ها كوچك‌اند و البته ارزان‌تر از انواع دریایی و اگر طریقه پخت آنها را بدانید، بسیار خوش‌خوراك هستند که شامل سوف، لای ماهی، اردك‌ماهی، اسبله، سس ماهی، سیاه‌ماهی، قزل‌آلای خال قرمز و... هستند.

ماهی های سرد یا یخ‌زده

وقتی ماهی را از آب‌های دور می‌آورند یا پیش‌بینی می‌كنند زمان فروش و مصرفش خیلی طولانی باشد (به‌ ویژه برای ماهی‌های بزرگ)، آن را فریز می‌كنند؛ اتفاقا با این كار به سالم ماندن ماهی بیشتر می‌توان اعتماد كرد، اما گاهی فروشنده‌ها تقلب می‌کنند و ماهی‌های خراب شده و مانده را با ظاهر یخ‌زده به مردم قالب می‌كنند تا عیبش معلوم نشود. 

برای رو شدن دست این فروشنده های متقلب، به مردمك چشم ماهی دقت كنید.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 06 فروردین 1393 ساعت: 9:20 منتشر شده است
برچسب ها : ماهی های خوراکی و انواع آن,ماهی خوراکی,تحقیق درباره ماهی های خوراکی,

تغذیه سالم

تغذیه سالم یعنی انتخاب غذاهای متنوع از گروه‌های غذایی مختلف. برای تغذیه سالم مجبور نیستید یک رژیم محدود و سخت داشته باشید. تغذیه سالم یعنی ایجاد تغییراتی، که بتوانید برای همیشه آنها را پیروی کنید.

البته به این سادگی‌ها که گفتیم نیست! و دریافت مواد مغذی مورد نیاز آسان نیست. چون ممکن است در روز چندین بار تنقلات مورد علاقه‌تان را بخورید و از دیگر گروه‌های غذایی غافل شوید و یا شاید هنگام گرسنگی هر چه دم دستتان باشد بخورید و به کیفیت چیزی که می‌خورید اصلاً اهمیت ندهید.

تغذیه سالم، نیازمند برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری برای مصرف متنوع گروههای مختلف غذایی است.

 

 

الف- چرا داشتن تغذیه سالم مهم است؟

تغذیه سالم مهم است به چند دلیل:

۱- غذاهای سالم تأمین کننده مواد مغذی مورد نیاز بدن است.

مواد مغذی علاوه بر تأمین انرژی بدن، در حفظ عملکرد مغز، قلب و ماهیچه نیز اهمیت دارد.

۲- تغذیه سالم ریسک ابتلا به بیماری‌ها را کاهش می‌دهد.

الف. مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزیجات ریسک ابتلا به دیابت، فشار خون بالا و برخی از انواع سرطان را کاهش می‌دهد.

ب. مصرف کمتر چربی‌های اشباع (روغن‌های جامد) ریسک افزایش کلسترول خون را کاهش می‌دهد.

ج. مصرف کافی کلسیم و ویتامین D از پوکی استخوان پیشگیری می‌کند.

۳- تغذیه سالم، در کنترل و بهبود علائم بعضی از بیماری‌های مهم نیز کمک کننده است.

رعایت برنامه غذایی متعادل و تغذیه سالم، در کنترل دیابت و فشار خون بالا نقش دارد.

 

 

ب- اصول یک تغذیه سالم و متعادل چیست؟

در تنظیم یک برنامه غذایی سالم، سه نکته زیر را در ذهن داشته باشید:

تعادل: یک رژیم غذایی متعادل (استفاده از حداقل تعداد واحدهای مورد نیاز از هر گروه غذایی) تضمین کننده دریافت مواد مغذی مورد نیاز است.

تنوع: طیف وسیعی از غذاهای متنوع را مصرف کنید. هیچ غذایی به تنهایی تأمین کننده مواد مغذی مورد نیازتان نیست. از هر گروه غذایی، انواع غذاهای متنوع را انتخاب کنید.

میانه‌روی: میانه‌روی در هر کاری کلید موفقیت است. پس با رعایت میانه‌روی در مصرف شیرینی‌جات، چربی‌ها و نمک‌ها می‌توانید از همه غذاهای دلخواه خود بهره‌مند شوید.

 

برای داشتن تغذیه سالم، در قدم اول باید بدانید، یک رژیم متعادل چیست! راهنماها و هرم‌های غذایی مقدار واحدهای مورد نیاز از هر گروه غذایی را نشان می‌دهند اما بیشتر مردم در هر روز نیاز دارند به:

- شش تا یازده واحد از غلات:

توصیه: حداقل نصف غلات مورد نیازتان را از غلات سبوس‌دار (مانند نانهای سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای، ماکارونی‌های سبوس‌دار …) انتخاب کنید. یک واحد غلات برابر است با یک برش ۳۰گرمی از نانها (یک و نیم برش ده در ده نان سنگک = ۲برش ده در ده نان تافتون = ۴برش ده در ده نان لواش = یک و نیم عدد نان تست = ۱برش ده در ده نان بربری) یا نصف لیوان برنج یا ماکارونی پخته.

- دو تا چهار واحد میوه:

یک واحد میوه برابر است با یک سیب، موز یا پرتقال متوسط، نصف لیوان قطعات میوه (به شکل پخته یا خام) یا سه چهارم لیوان آب میوه.

- سه تا پنج لیوان سبزیجات:

هر واحد سبزیجات شامل یک لیوان سبزیجات برگدار یا نصف لیوان سبزیجات دیگر (به شکل پخته یا خام)، یا سه چهارم لیوان آب سبزیجات است.

- دو تا سه واحد لبنیات کم چرب:

هر واحد لبنیات برابر است با یک لیوان ماست یا شیر یا یک و نیم قوطی کبریت پنیر.

- دو تا سه واحد غذای پروتئینی:

یک واحد غذای پروتئینی برابر است با شصت تا نود گرم گوشت قرمز بدون چربی یا گوشت مرغ یا ماهی، در ضمن نصف لیوان حبوبات پخته، یک تخم مرغ و دو قاشق غذاخوری کره بادام زمینی، معادل سی گرم گوشت بدون چربی به حساب می‌آیند.

 

 

 

 

 

 

پ- آیا من تغذیه سالم دارم؟

برای ارزیابی خود، دفتر یادداشتی تهیه کنید و یک هفته کامل، تمام چیزهایی که می‌خورید و می‌نوشید را در آن با مقدارش یادداشت کنید. سپس با ارزیابی آن، توجه کنید آیا از همه گروه‌های غذایی با تنوع می‌خورید یا نه؟ و آیا برنامه غذایی شما یکنواخت است و یا متنوع!

با این ارزیابی متوجه می‌شوید آیا تغذیه سالم دارید یا نه؟ وگرنه لازم است با تغییر برنامه غذایی خود و ایجاد تغییرات مورد نیاز، سلامت خود را بیمه کنید.

پس چرا منتظرید، دنبال دفتر یادداشت و قلم خود بروید و هر چه از امروز صبح خورده‌اید را تا یک هفته یادداشت کنید!

در دفتر یادداشت خود به حجم‌های مصرفی خود نیز دقت کنید. ممکن است متوجه شوید فقط در صبحانه خود حجم زیادی نان می‌خورید ولی از دیگر گروه‌های غذایی خبری نیست بنابراین می‌توانید با کاهش مصرف آن، میوه‌ها و سبزیجات را نیز وارد صبحانه خود کنید و به این ترتیب به طرف تغذیه سالم حرکت کنید.

و یا اگر متوجه شدید، در روز از محصولات پرچرب استفاده می‌کنید، می‌توانید انواع کم‌چرب آن را جایگزین کنید. همچنین اگر متوجه شدید در طول روز به ندرت میوه‌ها و سبزیجات می‌خورید، وارد کردن میوه‌ها و سبزیجات رنگارگ را جزو اهداف خود قرار دهید.

مثلاً گوجه فرنگی، کاهو، خیار و… را می‌توانید در سالاد خود در هر وعده غذایی داشته باشید. همه چیز به سلیقه و علاقه شما بستگی دارد. پس دست به کار شوید و سلیقه خود را در انتخاب میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ نشان دهید. تعذیه سالم یعنی همین!

مطمئناً قبول دارید که برای پیشرفت مداوم باید ارزیابی شوید!

پس بعد از هفته اول، و تصمیم گیری برای ایجاد تغییرات و اجرای آن، دفتریادداشت خود را همچنان بنویسید تا در هفته‌های بعد با مرور آن هدف‌های دیگری برای دستیابی به تغذیه سالم تعیین کنید.

پس فراموش نکنید و با مرور دفتر یادداشت خود به سؤالات زیر پاسخ دهید :

- آیا حداقل مقدار واحدهای مورد نیاز را از هر گروه غذایی دریافت می‌کنید؟

- آیا به مقدار فراوان در طول روز میوه و سبزی می‌خورید؟

- آیا مقدار قند، نمک و چربی غذاهایتان پایین است؟

- آیا غذاهایتان را خودتان در منزل تهیه می‌کنید یا غذاهای حاضری و فست فودها را مصرف می‌کنید؟

- آیا نوشابه‌های سرشار از قند می‌خورید؟

- آیا به مقدار فراوان آب می‌خورید؟

و هر هفته این سوالات را از خود بپرسید و بر موفقیت‌های خود در داشتن تغذیه سالم بیافزایید.

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 06 فروردین 1393 ساعت: 9:19 منتشر شده است
برچسب ها : تغذیه سالم و اصول آن,تغذیه سالم چیست,روش های تغذیه سالم,

تکثیر ماهیان خاویاری

تاریخچه

بر اساس اطلاعات موجود نخستین آزمایش در مورد بارور نمودن مصنوعی تخم ماهیان در سال 1758 توسط یک افسر جزء اطریشی به نام ژاکوبی روی ماهی قزل آلا و آزاد به عمل آمد. کشف ژاکوبی در مطالعات جنین شناسی مورد استفاده قرار گرفت. در فرانسه یک صیاد عامی رودخانه برس به نام رمی بار وری مصنوعی را روی تخم قزل آلا انجام داد و به کمک ژهین همکار خود موفق به رشد بچه ماهیان قزل آلا تا سن 3 سالگی گردید. در سال 1848 توجه آکادمی علوم فرانسه نسبت به عمل دو صیاد نامبرده جلب گردید و از آن به بعد تکثیر مصنوعی ماهیان در فرانسه، انگلستان، آمریکا، روسیه، هلند و دیگر کشورها پا به مرحله عمل گذاشت. در روسیه به علت حساسیتی که وجود ماهی خاویاری از نظر تولید خاویار گرانبها و گوشت برای آن کشور داشت در جهت حفظ نسل آنها در دریای خزر، دریای آزف، دریای سیاه و آبهای شیرین گامهای استواری برداشته شد. اوفسیانیکوف عضو آکادمی روسیه برای نخستین بار در سال 1870 توانست تحت شرایط مصنوعی اولین نمونه ماهی خاویاری حوضه دریای خزر به نام استرلیاد را که بومی رود ولگا و بعضی رودخانه های شمالی این حوضه است را به طور مصنوعی تکثیر نماید. یکی دیگر از اعضا آکادمی روسیه به نام درژاوین در سال 1947 و سپس ژربیلسکی در سال 1956، میلشتاین 1982 و تنی چند از دانشمندان دیگر تکنیک مزبور را اصلاح نمودند، به صورتی که امروزه با کاربرد این تکنیکها میلیونها بچه ماهی خاویاری تولید شده در سالن های تفریخ روسیه، ایران و بعضی از کشورهای تازه استقلال یافته حوضه دریای خزر به آبگیرهای ولگا، کورا، سفید رود، دن، کوبان، آمور و چند رودخانه دیگر رها می گردند.

مراحل قبل از تکثیر ماهیان خاویاری

ماهیان خاویاری مولد در مصب و اطراف رودخانه ها در ماه های فروردین و اردیبهشت صید می شوند و شناسایی و انتخاب مولدین در دریا انجام می گیرد. برای انجام این کار باید دو نشانه مهم یکی وضعیت ظاهری ماهی و دیگری شاخص های بیولوژیک آنها مورد توجه قرار گیرد.

وضعیت ظاهری مولدین خاویاری

الف) نشانه های مولدین ماده

1- از حالت فربهی پشت ماهی کاسته می شود به طوری که چربی موجود بین عضلات این بخش از بدن تقریباً ناپدید می گردد.

2- شکم نرم شده و پوست آن کشیده می شود به طوری که اگر ماهی را از دوباله سینه ای آن گرفته و آویزان نگهداریم یک برآمدگی کاملاً مشخص در بخش پایینی شکم ظاهر می گردد که این علامت سرازیر شدن تخمدان های بزرگ و رسیده به شکم ماهی است.

3- پایه باله دمی لاغر و کم عرض تر می شود

4- در ماهیان مولد ماده ای که آخرین مراحل رسیدگی تخمدان های خود را می گذرانند با مختصر فشار روی شکم معمولاً تعدادی تخم از منفذ تناسلی آنها خارج می شود.

ب) نشانه های مولدین نر

1- پشت فربهی دارند

2- شکم ماهی نر مولد نسبت به غیر مولد بر آمده تر است. اگر چه به وضوح برآمدگی شکم ماده مولد نیست.

3- یک شیار کم و بیش نا محسوس در سرتاسر طول شکم ماهی ظاهر می شود.

4- پایه دمی کم عرض تر می شود.

نشانه های بیولوژیکی

به طور کلی امکان اخذ ارتباط بین سن مولدین ماده و بعضی نشانه ها مانند رسیدگی نسبی تخمدان و درجه قدرت تولید آنها، مرگ و میر تخم ها طی مراحل جنینی و وزن لاروها بعد از خروج تخم ها امکان ندارد. بر عکس پیدایش بعضی از آثار بیولوژیک به نوبه خود می تواند در انتخاب بهترین مولدین مفید واقع گردد. در جدول زیر یک سلسله از نشانه های ریختی سه گونه از ماهیان مهم خاویاری قابل تکثیر و پرورش که به انتخاب مولدین کمک می نمایند، آورده شده است. برای ارزیابی شاخص های ریختی کافی است طول و وزن هریک از مولدین را پس از صید در صیدگاه تعیین نماییم.

روش حمل و نقل مولدین خاویاری

حمل و نقل مولدین بر حسب گونه و تسهیلات در دسترس به کارگاه به طور دسته جمعی یا فردی انجام می شود. این عمل یا به وسیله قایقی به نام قایق حوضچه ای با آبخور صاف که در بخش عقب خود دارای سوراخی برای ورود و خروج آب جهت ثابت نگهداشتن سطح آب داخل آن است، صورت می گیرد که معمولاً به علت دوری راه و نبود جاده مناسب می باشد و یا با تانکر محتوی آب و مجهز به کپسول اکسیژن مولدین را به محل کارگاه تکثیر منتقل می کنند.

ذخیره سازی مولدین خاویاری

ظرفیت حوضچه های مولدین طوری پیش بینی شده است که بتوانند انواع ماهیان خاویاری را با توجه به جثه و وزن در آنها جای داد. ظرفیت این حوضچه ها طوری است که می توانند دو قطعه فیل ماهی 150 کیلو گرمی یا 10 قطعه تاسماهی 15 تا 20 کیلو گرمی را با دبی آب 3 لیتر در ثانیه و حرارت 15 – 17 درجه سانتیگراد در خود جای دهند. اثر درجه حرارت در رسیدگی تخمدان و همچنین جاری شدن تخم ها از اهمیت خاصی بر خوردار است. برای این که این دو مرحله در بهترین شرایط ممکن به ثمر برسند، مولدین ماده را نباید در آبی از حوضچه با درجه حرارت کمتر از درجه حرارتی که در آن صید شده اند ذخیره سازی نمود و درجه حرارت حوضچه باید سه بار در روز اندازه گیری و کنترل شود. نگهداری مولدین در و حوضچه ذخیره نباید بیشتر از 10 روز تجاوز کند. در بعضی از مواقع وقتی تعداد مولدین نر کم است، باید آنها را برای مدت زمان بیشتری در حوضچه های ذخیره سازی نگهداری نمود تا بتوان برای دومین بار از آنها اسپرم گیری به عمل آورد. طبق معمول باید مولد نر و ماده را از هم جدا نگهداری کرد ولی بعد از تزریق عصاره هیپوفیز به مولدین ماده در جمع آنها یک مولد نر هم رها می سازند.

آماده سازی مولدین خاویاری

برای آماده سازی مولدین سه عامل مهم وجود دارد که هر کدام به تفصیل شرح داده می شوند.

زمان تزریق عصاره هیپوفیز

این زمان مطابق است با میزان درجه رسیدگی تخمک ها که عملاً با مرحله پنج گامتوژنر تخمدان ها مطابقت می نماید. بدین معنی که هسته در داخل تخم باید به طرف قطب حیوانی حرکت کرده باشد این مرحله را با انجام آزمایش زیر می توان به آسانی مورد کنترل قرار داد. به کمک یک سوند چند تخم از مخرج مولد برداشته و آن را داخل مقداری آب جوش به مدت 3 الی 5 دقیقه وارد می کنیم. سپس تخم های پخته شده را از سمت قطب حیوانی به قطب گیاهی برش می دهیم و فاصله هسته تا قطب حیوانی a و قطر تخم از سمت قطب حیوانی به گیاهی b نامگذاری شده و در داخل فرمول قرار می دهیم . معمولاً مقدار بالای 7 به هورمون پاسخ مثبت نشان می دهد. 100× GV=a/b

مقدار لازم عصاره هیپوفیز

برای تزریق مقدار هیپوفیز با توجه به وزن مولد و دمای آب بر اساس جدول زیر محاسبه می شود. جهت تزریق از غده های هیپوفیز ماهیان خاویاری که قبلاً در صیدگاه ها تهیه و در آستون نگهداری و سپس خشک گردیده استفاده می شود. به هنگام تزریق مقدار هیپوفیز مورد نیاز توسط ترازو های دیجیتال با دقت 0.01 گرم توزین و در مقدار 2 سی سی سرم فیزیولوژی یا گلیسیرین حل و به مولد تزریق می شود.

تزریق دو مرحله ای می باشد مرحله اول 10 درصد از محلول و بعد از 12 ساعت 90 درصد باقی مانده از محلول را به مولد ماده تزریق می کنیم. برای مولد نر مقدار هیپوفیز نصف مقدار مولد ماده می باشد و در یک مرحله که همزمان با مرحله دوم مولد ماده می باشد تزریق می شود.

روش تزریق عصاره هیپوفیز

تزریق عصاره هیپوفیز در گونه ماهی خاویاری و جنس آن از طریق تزریق عضلانی صورت می گیرد. بهترین محل تزریق معمولاً از طرف سر در بخش پشتی پهلوی ، بین پلاک های استخوانی دوم و سوم پشتی در جهت امتداد سر می باشد. معمولاً ارتفاع آب استخر را بعد از تزریق به 15 سانتیمتر کاهش می دهند.

کنترل رسیدگی جنسی ماهیان خاویاری

وقتی مولد ماده به رسیدگی جنسی رسید مجرای تناسلی آن قرمز و متورم می شود. با استفاده از جداول زیر می توان زمان رسیدگی جنسی مولدین را برای تخم کشی مشخص نمود. مثلاً در دمای 14.2 درجه سانتیگراد برای مولدین چالباش بعد از 28 ساعت از تزریق آماده تخم کشی می باشند.

طرز برداشت مواد تناسلی از مولدین ماده

زمانی که تصمیم به تخم گیری از مولدین گرفته می شود برای جلوگیری از اضطراب و حرکت شدید داخل استخر ذخیره سازی ابتدا با بریدن پایه کمان آبششی و خارج نمودن خون از بدن آنها را از حرکت باز داشته در انتها وقتی که ماهی بی حرکت گردید سطح بدن و آبششهای آن را دقیقاً شسته و از بقایای خون و وجود هر نوع ذرات دیگر پاک کرد زیرا حضور هر نوع جسم خارجی احتمال ایجاد لقاح کاذب و نهایتاً بکرزایی را در بعضی از تخمها زیاد می کند. مولدین ماده ازون برون و تاسماهی را از طریق دهان به قلاب سقفی محل کارگاه آویزان می نمایند و برای مهار بهتر فیل ماهی آن را به طنابی بلند که از یک قرقره می گذرد آویزان می کنند در این حالت دم ماهی نیز باید با طناب بسته شده باشد. بدن مولد را به دقت پاک می کنند و برای خارج کردن تخم ها چاقو را با احتیاط به منفذ تناسلی آن وارد و با ملایمت هر چه تمام تر شکافی از طرف پایین به بالا در طول خط شکمی تا نزدیکی قلب ماهی ایجاد می کنند. در این موقع تخم های ماهی مستقیماً به داخل تشتکی که قبلاً در زیر آن قرار داده شده جاری می شود.

طرز برداشتن اسپرم از مولدین نر

نظر به اینکه عمل لقاح مصنوعی پس از برداشت تخم از مولدین ماده باید سریعاً انجام گیرد بنابراین مقدار اسپرم لازم باید از پیش در دسترس باشد. برای اسپرم گیری از ماهی شیپ، اوزن برون وتاسماهی با ایجاد فشار از طریق خم کردن مولد نر در استخر اسپرم آن خارج می شود. برای اسپرم گیری از مولد نر فیل ماهی آن را در داخل استخر به صورت خوابانده به پشت نگه می دارند و سر سرنگ بزرگی را که طرف مقابل آن مجهز به یک لوله کائوچویی است وارد منفذ تناسلی ماهی می نمایند و به کمک آن حداکثر اسپرم را از بدن فیل ماهی نر خارج می کنند. پس از اسپرم گیری می توان با 5 روز استراحت دادن به مولد نر و تزریق سه چهارم مقدار اولیه دوباره از مولد نر اسپرم گرفت.

لقاح ماهیان خاویاری

پس از تخم گیری از مولد ماده مقدار تخم وزن می شود و به ازاء هر کیلو گرم تخم 10 میلی لیتر اسپرم که از مخلوط کردن اسپرم چند مولد نر می باشد را در دو لیتر آب رقیق می کنیم ( تا از پلی اسپرمی جلو گیری شود ) و به تشتک حاوی تخم وارد کرده و به مدت 5 دقیقه آن را به هم می زنیم تا عمل لقاح با موفقیت صورت گیرد. بعد از سپری شدن 5 دقیقه سه الی چهار بار با 5 لیتر آب مخلوط تخم و اسپرم را شستشو می دهیم تا اسپرم اضافه خارج شود. بعد از شستشو با مخلوط گل 10% به مقدار 3 لیتر به مدت 40 تا 50 دقیقه چسبندگی تخم را از بین می بریم. و بعد از آن تخم ها را به انکوباتور های یوشچنکو منتقل می کنیم. در این انکوباتور مقدار 1.5 کیلو گرم تخم لقاح یافته را در هر یک از مخازن ریخته و 0.05 لیتر در ثانیه به ازاء هر کیلو تخم احتیاج می باشد.

شرایط دمای برای نمو تخم به این صورت است که تاسماهی 20 – 15 ، ازون برون 22 – 15 و فیل ماهی 15 – 8 می باشد. معمولاً بین 3.5 تا 6 روز بعد از لقاح تخم ها هچ می شوند.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 06 فروردین 1393 ساعت: 9:17 منتشر شده است
برچسب ها : تکثیر ماهیان خاویاری,تحقیق درباره تکثیر ماهیان خاویاری,مقاله کامل درباره تکثیر ماهیان خاویاری,مقاله کامل تکثیر ماهیان خاویاری,

اقوام خراسان شمالی

اقوام ساکن در استان خراسان شمالی شامل فارس‏ها (بومی تات و غیره)، کرمانجها، ترکها، ترکمنها می‌باشند. زبان‌های رایج نیز فارسی، کرمانجی و ترکی می‌باشد.

فارس‌ها (در محل تات نامیده می‌شوند) بومیان این استان هستند.[۳] گویش محلی فارسی ساکنان بومی خراسان شمالی تاتی نامیده می‌شود که در مناطق زیر هنوز رواج دارد: مردم روستاهای روئین، ارکان، کسرق، بیدواز، نیش‌کیش، گنجدان، کوران و قلعه‌نو در شهرستان اسفراین، ۱۴ درصد مردم شهر اسفراین، مردم شهر راز و روستاهای گیفان، طبر، محمدآباد در شهرستان بجنورد، و روستاهای مهرآباد، برزل‌آباد، حصار سه‌یک‌آب، فیض‌آباد، اسلام‌آباد، امان‌آباد، کارخانه قند، منصوران، امامزاده مشهد طرقی بالا و پایین، و گلیان و ورک در شهرستان شیروان.[۳]

در دوران‌های بعد مردم ترک‌زبان گرایلی نیز به این مناطق کوچیدند و بعداً در زمان شاه‌اسماعیل و شاه‌عباس صفوی گروهی از مردم کرمانج (شاخه‌ای از کردها) از غرب ایران و برخی از ترک‌زبان‌های ایران نیز به خراسان شمالی کوچانده شدند.[۳]

کرمانج ها

کُرمانج نام گروه بزرگی از کردها است که به گویش کرمانجی سخن می‌گویند. کرمانج‌ها در کردستان ترکیه در خاور و جنوب خاوری ترکیه، در ایران در آذربایجان غربی و شمال خراسان ساکن هستند.[۱]

کرمانج‌ها از ایل‌های کرد ایران بوده و در نواحی مختلف ایران پراکنده هستند از جمله در نواحی‌ای از بلوچستان و سیستان و در ناحیهٔ دماوند (تهران) به ویژه در روستای سربندان وخسروان وشهرستان رودبار به ویژه عمارلو و خورگام ساکن هستند.

مکان اصلی سکونت این قوم در ایران در شهرهای و روستاهای شمال خراسان رضوی و خراسان شمالی است. شهرهای قوچان، شیروان، بجنورد، اسفراین، چناران، کلات و درگز از مهمترین شهرهای سکونت این قوم است و اکثر مردم این ناحیه به زبان کرمانجی گویش دارند. در کشور ترکمنستان نیز عده قابل توجه‌ای به زبان کردی کرمانجی تکلم دارند که از جمله انها می‌توان به شهر فیروزه اشاره کرد. از مهمترین طوایف می‌توان به ایل بزرگ ظفرانلو / بیچرانلو / قاچکانلو اشاره کرد.

کرمانج" که به " کرد شمال " نیز معروف است کم و بیش حدود ۷۰٪ تمام کردهای جهان را که امروزه در بیش از ۳۰ کشور جهان پراکنده‌اند شامل می‌شود . با این حال مهمترین سکونتگاههای کرمانج‌ها عبارتند از : سراسر جنوب و بخش‌هایی از شرق و مناطق مرکزی ترکیه یا کردستان ترکیه، کردستان سوریه، کردستان عراق و بسیاری از کشورهای آسیای میانه و اروپا که بعضاً جوامع چند صد هزار نفری کرمانج‌ها را در خود جا داده‌اند . یکی از نقاط کرمانج نشین که بسیاری از این قوم در آن زندگی می‌کنند "شمال خراسان " و شمال شرقی ایران است .

به لحاظ زبانی همانند ویژگی‌های فیزیکی و رفتاری، کردها در تمام شاخه‌ها شباهت بسیار دارند اما عمده تفاوت لهجه‌های آنان این است که به ترتیب از نقاط جنوبی به سمت شمال زبان کردی به طرف ساده تر شدن و خلاصه گویی پیش می‌رود . کرمانج‌های خراسان نیز به تبع این تغییر با زبانی ساده تر و اختصار گراتر سخن می‌گویند و گر چه متأثر از زبان فارسی و عربی دخل و تصرفاتی در آن بعمل آمده، اما برای کرمانج‌های دیگر نقاط جهان براحتی قابل فهم و مکالمه است . کرمانج‌های خراسان به لحاظ مذهبی، تماماً شیعه مذهبند و گویا یکی از عمده دلایل کوچ این قوم به خراسان شمالی نیز قرابت مذهبی با دیگر ایرانیان است . مهمترین نقاط اسکان کرمانج‌ها در خراسان عبارتند از شهرهای : قوچان، بجنورد، اسفراین، شیروان، مشهد، چناران، درگز، کلات، آشخانه، مانه و سملقان، فاروج، باجگیران، نیشابور، سبزوار کلاته ، اینچه ساوبلاغ ، حاج نصیرو ... در گذشته حضور کرمانج‌ها در روستاها نمود بیشتری داشت چرا که اغلب آنان به مشاغلی همچون دامداری و کشاورزی مشغول بودند و بالطبع ناگزیر از زندگی کوچ نشینی و روستانشینی. مهمترین ییلاقات عشایر این قوم شامل رشته کوههای گُلیل، هزار مسجد، آلاداغ، مرائه تپه و شاهجهان است .در آذربایجان غربی نیز در شهرستان های ارومیه، سلماس، خوی، ماکو، پلدشت و ... بیش از یک میلیون کرمانج زندگی می کنند.

لهجه ها

کرمانجی دارای لهجه های گوناگونی مانند جلالی , شکاکی, هرکی و بادینی می باشد.

ادبیات وعلوم[ویرایش]

 

از شاعران و ادیبان برجسته این گویش میتوان به بدیع الزمان سعید نورسی, فقیه طیران, بدیع‌الزمان جزری , احمد خانی ,ملای جزیری ,شرف خان بدلیسی, ادریس بدلیسی, کامران بدر خان , جگر خون, یاشار کمال , جعفر قلی زنگلی اشاره کرد از رجال سیاسی ,تاریخی میتوان صلاح الدین ایوبی , ترکت اوزال,ژنرال احسان نوری پاشا , اسماعیل آقا سیمیتقو, مصطفی بارزانی وعبدالرحمن قاسملو و عبدالرضا رحمانی فضلی میتوان نام برد. از نامداران عرصه موسیقی میتوان عبدالباسط , محمد عارف جزیری و ابراهیم تاتلیسس را نام برد. در ایران، به معاون عملیاتی دکتر چمران (وزیر دفاع و موسس جنگهای نامنظم در شروع جنگ ایران و عراق) ، سرهنگ ایرج رستمی میتوان اشاره کرد.

ترکمن‌ها

تُرکَمَن‌ها (به ترکمنی:Türkmenler، تؤرکمنلر) یکی از اقوام ترک‌تبار آسیای میانه هستند که عمدتاً در ترکمنستان، شمال غرب افغانستان و شمال‌شرق ایران سکونت دارند. آن‌ها به زبان ترکمنی از زبان‌های ترک‌تبار شاخه اغوز غربی سخن می‌گویند و بیشتر آنان مسلمان سنی و پیرو مذهب حنفی هستند. ترکمن‌ها تا اوایل قرن بیستم عمدتاً کوچ‌نشین بودند اما پس از آن به مرور ده‌نشین و شهرنشین شدند.

ترکمن‌ها شاخه‌ای از ترکان آسیای میانه معروف به اُغوز یا غُز هستند که از عهد قدیم در صحراهای وسیع بخش سفلای رود سیحون و بین دریای آرال به زندگی کوچ‌نشینی روزگار می‌گذراندند. تا حدود قرن هفتم میلادی ترکمن‌ها جزئی از قوم بزرگ ترک بودند. در این سالها به دنبال اضمحلال امپراطوری گؤک تؤرک‌ها،[۸] گروهی از ترکها که اغوز نامیده می‌شدند، از آنان جدا شده از ناحیهٔ ارخون به طرف آرال و سیردریا کوچ کردند.[۹]

واژه‌های ترکمن و ترکمان در گذشته به تمامی قبایل ترک‌تبار اغوز به‌ویژه طایفه‌های کوچ‌نشین و مسلمان گفته می‌شد که این معنا اعم از کاربرد قوم ترکمن امروزین است. به این معنا که ترکمن‌های کنونی شاخه‌ای از ترکمن‌ها در نوشته‌های قدیمی فارسی هستند. همین‌طور در حال حاضر گروه‌های ترک‌تباری در عراق و سوریه به ترکمن معروفند که ارتباط نزدیکی با ترکمن‌های ساکن منطقه میان رود جیحون و گرگان‌رود ندارند و از نظر تاریخی، زبانی و فرهنگی بیشتر به آذربایجانی‌ها و ترک‌های آناتولی شباهت دارند.

پراکندگی

 

 

ترکمن‌های ایران بیشتر در جنوب شرقی دریای خزر و در ترکمن‌صحرا و اطراف رودخانه اترک وگرگان‌رود سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاه‌های ایشان در استان‌های گلستان (بیشتر بخش شمالی استان)، خراسان رضوی (روستاهایی در نوار مرزی شمال استان و تربت جام) و خراسان شمالی (منطقهٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد) پراکنده است. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران می‌توان بندر ترکمن، گنبد قابوس، کلاله، آق قلا، گمیشان، مراوه‌تپه و اینچه‌برون را نام برد.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 05 فروردین 1393 ساعت: 18:07 منتشر شده است
برچسب ها : اقوام خراسان شمالی,معرفی اقوام خراسان شمالی,تحقیق کامل معرفی اقوام خراسان شمالی,

بازي هاي بومي و محلي خراسان شمالی

خراسان شمالی با توجه به موقعيت جغرافيايي خاصي كه داشته است از بازيهاي متنوع و ويژگي هاي خاص روستاي كوهستاني برخوردار بوده كه مختصراً جهت اطلاع هموطنان عزيز گزيده اي از رايج ترين بازيهاي روستاي رويي گرد آورده شده است .

بازيهاي محلي

الك و دولك 2-بازي با اعداد 1 . 2 ، 3 ، 4 هوپ و …

بشين و پاشو بازي با حروف يك قل و دوقل جهت يابي

چاله شيطان(چله شيطان) هرنگ هرنگ خرگوش و شكارچي تخته بازي خرپشتك

دستمال بازي دستمال دزدي ترز بازي شهر بازي طناب كشي

گنج ، كنج لي لي مخفي كردن اشياء هفت سنگ وسط بازي بهار بهار بخاري بخاري بيست بيست لپربازي

من من بجل بازي دزد دزد رمه قرني

خرپشتك يري خرپشتك عرقچيني خرپشتك پل سنگ چل چلباز

كبدي كبدي كماج و كماج (چر چو) پادشاه بازي چشم قييم / قايم موشك هلمان دودستي

عرقچين سواره ، پياده سوك سوك عمو زنجير باف گل يا پوچ (كچه بازي)

نشانه گيري گري گري( استا گري ، كوزه گري ) چور ، چور

چوشله بازي

نام بازي : الك دو لك

نام محلي الك و دولك

اهداف : دقت نگاه ، تمركز حواس ، ايجاد حس تعاون ، ورزيدگي اندام ها

تعداد بازيكنان : حداكثر 12 نفر

سن بازيكنان : 10 سال به بالا

ابزار لازم : دو عدد چوب گرد به قطر 3 سانتي متر و طول هاي 15 و 70 سانتي متر

محوطه بازي : هواي آزاد ، فضايي سبز

شرح بازي : يازيكنان به دو گروه تقسيم و به قيد قرعه ، يكي از گروهها بازي را شروع مي كند ، يعني اولين بازيگر چوب كوچك را روي دو سنگ يا دو عدد آجر قرار داده و با سر چوب بزرگ كه در زير آن قرار مي دهند آن را به اندازه اي به هوا پرتاپ كرده تا بتواند با تسلط با چوب بزرگ ضربه اي به آن بزند و با قدرت تمام به طرف نفرات گروه حريف در محوطه هستند پرتاب كند . اگر حريفان چوب را در هوا بگيرند .و پرتاب كننده باخت داده است و گرنه بايستي يكي از حريفان ، ان را از روي زمين بردارد و و به طرف چوب بزرگ كه روي همان سنگ ها (آجرها ) قرار دارد بيندازد . اگر چوب كوچك به چوب بزرگ برخورد كند . اولين بازيگر باخت داده و اگر به چوب بزرگ برخورد نكند اولين بازيگر بايد با چوب بزرگ به چوب كوچك طوري ضربه بزند كه چوب كوچك از جا كنده و در هوا آنرا با چوب بزرگ از محل سنگ و يا آجر دور سازد . اين عمل را تا سه مرتبه مي تواند انجام دهد . پس از اين ، چوب برزگ به عنوان واحد اندازه گيري (جهت تعيين امتياز ) استفاده مي شود . اگر چوب كوچك به اندازه اي مي گيرد كه حداكثر بايد به بيست برسد تا بازيگر اولي سوخته است و اگر دور شده باشد آن فاصله را با چوب بزرگ اندازه مي گيرد كه حداكثر بايد به بيست برسد تا بازيگر برنده باشد . اگر بيست نرسد همان بازيگر دوباره بازي را شروع مي كند . چنانچه بازيگر در مراحل بعدي سوخت با جمع امتيازهايش مي تواند خود را به بيست برساند تا برنده شود و نفر بعدي بازي را به همين روش ادامه مي دهد . بازيكن هر گروه به نوبت بازي را انجام مي دهند ، اگر بازنده شدند . جاي خود را با گروه بعدي عوض مي كنتند و اگر برنده شوند ، گروه برنده با چوب بزرگ كه چوب كوچك در هوا روي آن قرار مي گيرد ضربه مي زنند البته افراد هم سعي مي كنند با تمركز حواس و دقت زياد ، بيشتر به چوب ضربه بزنند تا موقعي كه چوب به زمين نيفتاده ، ضربه ها را مي شمارند و در پايان تعداد كل ضربه هاي وارد شده به چوب توسط هر بازيكن ، با هم جمع مي شود . سپس به تعداد ضربه ها با چوب بزرگ به چوب كوچك ، ضربه مي زنند تا از محل بازي دور شود . در محل برخورد با زمين ، ضربه بعدي را مي زنند تا شمارش تمام شود . گروه بازنده بايد بعنوان جريمه ، از محل ضربه اوب تا به آخرين نقطه را با صداي « زووو… » طي كند ، هر جا صداي بازنده اي قطع شد (نفش تمام شد ) بازنده ي بعدي ادامه مي دهد . اگر گروه بازنده بتواند تمام مسير را طي كنند بازي دوباره ادامه پيدا مي كند و اگر نتواند بايد به عنوان جريمه ، بازيكنان برنده را طي مسير مشخص شده اي كول كنند .

در اين حالت ممكن است حركاتي انجام شود كه خطا است :

با چوب بزرگ ضربه را مي زند تا چوب از جا كنده شود ، چوب بزرگ بدون اينكه به چوب كوچك اصابت كند ، به زمين بخورد « خرت » براي جريمه يكي از بازيكنان حريف چوب كوچك را روي پا قرار داده پرتاب مي كند تا محل بازي نزديك شود در مقابل بازيگر اولي ، چوب را با فاصله يك متري طوري تكان مي دهد تا از نزديك شدن چوب كوچك به محل بازي جلوگيري كند .

با چوب بزرگ طوري به ضربه كه چوب كوچك روي زمين كشيده شود «فرت » براي جريمه چنين حركتي ، يكي از بازيكنان حريف چوب را زير گردن خود مي گيرد و سعي مي كند آن را به محل بازي پرتاب كند .

 

نام بازي : چاله شيطان

نام محلي : چله شيطان

اهداف بازي : بهبود استقامت بدن ، تقويت عضلات پا ، هماهنگي اعصاب و عضله

تعداد بازيكنان : 22 الي 8 نفر

سن بازيگنان : 7 سال به بالا

ابزار لازم : يك عدد توپ نرم و كوچك مانند تنيس

شرح بازي : بعد از مشخص كردن محدوده ي بازي ، گودال كوچكي به صورت چاله كه تقريباً هم اندازه اي قطر توپ كوچك است مي كنند كه نامش خانه يا (چله شيطان ) است . در اطراف چاله ي شيطان به تعداد بازيكنان چاله هائي با همان كيفيت ايجاد مي شود كه هر كدام به يكي از بازيكنان اختصاص دارد هركس در كنار چاله ي متعلق به خويش مي ايستد .

يك نفر به قيد قرعه ، از فاصله ي بيش از 5/1 متري به طور نشسته ، توپ را روي زمين گذاشته و به سوي چاله ها مي غلتاند كه ممكن است يكي از حالت هاي زير پيش بيايد .

الف : به هيچ كدام از چاله ها نيفتد كه دوباره حق غلتاندن توپ را دارد .

ب : به چاله ي متعلق به خودش بيفتد كه دوباره حق غتاندن توپ را دارد .

پ : به چاله ي يكي از بازيكنان بيفتد . در آن صورت بايستي صاحب چاله را بروي كولش بگيرد و اينبار با دقت و تمركز حواس بيشتري توپ را بغلتاند .

در اين حالت ممكن است حالتهاي زير اتفاق بيفتد :

اگر توپ به چاله ي متعلق به خودش بيفتد كه جاي فرد سواره با فردي كه نشسته عوض مي شود .

اگر توپ دوباره به چاله ي فردي كه روي كول او قرار دارد بيفتد بايد با دست يك چشم او را بندد و با يك چشم توپ را بغلتاند ، و اگر براي بار بعدي توپ را در چاله فرد كه سواره است بيفتد بايد چشم ديگر او را ببندد .

ت : اگر توپ را به چاله ي يا خانه ي شيطان قرار بگيرد ، فردي كه توپ را مي غتاند بايد به عنوان شيطان فوراً به طرف توپ دويده و آن را بر دارد و با سرعت به طرف بازيكنان پرتاب كند تا به يكي از بازيكن برخورد كند . و از نقطه برخورد توپ تا كنار چاله ي شيطان از او سواري (كول) بگيرد و بازيكن كه مورد اصابت توپ قرار گرفته بعد از سواري بديهي است وقتي كه توپ روي زمين بازي به طرف چاله ها مي غلتند ، بازيكنان نظاره گر كنارچاله ها ، متظر نتيجه هستند تا چنانچه اگر توپ در چاله شيطان افتاد ، فرار را بر قرار ترجيح دهند و از ضربه ي توپ شيطان و سوار دادن و شطان شدن ، و غيره در امان باشد .

نام بازي : چيستان

نام محلي : هرنگ هرنگ

 

اهداف بازي : آشنايي با حيوانان ، پرندگان و ساير جانداران ، دقت و هوشياري ، درك مفاهيم

تعداد بازيكنان : حداقل 6 نفر

سن بازيكنان : 6 سال به بالا

ابزار لازم : يك كمربند

محوطه بازي : جايي متل حيات مدرسه ، پشت بام مشرف به كوچه

شرح بازي : بچه هاي علاقمند ، دور هم جمع شده و با مشاوره يكي را به عنوان استاد انتخاب مي كنند ، استاد ! بازيكن را به ترتيب قرعه صف مي كند . و يك سر كمربند را به نفر اول مي دهد و سر ديگر كمربند در دست خود استاد قرار مي گيرد . اولين بازيكن به استا دمي گويد هرنگ هرنگ ، استاد جواب مي دهد : اسب شرنگ ، بازيكن مي گويد : هوايي ، يا زميني ، استاد با توجه به انتخاب كلمه ي مورد نظر يا مي گويد هوايي يا زميني ، كه در اين صورت با توجه به جواب استاد ، بازيكن بايد سؤالاش را بر اساس محل مورد نظر بيان كند.

استا دبه طرز ماهري شي مورد نظر را مطرح مي سازد و اگر بازيكن نتواند جواب مورد نظر را بگويد كمربند را به نفر بعدي مي دهد و خود به آخر صف مي رود ، و اگر جواب را بگويد . بنا به دستور استاد و با گفتن كلمه (جو ، جو ، … ) بايد بازيكنان را با شلاق از دور استاد پراكنده سازد و به طرف بازيكنان حمله ور مي شود و بازيكنان نيز فرار مي كنند تا شلاق به آنها برخورد نكند . استاد در موقع حساس بازي با گفتن كلمه (گندم گندم ) با يدفرد يابنده با سرعت و جا بكي فوراً خود را به استاد برساند و دست خود را به استاد بزند ، و در اين موقع بازيكنان بايد سعي كنند با شنيدن (كلمه گندم ) جلو يابنده از رسيدن به استاد را بگيرند و حمله كردن به طرف او با گرفتن او ، بايستي ابتدا چشم او را بسته و سپس به جان او افتاده و او را كتك كاري مي كنند و يك نفر كمربند را از دست او گرفته به نزد استاد مي آورد و هر كس سعي مكند كفش و كلاه و...او را برداشته و به نزد استاد اورد سپس با چشمه بسته او را نزد استاد مي اورند. استا داز او مي پرسد . كمربند را چه كسي دزديد ، چه كسي چشمهايت رابست؟ چه كسي كلاهت را آورد ، چه كسي به تو لگد زد ؟ و غيره … يابنده بايد به 2 الي 3 سئوال جواب درست بدهد ، تا چشمهايش را باز كنند والا بعد از خوردن چند شلاق از ناحيه كمربه پايين ، چشم هاي او را با ز خواهند كرد ، سپس تشكيل صف داده شروع به ادامه ي بازي مي كنند .

نام بازي : خط و خونه

نام محلي : تخته بازي

1

2

3

6

5

4

اهداف بازي : افزايش قدرت و استقامت پاها ، هماهنگي چشم ها ، و دوستيها ، آموزش رعايت نوبت

تعداد بازيكن : حداقل 2 نفر

سن بازيكنان : محدوديتي ندارد ( از زماني كه كودك بتواند يك لنگي راه برود ) اين بازي بيشتر در بين دختران رايج است .

ابزار لازم : يك قطعه سفال يا كاشي 80*8 سانتي متر ، گچ ، يك تخته

محوطه بازي : يك زمين صاف و مسطح حدقل ، به ابعاد 5*4

شرح بازي : براي سهولت در امر آموزش بازي ابتدا مقررات و شرايط آن را براي مربيان و كودكان بازگو مي كنيم ( اشتباه در هر يك موجب سوختن است )

تخته و پاي بازيكن هرگز نبايد روي خطوط قرار گيرد .

در هر خانه حداكثر تا 3 بار يا (لنگ لنگ ) لي لي كردن مجاز است .

بازيكن در هدف گيري و انداختن تخته با خانه اي كه مورد نظر است اشتباه نكند .

قطعه كاشي ، يا تخته براي رسيدن به خانه ها از روي خط سر مي خورد و مي تواند آن را روي خانه اي نيز بردارد .

بازيكن مي تواند خانه ها را پي در پي طي كند كه اشتباه نكرده باشد .

در اينجا به بررسي و چگونگي اجرا و شرايط بازيها ئي كه به خط و خونه با تخته بازي معروف هستند مي رسيم ولي به علت گستردگي و كثرت اين بازيها كه در اين مغوله نمي گنجد فقط يك نمونه (ساده ترين ) آنها را كه براي كودكان عملي است مي آوريم .

تخته بازي ساده

روي زمين صاف و مسطح مطابق شكل رسم مي كنيم

به قيد قرعه ، ترتيب بازي نفرات ، مشخص و نفر اول براي شروع بازي ، روبروي خانه ي شماره 1 مي ايستد و قطعه سفال را به طرف داخل خانه ي شماره 1 پرت مي كند ولي (لنك لنگ كنان ) آن را با ضربات پا از خانه هاي 2 3 4 5 مي گذارند و در خانه ي 5 كمي استراحت كرده و بازي را ادامه مي دهد و از خانه 8 به بيرون مي زند اگر موفق بود اين بار در خانه ي 2 مي اندازد دو بازي را براي 8 خانه تكرار مي كند .

سپس پشت به خانه ها ايستاده خونه بيرون و تخته را از بالاي سر ش به پشت رها مي سازد هر كجا كه افتد ، خانه اوست با علامت * و نوشتن نامش آن را تصاحب مي كند كه در دورهاي بعدي بازي مي تواند در آن استراحت كند و در مقابل ساير بازيكنان با مشكل مواجه خواهند شد و بايستي آن خانه را پرش كند ، و پاي در آن ننهند . مگر اينكه صاحب خانه خانه ي خود را در ااختيار بگذارد

در خاتمه ، هر كس كه خانه ي بسيار دارد . برنده است .

نام بازي : عمو عمو زنجير باف

نام محلي : عمو زنجير باف

اهداف بازي : آموزش اصوات ، تقليد ، شناخت صداهاي مختلف حيوانات

تعداد بازيكن حداقل 10 نفر

محوطه بازي : حياط مدرسه ، پشت بام

شرح بازي : ابتدا دو نفر كه تقريباً از لحاظ نيروي جسماني و قد و وزن يكسان و قدري بزرگتر از بقيه باشند انتخاب مي شوند ، يكي را به عنوان سر گروه و ديگري را عمو زنجير باف است . اين دو بازيكن به دو سه رشته و زنجيره كه ساير بازيكنان ، با قلاب كردن دست هاي يكديگر درست كرده اند ، پيوسته و دايره وار كمان را تشكيل مي دهند ، ابتدا سر گروه ، عمو زنجير باف را مورد خطاب قرار داده و سؤال و جوابهاي را به صورت شعر رد و بدل مي كنند .و البته بقيه ي بچه ها سه گروه همراهي مي كنند .

سر گروه بچه ها ( همراه با بچه ها )

عمو عمو زنجير باف … ؟ ب له ….. ؟

زنجير منو بافتي … ؟ بله …… ؟

پشت كوه انداختي … ؟ بله ….. ؟

با با اومده …… ؟ چي چي اورده ؟

نخود و كشمش ؟ بخور بيار ….

با صداي چي ؟؟؟؟ با صداي گربه !!!

تا عمو زنجير باف نام حيواني را بر زبان آورد ، سه گروه همراه با ساير بازيگنان صداي حيوان مورد نظر را در اورده و براه مي افتاد و از زير دستهاي قلاب شده ي عمو زنجير باف و نفر دوم مي گذرند ، به جز همان نفر كه به صورت كت بسته ، پشت به بچه ها قرار مي گيرد . سر گروه دوباره شعر را شروع مي كند و عمو زنجير باف با نام حيواني آن را تمام مي كند و آنها از زير دست به هم داده نفري كه كت بسته ، پشت به بچه ها ايستاده و نفر سوم عبور مي كنند ، در نتيجه نفر سوم نيز دستهايش پيچ خورده و پشت به بچه ها قرار مي گيرد و خلاصه اين بازي را تا جايي انجام مي دهند كه همه بچه ها غير از سر گروه و عمو زنجير باف كت بسته و پشت و رو شوند و به عبارتي زنجير بافته شود .

در اين جا سر گروه و عمو زنجير باف مكالمه مي كنند .

سرگروه :

عمو عمو زنجير باف ……… ؟ بله ………. ؟

زنجير من بافتي …… ؟ بله ……… ؟

مكحكم يا كه شله ؟ بافته شد

بكش *** ؟؟

حال سر گروه از يك طرف و عمو زنجير باف از طرف ديگر ، با كشيدن بچه سعي مي كنند كه زنجير را پاره كنند اما بچه ها با محكم گرفتن يكديگر مقاومت مي كنند … تا اينكه بالاخره زنجير از يك جايي پاره مي شود دوباره بازيكنان از يكديگر جدا شده جريمه مي شوند و بايستي هر كاري از سوي ساير بازيكنان به آنها محول مي شود انجام دهند .

نام بازي قايم موشك

نام محلي : چشم قييم

اهداف بازي : پرورش اعتماد در كودكان به هنگام تنهايي ، زايل كردن ترس در تاريكي ، تقويت جسماني

تعداد بازيكنان : 5 الي 10 نفر

سن بازيكنان : 6 ساله به بالا

ابزار : ندارد

محوطه بازي : مكاني مانند كوچه باغ . حتي اتاق هاي ساختمان

شروع بازي : بچه هاي دواطلب بازي ، ترجيحاً در تاريكي عصر ، در محوطه كه داراي كمينگاه و درخت و كنج و غيره …. جهت قايم شدن ، باشد دور هم جمع شده و به قيد قرعه ، مانند سنگ انداختن ، يا شير و خط يكي را به عنوان شروع كننده بازي انتخاب مي كنند .

شروع كننده در محلي كه توسط همه ي بازيكنان مشخص مي شو.ند ، روي ديوار يا روي تنه درخت پشت به بچه ها ايستاده و چشمانش را مي بندد و با كف دست چشمان خود را مي گيرد تا جايي را نبيند و بنابر قرار داد مثلاًُ از 1 تا 20 مي شمارد تا ساير بازيكنان در اين فرصت خود را مخفي كنند .

سپس مي گويد : قايم شدين ؟ بيام يا نه ؟ چنانچه جوابي نشنيد به اين مفهوم است كه همه قايم شده اند و شروع به جستجو مي كند و هر كدام را كه پيدا كند بايد دست به همان بازيكن بزند تا او را بسوزاند و اگر نتواند كسي را بسوزاند آن شخص جايش را با شروع كننده بازي عوض مي كند و باز بازي از اول شروع مي شود . لازم به ذكر است موقعي كه بازيكن به جستجوي سايرين مشغول است ، بازيكن ديگر سريعاً خود را به محلي كه روي ديوار علامت زده اند مي رسانند و با كف دست خود محل مورد نظر را لمس مي كنند و با گفتن كلمه « جور » برنده شدن خود را اعلام مي كند .

قديمي ترين نام اين بازي شرماسك است كه قدمت هفتصد ساله دارد . در بعضي مناطق اين بازي توسط بزرگسالان نيز اجرا مي شود .

نام بازي : كماج كماج

نام محلي : كماج كماج (چر چو)

اهداف بازي : حفظ تعادل ، تقويت عضلات پا ، تقويت سرعت و چابكي و ايجاد هماهنگي بين دست و چشم و پا ايجاد روحيه ي فداكاري

تعداد بازيكنان : محدوديت ندارد

سن بازيكنان : 8 سال به بالا

ابزار : ندارد

محوطه بازي : مكاني به ابعاد : 30*20 متر ، حياط مدرسه

شروع بازي : ابتدا دو بازيكن قوي به عنوان سر گروه تعيين مي شوند و ساير بازيكنان را به طور مساوي تقسيم مي كنند سپس به قيد قرعه (مانند شير و يا خط ، سنگ تر و خشك ) گروهي داخل زمين بازي قرار مي گيرند و دو گروه ديگر به عنوان مهاجم دور ميدان پراكنده مي شوند .

بازي بدين ترتيب شروع مي شود كه در مركز ميدان برآمدگي كوچك با خاك يا سنگ گردي به نام (كماج ) درست مي كنند . گروه داخل ميدان دور كماچ قرار مي گيرد تا از حمله ي گروه مهاجم به طرف كماچ مواظبت كند وظيفه ي گروه مهاجم اين است كه اطراف « كماچ» پراكنده شوند . و هر بازيكن سعي مي كند با سرعت و چابكي و زيركي خود را به كماچ نزديك و با زدن جاي پاي خود به « كماچ » گروه مهاجم را برنده كند .

و يا اينكه گروه مهاجم موفق شود از بين يك بازيكن و « كماچ » عبور كند آن فرد را سوزانده است و آن فرد بايد از بازي اخراج شود . وظيفه ي گروه مدافع از « كماچ » اين است كه علاوه بر حفط كماچ از حمله ي مهاجمين ، بايد مراقب بازيكنان مهاجم باشند تا از بين آنها عبور نكنند و اگر اين اتفاق بيفتد بازيكن مدافع بايد سعي كند با سرعت و چابكي خود جلو فرد حمله كننده را سد كند و يا با دست زدن خود به بدن مهاجم او را از بازي اخراج كند .

گروه مهاجم بايد در اطراف كماچ پراكننده شوند و سعي كنند با چابكي و مهارت خود به طرف كماچ حمله كنند و بدون اينكه دست بازيكن مدافع به آنها برخورد كند گروه را برنده كنند .

مراقبت از خود جهت حفظ از برخورد دست بازيكن مدافع كماچ ، عبور از بين بازيكن مدافع نيست به كماچ و اخراج بازيكن مدافع

بازي بين دو گروه ادامه مي يابد و تا هر گروه به عدد 7 رسيد برنده مي شود و گروه بازنده بايد به عنوان جريمه گروه برنده را طي مسير مشخص شده كول كنند .

نام بازي : گل گل

نام محلي : گل يا پوچ (كچه بازي)

 

اهداف : تحريك حس كنجكاوي و پرورش دقت و هوشياري

تعداد بازيكنان : محدوديت ندارد .

ابزار لام : يك دكمه كوچك

محوطه بازي : محدوديت ندارن .

شرح بازي : افراد به دو گروه مساوي تقسيم مي شوند . دو سر گروه شرايط بازي را از قبيل حد نصاب امتياز و تعداد امتيازات ، يك سره گرفتن گل را ، مطرح مي كنند . ( به طور مثال يكسره گل گرفتن 2 امتياز ،حد نصاب هم 21 مي باشد . ) براي شروع يكي از سرگروهها دگمه يا ساچمه اي كوچك كه در بازي ( گل ) ناميده مي شود ، برداشته و به سر گروه ديگر پيشنهاد مي كند كه گل را در مقابل چند امتياز مي خواهي ( گل را مي فروشد ) . بنا بر انتخاب او يكي از گروهها ، در شروع بازي چند امتياز دارد و گروه ديگر گل را دارد و مي تواند با آن امتياز بگيرد . سرگروه صاحب گل ، گل را به يكي از دست ها مي سپارد ، بعد همه مشت گره كردهي خود را در مقابل ديد گروه مقابل قرار مي دهند . نفرات گروه دوم با كنجكاوي و دقت و هوشياري از حركت دست سرگروه و نفرات نگاهها و حالت چهره ها حدس مي زنند و به سرگروه مي گويند سرگروه بنا بر حدس خود و ياران ، دست هاي مشكوك را كنار گذاشته و بقيه را يكي يكي با گفتن واژه( پوچ يا خالي )كنار مي گذارد و به اين ترتيب به گل نزديك تر مي شوند ، چنانچه آن را پيدا كنند با كسب يك امتياز صاحب گل شده و در دور بعدي ، آنها گل را مخفي خواهند كرد و چنانچه نتوانند ، باز گروه مقابل با احتساب يك امتياز گل را ميان دست ها پخش خواهند كرد .

در ابتداي بازي اگر حدس قوي باشد كه به يقين مبدل مي شود ، سرگروه مي تواند با يكسره گرفتن گل 2 امتياز بگيرد ولي اگر نتواند بنا به قراردادي كه دارند 1 يا 2 امتياز از دست مي دهند .

در خاتمه برنده بازي ، گروهي است كه تعداد امتيازاتش زودتر به 21 برسد . نكته : گل بازي آخر ( امتياز 21 ) را شاه گل مي نامند كه هر گروهي كه مي خواهد شاه گل را بگيرد بايد سه مرتبه به دستي احتمال مي دهد گل دارد جمله ي ( شاه گل بازي 21 را بده ) تكرار نمايد كه اگر بتواند درست حدس بزند « يعني شاه گل » را بگيرد ، گروه مقابل از صفر شروع مي كند و بازي ادامه پيدا مي كند .

نام بازي : هفت سنگ

نام محلي : هفت سانگ

اهداف بازي : ايجاد روحيه ي همكاري ، تقويت و مهارت در نشانه گيري ، بهبود سرعت

تعداد بازيكنان : 4 الي 16 نفر

سن بازيكنان : 6 سال به بالا

ابزار لازم : يك عدد توپ تنيس ، 7 عدد سنگ صاف و هم اندازه

محوطه بازي : جايي مثل حياط مدرسه

شرح بازي : افراد به دو گروه مساوي تقسيم شده و هر گروه يك نفر را به عنوان سردسته و رهبر برمي گزيند . به قيد قرعه يك گروه ابتدا بازي را از فاصله ي معيني از محل هفت سنگ ، كه روي هم چيده شده اند قرار مي گيرند ، تا به نوت با توپ تنيس سنگها را مورد هدف قرار داده و بريزند ، گروه دوم نيز در پشت هفت سنگ ، منتظر نتيجه اند تا هر گاه توپ پرتاپ شده ، توسط گروه اول به هفت سنگ برخورد نكند ، فوراً جايشان را با آن گروه عوض كنند ، ولي اگر برخورد كرد و آرايش سنگها را به هم زد ، توپ را بر مي دارند با پاسكاري و هدف گيري سعي مي كنند نفرات گروه اول را با توپ بزنند كه اگر توپ اصابت كند ، بازيكنان مورد نظر از بازي اخراج مي شود و همچنين نفرات گروه اول در هر فرصتي كه به دست آوردند به سراغ سنگها مي روند تا آنها را روي هم بچينند و يك امتياز بگيرند و مشخص است كه براي انجام چنين كاري ، يكي از دوستان بايستي خود را به خطر انداخته و يارش را در مقابل خطر برخورد توپ پوشش دهد و اگر باز هم مورد ضربه قرار گرفت و از بازي اخراج شد ديگري كار را به اتمام مي رساند ولي اگر ديگر بازيكني نمانده باشد ، بازي تمام و در دور بعدي جا و نقش گروهها عوض مي شود . در پايان گروهي كه زودتر امتياز 7 ( هفت ) را كسب نمايد برنده خواهد بود .

نام بازي : يك گل دو گل

نام محلي : يك قل دو قل

اهداف بازي : ايجاد تفكر و انديشه و خيال ، دقت در نگاه و حركات موزون دست

تعداد بازيكن : 2 نفر ( اگر زياد باشند دو گروه )

سن بازيكنان : محدوديت ندارد

ابزار لازم : 5 سنگ گرد ، كه كمي بزرگتر از فندوق باشد

محوطه بازي : محدوديت ندارد .

شرح بازي : ابتدا با جفت يا تك آمدن ، اينگونه كه يكي از بازيكنالن سنگها را در مشت مي گيرد تا ديگري بگويد زوج است يا فرد . شروع كننده بازي مشخص مي شود . هر كدام در هر مرحله مرتكب اشتباه شوند سوخته ، ديگري بازي را پي مي گيرد و اين بازي چندين مرحله دارد و بازيكن با اجراي موفق هر مرحله ، يك امتياز كسب مي كند و به مرحله ديگر راه مي يابد .

مرحله اول : ( قل اول ) 5 سنگ را به گونه اي كه جدا از هم باشند روي زمين پخش مي كنند ، يكي را برداشته و به بالا مي اندازد ، در فاصله پايين آمدن يكي از سنگها را از روي زمين برداشته و با همان دست ، سنگ بالا انداخته را كه در حال سقوط است مي گيرد و به همين نحو همه انها را بر مي دارد .

مرحله دوم ( دو قل ) : 5 سنگ را به گونه اي كه دو به دو قرار بگيرند ، روي زمين پخش مي كند . يكي را برداشته و به بالا مي اندازد و سنگها را 2 تاي از روي زمين بر مي دارد .

مرحله سوم ( سه قل ) : مانند مراحل فوق ، منتهي ، چهار سنگ روي زمين را در دو حركت 1 تايي و 3 تايي بر مي دارد .

مرحله چهارم ( چهار قل ) : يك سنگ را به هوا انداخته ، چهار سنگ را با هم روي زمين گذاشته و فوري سنگ را از هوا مي گيرند ، سپس باز هم سنگ را مي اندازد و هم سنگ روي زمين را يكجا و در يك حركت برمي دارد .

مرحله پنجم ( پنج قل ) : يك سنگ را به هوا انداخته ، در حالي كه همه ي سنگ ها در مشت است انگشت سبابه را به زمين مي كشد ، بعد سنگ را در هوا مي گيرد .

مرحله ششم : بازيكن باز سنگها را پخش كرده ، يكي را برداشته و بالا مي اندازد ، در فاصله بازگشت ، يكي از سنگها روي زمين را برداشته و سنگ هوا را مي گيرد و با يك پرتاب ديگر سنگي را كه از روي زمين برداشته با يكي از سنگها عوض مي كند و به همين طريق مرحله را با تعويض تمامي سنگها به پايان مي برد .

مرحله هفتم : در اين مرحله ، بازيكن با دست چپ ، توسط انگشتان شست و مياني به صورتي كه انگشت اشاره روي آن سوار شده باشد پلي عريض روي زمين مي سازد . و سنگهاي پخش شده را به حريف اشاره مي كند تا يكي را انتخاب كند و سپس از آن يكي را برداشته و به طرف بالا مي انداد و دوباره مي گيرد در اين فاصله ، سنگها را يكي يكي حداكثر با سه ضربه ، به ضرب انگشت مياني كه از پشت انگشت شست به حالت فنري يا بشكن ، رها مي شود از زير پل مي گذراند . چون سنگ انتخاب شده و آخرين گذارنده از زير پل خواهد بود ، بديهي است حريف سنگي را انتخاب مي كند كه سد معبر ساير سنگها باشد و مسلم است در اثر برخورد يكي از سنگها به سنگ انتخاب شده سوخته و نوبت بازي حريف خواهد شد .

مرحله هشتم : در اين مرحله بازيكن بعد از ريختن سنگها روي زمين ، دست چپ را در يك طرف آنها به صورت عمودي بر زمين گذاشته و ديواري درست مي كند . باز دست راست يكي را بعد از برداشتن به طرف بالا انداخته و دوباره مي گيرد و در اين فاصله بايستي يكي از سنگها را برداشته و به آن سوي ديوار بگذارد و اين حركت را براي تمامي سنگها اجرا مي كند.

مرحله نهم : در اين مرحله بازيكن هم سنگها را يكجا به طرف بالا مي اندازد و در فاصله بازگشت آنها ، فوراً دستها را از كناره به هم مي چسباند و سنگها را با كف دو دست مي گيرد . دوباره آنها را در همان حالت با دو دست به طرف بالا مي اندازد و در اين فاصله دستها را وارونه كرده و از ناحيه انگشت سبابه به هم مي چسباند و آنها را پشت دستهايش مي گيرد و سپس عكس آن را انجام داده و بازيكن سنگهاي پرتابي را با كف دو دست مي گيرد .افتادن حتي يك سنگ موجب سوختن است و هر كدام اين مرحله را گذرانده باشد برنده بازي است .

مرحله آخر : مرحله تنبيه است و دو بازيكن روبروي هم مي نشينند بازنده كف دستش را به زمين مي چسباند ونفر برنده سنگها را يكي يكي با اسامي تنبيه ها : (مانند نوازش ، برداشتن عسل از كندو ) پشت دست او مي چسباند سپس بايستي با يك حركت همه ي سنگها را به طرف بالا بيندازد و با دست بگيرد ،اگر توانست همه را بگيرد تنبيهي متوجه او نيست ، ولي براساس آنچه بر زمين انداخته باشد تنبيه ( جريمه ) مي شود .

× مبتدي ترين بازيكن ها تا همين مرحله ( پنج قل ) پيش مي روند سپس براي كسب امتياز «پشت دست » مي اندازند يعني پنج سنگ را در كف دست جمع مي كنند و با يك حركت ان را به هوا مي اندازند و با پشت دست مي گيرند . باز همان را به هوا انداخته و با كف دست مي گيرند . تعدا سنگ هايي را كه مي توانند با پشت دست بگيرند تعيين كننده امتياز است . اگر بازيكن بتواند حتي يك سنگ را با پشت دست بگيرد ، بازي را مي تواند از اول شروع كند و دوباره ادامه بدهد تا امتياز بيشتري بگيرد وگرنه باخته است .

بخش چهارم

منابع و مأخذ

روانشناسي رشد كودك و نوجوان تاليف دكتر محمد پارسا

بازي از ديدگاه ماريا مانتو سوري تاليف ماريا مانتو سوري

خلاقيت تاليف دكتر جمال حقيقي

زندگي من تاليف باغچه بان

اسلام و تعليم و تربيت تاليف دكتر محمد باقر محبي

تربيت و بازي كودكان تاليف دكتر علي قائمي

ارا مربيان بزرگ درباره تربيت كودك تاليف محمد عطاران

آنچه بايد درباره تربيت فرزندان بدانيد تاليف رنول دوسون

بازي و رشد كودك تاليف دكتر مري شري دان

آواي روئين ، شماره چهار – 16/1/79

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 05 فروردین 1393 ساعت: 18:04 منتشر شده است
برچسب ها : بازی های محلی خراسان,تحقیق کامل معرفی بازی های محلی ایران,بازی های محلی اسفراین,بازی های محلی بجنورد,بازی های محلی شیروان فاروج قوچان جاجرم سنخواست راز و جرگلان اشخانه,