توسعه روستايي و كارآفريني روستايي در چين

انديشگاه شريف

(كليه حقوق مادي و معنوي اين سند, كه بخشي از يك گزارش مفصل مي‌باشد, متعلق به سازمان همياري اشتغال فارغ‌التحصيلان مي‌باشد)

مقدمه

چين كشوري پهناور با وسعت 4/9 ميليون كيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر يك ميليارد نفر است. 80 درصد جمعيت چين را روستانشينان تشكيل مي‌دهند كه عمدتاً به شغل كشاورزي مشغولند. چين  بايد حدود 20 درصد جمعيت جهان را تغذيه كند، و اين در حالي است كه تنها 7 درصد اراضي قابل كشت دنيا را در اختيار دارد ]1[.

اقتصاد چين تا حد زيادي متكي بر اقتصاد روستايي و در نتيجه بخش كشاورزي است. انقلاب كشاورزي چين در طي 30 سال سيطره خود بر كشور، صدمات جبران‌ناپذيري را بر اقتصاد چين وارد كرد و سياست‌هاي نادرست دولتمردان در آن دوران ركود شديد اقتصادي و فقر روستاييان را به همراه آورد.

امروز پس از گذشت دو دهه از اجراي اصلاحات سياسي سال‌هاي 1978 و 1979 كه به انقلاب دوم موسوم است، پيشرفت‌هاي قابل توجهي در توسعه كشاورزي و نيز دستاوردهاي مهمي در صنايع روستايي اين كشور به‌دست آمده است. فقر به ميزان چشمگيري كاهش يافته و منابع طبيعي و زيست‌محيطي كشور حفظ و احيا شده‌اند. از سال 1978 تا كنون كل توليد ناخالص داخلي كشور سالانه با نرخ ميانگين 10 درصد، توليد ناخالص داخلي در بخش كشاورزي 2/5 درصد، و صنايع روستايي 31 درصد افزايش داشته است. تعداد افرادي كه در فقر كامل به‌سر مي‌برند، به 31 ميليون نفر يعني 6 درصد جمعيت روستايي كاهش يافته است] 2[.

توسعه اقتصادي چين در اين سال‌ها روندي آرام و سنجيده داشته است. در اين مدت به‌تدريج از تصدي دولت بر كشاورزي كاسته شده و با اجراي سياست‌هاي توسعه روستايي، درآمد روستاييان افزايش يافته است.

با وجود همه اين پيشرفت‌ها چين هنوز تا توسعه اقتصادي پايدار و مؤثر راه درازي در پيش دارد. هنوز هم بخش روستايي و كشاورزي چين با معضلات عمده‌اي روبروست و هنوز هم ردپايي از دخالت‌هاي نادرست دولت در روستاها به چشم مي‌خورد.

از سوي ديگر پيوستن چين به سازمان تجارت جهاني در سال 2001 افق‌هاي جديدي را به ‌روي اين كشور گشوده و همراه با آن چالش‌هاي جديدي را نيز پيش روي كشور قرار داده است. چين براي رقابت در بازارهاي جهاني بايد هر چه بيشتر بر سياست‌ درهاي باز اقتصادي تأكيد كند و جهت‌گيري‌هاي جديدي را انتخاب نمايد. به‌نظر مي‌رسد با اتخاذ سياست‌هاي درست روند توسعه اقتصادي چين در سال‌هاي آينده آهنگ تندتري پيدا كند.

 

چهره چين پس از انقلاب كشاورزي                        

سياست‌هاي دولت چين پس از انقلاب كشاورزي، تأثيري شگرف بر اقتصاد ملي اين كشور بر جاي گذاشت و كشاورزي نيز به‌عنوان زيربناي اقتصادي چين از اين تأثيرات در امان نماند. اصلاحات ارضي كشور در دهه 1950 كه بدون توجه به اوضاع اقتصادي و فرهنگي چين انجام شد، ركورد شديدي در بخش كشاورزي پديد آورد. در طي اين دوران نزديك به 47 ميليون هكتار زمين كشاورزي از دست مالكان خارج شده و در اختيار كشاورزان بدون زمين قرار گرفت. پس از تقسيم زمين‌هاي كشاورزي، چين به تقليد از شوروي و كشورهاي اروپاي شرقي براي اداره امور كشاورزي اقدام به راه‌اندازي تعاوني‌ها نمود و كشاورزان را وادار به عضويت در اين تعاوني‌ها كرد. ابتدا زمين‌هاي تقسيم‌شده تحت اختيار تعاوني‌هاي بزرگ قرار گرفت كه در اثر اين سياست نادرست بيش از 30 ميليون كشاورز در اثر فقر و گرسنگي جان باختند ]2[. از آن پس تعاوني‌هاي بزرگ به تعاوني‌هاي كوچك‌تر تقسيم شد. تا سال 1955 نزديك به 17 ميليون خانوار كشاورز به عضويت تعاوني‌ها درآمدند. بدين ترتيب فعاليت‌هاي كشاورزي از مديريت جمعي برخوردار شد و تصدي دولت بر بخش كشاورزي روزبه‌روز عميق‌تر و گسترده‌تر گرديد. تعاوني‌ها در آن دوران نقش‌هاي زيادي را بر عهده داشتند. تعيين روش‌هاي توليد, نوع محصول، نحوه فروش و قيمت محصولات همه و همه توسط تعاوني‌ها و زير نظر دولت انجام مي‌شد. حاصل اين سياست‌ها ايجاد تنگناهاي شديد براي كشاورزان و كاهش چشمگير توليدات كشاورزي بود. به‌طوري كه سهم بخش كشاورزي در توليد ملي از 90 درصد به 6/25 درصد كاهش يافت‌ ]1[.

ساير سياست‌هاي دولت نيز در اين دوران تأثيرات گسترده‌اي بر بخش كشاورزي داشت. بخشي از اين سياست‌ها عبارت بودند از ]3[ :

·        تأكيد بيش از حد بر خودكفايي و قطع ارتباطات بين‌المللي

·        تصدي بيش از حد دولت بر امور اقتصادي

·        عدم كنترل جمعيت

·        انتقال شتاب‌زده اموال و املاك به دولت

·        تأكيد بيش از حد بر صنايع سنگين، به قيمت توجه كمتر به صنايع سبك و فعاليت‌هاي كشاورزي

·        عدم توجه به اهميت انتقال فناوري

اين سياست‌ها كه بدون توجه به قوانين اقتصادي و نيازهاي جامعه اتخاذ شده بود، زيان‌هاي عمده‌اي بر اقتصاد ملي و بخش كشاورزي چين وارد كرد. تصدي دولت، انگيزه و ابتكار عمل كشاورزان و در نتيجه درآمد آنها را كاهش داد. واردات مواد غذايي در اين دوران روزبه‌روز افزايش مي‌يافت و مردم به‌ويژه كشاورزان كه اكثريت جامعه را تشكيل مي‌دادند، از سطح زندگي مناسبي برخوردار نبودند.

 

استراتژي توسعه روستايي چين

سال‌هاي  1978 و 1979 را مي‌تواننقطه عطفي در تاريخ چين به‌حساب آورد. در اين سال‌ها  پس از گذشت 30 سال از انقلاب كشاورزي، مقامات كشور متوجه سياست‌هاي اشتباه خود در توسعه سياسي و اقتصادي چين شدند و اقدامات اصلاحي جديدي را جهت رفع مشكلات و چالش‌ها به اجرا در‌آورند. اصلاحات سياسي چين در اين سال‌ها، تحولات عمده‌اي در اقتصاد ملي چين پديد آورد و مهمترين بخشي كه تحت تأثير اين تحولات قرار گرفت، بخش كشاورزي بود. در آن زمان دولت چين سياست‌هاي خود را دگرگون كرد. به‌جاي تأكيد بر صنايع سنگين‌‌، بر صنايع سبك و فعاليت‌هاي كشاورزي تمركز كرد؛ برنامه‌هايي را جهت كنترل جمعيت به مرحله اجرا گذاشت؛ و از ميزان دخالت‌هاي خود در امور كشاورزي كاست.  اين سياست‌ها تأثير مثبتي در بخش كشاورزي داشت. طرح‌ها و برنامه‌هاي عمده چين در توسعه روستايي عبارت بودند از:

1. تبديل " مزارع اشتراكي " به  " مزارع خانوادگي "

پس از انجام اصلاحات سال 1978 و 1979، كشاورزان چيني تشويق شدند كه با عقد قرارداد با تعاوني‌ها، بخشي از زمين‌هاي كشاورزي را اجاره نمايند. در طي اين قرارداد آنها متعهد مي‌شدند كه بخشي از محصولات خود را به تعاوني‌ها واگذار كرده و مابقي آن را به هر قيمتي و در هر بازاري كه تمايل دارند، به فروش برسانند. از شروع اجراي اين سياست تا اواخر سال 1983، بيش از 97 درصد خانوارها با تعاوني‌ها قرارداد كشت‌و‌كار منعقد كردند]1[. در اين شيوه، انتخاب نوع محصول، قيمت و نحوه فروش آن بر عهده كشاورزان گذاشته شد و وظايف تعاوني‌ها به انجام اموري چون ايجاد شبكه‌‌هاي آبياري، تأمين ماشين‌آلات و سرمايه براي كشاورزان محدود شد. اجراي اين سياست كشاورزان را به سرمايه‌گذاري بيشتر در فعاليت كشاورزي تشويق كرد. تا جايي كه در فاصله سال‌هاي 1978 و 1985 سهم بخش خصوصي در سرمايه‌گذاري‌هاي كشاورزي از 4/5 درصد به بيش از 23 درصد افزايش يافت و سهم كشاورزي  در توليد ملي كه در سال 1978 نزديك به 30 درصد بود، در سال 1986 به 6/37 درصد رسيد. با اجراي اين سياست، توليد محصولات كشاورزي ظرف 6  ماه به ميزان 30  درصد افزايش يافت]1 [.

 

 

2. افزايش اندازه زمين‌هاي زراعي

درسال 1978 و در شروع اصلاحات، بيش از 350 ميليون كشاورز در چين وجود داشت كه100 ميليون هكتار زمين كشاورزي در اختيار داشتند. بدين ترتيب زمين كشاورزي هر خانوار تنها نزديك 60/0 هكتار وسعت داشت. مساحت اندك زمين‌هاي كشاورزي مشكلاتي را در تأمين معاش روستاييان پديد آورده بود. كشاورزاني كه نمي‌توانستند از طريق كشاورزي امرار معاش كنند، دچار فقر شده و بخشي از آنها به شهرها مهاجرت كردند. سيل مهاجرت روستاييان به شهرها و مشكلات ناشي از آن دولتمردان را به اتخاذ سياست‌هاي جديدي واداشت كه از جمله اين سياست‌ها افزايش زمين زراعي كشاورزان، از طريق اشتغال تعدادي از كشاورزان در ساير بخش‌ها بود. با اجراي اين سياست‌ها تعداد كشاورزان تا سال 1997 به 190 ميليون نفر كاهش يافت ]4[.

 

3. بهره‌برداري بهينه از منابع كشاورزي  

جمعيت كثير كشاورزان و روستانشينان چيني طي سال‌هاي متمادي براي امرار معاش خود، بيش از حد و با شيوه‌اي نادرست از منابع كشاورزي بهره گرفته‌اند. زمين‌هاي كشاورزي چين از تنوع جغرافيايي بالايي برخوردار است. زمين‌هاي باتلاقي، مناطق كوهستاني، نواحي كم باران، زمين‌هاي ساحلي در امتداد رودخانه‌ها، همه و همه متوسط كشاورزان مورد استفاده قرار گرفتند. استفاده بيش از حد از زمين‌هاي كشاورزي و منابع آب خسارات جبران‌ناپذيري به اين كشور وارد كرده بود. كاهش منابع آب، فرسايش خاك و تخريب جنگل‌ها از جمله اين خسارت‌ها بودند. در جريان اصلاحات دولت چين استفاده بهينه از منابع كشاورزي و جلوگيري از استفاده بي‌رويه و نادرست از اين منابع را در دستور كار خود قرار داد. اين سياست نشانگر توجه دولتمردان به اهميت " توسعه پايدار " است.

 

4. ايجاد توازن در عرضه و تقاضاي غلات

با شروع اصلاحات كشاورزي، توليد محصولات كشاورزي ظرف 6 ماه به‌ميزان 30 درصد افزايش يافت. توليد مازاد نياز محصولات كشاورزي به‌ويژه غلات مشكلاتي را براي كشاورزان ايجاد كرد. يكي از سياست‌هاي عمده دولت در اين دوران ايجاد تعادل در عرضه و تقاضاي غلات بود. دولت چين هر ساله حدود 50 ميليارد يوآن يارانه صرف تهيه غلات مي‌كند ]5   .[

 

 

 

5. كاهش شكاف ميان درآمد روستاييان و شهرنشينان

در مقايسه با شهرنشينان درآمد روستاييان با نرخ نسبتاً كندتري افزايش مي‌يابد. در حال حاضر درآمد شهرنشينان به‌طور ميانگين 6/2 برابر درآمد كشاورزان است]6[. از سال 1985 تا 1999 درآمد سرانه روستاييان تنها 2/3 درصد افزايش داشته، در حالي‌كه به توليد ناخالص داخلي طي همين مدت 7/9 درصد افزوده شده است]5.[ در سال 1999 ميانگين درآمد ساليانه كشاورزان نزديك به 2210 يوآن باقي مانده است]6.[ كاهش شكاف درآمد ميان روستانشينان و شهرنشينان از سياست‌هاي عمده دولت براي توسعه روستايي و كاهش مهاجرت روستاييان به شهرهاست.

 

 

6. به‌كارگيري فناوري‌هاي جديد توليد                                                       

 در بخش كشاورزي چين، از ديرباز تحقيقات نقش مهمي داشته است. سيستم تحقيقات كشاورزي چين با ابداع فناوري‌هاي جديد، تنوع بخشيدن به محصولات و بهبود عمليات كشاورزي، بهره‌وري را افزايش داده و قيمت محصولات را در طولاني‌مدت كاهش داده است. بدون دسترسي به فناوري‌هاي جديد و پيشرفته توليد، كشاورزان چيني شانس زيادي براي رقابت در بازارهاي بين‌المللي ندارند.براي دسترسي به فناوري‌هاي جديد، دولت چين چند اقدام اساسي زير را در دستور كار خود قرار داده است] 2[:

·        افزايش سرمايه‌گذاري دولت در تحقيقات كشاورزي و انتقال فناوري

·        تشويق بخش خصوصي به سرمايه‌گذاري بيشتر در توسعه فناوري‌هاي جديد كشاورزي

·        ايجاد انگيزه براي كارآفرينان خارجي در توسعه فناوري‌هاي جديد

·        توسعه واردات فناوري از طريق حذف محدوديت‌ها و مشكلات.

 

7.  اجراي طرح تجديد ساختار استراتژيك كشاورزي

يكي از طرح‌هاي عمده دولت چين براي توسعه كشاورزي، طرح تجديد ساختار استراتژيك كشاورزي است كه از سال 2000 در اين كشور به اجرا درآمده است. هدف از اين طرح ايجاد توازن ميان عرضه و تقاضاي محصولات كشاورز و بهبود محصولات كشاورزي است. اين طرح در چهار حوزه عمده به اجرا در مي‌آيد ]6[.

·        بهينه‌سازي گونه‌هاي مختلف محصولات

تهيه بذرهاي مناسب از طريق طرح اصلاح بذر از اقدامات اساسي چين است. در اين طرح علاوه بر پرورش گونه‌هاي مختلف بذر داخلي با كيفيت بالا، گونه‌هاي متعددي نيز از بذرهاي خارجي پرورش مي‌يابند. بهبود كيفيت بذر، تأثير چشمگيري بر بهبود محصولات كشاورزي دارد.

·        توسعه بخش دامداري

فرآورده‌هاي دامي چين اخيراً  26 درصد ارزش كل محصولات كشاورزي را تشكيل مي‌دهند. دولت اميدوار است با اجراي طرح تجديد ساختار كشاورزي تا پايان دوره 5 ساله ( يعني تا سال 2005 )، سهم فرآورده‌هاي دامي از 26 درصد به 30 درصد افزايش يابد.

·        توسعه صنايع تبديلي

يكي از اهداف دولت چين توسعه صنايع تبديلي و تشويق كشاورزان به اشتغال در اين بخش است. در حال حاضر ظرفيت توليد غلات در كشور افزايش يافته و صنايع تبديلي مي‌تواند مصرف‌كننده خوبي براي اين غلات بوده و به افزايش تقاضاي غلات كمك كند.

اجراي طرح‌ها و برنامه‌هاي مختلف دولت چين در توسعه كشاورزي همراه با تأكيد دولت بر بهبود كيفيت زندگي روستاييان، تأثيرات چشمگيري در نحوه زندگي و درآمد روستاييان ايجاد كرده است. احداث خانه‌هاي مسكوني مناسب‌تر، تأمين آب آشاميدني سالم و بهداشتي، احداث اماكن عمومي مانند مراكز درماني، مدارس و فروشگاه‌ها و همچنين توسط راه‌هاي ارتباطي كشور شرايط بهتري را براي زندگي روستاييان پديد آورده است. ساخت مجتمع‌هاي مسكوني جديد شامل خانه‌هاي مسكوني، مراكز توليدي و خدماتي، از اقدامات ديگر دولت چين است. اين مجتمع‌ها در برخي از روستاها برحسب شرايط اقتصادي و زيست‌محيطي منطقه احداث شده‌اند ]7[. توسعه بخش كشاورزي وتوسعه روستايي چين، زمينه را براي توسعه اقتصادي اين كشور فراهم آورده است. جدول(1) تحول در ساختار اقتصادي اين كشور از سال 1970 تا سال2000 نشان مي‌دهد.

جدول1. تحول در ساختار اقتصادي چين (2000- 1970 )] 8 [

توسعه كارآفريني و اشتغال در چين

تا قبل از انجام اصلاحات اغلب روستانشينان در بخش كشاورزي مشغول به كار بودند. در سال 1991 حدود 350 ميليون كشاورز به كار اشتغال داشتند كه اين تعداد تا سال 1997 به 190 ميليون نفر كاهش يافت. نسبت افراد شاغل در بخش كشاورزي به كل شاغلان اين كشو روزبه‌روز كاهش مي‌يابد و در حال حاضر به نزديك 50 درصد رسيده است] 2[.                                             

روستاهاي چين، تا قبل از انجام اصلاحات نقش " انبار نيروي كار" را براي شهرها ايفا مي‌كردند. در مواقعي كه شهرها نياز به نيروي كار به‌ويژه نيروي كار ارزان قيمت داشتند، روستاييان براي كار جذب شهرها مي‌شدند و در مواقعي كه به دليل ركورد اقتصادي در شهرها، نيازي به نيروي كار جديد نبود، روستاييان مهاجر دوباره به روستاهاي خود باز مي‌گشتند . براي بسياري از مهاجران نه در شهرها شغل مناسبي يافت مي‌شد و نه مي‌توانستند دوباره در روستا به شغل كشاورزي بپردازند. براي حل اين معضل دولت چين اقدام به تأسيس و راه اندازي شركت‌هاي كوچك توليدي و صنعتي در روستاها و شهرك‌ها نمود. اين شركت‌ها، شركت‌هايي نيمه دولتي محسوب مي‌شوند كه با پشتيباني دولت و توسط جمعي از روستانشينان تأسيس شده و تحت قوانين محلي و منطقه‌اي اداره مي‌شوند. دولت مركزي چين دخالت چنداني در اداره اين شركت‌ها ندارد. با توسعه كشاورزي و افزايش درآمد روستاييان، تعداد زيادي از كشاورزان كه با اجراي سياست‌هاي جديد صاحب سرمايه و امكاناتي شده بودند، در اين شركت‌ها سرمايه‌گذاري كردند. اين شركت‌ها در تمام دوران اصلاحات به‌جز سال 1989 و 1990 پيشرفت چشمگيري داشتند. در دوره زماني بين سال‌هاي 1981 تا 1994 توليدات اين شركت‌ها ساليانه 30 درصد رشد داشته است. در سال 1978 حدود 25 ميليون نفر در اين شركت‌ها مشغول به كار بودند، كه اين تعداد تا سال 1990 به 90 ميليون نفر رسيد.حدود 60 درصد كاركنان اين شركت‌ها به فعاليت‌هاي صنعتي مشغولند. شركت‌هاي صنعتي در روستاها و شهرك‌ها محصولات گوناگوني را از كالاهاي سرمايه‌اي عمده گرفته تا كالاهاي مصرفي ارزان‌قيمت توليد مي‌كنند.

شركت‌هاي روستايي از نظر ابعاد، نوع فعاليت و تعداد كاركنان طيف گسترده‌اي دارند. تعداد كاركنان اين شركت‌ها بين 90 تا 4100 نفر است. اغلب اين كاركنان در همان شهرك يا روستاي محل كار خود زندگي مي‌كنند.

ارزش توليدات اين شركت‌ها در سال 1986 بالغ بر 354 ميليارد يو‌آن بوده كه حدود  7/31 درصد ارزش كل توليدات صنعتي اين كشور است. با تأسيس اين شركت‌ها متوسط درآمد روستاييان افزايش يافت؛ فرصت‌هاي شغل جديد و متنوعي فراهم آمد و زمينه براي مهاجرت از روستا به روستا فراهم شد. در حال حاضر اين شهرك‌ها حدود 40 درصد از توليد ناخالص داخلي را به خود اختصاص داده و براي نزديك به 130 ميليون نفر اشتغال ايجاد كرده‌اند] 2[.                                             

مؤسسات مالي و اعتباري روستايي نقش مهمي در راه‌اندازي و پيشرفت اين شركت‌ها ايفا مي‌كنند. اين مؤسسات ابعاد متفاوتي دارند و هر يك نقش منحصر به فردي در ارائه خدمات مالي به روستاييان و در نتيجه اقتصاد ملي كشور دارند بانك كشاورزي چين، بانك توسعه كشاورزي چين، شركت‌هاي سرمايه‌گذار روستايي و شركت‌هاي تأمين اعتبار از جمله اين مؤسسات هستند.

اين مؤسسات با اعطاي وام و تسهيلات به كارآفرينان روستايي آنان را تشويق به راه‌اندازي شركت‌هاي صنعتي و توليدي مي‌كنند]2 [.

جدول (2)، توسعه شركت‌هاي روستايي را در چين در فاصله سال‌هاي 1980 تا 1999 نشان مي‌‌دهد.

                   جدول 2. توسعه شركت‌‌هاي روستايي در چين (1999-1980 ) ]8 [.

منابع

1. جان دبليو لانگ ورث؛ " توسعه روستايي چين با مقايسه‌هاي بين‌المللي"؛   ترجمه مصطفي مهاجراني, موسسه   پژوهش‌هاي برنامه‌ريزي و اقتصاد كشاورزي, 1379

2. “Accelerating Chinas Rural Transformation”,The World Bank,…., 1999

3. مهاجراني, مصطفي؛ "ريشه‌هاي تحولات اخير چين و پيامدهاي آن"؛ نشريه جهاد سازندگي  , سال 23, شماره 258, مرداد و شهريور 1382

4.Tain Weining & et all , “Recent Economic & Agricultural Policy Development in China”,………………….., 2003

5. Lin Justin,”Chinas Rural Development Strategy”, Center for Economic Research,Beijing University,……………………………

6. Du Ying, ”Introduction to Chinese Agriculture”, Ministry of Agriculture China,……..,

7. Zhao Bo Nian,“ The Development of Rural Housing in China”,…………….

8. ………….” Property Rights Reform Chinas Township and Village Enterprise,…

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 14:35 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره توسعه روستايي,تحقیق درباره توسعه روستايي و كارآفريني روستايي,تحقیق درباره كارآفريني روستايي در چين,

 

تنظيمات كمباين

1- تنظيمات سكوي برش :

سكوي برش قسمتي است كه محصول را برش مي‌دهد . جمع‌آوري مي‌كند و آن را به دستگاه كوبنده كمباين تحويل مي‌دهد. سكوي برش بوسيله دو قلاب به طور لولايي به كمباين متصل مي‌شود . ( عكس 1 )

    بررسي سالم بودن كف سكوي برداشت

    تراز نمودن سكوي برداشت 

2- تنظيمات چرخ و فلك :

    تنظيم محور چرخ و فلك ( عكس 4 )

- براي محصولات پر‌پشت محور چرخ‌وفلك حدود 15 سانتي‌متر جلوتر از شانه برش قرار گيرد.

- براي محصولات كم‌پشت محور چرخ‌‌وفلك حدود 30 سانتي‌متر جلوتر از شانه برش گيرد.

ارتفاع چرخ‌‌و‌فلك پره‌اي بايد طوري باشد كه لبه بالايي پره‌ها در پايين‌ترين نقطه حركت خود كمي به زير كوتاهترين خوشه‌ها برخورد كند. ( عكس 3 )

    تنظيم سرعت چرخ و فلك

- سرعت چرخ‌و‌فلك حدود 1.25 تا 1.5 برابر سرعت پيشروي كمباين

- براي محصول پر‌پشت 21 دور در دقيقه

- براي محصول كم‌پشت 55 دور در دقيقه

تنظيم سرعت از طريق اهرمي كه در اختيار راننده است صورت مي‌گيرد.(عكس5)

 

 

توجه داشته باشيد : براي برداشت محصولات خوابيده كمباين هميشه بايد در جهت خواب محصول حركت كند براي برداشت محصولات خوابيده و يا محصولات با درصد رطوبت پايين استفاده از چرخ‌و‌فلك چنگالي توصيه مي‌گردد. پاكسازي چرخ‌و‌فلك از علفهاي هرز مانع ريزش مي‌گردد. صاف بودن پره‌ها نسبت به شافت چرخ‌و‌فلك سبب كاهش ريزش مي‌گردد.

 

 

 

 

 

 

 

 

3 - تنظيمات شانه برش :

    تنظيم ارتفاع

ارتفاع شانه برش حدود 20 سانتي‌متر درزيركوتاهترين خوشه تنظيم شود. تنظيم ارتفاع از طريق اهرم سيلندر‌هاي هيدروليكي كه وظيفه بالا و پايين بردن سكوي برش را به عهده دارند، انجام مي‌شود.(عكس 2 )

    كنترل حركت افقي تيغه برش با جلو و عقب بردن پشت‌بند (عكس6)

    كنترل حركت عمودي تيغه برش با برداشتن و اضافه كردن ورقه‌هاي نازك و يا ضربه چكش به روبند(عكس7)

    تنظيم تطابق تيغه انگشتي با تغيير طول سيبك شاتون (عكس8)

    تنظيم آزادي سه‌راهي تيغه (عكس9)

4-  تنظيمات هليس :

    تنظيم فاصله لبه‌هاي هليس از كف سكو

فاصله لبه‌هاي هليس از كف سكو بايد متناسب با نوع محصول بين 12-8 ميلي‌متر تنظيم شود.(عكس10)

    تنظيم فاصله لبه هليس با نبشي عقب پلاتفرم

فاصله لبه هليس با نبشي عقب پلاتفرم 12-8 ميلي‌مترباشد. (عكس11)

    تنظيم فاصله لبه هليس با لاستيك بالاي سكوي برداشت

فاصله لبه هليس با لاستيك بالاي سكوي برداشت 5ميلي‌متر باشد.(عكس12)

    تنظيم فاصله بين انگشتي‌هاي وسط هليس با سكو

فاصله بين انگشتي‌هاي وسط هليس با سكو 12-8 ميلي‌متر باشد.(عكس13)- ( عكس 14 )

    تنظيم فاصله محافظ فنر لوله‌اي كلاچ ايمني هليس

فاصله محافظ فنر لوله‌اي كلاچ ايمني هليس 5.5 ميلي‌متر باشد. (عكس16)

 

 توجه داشته باشيد : مضرس شدن لبه، بريدگي لبه، كج شدن لبه، خردگي لبه، كم شدن عرض لبه  بر اثر كار كرد زياد، شكستن و كم شدن تعداد انگشتي‌هاي هليس سبب برگشتن و ريزش و ايجاد ضايعات در محصول مي‌گردد. 

 

5- تنظيمات نقاله تغذيه :

    تنظيم ارتفاع نقاله تغذيه

 ارتفاع نقاله تغذيه بوسيله چهار پيچ و مهره كشويي به صورت عمودي و افقي صورت مي‌گيرد. ( عكس15 )

  توجه داشته باشيد : تنظيم نبودن فاصله سبب مي‌شود محصول توسط لبه‌ها خرد، دانه‌ها شكسته و خوشه‌ها نيز توسط انگشتي‌ها كوبيده ‌شوند و ريزش و تلفات دانه پيش آيد.

 

 

 

 

 

    تنظيم فاصله زنجير نقاله

فاصله زنجير نقاله از كف محفظه با توجه به نوع محصول از طريق تنظيم طول فنر مربوطه انجام مي‌گردد. (براي گندم و جو 14 سانتي‌متر و براي ذرت 11 سانتي‌متر)(عكس18-19)

    تنظيم درجه لقي زنجير

 درجه لقي زنجير حدود 3 تا4 سانتي‌متر باشد.(عكس20-21 )

6- تنظيمات كوبنده و ضد كوبنده :

    تنظيم سرعت كوبنده

تنظيم سرعت دوراني كوبنده از طريق اهرم مربوطه صورت مي‌گيرد.(عكس23-22 )

    تنظيم فاصله كوبنده و ضد‌كوبنده

فاصله كوبنده و ضد‌كوبنده از طريق اهرم مربوطه صورت مي‌گيرد.(عكس25-24 )

    كاليبره نمودن ضدكوبنده

فاصله قسمت چپ و راست كوبنده از ضد‌كوبنده برابر عددي است كه اهرم تنظيم كننده فاصله در اتاقك راننده نشان مي‌دهد.

    تنظيم صفحات ريشك زن

تنظيم صفحات ريشك زن براي جلوگيري از رسوب ريشك‌ها بر روي الك‌هاي واحد تميز‌كننده ضروري است. (عكس26)

    بالانس نمودن كوبنده

سوهانهاي كوبنده بايستي سالم، جوشكاري نشده، بدون پيچيدگي باشد. تعويض سوهانها به منظور حفظ بالانس كوبنده بايستي 2 به 2 و متقابل انجام شود.

توجه داشته باشيد : عمل كوبيدن وقتي مطلوب است كه ميزان خوشه‌هاي نيمكوب برگشتي حدود نصف قاشك الواتر برگشتي باشد و براي مشاهده آن مي‌توان از دريچه‌اي كه در كابين راننده است استفاده نمود.

 

7- تنظيم كاه‌پر‌ها :

جدا كردن شانه‌زن‌ كاه به منظور تسريع در برداشت محصول توصيه نمي‌گردد. (عكس27)

8- تنظيمات واحد تميز كننده :

    تنظيم الك بالايي

تنظيم زبانه‌هاي الك توسط اهرم مربوطه(عكس28)

- بيش از حد باز بودن روزنه‌ها باعث عبور خرده‌كاه‌ها از الك بالايي و انسداد الك پاييني مي‌گردد.

- بيش از حد بسته بودن اين روزنه‌ها باعث مخلوط شدن تعدادي از دانه‌ها با خرده‌كاه‌ها مي‌شود.

    تنظيم زمان ريزش دانه‌ها از الك بالايي

بوسيله بالا و پايين آوردن دنباله الك ( بچه الك ) صورت مي‌گيرد.

( عكس29)

- در محصول كم‌پشت با بالا آوردن دنباله الك

- درمحصول معمولي از طريق تراز كردن دنباله الك با الك

- در محصول همراه با علف هرز با پايين آوردن دنباله الك

 

    تنظيم الك پاييني

تنظيم روزنه‌هاي الك

براي تنظيم كردن الك پايين روزنه‌هاي آن را آنقدر بازمي‌‌‌كنند كه مقدار زيادي از مواد خارجي در داخل مخزن ظاهر شود سپس روزنه‌ها را تا حدودي مي بندند كه نمونه برداشت شده از مخزن عاري از مواد خارجي بوده و قابل قبول باشد. (عكس 30- 31 )

- بيش از حد باز بودن روزنه‌ها باعث عبور خرده‌كاه‌ها و كاه‌ها و مخلوط آنها با دانه‌هاي تميز مي‌شود.

- بيش ازحد بسته بودن روزنه‌ها باعث حركت دانه‌ها به طرف عقب و پيوستن آنها به پس‌مانده‌ها و برگشت به دستگاه كوبنده و در نتيجه ترك برداشتگي و كوبيدگي محصول مي‌شود.

9- تنظيمات بادبزن :

    تنظيم حجم و جهت هوا

تنظيم حجم و جهت هوا بوسيله تغييردريچه‌هاي دهانه ورودي محفظه بادبزن صورت مي‌گيرد .

- در موقع تميزكردن محصولات كم پشت و سبك جهت وزش باد بايد به طرف عقب محفظه الك‌ها باشد.

- در موقع تميز كردن محصولات پرپشت و سنگين جهت وزش باد بايد به طرف جلو محفظه الك‌ها باشد.

- در برداشت دانه‌هاي سنگين دريچه‌هاي ورودي باد كاملاً بازباشد.

- در برداشت دانه‌هاي سبك دريچه‌هاي ورودي باد تا حدودي  بازباشد.

    تنظيم سرعت هوا

كنترل سرعت هواي وزيده شده توسط تنظيم سرعت دوراني بادبزن صورت مي‌گيرد. (عكس32)

 

قبل از تنظيم سرعت بادبزن روزنه‌هاي الك بالايي و الك پاييني را تا حداكثر اندازه توصيه شده براي محصول مشخصي كه برداشت مي‌شود باز مي‌نمايند سپس سرعت دوراني بادبزن را از حداقل توصيه شده شروع و به تدريج به سرعت آن مي‌افزايند تا جريان هوا بتواند بزرگترين كاه‌ها را با خود حمل كند بدون اينكه دانه‌ها را ازعقب كمباين خارج و يا آنها را به داخل پس مانده‌ها پرتاب نمايد.

 

10- تنظيمات كلي كمباين :

    تنظيم سرعت كمباين

در كمباين‌هاي معمولي اگر عملكرد مزرعه‌اي 10 - 6 تن و بالاتر باشد در شرايط عادي برداشت، ميزان خوراك كمباين بيش از حد خواهد بود به منظور جلوگيري از افزايش خوراك كمباين بايد سرعت پيشروي كمباين به كمترين حد ممكن تقليل يابد و در صورت عدم رفع مشكل قسمتي از شانه برش خارج از نوار برداشت قرار گيرد تا خوراك كمباين در حدود 200 كيلو گرم در دقيقه حفظ شود در غير اين صورت در كليه سيستم‌هاي كمباين افزايش بار پديد مي‌آيد و ريزش حادث مي‌شود.

    تنظيم باد لاستيك كمباين

يكنواخت بودن فشار باد لاستيك‌ها در دو طرف كمباين سبب كاهش ريزش مي‌گردد.

    وضعيت زمين

ناهمواري‌هاي سطح زمين در ريزش موثر است.

 

 

 

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 14:32 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره تنظيمات كمباين,تنظيمات كمباين,تحقیق درباره تنظيمات كلی کمباين,

 

تحليل هاي علمي توليد گندم در ايران و جهان

(اقتصاد گندم ايران )

تا کنون کتابها، مقالات ، طرح هاي تحقيقاتي و ساير منابع علمي در باب توليد گندم در ايران و مزيتنسبي توليد اين محصول در ايران همچنين، در مورد اينکه آيا مساله خود کفايي در توليد گندم در ايران اساسا لزومي دارد يا نه ، بحث هاي فراواني کرده اند و هر يک فراخور نوع کار نتايجي نيز گرفته اند. برخي نتيجه گرفته اند که ما بايد در توليد گندم خود کفا شويم برخي نيز نتيجه گرفته اند که اساسا نيازي به مطرح شدن بحث خود کفايي نيست و ايران در توليد گندم مزيت نسبي ندارد!

اگرچه هر يک از کارهاي انجام شده در اين زمينه قابل احترام هستند اما به نظر مي رسد علت تفاوت در نتيجه گيري منابع علمي فوق الذکر اين باشد که فرضيات و حيطه کاري که براي هر تحقيق در نظر گرفته شده است متفاوت بوده است. برخي از ديدگاه اقتصاد خرد به قضيه نگاه کرده اند ، برخي از ديدگاه اقتصاد کلان به قضيه نگاه کرده اند. برخي از ديدگاه اقتصاد جهاني و آزادسازي تجارت مساله را مورد بررسي قرار داده اند و برخي ديگر از ديدگاه سياسي به قضيه نگاه کرده اند و برخي نيز از ديدگاه هاي فرهنگي و حتي مذهبي. اقتصاد خرد دستور به توقف توليد گندم مي دهد اما اقتصاد کلان دستور به تداوم توليد مي دهد. آزادسازي تجاري دستور به توقف توليد و اقتصاد سياسي دستور به ادامه توليد. اهل سياست خواستار توليد هستند اما برخي از اقتصاددانان مخالف و برخي ديگر موافق هستند. در اين بين بنا به قدرت اجرايي داشتن هر يک از افکار فوق مساله خود کفايي گندم کم رنگ يا پر رنگ شده است اما به هر حال در نهايت تفکر غالب همان ادامه توليد و رسيدن به خودکفايي بوده است تا اينکه بالاخره پس از 40 سال ما به آ؛نچه مي خواستيم رسيديم و در سال زراعي 1383-1382 موفق به خودکفايي در توليد گندم شديم. اما از آنجايي که مساله توليد گندم فراتر از بحث خود کفايي است و ايران ساليان سال بايد بر اساس آن، تصميم به توليد يا عدم توليد بگيرد، نياز است که مساله توليد گندم در ايران با نگرشي همه جانبه ( اقتصادي ، سياسي، فرهنگي ، اجتماعي ، مذهبي و ..) بررسي شود تا در نهايت بتوانيم به نتايجي جامع ، خالي از ايراد و قانع کننده در اين مورد برسيم و بر اساس آن تصميمي درست اتخاذ نماييم. 

با توجه به احساس نياز فوق ، بر آنيم تا مساله " مزيت نسبي توليد گندم در ايران و جهان " را که مفهومي اقتصادي است به صورت جامع بررسي کنيم. از اين رو بصورت سلسله وار تحليل هاييعلمي در اين زمينه به علاقمندان تقديم خواهد شد.

بازاريابي صادراتي گندم ايران(3)

در ادامه بررسي مسائل مربوط به بازاريابي گندم ايران استاندارد کردن ، بسته بندي ، تبديل ، انبارداري ، تبليغات ، طرز فروش ، قيمت گذاري و در نهايت ضريب هزينه هاي بازاريابي اين محصول را بررسي مي کنيم.

3- استاندارد ( جدا ) کردن محصول گندم

شامل جور کردن و استاندار کردن گندم مي باشد. با پيشرفت اقتصادي مراکز مختلفي براي انجام اينگونه خدمات بوجود مي آيد ، جوربندي و استاندارد کردن گندم به خريداران امکان مي دهد تا بتوانند آنچه را که مايل هستند بدون اتلاف وقت و با توجه به قدرت خريد خود بخرند ، جدا کردن ، جور کردن و استاندارد کردن سبب جلب اطمينان مصرف کنندگان مي شود و در نتيجه تجارت بخصوص تجارت بين المللي را ساده تر و سريع تر مي کند. محصولات کشورهاي در حال رشد اغلب به علت نداشتن يکنواختي در بازارهاي دنيا با اطمينان خريد و فروش نمي شوند. اين در حالي است که سورت کردن، ارزش افزوده محصول مورد نظر را افزايش مي دهد مثلاً گندم را مي توان به درجات مختلف تقسيم کرد و از هر کدام براي هدف مشخصي مثل تهيه آرد نان، تهيه آرد شيريني، تهيه مصارف غذايي مثل ماکاروني ، مصارف دامي و غيره استفاده کرد.

کشورهاي مختلف جهان ، خصوصا صادر کنندگان اين محصول ؛ گندم خود را با درجات مختلف، مشخص و استاندارسازي کرده اند. گندم توليدي در هر کشور بسته به درجه ، درصد پروتئين و ساير خصوصيات قابليت رقابت خاصي را دارا مي باشند. بطور کلي ارقام عمده گندم با قابليت رقابت در سطح جهاني بصورت ذيل درجه بندي و نامگذاري شده اند. در جدول ذيل انواع گندم کشورهاي مختلف که قابليت رقابت با يکديگر در بازار جهاني را دارا مي باشند آورده شده است.

 

 

 در ايران استاندارد کردن اجباري از سال 1352 شروع شده است هر چند که موسسه استاندارد که وابسته به وزارت اقتصاد است 14 سال قبل از آن تاريخ تاسيس شده بود و قرار بوده است 600 نوع مواد غذايي و محصولات کشاورزي را به تدريج استاندارد کند ولي سرعت پيشرفت اين کار خيلي کم است و به نظر مي رسد که شايد سالها طول بکشد تا همه اين مواد را بتوان استاندارد کرد. از طرف ديگر تا کنون احساس نيازي براي درجه بندي و استاندارد سازي گندم ايران وجود نداشته است اما اکنون که بحث صادرات اين محصول مطرح مي باشد بايد متوليان امر با مقايسه گندم ايران با ارقام استاندارد شده کشورهاي رقيب (که در جدول بالا اورده شده است) در اين زمينه اقدام به استانداردسازي اين محصول نمايند تا خريداران قادر به مقايسه کيفيت و قيمت محصول ايراني با محصول خارجي باشند. گفتني است ايران قادر است استانداردهاي جداگانه اي نيز براي انواع گندم خود تعيين نمايد اما بمنظور حضور در بازارهاي جهاني نياز است تا استانداردهاي ايران با استانداردهاي جهاني همخواني داشته باشد.

4- بسته بندي محصول گندم يا آرد گندم

بطور کلي بسته بندي محصولات کشاورزي به منظور سالم نگهداشتن ، تسهيل در حمل و نقل و انبار داري انجام مي شود. با بسته بندي درست مي توان از بسياري آسيب ها جلوگيري کرد و از برخي هزينه ها نيز کاست همچنين در اثر حفظ بهتر و حمل و نقل آسانتر محصول هزينه هاي فروش را پائين آورد. هر يک از محصولات کشاورزي بنا به ماهيت و کيفيت خود بايد يک نوع بسته بندي شود در صورتيکه به اين امر توجه نشود و بسته بندي متناسب با محصول نباشد مقدار زيادي از محصول تلف خواهد شد و هزينه آن بيشتر از حد لازم خواهد بود. امروزه که در بازار بين المللي محصولات بايد با گويا بودن کيفيت خود ، براي خود مشتري پيدا کنند ، اهميت بسته بندي خوب از نظر اندازه ، نوع و بي خطر بودن بسته بندي ، بهداشتي بودن ، امکان استفاده مجدد از بسته ها بعد از مصرف محصول و زيبائي و رنگ آميزي بسته ها اهميت زيادي دارد. نوع بسته بندي و اندازه آن با مطالعه خصوصيات اقتصادي – اجتماعي مصرف کنندگان و نوع و قيمت محصول انجام مي گيرد.

در بسياري از موارد گر چه هزينه هاي فروش در اثر بسته بندي افزايش مي يابد ولي همه از آن کار راضي مي شوند ، چون بسته بندي در واقع کيفيت محصول نهائي را بهبود مي بخشد. بعلاوه مي توان تاريخ بسته بندي و زمان غير قابل مصرف شدن آن را روي بسته بندي نشان داد.

بسته بندي درارتباط با گندم براي آرد اين محصول مطرح مي باشد. چون خود گندم معمولا بدون بسته بندي صادر مي شود اما ارد گندم حتما بايد در بسته بندي ارائه شود. اخيرا کشور عراق در اعلام نياز خود اشاره کرده است به دليل عدم امکان توليد گندم به ارد در اين کشور ترجيح مي دهد آرد خريداري نمايد تا گندم. بنابراين با توجه به اينکه عراق تا چند سال اينده نيز وارد کننده گندم خواهد بود ، بسته بندي آرد و  حتي ديگر مشتقات گندم توجه بيشتري را مي طلبد.  

البته اين موضوع قابل ذکر است که بسته بندي تا حد زيادي باعث مي شود که امکان تقلب افزايش يابد اما اين مورد بيشتر در مورد کشورهاي در حال توسعه مطرح مي باشد همانطور که قبلا در مورد کشورهاي توسعه يافته فعلي نيز مطرح بوده است. بطور مثال در سال 1976 در اثر شکايت کشورهاي خريدار گندم از آمريکا ، معلوم شد در ميان گندم هايي که از بندر نيواورلئان آمريکا به سوي کشورهاي شوروي سابق ، هند ، مصر و ايران صادر شده بود مقادير زيادي سنگ و خاشاک و گندم هائي از درجه پائين تر نيز قاطي شده است.

در کشورهاي غني که هزينه هاي زيادي را صرف بسته بندي مي کنند مطالعات زيادي هم براي انتخاب نوع صحيح جنس بسته ها ، شکل ، اندازه و رنگ آميزي و شعارهايي که روي آنها نوشته مي شود به عمل مي آيد تا هدف هاي بسته بندي را بهتر انجام دهند .

کيفيت بسياري از محصولات کشاورزي صادراتي ايران نامطلوب است و اين امر به دليل به کار نبردن روشهاي جديد بهداشتي کردن محصول و استاندارد کيفيت آن در تمام مراحل توليد و طرز نادرست به بازار رساندن محصول است. معمولا بسته بندي محصولات کشاورزي در ايران عقب افتاده است و بهمين دليل در بازارهاي جهاني اين محصولات به قيمت هاي بسيار کم فروخته مي شوند. هم اکنون بسياري از کالاهاي صادراتي ايران با بسته بندي کشورهاي امارات ، اسپانيا و...  در بازارهاي جهاني عرضه مي شوند. متخصصين اقتصادي وزارت اقتصاد ميزان خساراتي را که در اثر عدم توجه به استاندارد کردن به مملکت وارد مي شود بين 25 تا 50 درصد توليد تخمين مي زنند و هر گاه صرفاً 25درصد را مبنا بگيريم مشاهده خواهيم کرد که چه ضرري از اين منظر متوجه اقتصاد کشاورزي ايران است.

5- تبديل محصول گندم

با افزايش درآمد ، مردم  قادر مي شوند که خدمات بازاريابي را بيشتر بخرند و به علاوه امروزه تعداد زيادي از زنان در خارج از منزل کار مي کنند و وقت کافي براي تبديل محصولات غذائي را ندارند.

در واقع رابطه مستقيمي بين درآمد مردم کشورهاي مختلف جهان و ميزان مصرف مواد غذائي تبديل شده وجود دارد. شايد قديمي ترين و معمولي ترين رشته تبديل مواد غذائي همان تبديل گندم به آرد وسپس پختن نان باشد که از زمان هاي قديم قسمتي از آن در منازل و قسمت ديگر توسط آسيابان ها و نانواها انجام گرفته ولي امروزه اغلب نان مصرفي (حتي در روستاها) در خارج از منزل تهيه مي شود. به همين نسبت در بازارهاي جهاني نيز اين امر در حال محقق شدن است. يعني در اينده محصولات ثانويه گندم بيشتر مد نظر خواهد بود و جنبه صادراتي بيشتري خواهد داشت تا خود محصول گندم. چون در کشورهاي با درامد بالا هزينه نيروي انساني به دليل کاهش  جمعيت و انتظارات مردم ثروتمند بالا خواهد رفت و کار تبديل مواد خام نيز به کشورهاي در حال توسعه با انبوه نيروي کار ارزان سپرده خواهد شد.

6- انبارداري

چون گندم فقط يکبار در سال حاصل مي شوند لذا براي تنظيم عرضه آن، بايد در انبار نگهداري شود. نگهداري گندم همانند ساير محصولات کشاورزي احتياج به درجه حرارت ، فشار و ترکيب اتمسفري مخصوصي دارد. از اين روي نگهداري آنها در سيلوها و انبارهاي ويژه انجام مي شود. به علاوه نگهداري بعضي از محصولات با هم در يک جا سبب از بين رفتن و يا جوانه زدن آنها (به علت فعل و انفعالات شيميائي ) مي گردد. به علت بالا رفتن قدرت خريد مردم و افزايش شهر نشيني همچنين افزايش چشمگير توليد گندم در ايران احتياج به ايجاد انبارها و سيلوها به طور چشمگيري افزايش يافته است. اما بخش خصوصي ايران که در گذشته به دليل برداشت هاي غلط و البته سود جويي برخي که انبارداري را به احتکار تبديل کرده بودند؛ با برخورد نامناسب دولت روبرو شد اکنون حاضر به سرمايه گذاري در اين بخش نيست. به نظر مي رسد که شايد اين اصل سبب عدم رشد کافي انبارهاي عمومي در ايران شده است . چون مردم فقط به طور انفرادي مواد مورد نياز خود را انبار و نگهداري مي کنند. در واقع دولت هاي گذشته قوانيني را براي مبارزه با محتکرين مواد غذائي وضع کرده بود و چون از اين قوانين درست استفاده نمي شد بعضي از صاحبان سردخانه ها و انبارهاي عمومي دلسرد شده بودند.

انبارداري گندم در ايران – در سابق در ايران قسمت اعظم انبارداري گندم توسط خود خانواده انجام مي شد و از اين روي خانواده ها در فصل برداشت و فراواني عرضه، اين محصول را خريداري مي کردند و با طرق مختلفي که در نتيجه تجربه ساليان دراز آموخته بودند آن را نگهداري مي کردند و باين وسيله تقاضا براي گندم را در طول سال تنظيم مي کردند ولي پيشرفت هاي فني باعث شده است که امروزه گندم در تمام طول سال و در همه جا عرضه شود که قسمتي از آن بدليل توسعه وسائل حمل و نقل و قسمت ديگر هم بعلت پيشرفت در امر انبارداري مي باشد.

در ايران سابقاً صدها بنگاه و موسسه در شهرها و نقاط مرزي و بنادر با داير کردن محوطه هاي محصور و مسقف و يا بدون سقف سالهاي سال بود که به شغل انبارداري مشغول بودند اين مکانها بنام بنگاه ، گاراژ ، انبار کالا ،تيمچه ، قيطريه ، بارانداز، سراي تجارتي ، کاروانسرا و غيره ناميده مي شدند. ولي در اين انبارها مقررات بسيار ابتدائي بود. اغلب موش و حشرات به محصولات صدمه مي زدند و چون مفهوم بيمه در بين نبود در صورت بروز حريق و حوادث ديگر راهي براي جبران زيان وارده به صاحب محصول نبود. گر چه امروزه ساختمان انبارهاي مناسب پيشرفت کرده است ولي هنوز انبارهاي زيادي وجود دارند که بصورت ابتدائي کار مي کنند. بهر حال در چند سال اخير با افزايش قابل توجه توليد گندم و قطع واردات اين محصول نياز شديدي براي نگهداري درست گندم وجود دارد که باتوجه به ميزان گندمي که ايران قادر است در شرايط قابل قبول نگهداري نمايد هنوز راه درازي در اين زمينه در پيش داريم. آمارهاي رسمي حاکي از ان است که ايران تنها قابليت نگهداري 5 ميليون تن گندم را داراست و بقيه گندم خريداري شده از کشاورزان ( در حدود 7 ميليون تن ) در محوطه هاي غير استاندارد که امکان هر نوع  آلودگي و بيماري را براي محصول گندم بهمراه دارد، نگهداري مي شود.

7- تبليغات

دادن آگهي و انجام تبليغات در بازاريابي محصولات صنعتي نسبت به بازاريابي محصولات کشاورزي، نقش مهمتري ايفا مي کند، اما امروزه با گسترش ابعاد تجارت جهاني و نگاه ويژه به گندم به عنوان کالايي حياتي اهميت تبليغات در بازاريابي اين محصول نيز زياد شده است. اصولا هدف واقعي از دادن آگهي ها شناساندن محصولات جديد به مصرف کنندگان و ايجاد گرايش مثبت نسبت به اين محصولات در آنان مي باشد.

شايد يکي از علل آن آگاهاندن مصرف کنندگان به امتيازات اين محصولات و به امکانات درست کردن غذاهاي مختلف از آنها باشد. يکي از ويژگي هاي تبليغات براي محصولات اوليه کشاورزي مثل گندم اين است که اين کار بايد مشترکاً بوسيله تمام توليد کنندگان يک محصول صورت گيرد. علت اين امر يکنواختي محصول گندم است براي توليد کنندگان متفاوت است يعني از لحاظ ترکيب شيميائي و خواص فيزيکي و طعم و غيره اختلاف کمي بين گندم توليد شده بوسيله زارعين مختلف مي تواند وجود داشته باشد و در نتيجه هر توليد کننده نمي تواند با بزرگ جلوه دادن امتياز محصول خود ( که اساس تبليغات محصولات صنعتي است ) براي خود قدرت انحصاري کسب کند. بعلاوه توليد کنندگان گندم هم بتنهايي امکانات مالي لازم براي تبليغات را ندارند روي اين اصل تبليغات براي محصول خام يا اوليه گندم اغلب بوسيله سنديکاها و يا اتحاديه توليدکنندگان محصول صورت مي گيرد. بعلاوه تبديل کنندگان و فروشندگان اين محصول نيز در پرداخت هزينه هاي تبليغاتي بايد سهيم باشند چون افزايش تقاضا براي اين محصول طبيعتاً به نفع افراد مزبور هم خواهد بود. البته در بعد جهاني اين مساله بسيار مهمتر جلوه مي کند چون در ابعاد جهاني رقابت بسيار زياد است و با ابزار تبليغات مي توان محصول را به تمامي جهانيان معرفي کرد و در اصطلاح سهم خود را از بازار جهاني افزايش داد. واضح است که ميزان تسلط کشورها بر رسانه هاي گروهي جهاني و ميزان حضور اين کشورها در رسانه هاي گروهي جهاني تا چه اندازه مي تواند در پيشبرد تبليغات موثر باشد. از مهم ترين اين رسانه ها مي توان به اينترنت ، شبکه هاي ماهواره اي و روزنامه هايي که در نقاط مختلف جهان منتشر مي شوند نام برد. کار تبليغات براي گندم در کشورهاي مختلف صادر کننده از طريق هيات هاي گندم يا اتحاديه هاي گندم صورت مي گيرد. هيات گندم کانادا ، هيات گندم امريکا ، وزارت کشاورزي امريکا ، هيات گندم استراليا و کميسيون کشاورزي اتحاديه اروپا از اين قبيل سازمان ها هستند که هر کدام با ايجاد سايت هاي اينترنتي مهم و به روز ، تبليغات گسترده اي را براي محصول گندم خود براه انداخته اند. 

8- طرز فروش

ماهيت فساد پذيري و حجيم بودن و توليد در فواصل زماني زياد از يک طرف و عدم آشنائي زارعين با بازارهاي بزرگ و کمي مقدار محصول توليد شده به وسيله هر يک از آنها از طرف ديگر، سبب شده است که امکان فروش مستقيم گندم از توليد کنندگان به مصرف کنندگان بويژه مصرف کنندگان خارجي کم باشد. اين امر بخصوص در گذشته که وسائل حمل و نقل و ارتباطات کمتر بود بيشتر صادق بود.

طرز توزيع گندم توليدي در کشورهاي مختلف متفاوت است و محصول از تعداد متعددي از کانال ها بايد عبور کند تا بدست مصرف کنندگان نهائي برسد. هر چه نظام اقتصادي کشوري عقب افتاده تر باشد تعداد اين کانال ها ( براي انجام يک مقدار مساوي از خدمات ) بيشتر خواهد بود . با پيشرفت صنعت و با افزايش وسائل ارتباطي توزيع گندم متمرکزتر شده است. در کشورهاي صنعتي و پيشرفته عمدتا هيات هاي گندم و يا شرکت هاي بزرگ اقدام به خريد گندم مي نمايند و حتي مسوليت صادرات را نيز بر عهده دارند.

از نظر جامعه نيز يکي از فوائد تمرکز توزيع محصولات کشاورزي ( علاوه بر هزينه کم آن ) امکان بازرسي دقيق بهداشتي مي باشد . چون محصولات کشاورزي محيط هاي بسيار مساعد براي کشت عوامل بيماري زا مي باشند و اگر تعداد فروشندگان اين محصولات خيلي زياد باشد براي مسئولين امور بهداشتي کنترل کيفيت ( و همچنين قيمت آنها ) خيلي مشکل خواهد بود تمرکز توزيع بسيار مهم است. امروزه استفاده از کامپيوتر کار انبارداري و تدارک محصولات و انجام کارهاي حسابداري را بسيار تسهيل کرده است . البته بايد در نظر داشت که يک نظام بازاريابي خوب نمي تواند در يک کشور در حال رشد که فاقد چارچوب اقتصادي و قضائي مناسب است وجود داشته باشد.

9- قيمت گذاري

محققان دانشگاه کاليفرنيا در تحقيقات خود دريافتند که در بازار جهاني گندم ، آمريکا به عنوان رهبر اصلي قيمت مطرح مي باشد و ديگر کشورها از جمله کانادا و استراليا تنها قيمت پذيرند و با آمريکا فقط در بحث عرضه رقابت مي کنند.

قيمت گذاري گندم در داخل ايران معمولا به اين صورت است که دستگاه هاي دولتي با کار کارشناسي قيمتي را که براساس هزينه توليد و درصدي سود کشاورز تخمين زده شده است را به وزارت کشاورزي پيشنهاد و سپس اين قيمت با تصويب در وزارت جهاد کشاورزي به شوراي اقتصاد پيشنهاد شده و اين شورا معمولا با تغييراتي قيمت تضميني گندم را تعيين مي نمايد و لذا قيمت داخلي گندم از قانون کلي حداکثر کردن منفعت ( قيمت محصول = هزينه نهائي) تبعيت نمي کند. اين در حالي است که در بخش بين الملل همانطور که در بالا اشاره شد عمدتا آمريکا به عنوان قيمت دهنده و بقيه کشورها قيمت گيرنده هستند. اما بهر حال امريکا ييها که يارانه فراواني به گندم خود اعطا مي کنند هميشه قيمت اين محصول را با توجه به مقتضيات زمان و همچنين اهداف خاص خود تعيين مي کنند و از اين رو ايران هم مجبور است در بازار صادراتي قيمت گندم خود را با قيمت هاي جهاني متناسب نمايد و شايد گاهي مجبور باشد براي صادرات گندم خود همانند کشورهاي اروپايي از يارانه هاي صادراتي نيز استفاده نمايد که اين مورد فعلا به سود ايران نيست.

10- هزينه بازاريابي

خدماتي که از موقع توليد محصول تا فروش آن به مصرف کننده نهائي، انجام مي شود ، مستلزم هزينه هائي است. مجموعه اين هزينه ها را که بصورت درصدي از قيمت محصول نهائي درآمده باشد " ضريب هزينه بازاريابي " مي نامند . اگر ضريب هزينه بازاريابي را با r و قيمت محصول در بازار آزاد را با  و قيمتي را که زارع دريافت مي کند با  نشان دهيم ، خواهيم داشت :

مثلا اگر قيمت گندم در بازار آزاد بين المللي هر کيلو 2000 ريال باشد در حاليکه زارع فقط 1000 ريال براي هر کيلوي آن دريافت کرده باشد ضريب هزينه بازاريابي برابر مي شود با :

درصد

ضريب هزينه بازاريابي شامل دو بخش" عمده فروشي" و"خرده فروشي" مي باشد. اندازه اين ضريب به نوع خدماتي که تا رسيدن محصول بدست مصرف کننده نهائي انجام مي شود و نيز ميزان فسادپذيري محصول و سرعت فروش آن و شدت رقابت موجود در بازار و کارآئي کل بازار بستگي دارد.

ضريب هزينه بازاريابي براي فصول مختلف سال متفاوت است چون در تابستان که فصل برداشت محصول گندم است عرضه آن زياد و قيمت پائين مي آيد و از طرف ديگر بدليل گرماي هوا ميزان ضايعات زياد خواهد شد و در نتيجه در تابستان ضريب هزينه بازاريابي بزرگتر مي باشد.

براي افزايش رفاه اجتماعي بايد سعي شود که هزينه انجام خدمات بازاريابي حداقل شود ولي بايد در نظر گرفت که چون انجام خدمات بازاريابي بر عکس توليد " کارطلب" هستند نمي توان در آنها باندازه توليد صرفه جوئي کرد .

 

گندم و يارانه در ايران : مشکلات نظام پرداخت

اهميت و ارتباط يارانه هاي توليدي و قيمت گذاري

از آنجاييکه پرداخت يارانه (ماليات منفي) همواره در جهت کاهش هزينه و يا قيمت  تمام شده يک يا چند کالا مي باشد عمده تاثير خود را از طريق قيمت، بر اقتصاد و تصميم هاي اقتصادي مي گذارد. در بحث مورد نظر ما که يارانه هاي توليدي گندم ( شامل يارانه هاي پرداختي به نهاده هاي کودشيميايي، سم و بذر ) را شامل مي شود دولت با پرداخت يارانه عملا در راستاي کاهش هزينه هاي توليد، قيمت اين نهاده ها را نسبت به قيمت واقعي آنها کاهش مي دهد. بنابراين دولت با پرداخت يارانه به اين نهاده ها از طريق "قيمت" اهداف خود را دنبال مي کند چراکه عنوان مي شود که اگر دست نامرئي کلاسيکها کوچکترين کاري در اقتصاد جامعه انجام دهد، تنها از طريق قيمت و قيمت گذاري خواهد بود.

اين در حالي است که قيمت يک کالاي ساده و کوچک نه تنها تخصيص منابع در توليد آن کالا را تعيين مي کند و نه تنها به توليد کننده مي آموزد که چه مقدار از آن کالا توليد کند و نه تنها خريدار را راهنمايي مي کند که چه مقدار از آن کالا را خريداري و مصرف نمايد بلکه در تصميم گيري توليد کنندگان و مصرف کنندگان کالا و خدمات ديگر نيز به درجات متفاوت تاثير مي گذارد، زيرا  اينکه چه مقدار از عوامل توليد موجود در جامعه به توليد کالاي ويژه اي اختصاص يابد هم بر بهاي عوامل توليد وهم بر فراواني يا کمبود عوامل در بازار موثر خواهد بود.

بطور کلي حساس ترين دستگاه ماشين پيچيده اقتصاد که کار همه دستگاههاي ديگر اين ماشين را تنظيم مي کند قيمت کالا و خدمات است. حتي در فرآيند مصرف نيز اين تاثير وجود دارد. اينکه چه مقدار از درآمد مصرف کنندگان از طريق بهاي کالاي ويژه اي جذب مي شود تعيين مي کند که چه مقدار درآمد براي تقسيم ميان کالاهاي ديگر باقي مي ماند. اين همبستگي شديد ميان قيمت داده ها در بازار عوامل و ميان قيمت ستاده ها در بازار توليد و ميان تک تک ستاده ها در کل بازار است که موجب پيدايش مستقيم قيمت گرديده است. زيرا در تعريف مي گوييم " سيستم عبارت از مجموعه اي از پديده هاست که با يکديگر همبستگي و رابطه قوي و تنگاتنگ ارگانيک دارند ."

بنابراين در ترکيبي از قيمت بازار آزاد و يارانه اي که دولت به کالاها و خدمات پرداخت مي کند، قيمتي ديگر به وجود مي آيد که مي توان آن را قيمت يارانه اي ناميد. اين قيمت يارانه اي قيمتي است که انعطاف پذيري قابل ملاحظه اي دارد و علاوه بر اينکه مي توان آن را در راستاي اهداف مورد نظر تنظيم کرد، خلل قابل ملاحظه اي در نظام بازار بوجود نمي آورد. قيمت در نظام بازار آزاد به عنوان نقطه ثقل تمامي تصميمات اتخاذ شده از طرف توليدکنندگان و مصرف کنندگان کالاها مي باشد. لذا قيمت کالاها و خدمات هم در اقتصاد بخش عمومي و هم در اقتصاد بخش خصوصي بي نهايت اهيمت دارد و در حقيقت آن " دست نامرئي" که کلاسيکها طرح مي کردند از طريق بهاي کالاها و خدمات به تنظيم اقتصاد جامعه مي پردازد.

مشكلات نظام پرداخت يارانه نهاده هاي توليدي در ايران

صرفنظر از دلايل پرداخت يارانه در ايران، اين پرداختها عاملي براي بوجود آمدن برخي مشکلات در سيستم اقتصادي ايران بوده و همچنين تنگناهايي در ميزان پرداخت، نحوه پرداخت و نظارت بر اين پرداخت ها نيز وجود داشته است. اولين مشكل اخلال در قيمت ها و عدم مصرف بهينه از نهاده ها مي باشد چراكه با ارزان شدن بيش از حد يك نهاده كشاورزان به شدت مصرف آن نهاده را افزايش خواهند داد. مشكل دوم روند افزايشي بار هزينه اي دولت در ارتباط با ميزان پرداخت اين يارانه ها مي باشد. همانطور كه عنوان شد اين روند درسالهاي اخير افزايشي بوده است و اين مساله عامل مهمي در كسري افزايش كسري بودجه دولت مي باشد. از ديگر مشكلات مربوط به پرداخت يارانه مي توان كاهش ميزان توليد محصول ( بطور مثال گندم ) در نتيجه استفاده بيش از حد از نهاده هاي مشمول يارانه دانست. اين در حالي است كه نظارت دولت بر بازار اين نهاده ها نيز از ديگر مشكلات مهم عنوان شده است چراكه دولت با پرداخت يارانه بايد در  تامين و توزيع اين نهاده ها و همچنين تنظيم بازار آنها نقش اصلي را داشته باشد و اين مساله بار مالي و مسوليتي زيادي براي دولت در بر دارد. بهر حال ساير مشكلاتي كه در مورد تمامي يارانه ها و از جمله يارانه نهاده هاي توليد مي توان عنوان كرد عبارتند از : مشکلاتي که به تبع نرخهاي چندگانه ارز در سال هاي قبل وجود داشته است، عدم انعکاس هزينه هاي واقعي يارانه در حسابهاي ملي، مشکل مقايسه قيمتهاي داخلي با قيمتهاي جهاني کالاهاي مشمول يارانه، عدم وجود نظام بازبيني  ارزيابي پرداختهاي يارانه، نحوه تخصيص يارانه به گروههاي مختلف درآمدي(گروه هاي هدف)، روند افزايشي پرداختهاي يارانه اي عاملي در جهت کسري بودجه در ايران و عدم طراحي و سياست گذاري مشخص در دريافت مابه التفاوتها.

دولت ايران در طرح پنج ساله سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي خود بحث هدفمند کردن يارانه ها را مورد توجه قرار داد که در صورتي که اين طرح در سالهاي آتي اجرا شود بسياري از مشکلات و تنگناهاي موجود در اين رابطه برطرف خواهد شد.

يکپارچگي اراضي گندم و توسعه کشاورزي در ايران

 عنوان مي شود که پديده هاي اجتماعي چند وجهي اند و وقوع يا عدم وقوع انها را نمي توان به يک عامل يا علت تقليل داد. پديده توسعه در ايران عموما و توسعه کشاورزي و روستايي ان نيز بخصوص از شمول اين قاعده جدا نيست. اما علي رغم درستي اين بيان بايد اذعان کرد که قدر و سهم عوامل گوناگون در وقوع پديده هاي اجتماعي ، هميشه يکسان نيست بلکه تحت شرايطي معين و علي رغم اهميت حضور همه عوامل مرتبط بطور معمول يکي از انها حالت کليدي پيدا مي کند. بطوري که شيوه عمل و ميزان تاثير ساير عوامل را تابع کارکرد خود قرار مي دهد.

در فرايند توسعه کشاورزي و پيشرفت جامعه روستايي ايران بنظر مي رسد که پديده پراکندگي اراضي زراعي چنين نقشي را بر عهده داشته باشد بنابراين بايد مشخص شود که اين پديده چيست و چگونه عمل مي کند ؟ براي پاسخگويي به اين سوال موارد ذيل را بررسي مي کنيم.

اغلب چنين تصور مي شود که زمين متصرفي هر کشاورز صرفنظر از مساحت ان بصورت يکپارچه و در يکجا قرار دارد بطوري که کشاورز تمامي فعاليت زراعي خود را بر روي يک قطعه زمين انجام مي دهد. چنين تصوري از وضع بهره برداري کشاورزي کشور و موقعيت زمين انان به قدرت نمود عيني دارد ، بلکه اغلب عکس اين حالت مشاهده مي شود يعني زمين انان اغلب بصورت قطعات کوچک و جدا از هم است.

چنين ارايشي از اراضي کشاورزي نه پديده جديدي است و نه خاص کشور ما بلکه در نظام زمينداري اغلب کشورهاي ، اما با نسبت هاي کم و بيش متفاوت وجود داشته است. پديده پراکندگي اغلب از طريق تعداد قطعات زمين هر کشاورزي مورد سنجش قرار مي گيرد. تعداد قطعات بعنوان شاخص پراکندگي شناخته مي شود و شدت و ميزان ان که در مناطق مختلف يکسان نيست تحت تاثير عوامل متعدد قرارا دارد . علي رغم تفاوتهاي موجود ، پراکندگي را مي توان بعنوان يکي از مشخصه هاي و الزامات نظام هاي سنتي کشاورزي تلقي کرد که تحت شرايط خاصي شکل گرفته و داراي کارکردهاي مثبت نيز بوده است. اما با تغيير شرايط و شکلگيري نظام جديدي از توليد و روابط ا جتماعي اين کارکردهاي مثبت نه تنها زايل گرديده بلکه به تدريج بصورت يک عامل بازدارنده در توسعه کشاورزي و روستايي پديدار شده است.

در عصر حاضر کاربرد وسيع علم و تکنولوژي در زمينه هاي مختلف نه تنها بعنوان شاخصهاي توسعه يافتگي محسوب مي شود بلکه استفاده از دستاوردهاي علم و تکنولوژي راه حل واقعي افزايش توليد براي رفع نيازهاي جامعه و تامين کننده امنيت غذايي جوامع بشمار مي رود. اما چنين حالتي زماني تحقق عيني مي يابد که شرايط و زمينه هاي لازم براي بروز پديده ها و دستاوردهاي علم و تکنولوژي در جامعه فراهم شده باشد. ساخت سنتي اراضي کشاورزي کشور ما در اکثر موارد فاقد چنين زمينه اي است بنابراين امکان استفاده و سيع و اصولي از يافته هاي علمي و تظاهر تکنولوژيک در انها فراهم نيست.

پراکندگي قطعات اراضي يکي از عناصر ساختار سنتي کشاورزي کشور است که امروزه به يکي از موانع اصلي توسعه کشاورزي تبديل شده است. از انجا که اين پديده بطور اصولي به بهره برداريهاي دهقاني اين بهره برداريها بدنه اصلي کشاورزي کشور را تشکيل مي دهد توسعه نيافتگي انها به معني توسعه نيافتگي کشاورزي و بهمين صورت رفع مشکلات انها به مثابه رفع موانع توسعه کشاورزي کشور است.

ضرورت يکپارچه کردن زمين تحت بهره برداري کشاورزان

علاوه بر سه ويژگي ياد شده در مورد پراکندگي اراضي تحت بهره برداري کشاورزان يعني تعدد قطعات ، کوچکي اندازه و فاصله بين انها، لازم است به ويژگي ديگر يعني غير هندسي بودن شکل قطعات اشاره کرد. ويژگي اخير که بطور عمده تحت تاثير شرايط توپوگرافي زمين شکل گرفته است در ارايش اکثر اراضي کشاورزي کشور ديده است.

اين ويژگيها به اشکال مختلف موجب ايجاد اختلال در بهره برداري از زمين و ساير عوامل توليد مي شود يکي از مهمترين مشکلات قابل ذکر در اين زمينه امکان ناپذيري استفاده صحيح و کارامد از ماشين الات و روشهاي جديد کشاورزي است. قبلا اشاره شد که عوارض و موانع متعددي در زمينه استفاده از اب ، زمين ، نيروي کار ، وسايل حمل و نقل و غيره در اثر پراکندگي قطعات وجود دارد که توسعه کشاورزي را دچار اختلال کرده است. اثرات زيانبار پراکندگي قطعات در روند انتقال کشاورزي از وضعيت سنتي به مدرن ( صنعتي ) به تدريج مشهود گرديده و ابعاد وسيعتري مي گيرد . اين ابعاد با گسترش ارتباط بين روستاها و شرهر ها و شکلگيري بازارهاي ملي و سعت بيشتري پيدا مي کند. ارتباط اجتناب ناپذير با بازارهاي منطقه اي و بين المللي نيز که وظايف جديتري را بر دوش کشاورزي کشورهاي در حال توسعه قرار مي دهد دشواريها و موانع توسعه کشاورزي را بيش از پيش مي سازد . جوامع در حال توسعه که بطور عمده متکي به فعاليتهاي کشاورزي و درامدهاي ناشي از ان هستند. در شرايط فعلي جهان بطور فزاينده اي تحت تاثير اقتصاد جهاني قرار دارند و به کوچکترين نوسانات بازارهاي جهاني واکنش نشان مي دهند. تجربه چند دهه اخير نشان داده است که کشاورزان و روستاييان کشورهاي در حال توسعه منجمله ايران صرفا براي معاش خانواده توليد نمي کنند بلکه به ناگزير سعي دارند بعنوان جزيي از شبکه بازارهاي ملي و فراملي رفتارهاي برونگرايي را جايگزين درونگرايي کنند و از حالت خود معيشتي و بسته خارج شوند. اين تحول در جامعه روستايي ما با شدت هر چه بيشتر در حال تکوين است و مبادلات و ارتباطات فزاينده جامعه روستايي با شهرها و با خارج از کشور نشان از اين واقعيت دارد. اين تحول فارغ از علل بيروني يا دروني ان وظايف حساس تري را بر عهده بخش کشاورزي کشورهاي در حال توسعه از جمله کشور ما قرار داده و موقعيت ويژه اي را براي سر و سامان دادن به کشاورزي پديد اورده است. در چنين شرايطي ارزشها و معيارهاي اقتصادي ، نقش تعيين کننده اي در روابط اجتماعي و روابط انسانها با محيط ايفا خواهد کرد، لذا توليد کشاورزي از اين پس بايد با مطالعه و برنامه ريزي دقيق استفاده از تکنولوژي و دستاوردهاي علمي ، صرف هزينه کمتر و با تاکيد و توجه به حفظ منابع اب و خاک و مسائل زيستمحيطي ( توسعه پايدار کشاورزي ) انجام گيرد تا بتواند جايگاه مناسب خود را در اقتصاد ملي و بازارهاي بين المللي کسب نمايد و محيط زيست و منابع طبيعي را بعنوان وديعه اي الهي به ايندگان تحويل دهد. اما پراکندگي قطعات پديده اي است که در روند تحول کشاورزي سنتي به مدرن مانع تحقق اين امر مي شود و توسعه کشاورزي را بسيار دشوار و حتي غير ممکن مي سازد. پايين بودن بهره وري ، بالا بودن هزينه هاي توليد ، اتلاف منابع و عوامل توليد ، کمبود درامد کشاورزان ، محروميت از دستاوردهاي علمي و فني جديد در فعاليتهاي توليدي و بالاخره فقر روستايي بعنوان شاخصهاي توسعه نيافتگي به نوعي در ارتباط با پراکندگي قطعات قرار دارد. برخي از مطالعات اثرات پراکندگي قطعات را در اتلاف عوامل نهاده هاي توليد بيش از 50 درصد براورد کرده است. چنانچه اثرات زنجيره اي و تشديد کننده پراکندگي قطعات را نيز بحساب اوريم ، اتلاف منابع و اثرات سوء ان بيش از ارقام ياد شده خواهد بود. براي رفع مشکلات و عوارض ناشي از اين پديده ، راه حل منطقي و قابل اجراي يکپارچه سازي توصيه مي شود.

 

مفهوم يکپارچه سازي

    يکپارچه کردن زمين که معادل اصطلاح انگليسي land consolidation  است در ادبيات توسعه کشاورزي کشورها بسيار متداول بوده و در کشور ما نيز به اشکال مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.

يکپارچه سازي با انکه داراي اشکال مختلفي است و هر يک از انها تحت شرايط خاص قابليت اجرايي دارد. يکپارچه سازي اراضي را مي توان به لحاظ عاملين اجراي اند در دو طبقه کلي : الف : يکپارچه سازي خود جوش و ب : يکپارچه سازي غير خود جوش جاي دارد. در يکپارچه سازي خودجوش عامل اصلي اجرا کشاورزان ذيربط هستند. در اين جا اصولا مساله بوسيله خود کشاورزان مطرح مي شود  و ساير اقدامات اعم از سازماندهي ، ترغيب ديگران ، جلب مشارکت افراد ذيربط در مراحل مختلف کار و روشهاي مناسب يکپارچه سازي نيز با اتکاري بر نيروهاي داخلي روستا انجام مي گيرد. اين نوع از يکپارچه سازي پس از اصلاحات اراضي در برخي روستاهاي کشاور به اجرا در امده است هر چند که به يکپارچگي کامل اراضي روستا منجر نشده است.

در يکپارچه سازي غير خود جوش نقش عوامل غير بومي بسيار تعيين کننده است . در اقداماتي که بويژه طي دو دهه اخير در زمينه يکپارچه سازي  اراضي کشور صورت گرفته است نقش عوامل بيروني بسيار برجسته است. بعنوان مثال در برنامه پنج ساله اول توسعه کشاورزي پيش بيني شده بود که يک ميليون هکتار از اراضي کشاورزي کشور يکپارچه شود با انکه در اين برنامه کشاورزان مشارکت فعال داشتند اما سازماندهي و تمشيت امور بيشتر بر عهده دولت و عوامل  اجرايي ان بوده است. اين نوع از يکپارچه سازي در سالهاي اخير بيشتر متداول بوده و در تعدادي از روستاهاي کشور به اجرا درامده است.

يکپارچه سازي کامل در سطح خانوار : در اين نوع يکپارچه سازي قطعات پراکنده تحت تملک خانوارها با تعويض و جابه جايي مکرر قطعات انچنان کاهش مي يابد تا در نهايت به يک قطعه يکپارچه براي هر خانوار تبديل شود. اين نوع يکپارچه سازي با توجه به شرايط طبيعي و توپوگرافي زمين ( پستي و بلندي ف جنس خاک و غيره ) و همچنين نوع اراضي و کاربري ان ( اب، ديم و باغ ) به ندرت در روستاهاي ايران اتفاق افتاده است.

تحديد قطعات پراکنده در اين صورت ممکن است فقط چند خانوار و يا حتي کليه خانوارهاي زميندار يک روستا تعدادي از قطعات و يا حتي تمام قطعات تحت تملک را انچنان با هم معاوضه و يا معامله نمايند تا ميانگين تعداد قطعات هر يک از انها تا حد زيادي کاهش يابد؛ بطور که زمين هر خانوار به چند قطعه بزرگتر تبديل شود. اين شکل از يکپارچگي در روستاهاي ايران متداولتر است. اما چون علي رغم کاهش تعداد قطعات زمين هر خانوار ، ييکپارچگي کامل تحقق نمي يابد، اصطلاحا يکپارچگي ناقص يا تحديد قطعات ناميده مي شود.

ادغام اراضي : گاهي ممکن است مرزهاي بين قطعات اراضي برداشته شود و تعدادي از بهره برداريهاي کوچک يک بهره برداري بزرگتر را بوجود اورند. اين نوع يکپارچگي به شکل هاي مختلف وجود دارد. در برخي از انها کليه مراحل توليد و حتي فروش محصولات بصورت گروهي انجام مي گيرد. در حالي که در اشکال ديگر تنها برخي از فعاليتها بصورت گروهي است و بقيه انها به شکل انفرادي و يا خانوادگي انجام مي گيرد. در نوع اخير هدف اصلي بهره برداري مشترک از زمين نيست بلکه بيشتر از همه افزايش توليد مدنظر مي باشد و به همين خاطر تعاوني افزايش توليد کشاورزي ناميده مي شود.

در يکپارچه سازي بويژه با دخالت دولت ممکن است سطوح وسيعتري ازيک روستا مد نظر باشد بعنوان مثال در ايجاد يک شرکت تعاوني و يا يک شرکت سهامي زراعي دامنه شمول از سطح يک روستا فراتر رفته و اراضي چندين روستاي مجاور را در بر مي گيرد. اين نوع از يکپارچه سازي نيز به ادغام اراضي معروف است اما با اين تفاوت که اغلب توسط دولت به اجرا در مي ايد.

از بين اشکال مختلف يکپارچه سازي که مورد اشاره قرار گرفت نوع خاصي از ان يعني يکپارچه سازي قطعات

اراضي زراعي تحت بهره برداري زارعان يا اصطلاحا يکپارچه سازي نسق زارعان مورد توجه اين مطالعه است .

اين نوع يکپارچه سازي مي تواند بصورت خود جوش و يا با دخالت دولت به اجرا درايد. بعلاوه زمين تحت بهره برداري ( يا مالکيت ) بهره بردار مي تواند بصورت يک قطعه ( يکپارچه کامل ) و يا چند قطعه ( اما کمتر از تعداد

انها قبل از يکپارچگي ) باشد

 

بررسي و تحليل

خودمصرفي و خودعرضه­اي گندم

محققين ديگر کشورها نيز متناسب با نياز سياستي خود اقدام به بررسي اين موضوع کرده­اند که از آنجمله مي توان به تحقيقات ذيل اشاره کرد.

Kapaj و همکاران در تحقيقي با عنوان "نقش تعاوني­هاي بازاريابي در افزايش حضور کشاورزان در بازار" با اعلام اين موضوع که بخش کشاورزي مهم­ترين بخش اقتصادي در کشور آلباني (واقع در اتحاديه اروپا) مي باشد اقدام به بررسي ميزان حضور کشاورزان در بازار اين کشور کرده­اند. آنها با جمع­آوري آمار و اطلاعات از کشاورزان اين کشور نتيجه گرفتند که کشاورزان آلبانيايي از نظر حضور در بازار به سه دسته تقسيم مي شوند. دسته اول کشاورزاني که صرفا به منظور خود مصرفي و خودعرضه­اي توليد مي نمايند که 21 درصد از کشاورزان را تشکيل مي­دهند. دسته دوم کشاورزاني هستند که به منظور خودمصرفي و خودعرضه­اي توليد مي کنند اما مازاد توليد خود را در بازار بفروش مي رسانند که اين دسته 64 درصد از کل کشاورزان را تشکيل داده­اند. همچنين دسته سوم که در حدود 15 درصد از کشاورزان را تشکيل مي دهند عمدتا به منظور فروش در بازار فعاليت کشاورزي مي­نمايند. محققين سپس با برشمردن نقش­هاي مختلفي که تعاوني­هاي بازاريابي مي­توانند در بخش کشاورزي ايفا نمايند نتيجه گرفته­اند که اين تعاوني­ها مي­توانند با افزايش سود و درآمد کشاورزان آنها را به حضور بيشتر در بازار ترغيب نمايند .

Arias و همکاران در تحقيقي با عنوان  " اقتصاد موز جهان در فاصله سالهاي 2002-1985 " اعلام کردند که علي رغم اينکه موز به عنوان چهارمين محصول کشاورزي (بعد از گندم ، ذرت و برنج) است که بيشترين مبادله را در اقتصاد جهاني داراست ، اما هنوز هم به ميزان قابل ملاحظه­اي کشاورزان توليد­کننده از اين محصول براي خود مصرفي استفاده مي کنند و در برخي جوامع به عنوان محصولي اصلي نقش مهمي در امنيت غذايي مردم بازي مي­کند .

Balint در تحقيقي با عنوان “کانال هاي بازار و جهت­يابي تجاري در روماني " به بررسي بازارهاي کشاورزي و ميزان حضور کشاورزان در اين بازارها در روماني پرداخته است.  در اين مطالعه که از آمار خانوارهاي کشاورزي سال 2003 استفاده شده است، کانالهاي بازار در شرايط هزينه معاملات، هزينه نقل و انتقال محصول و محصولات خاص ( گندم و شير) تحليل شده است. نتايج اين تحقيق حاکي از آن است که فروش محصول به تجار، عمده فروشان و فرآوري کنندگان با پايين بودن هزينه معاملات و سطح بالاي جهت­يابي بازار همبسته است در حاليکه فروش در بازار و به کشاورزان شامل هزينه­هاي معاملاتي بالا و اکثراً بوسيله کشاورزان خود مصرف و خودعرضه انجام مي­شود. در اين تحقيق با استفاده از مدل­هاي رگرسيوني مشهور به  Heckman  &  Tobitرابطه مثبت ميزان حضور تجار ، عمده فروشان و کارخانه داران با جهت­يابي کشاورزان به بازار بررسي شده است. ترويج کاهش هزينه­هاي معاملاتي براي خريداران (اعم از تجار ، عمده­فروشان و کارخانه­داران ) جهت­يابي تجاري کشاورزان را افزايش مي دهد .

Moustier و همکاران در مطالعه­اي تحت عنوان "بازار مواد غذايي و توسعه کشاورزي در ويتنام" به بررسي روند تغييرات بازار مواد غذايي و تاثيرات متقابل آن با توسعه کشاورزي در کشور ويتنام پرداخته اند. اين محققين با برشمردن فرصتها و محدوديت­هاي بازارهاي کشاورزي ويتنام دريافتند که اصلاحات بازار بخصوص در بازار­هاي کشاورزي باعث شده است که مصرف محصولات کشاورزي ( بخصوص برنج بعنوان محصول اصلي کشاوزري ويتنام) روندي متفاوت بخود بگيرد. آنها دريافتند که اصلاحات بازار باعث شده است که خود مصرفي در اين کشور کاهش يابد. محققين نرخ خودمصرفي و خودعرضه­اي در مناطق شهري را 5 درصد و در مناطق روستايي 35 درصد بدست آورده اند و اعلام کرده­اند که يکي از مهم ترين دلايل خودمصرفي وجود بازارهاي ناقص مي باشد. آنها با عنوان کردن اين موضوع که ظرف ده سال بازار مواد غذايي ويتنام از دو برابر ارزش برخوردار شده است عوامل اصلي آن را افزايش جمعيت، افزايش مصرف سرانه و کاهش خودمصرفي و خودعرضه­اي اعلام کرده اند .

بودجه سال 1385 ، بخش کشاورزي و گندم

اولين بودجه دولت جديد با حجم 195 هزار ميليارد تومان

رييس جمهوري لايحه بودجه سال 1385 را با حجم 195 هزار و 657 ميليارد تومان به مجلس شوراي اسلامي تقديم کرد.

به گزارش مهر، محمود احمدي نژاد صبح امروز در زمان تقديم لايحه بودجه سال 1385 به مجلس و در دفاع از لايحه بودجه سال 1385 کل کشور اظهار داشت: اين بودجه حاصل سه ماه کار فشرده و سنگين دولت است.

وي افزود: دولت جديد با 4 اصل عدالت گستري، مهرورزي، خدمت رساني و تعالي همه جانبه پا به عرصه خدمتگزاري نهاده است و مصمم است در حد توان در تحقق اين اصول که بر آمده از آموزه‌ها‌ي امام بزرگوار و متن انقلاب بکوشد.

رئيس جمهور اعلام کرد: بودجه 85 نسبت به بودجه سال جاري 7/26 رشد دارد. بودجه عمومي 2/20 است و لذا دستگاههاي دولتي بايد با بازدهي بيشتري کار کنند تا ماليات و سود آنها به خزانه بر گردد، اين رقم 629 هزار ميليارد ريال بالغ شده است.

اعتبارات عمراني نسبت به بودجه امسال 2/74 رشد دارد و جهت گيري به سمت سرمايه گذاري و ساخت زير بناهاست.

اعتباراتي استاني نيز در اين بودجه افزايش يافته و نسبت به سال جاري 180 درصد رشد دارد.

وي تاکيد کرد: سهم اعتبارات عمراني استاني نيز ارتقاء داشته در 84، 2/19 درصد بوده، به 34 درصد کل بودجه بوده اميدوارم براي سال بعد به 50 درصد برسانيم.

احمدي نژاد گفت: در آموزوش و پرورش که محور رشد و ترقي کشور است نيز نسبت به امسال، 50 درصد رشد داريم.

براي مهارت آموزي 100 درصد رشد و براي صندوق ذخيره فرهنگيان نيز 100 درصد در نظر گرفته شده و 200 هزار مسکن روستايي و 120 هزار مسکن شهري با تسهيلات ارزان قيمت در نظر گرفته ايم که اميدوارم سال 85 بتوانيم اين را تکرار کنيم.

3 ميليارد دلار نيز براي ارتباط با مجموعه‌ها‌ي فني و مهندسي در خارج از کشور در نظر گرفته ايم که با اين کار بخش مهمي از نيروي کار در اين بخش فعال خواهند شد.

رئيس جمهور تاکيد کرد: سال آينده سالي پرکار براي دولت و مجلس است.

احمدي نژاد با تاکيد بر اينکه بايد خودمان کشورمان را بسازيم گفت: دولت در کنار جوانان براي کار و توليد و آباداني کشور خواهد بود. آن چيزي که کشور را مي‏سازد، ادارات نيستند، بلکه توليد در همه بخش‌ها‌ست.

رئيس جمهور با بيان اينکه تلاش کرده ايم در فرصت قانوني و زودتر از آن بودجه را تقديم کنيم، گفت: از مجلس محترم مي‏خواهم بودجه را در اوايل اسفند به دولت برگرداند تا متن موافقت نامه‌ها‌ را آماده کنيم و بقيه کارها را آماده کنيم تا در فروردين به صورت عملي کار شروع شود. اميدواريم به گونه اي بشود که در ميانه‌ها‌ و نيمه دوم سال توانسته باشيم کل اعتبارات را هزينه کرده باشيم و باز هم در خدمت شما بياييم و متمم بودجه ارائه دهيم.

وي افزود: در بخش فرهنگ و تربيت بدني نيز بخش قابل توجهي را به بانوان اختصاص داده ايم و صد در صد بودجه بخش خانم‌ها‌ افزايش يافته است.

وي از نمايندگان که با دلسوزي و درايت و دقت نظر بودجه را بررسي مي‏کنند و در اينده بودجه اي قوي را به دولت بر مي‏گردانند تشکر کرد و گفت: اميدوارم تاثير اين بودجه در اقتصاد و فرهنگ زياد باشد.

وي در ادامه محورها و ويژگي‌ها‌ي لايحه بودجه سال آينده را چنين برشمرد:

1- آنچه دولت انجام داده است تلاش براي بودجه ريزي و برنامه ريزي عملياتي بودجه است که اصلاح و تکميل آن با کمک نمايندگان خواهد بود.

2- دولت تلاش کرده است در بودجه امکانات کشور را در همه جاي کشور عادلانه توزيع کند و بر اين اساس به عمران روستاها به عنوان پايه توليد و اقتصاد تمرکز کرده است.

3- بدون تحرک قابل قبول و بازدهي بالا امکان تحول وجود ندارد، سازمان اداري بايد با تمام توان درعرصه تحقق اين امر حاضر شود.

4- تحرک سيستم بانکي؛ اين سيستم بايد در جهت اهداف بودجه و چشم انداز متحرک شود

5- تقويت حضور همه جانبه مردم در تمامي عرصه‌ها‌؛ بدون آن امکان تحقق بودجه و برنامه‌ها‌ وجود ندارد. بايد متن مردم در اين عرصه وارد شوند.

6- ارتقاء کيفيت فعاليت‌ها‌؛ برداشت مشترک دولت و مجلس اين است که بازدهي پايين است و کيفيت فعاليتها مناسب نيست.

7- تلاش در جهت خودکفايي محصولات اساسي کشاورزي، همانطور که در گندم به خودکفايي رسيديم، بايد در ساير محصولات استراتژيک نيز اين امر تحقق يابد.

8- توليد و حمايت از صادرات نيز يکي از محورهاي مهم لايحه بودجه سال آينده است.

9- واگذاري فعاليت‌ها‌ي اقتصادي دولت به مردم و محدود کردن فعاليت‌ها‌ي اقتصادي دولتي نيز از ديگر ويژگي‌ها‌ي لايحه بودجه است.

10- صرفه جويي و کاهش هزينه‌ها‌ي غير ضروري

11- حمايت از صدور خدمات فني مهندسي و نيروي کار اين کار با نظارت دولت که بايد سازمان يافته انجام شود.

12- هدفمند کردن رايانه‌ها‌ را دنبال کرده ايم و در سال‌ها‌ي بعد جدي تر پيگيري مي‏کنيم.

13- تشويق به سرمايه گذاري خارجي به خصوص براي ايرانيان مقيم خارج از کشور که دائما به اين منظور به ما مراجعه مي‏کنند.

14- تلاش براي خودکفايي در صنايع مرتبط با نفت و گاز و پتروشيمي، همچنين ما تلاش داريم توليد در کشور انجام شود.

15- صرفه جويي در مصرف انرژي

16- تاکيد بر توليد علوم بومي و تحقيقات کاربردي مفيد و رشد و پرورش خلاقيت جوانان

17- توجه به اشتغال، مسکن و ازدواج جوانان

18- توجه ويژه به بخش فرهنگ، ارتقاء بودجه آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها‌ و تحقيق و پژوهش

19- تاکيد دولت بر توسعه صنايع و سرمايه گذاري‌ها‌ي زود بازده

20- توسعه امنيت داخلي و منطقه اي و تاثيرگذاري مثبت در امنيت جهاني و منطقه اي

21- تلاش براي اولويت بندي پروژه‌ها‌ي نيمه تمام، چرا که حجم سنگين اينگونه پروژه‌ها‌ خسارات سنگيني را وارد مي‏کند و تقويت سرمايه گذاري در اينگونه موارد تصميم مهمي است.

22- سازماندهي و صرفه جوئي در مصرف انرژي؛ از بيش از 70 ميليارد دلار توليد نفت، 25 ميليارد دلار مصرف داخلي است.

سالانه 10 ميليارد دلار مصرف بنزين در داخل کشور داريم که اين با رشد 10 تا 11 به سمتي مي‏رود که کل درآمد نفتي را بايد تحويل اين بخش دهيم.

دولت با همکاري مرکز پژوهشها طرحي را پيش بيني کرده که با همت مجلس عملياتي مي‏شود.

وي افزود: بيش از 65 ميليون ليتر مصرف بنزين داريم. بيش از 60 درصد آن در 15 شهر مصرف مي‏شود. دولت چند راهکار را پيش بيني کرده که ظرف چند سال بايد عملياتي شود.

احمدي نژاد گفت: هر سفر شهري با حمل و نقل عمومي يک دهم سوخت مصرف مي‏شود و بهتر است يک بار براي هميشه کل اين ناوگان را تجهيز کنيم تا 70 درصد حمل و نقل با وسائل نقليه عمومي انجام شود.

وي ادامه داد: همچنين بايد شبکه گاز رساني و ايستگاه‌ها‌ي پمپ گاز را در کل کشور توسعه دهيم تا مصرف را از بنزين و گازوئيل به گاز منتقل کنيم.

رئيس جمهور اعلام کرد: پيش بيني کرديم تا تمام خودروها (تا پنج سال آينده) گازسوز شود و توليد خودروهاي کم مصرف براي کاهش مصرف، براي اينگونه کارخانجات جايزه در نظرگرفته شده است.

وي همچنين اعلام کرد: پيش بيني شده است که بيش از يک ميليون خودروي پر مصرف در پنج سال خارج شود و به مرور درهر شهري که ايستگاه‌ها‌ي گاز به طور کامل مستقر مي‏شوند، بعد از اتمام مهلت قيمت سوخت تغيير يابد.

رئيس جمهور ادامه داد: در طول اين 5 سال براي استان‌ها‌يي که در مصرف سوخت با طرح‌ها‌ي ترافيکي صرفهجوئي مي‏کنند، 60 درصد صرفه جويي سوخت در آن استان را به خود آن استان براي فعاليت‌ها‌ي عمراني 

اختصاص دهيم.

23- توسعه اشتغال؛

رئيس جمهور گفت: اکنون فارغ التحصيلان فراواني داريم و رشد بيکاري همچنان ادامه خواهد داشت تا به رشد طبيعي برسد.

وي تاکيد کرد: جهت گيري دولت در اشتغال، اشتغال متوازن در همه کشور است و نبايد اعتبارات را صرفا بر اساس جمعيت توزيع کنيم. تسهيلات بانکي را بايد براي اشغال ساماندهي کنيم.

رئيس جمهور افزود: امسال 20 درصد کل تسهيلات در کل کشور توزيع شده است  و سال آينده 35 درصد براي بنگاه‌ها‌ي کوچک زودبازده با يارانه اختصاص در سال آينده اختصاص داده مي‏شود.

24- توسعه آموزشکده‌ها‌ي فني و حرفه اي؛ تربيت نيروي انساني ماهر براي بخش‌ها‌ي مختلف پيش بيني شده است.

25- توسعه کشاورزي و باغداري؛ چندين هزار هکتار را در دست واگذاري به جوانان جوياي کار باز کردن خط اعتباري براي نيروي فني و مهندسي ما که بتوانند در ساير کشورها کار بگيرند.

قرار شد نيروي کاري که به خارج از کشور مي‏رود، وزارت کار با قراردادهاي روشن نيروي کار به صورت سازمان يافته توزيع شود.

26- استقرار گمرکات در بنادر مرزي،

گمرکات کشور بايد ساماندهي شود تا واردات و صادرات در بدنه اجتماع توزيع شود. راههاي ورود را باز کرده ايم و خطوط هوايي را نيز داريم فعال مي‏کنيم تا ايراني‌ها‌ به راحتي ورود و خروج کنند.

27- توسعه صنايع پايين دستي؛

28- توسعه مبادلات با کشورهاي همسايه و آسياي ميانه و جهان اسلام؛

درباره توسعه مبادلات در زمينه‌ها‌ي مختلف هيچ محدوديتي نداريم و وزارت خارجه در اين زمينه فعاليت مي‏کند.

29- تمرکز زدايي؛

تمرکز زدايي از محورهاي اصلي برنامه‌ها‌ي دولت است. مهلت داده شده که دستگاه‌ها‌يي که کاري در تهران ندارند، به شهرستان‌ها‌ منتقل شوند و اختيارات به استانها واگذار شود. 

وي در ادامه با بيان اينکه مي‏دانم مجلس بيشترين وقتش را صرف بودجه مي‏کند و لذا بيش از اين وقت نمي‏گيرم و از توضيح جزئيات خود داري مي‏کنم.

حداد عادل نيز در پايان سخن رئيس جمهور تاکيد کرد:  اين اولين بودجه دولت نهم به مجلس هفتم است. از صحبت‌ها‌ي فني و دقيق رئيس جمهور که با زباني عادي براي مردم عنوان شد تشکر مي‏کنم.

وي افزود: اين بودجه گامي مهم در تحقق چشم انداز 20 ساله است.

رئيس مجلس  از نمايندگان خواست در فرصت 10 روزه  پيشنهاداتشان را تقديم مجلس کنند و از27 دي تا 6 بهمن نيز فرصت ارائه پيشنهادات به کميسيونهاي تخصصي مجلس است.

وي ابراز اميدواري کرد مجلس بتواند در فرصت مناسب بودجه را تصويب و تقديم دولت کند

جدول (1) _ روند توليد، تجارت و مصرف گندم طي سالهاي 1376 تا 1379

مآخذ: اينترنت، صفحه ابرمتني فائو (www.FAO.org)

 

 

جدول (2) _   ضايعات و قاچاق گندم طي سالهاي 1376 تا 1379

- با توجه به جدول (2) حجم قاچاق گندم، آرد و ضايعات آن در سالهاي 1376 تا 1379 بترتيب 2573 هزار تن، 2334 هزار تن، 1993 هزار تن و 2367 هزار تن بوده است.

- انرژي قابل دريافت از كاهش مقدار ضايعات و قاچاق گندم ( ستون چهارم ) مي تواند بين10 تا 12 درصد امنيت غذايي خانوارهاي ايراني را بهبود بخشد.

- برآورد هزينه واردات گندم در طي سالهاي مطالعه دلالت بر آن دارد كه از محل كاهش ضايعات و قاچاق گندم امكان صرفه‌جويي 250 ميليون دلار تا 450 ميليون دلار بوده است. اين رقم مي‌توانسته  براي تهيه ساير اقلام خوراكي مورد نياز ‌به منظور افزايش امنيت غذايي هزينه گردد.

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 0:53 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره تحليل هاي علمي توليد گندم در ايران و جهان,تحقیق درباره اقتصاد گندم ايران,تحليل هاي علمي توليد گندم,

 

چشم انداز بورس کشاورزي در سال 85 از ديدگاه کارگزاران

كارنامه 11 ماه فعاليت بورس كشاورزي

    بازاري به وسعت 35ميليارد تومان در انحصار 3 محصول

    
    با معامله بيش از 197هزار تن كالا در يازده ماه ارزش معاملات بورس كشاورزي از 356 ميليارد ريال فراتر رفت. تالار معاملات بورس كشاورزي از ابتداي فروردين الي پايان بهمن ماه سال جاري، شاهد عرضه يك ميليون و 919هزار و 621 تن كالاهاي كشاورزي بود كه از اين ميزان عرضه، 25هزار و 530 تن به صورت نسيه و باقي به صورت نقد صورت گرفت. مقدار تقاضا طي مدت مزبور بالغ بر 204هزار و 665 تن بود. به گزارش خبرنگار ما، در يازده ماه امسال 197هزار و 795 تن انواع كالاهاي كشاورزي شامل برنج، جو، زعفران، پسته، نخود، عدس، ذرت، خرما و كنجاله دانه هاي روغني در تالار معاملات به ارزش 356ميليارد و 392 ميليون و 430هزار ريال به فروش رفت.بيشترين مقدار عرضه در يازده ماه امسال طي مهر ماه به ميزان 256هزار و 340 تن و كمترين آن در فروردين ماه به ميزان 39هزار و 390 تن كالا بود.بيشترين تقاضاي ايجاد شده در تالار معاملات مربوط به مرداد ماه با حجمي معادل 52هزار و 390 تن بود كه در پي آن بيشترين معاملات در اين ماه به ميزان 52هزار و 80 تن صورت گرفت.تالار معاملات بورس كشاورزي در فروردين شاهد كمترين عرضه به ميزان 2هزار و 520 تن و در خرداد شاهد كمترين حجم معاملات به ميزان يك هزار و 670 تن بود.

    
    گروه برنج

        كارگزاران بورس كشاورزي در طول فعاليت يازده ماه خود در سال جاري، 12هزار و 485 تن انواع برنج داخلي و وارداتي در تالار عرضه كردند كه تنها براي 330 تن آن تقاضا وجود داشت. حجم معاملات اين گروه طي مدت مزبور بالغ بر 290 تن به ارزش 3ميليارد و 266ميليون و 50هزار ريال بود. بيشترين و كمترين عرضه گروه برنج به ترتيب در ماه هاي شهريور و دي به ميزان 5950 و 5 تن صورت گرفت. بيشترين تقاضاي اين گروه در شهريور ماه به ميزان 125 تن بود كه كل آن مورد معامله قرار گرفت. بيشترين حجم معاملات اين گروه در شهريور به ميزان 125 تن و کمترين حجم معاملات آن در ماه هاي ارديبهشت و دي به ميزان 5 تن بود.گروه برنج در يازده ماه اخير پس از گروه هاي كنجاله، ذرت و جو با عرضه 12هزار و 485 تن كالا در جايگاه چهارم بيشترين عرضه ايستاد. اين گروه در مهر ماه عرضه اي نداشت. بر روي اين گروه در ماه هاي فروردين، خرداد، مرداد و آبان نيز معامله اي صورت نگرفت.با نگاهي به آمار معاملات اين گروه مي توان دريافت که عرضه و بالطبع تقاضاي برنج در بورس کشاورزي مورد استقبال فعالان بازار قرار نگرفته است. به عقيده کارشناسان، تاسيس دفاتر نمايندگي کارگزاران در استان هاي برنج خيز، تشکيل کميته تخصصي برنج با استفاده از تجارب انجمن حمايت از برنج کشور و جلب تقاضاي برنج مورد نياز ارگان ها و ادارات دولتي از بازار سنتي به بورس از جمله راهکارهاي مطرح در افزايش معاملات اين گروه در تالار معاملات است.
    
    گروه جو

        تالار معاملات بورس كشاورزي از ابتداي فروردين تا پايان بهمن ماه سال جاري، شاهد عرضه 443هزار و 370 تن انواع جو دامي داخلي و وارداتي بود. خريداران براي اين مقدار عرضه، 28هزار و 90 تن تقاضا داشتند. ارزش معاملات اين گروه طي مدت مزبور با معامله 25هزار و 840 تن جو دامي به 39ميليارد و 48ميليون و 650هزار ريال رسيد.
    
    بيشترين و كمترين عرضه اين گروه در ماه هاي بهمن و فروردين به ميزان 96620 و 750 تن بود. اين گروه در آذر ماه با 7هزار و 140 تن و در تير ماه با 20 تن، بيشترين و كمترين تقاضا را تجربه كرد. بيشترين حجم معاملات اين گروه همزمان با بيشترين حجم تقاضا در آذر ماه به ميزان 6هزار و 470 تن بود.كارگزاران بورس كشاورزي در خرداد ماه با فروش تنها 80 تن جو دامي، كمترين حجم معاملات اين گروه را در سال جاري تجربه كردند. گروه جو در تير ماه به رغم عرضه 3هزار و 200 تن جو دامي، بدون معامله باقي ماند. اين گروه پس از دو گروه ذرت و كنجاله در رده سوم بيشترين حجم تقاضا و بيشترين حجم معاملات بورس كشاورزي در يازده ماه اخير قرار گرفت. گروه جو از نظر بيشترين ارزش معاملات پس از گروه ذرت، رتبه دوم را كسب كرد.
    
    گروه ذرت

        عرضه 589هزار و 700 تن ذرت دانه اي در طول يازده ماه اخير با 131هزار و 530 تن تقاضا روبه رو شد كه 130هزار و 860 تن آن به ارزش 202ميليارد و 900ميليون و 480هزار ريال به فروش رفت. اين گروه در طول فعاليت يازده ماه بورس كشاورزي به ترتيب رتبه نخست بيشترين ميزان تقاضا، بيشترين حجم معاملات و بيشترين ارزش معاملات را كسب كرد.كارگزاران بورس كشاورزي در مهر ماه با عرضه 98هزار و 510 تن ذرت دانه اي بيشترين عرضه و در فروردين ماه با عرضه 3هزار و 210 تن، كمترين عرضه اين گروه را بر روي تابلو بردند.بيشترين حجم تقاضا و بيشترين حجم معاملات اين گروه در مرداد ماه به ميزان 40هزار و 510 تن بود. اين گروه در خرداد كمترين حجم تقاضا و كمترين حجم معاملات را به ميزان 430 تن تجربه كرد.

    
    گروه پسته

        كارگزاران بورس كشاورزي از ابتداي فروردين تا پايان بهمن ماه سال جاري، 6هزار و 998 تن پسته در تالار معاملات عرضه كردند كه تنها با 10 تن تقاضا روبه رو شد. كل تقاضاي ايجاد شده براي اين گروه به ارزش 300ميليون ريال مورد معامله قرار گرفت.گروه پسته پس از گروه هاي ذرت، جو، كنجاله و برنج در رتبه پنجم بيشترين ارزش معاملات به رغم معاملات محدود قرار گرفت.

    
    اين گروه با عرضه 2600 تن پسته در مهر ماه شاهد بيشترين ميزان عرضه و با عرضه 10 تن پسته در مرداد ماه شاهد كمترين ميزان عرضه بود. گروه پسته در ماه هاي تير و شهريور عرضه اي نداشت و در ديگر ماه ها نيز به غير از مرداد ماه تقاضايي براي اين گروه وجود نداشت. كل عرضه اين گروه تنها در مرداد ماه با تقاضا و معامله روبه رو شد.

    
    گروه زعفران

    تالار معاملات بورس كشاورزي در يازده ماه اخير عرضه 2هزار و 205 كيلوگرم زعفران را تجربه كرد. ميزان تقاضاي ايجاد شده براي اين ميزان عرضه تنها بالغ بر 10 كيلوگرم بود كه با فروش 5 كيلوگرم آن ارزش كل معاملات اين گروه طي مدت مزبور به 14ميليون و 500هزار ريال رسيد.گروه زعفران در تير ماه بيشترين حجم عرضه را به ميزان يك هزار و 240 كيلوگرم تجربه كرد، در حالي كه بيشترين تقاضاي ايجاد شده براي اين گروه در ماه هاي خرداد و مرداد به ميزان فقط 5 كيلوگرم بر روي تابلو رفت. اين گروه تنها در مرداد ماه شاهد معامله بود و در ماه هاي فروردين، شهريور، دي و بهمن عرضه اي نداشت.

    
    گروه كنجاله

    
    كارگزاران بورس كالاي كشاورزي در 11 ماه گذشته، 861 هزار و 590 تن انواع كنجاله دانه هاي روغني شامل كنجاله سويا،كلزا، گلرنگ، تخم پنبه و تخم آفتابگردان وارد سيستم معاملات كردند كه تنها براي 44 هزار و 550 تن آن تقاضا ايجاد شد. طي مدت مذكور، 40 هزار و 680 تن انواع كنجاله به ارزش 110 ميليارد و 414 ميليون و 650 هزار ريال در بورس به فروش رفت.اين گروه از نظر عرضه رتبه نخست و از نظر تقاضا و حجم معاملات پس از گروه ذرت رتبه دوم را در بين محصولات منتخب بورس كسب كرد.

    
    بيشترين عرضه و تقاضاي اين گروه در مرداد ماه به ترتيب 130 هزار و 40 تن و 11 هزار و 300 تن بود. كمترين تقاضاي كنجاله دانه هاي روغني در 11 ماه گذشته 960 تن بود كه در مهر ماه اتفاق افتاد. كمترين عرضه نيز به ميزان 32 هزار و 530 تن در فروردين ماه صورت گرفت.بيشترين حجم معاملات اين گروه 11 هزار و 110 تن در تير ماه و كمترين حجم معاملات آن 500 تن در فروردين ماه بود.

    
    ساير گروه ها

        كارگزاران بورس كالاي كشاورزي در طول يازده ماه گذشته 4هزار و 495 تن نخود و 900 تن عدس در تالار عرضه كردند كه تنها براي 110 تن نخود تقاضا ايجاد شد و كل تقاضاي اين گروه به ارزش معاملاتي معادل 386ميليون و 100هزار ريال به فروش رفت. گروه عدس به رغم عرضه محدود نتوانست تقاضايي را در سال جاري به خود جلب كند.عرضه 82 تن خرما براي اولين بار در ماه هاي دي و بهمن نيز توانست تنها 5 تن تقاضا را به خود جلب كند. كل تقاضاي اين گروه در دو ماه مزبور به ارزش 62ميليون ريال به فروش رفت. گروه نخود تنها در ماه هاي فروردين، ارديبهشت، شهريور و مهر و گروه عدس نيز فقط در ماه هاي شهريور و مهر عرضه داشت. با نگاهي به نسبت عرضه و حجم معاملات گروه ها به عرضه و حجم معاملات کل در مي يابيم که گروه کنجاله با در دست داشتن 45 درصد از عرضه کل کالاها در تالار معاملات طي 11 ماه اخير، 20درصد از حجم کل معاملات را به خود اختصاص داد. در مقابل، گروه ذرت 67درصد از حجم کل معاملات را در حالي از آن خود کرد که 31درصد از حجم عرضه کل را در اختيار داشت. حجم عرضه گروه جو، 23درصد از عرضه کل و حجم معاملات آن 13درصد از حجم کل معاملات گروه ها بود. اين آمار نشان مي دهد که طي 11 ماه فعاليت بورس کشاورزي در سال جاري، 99درصد از کل عرضه و 97درصد از حجم کل معاملات تنها به سه گروه ذرت، جو و کنجاله ها (نهاده هاي دام و طيور) اختصاص داشته است. به نظر مي رسد جذب عرضه و تقاضاي ساير گروه ها نياز به ارائه و اجراي راهکارهاي اصولي دارد.
    

    با گذشت يكسال ونيم از تاسيس بورس كالاي كشاورزي، اين بازار فراز و نشيب هاي گوناگوني را پشت سر گذاشته است. در آستانه سال جديد كه تا چندي ديگر سازمان كارگزاران بورس كالاي كشاورزي به شركت سهامي عام بورس كشاورزي مبدل مي شود، اين سوال وجود دارد كه بورس كشاورزي در سال آينده از چه چشم اندازي برخوردار است؟

    
    خبرنگار ما در همين زمينه براي بررسي چشم انداز توسعه بورس كشاورزي در سال جديد با تعدادي از فعالان و كارگزاران گفت وگويي انجام داده است.
   
    سيدمحمود حسيني پور، مدير شعبه كالايي كارگزاري بانك كشاورزي با بيان ضرورت راه اندازي بورس كشاورزي، به عنوان حلقه گمشده بخش كشاورزي، گفت: راه اندازي بورس كشاورزي به عنوان حلقه گمشده اي در بخش كشاورزي و اقتصادي كشور، موجب شد تا اين مهم در برنامه چهارم توسعه اقتصادي و اجتماعي كشور مدنظر قرار گرفته شود و در حقيقت تاسيس بورس كشاورزي در راستاي حمايت دولت از بخش كشاورزي بود. وي مزيت هاي بورس كشاورزي در مقايسه با بازار سنتي را يادآور شد و خاطرنشان كرد: كارمزد دريافتي از مشتريان بورس معادل 5/3 در هزار قابل قياس با سودي كه واسطه ها در بازار سنتي از مشتريان اخذ مي كنند، نيست.

    
    حذف واسطه هاي ناكارآمد و ارتباط مستقيم توليدكنندگان يا تجار با مصرف كنندگان در بورس سبب پايين آمدن قيمت نهايي كالا شده و در سود حاصله بين دو گروه ذكر شده تقسيم مي شود.

    

 

    توجه ويژه دولت در سال 1385

    
    مدير شعبه كالايي كارگزاري بانك كشاورزي در ادامه گفت: فعاليت بورس كالاي كشاورزي به گونه اي است كه توليدكنندگان، مصرف كنندگان و فعالان بازار به دلخواه وارد بازار مي شوند.

    
    به عبارت ديگر، معاملات در بازار كاملا رقابتي است و از طريق تقابل عرضه و تقاضا، صورت مي گيرد. در صورتي كه اين بازار دچار تنش هاي شديد نشود، در ميان مدت به بازاري متمركز تبديل مي شود و فعالان، توليدكنندگان و مصرف كنندگان بازار به همراه سرمايه گذاران مي توانند به انتفاع مورد نظر خود دست يابند.وي خواستار حمايت جدي و صريح دولت از بورس كشاورزي در سال جديد شد و گفت: توسعه و رونق بورس كشاورزي در سال 85 در گرو حمايت صريح و قانوني دولت است.
    
    به عنوان مثال شركت هاي دولتي فعال در امر توليد، توزيع و مصرف مي توانند به عنوان كارگزار در بورس كشاورزي حضور يابند.اعلام رسمي و شفاف معافيت مالياتي معاملات بورس كشاورزي و صدور مجوز واردات تنها براي آن دسته از واردكنندگان كه كالاي وارداتي خود را در تالار معاملات بورس كشاورزي عرضه مي كنند، از ديگر مواردي است كه توجه ويژه دولت در سال جديد را مي طلبد.سيدمحمود حسيني پور، توسعه و گسترش بورس در ساير نقاط كشور را در سال جديد بسيار ضروري ارزيابي كرد و گفت: دسترسي فعالان بازار و توليدكنندگان محصولات كشاورزي در سراسر كشور به تالار معاملات نبايد از نظر مسوولان اجرايي دور بماند. وي هماهنگي و همكاري بورس كشاورزي و بورس فلزات را به منظور انطباق خود با قانون جديد بازار سرمايه در سال جديد يادآور شد و گفت: بورس كشاورزي و بورس فلزات به عنوان دو بورس كالايي كشور بايد به منظور تطبيق كردن خود با قانون جديد در تعامل مستقيم با يكديگر باشند.
    
    هزينه هاي سنگين تضمين خريد

   
    سيدمحمود حسيني پور در ادامه با اشاره به هزينه هاي سنگين دولت با انجام خريدهاي تضميني گفت: انجام خريدهاي تضميني از طريق بورس به كاهش بسيار چشمگير هزينه هاي سنگين دولت در اين زمينه مي انجامد و بورس كشاورزي مي تواند در تنظيم و ساماندهي بازار اهرم كارآمدي باشد. وي با اشاره به آمار معاملات بورس در يك سال گذشته خاطرنشان كرد: آمار معاملات يك سال گذشته بورس حاكي از آن است كه هر چند در ماه هايي از سال بازار دچار نوسانات سينوسي بوده ليكن حجم معاملات روندي صعودي داشته است و در ارزيابي ها نيز پيش بيني مي شود كه در سال جديد حجم معاملات به چهار برابر ميزان فعلي افزايش يابد.

    
    18 ماه تجربه كرديم

   
    به گزارش خبرنگار ما، حسين محمودزاده، مديرعامل كارگزاري كشاورز كالا سپهر در رابطه با چشم انداز آينده بورس كالاي كشاورزي گفت: بورس كشاورزي در حالي با تغيير قانون بورس و اوراق بهادار مواجه شده است كه در 18 ماه گذشته در حال كسب تجربه و طي دوران آزمايشي معاملات در تالار بوده است.

    
    وي معاملات فيزيكي در بورس كالاي كشاورزي را بيش از آنچه كه در بورس به عنوان بازار سرمايه مطرح باشد، در بازارهاي فرابورسي (OTC) صحيح دانست و گفت: در بورس هاي كالايي جهان بيشترين حجم معاملات به مبادلات اوراق مشتقه مبتني بر كالا و نه خود كالا به صورت فيزيكي اختصاص دارد و بورس هاي كالايي كشور تا رسيدن به آن موقعيت راه طولاني را در پيش دارند. وي معاملات بورس كشاورزي در ماه هاي گذشته را به نوعي آشنايي كارگزاران با پيچيدگي ها، مشكلات و نارسايي هاي بازار سنتي دانست و گفت: با توجه به قانون جديد بازار سرمايه، بورس كالاي كشاورزي نيز بايد به سمت مبادله اوراق بهادار و اوراق مشتقه مبتني بر كالا حركت كند و در كنار اين گونه مبادلات دستي نيز در بازار فيزيكي كالا داشته باشد و در مسير ساماندهي بازار اوليه نيز مسووليت هايي را در حد مقدورات خود بپذيرد.

    
    مديرعامل كارگزاري كشاورزي كالا سپهر، ابهامات و نارسايي هاي قانون جديد را در رابطه با تبديل شدن بورس ها به شركت سهامي يادآور شد و گفت: تركيب سرمايه، سرمايه گذاران و سهامداران شركت سهامي عام بورس كشاورزي در قانون جديد در هاله اي از ابهام قرار دارد. از طرف ديگر جايگاه هر يك از كارگزاران موجود به عنوان كارگزار بورس (كه داراي امتيازاتي نسبت به كارگزاران جديد هستند) را بايد در اساسنامه جديد مدنظر قرار دهيم.

    
    وي خواستار معرفي نوع اوراق مالي قراردادها و دارايي هاي مالي قابل معامله در بورس كشاورزي شد و گفت: نحوه تطبيق و تعريف معاملات فيزيكي كالا با فعاليت كارگزاران به عنوان مبادله گران كالا در تالار معاملات بورس، تعيين حجم قراردادهاي قابل معامله و حد ريالي معاملات مجاز در بازار فيزيكي و بازار كالايي بايد هر چه زودتر مشخص شود.
    
    وي تاسيس شركت سهامي بورس كالاي كشاورزي و اعمال قانون جديد در آن را در سال آتي بسيار مثبت ارزيابي كرد و گفت: ايجاد تنوع در اقلام قابل معامله در بورس (شامل اوراق مالي و انواع قراردادها به همراه ايجاد جايگاه قانوني براي معاملات قراردادهاي جديد) و ايجاد سهولت در انجام معاملات اوراق مالي (درگير نشدن در فرآيند تحويل كالا و غيره) باعث رشد ميزان ريالي و حجم معاملات بورس كشاورزي در سال 85 خواهد شد. وي سپس پيش بيني كرد: در سال آينده بورس كشاورزي از تجربيات 18ماهه، خود فاصله گرفته و وضعيتي متفاوت از وضعيت فعلي خواهد يافت. محمودزاده در ادامه گفت: حجم معاملات بورس در سال جديد از هم اكنون قابل پيش بيني نيست، ليكن در صورت تسريع در تعريف قراردادها، اوراق مالي قابل معامله و ايجاد زمينه مبادله قراردادهاي مزبور، حجم معاملات قابل مقايسه با معاملات صرفا فيزيكي كالا نخواهد بود.
    
    علاوه بر اين كه به طور اساسي انجام معاملات فيزيكي در سال جديد به شكل فعلي تنها با باز تعريف قرارداد نقدي و فرم يا حواله تحويل كالا امكان پذير خواهد بود كه اين امر نيز بايد به همراه تعريف انبارهاي بورس يا پذيرفتن انبار كارخانه ها به عنوان انبارهاي زيرنظر بورس باشد كه امكان تضمين كيفيت كالا و تحويل مقادير معامله شده را فراهم سازد.

    
  شروع با انتظار پايان با انتظار

    
    سيد وحيد وحيدي، مديرعامل كارگزاري صبا جهاد نيز با اشاره به وضعيت بورس كالاي كشاورزي در سال جاري خاطر نشان كرد: بورس كالاي كشاورزي سال 84 را با انتظار آغاز كرد و با انتظار نيز به پايان برد. مسائلي از قبيل پرونده هسته اي، جايگزيني دولت جديد و افت شديد شاخص ها در بورس اوراق بهادار، همگي به صورت غير مستقيم از عوامل تاثيرگذار بر ركود فعاليت اين نهال نو پا بوده است. از طرف ديگر شايعه شيوع آنفلوانزاي حاد پرندگان كه به طور مستقيم دادوستد نهاده هاي مورد مصرف صنعت طيور را تحت تاثير قرارداد، روي معاملات اين نهاده ها در تالار بورس نيز تاثير فراواني گذاشت.

    
    آغاز با بيم ها و اميدها

   
    وي درباره چشم انداز بورس كالاي كشاورزي در سال جديد گفت: سال 85 براي بورس كالاي كشاورزي با بيم ها و اميدهاي متفاوتي آغاز مي شود. اجراي قانون بازار اوراق بهادار در سال جديد، تاسيس شركت هاي سهامي عام بورس، شركت تامين سرمايه و شركت تسويه وجوه (که در دو حوزه بازار اوليه و بازار ثانويه بخش کشاو رزي فعاليت خواهند کرد) را مي توان براي رشد و رونق بورس كالاي كشاورزي به فال نيك گرفت.
        وي ادامه داد: بزرگترين مشکل فعلي بورس كالاي كشاورزي، عدم وجود بازار اوليه اي است كه در آن اوراق مبتني بر كالا به مثابه بازار ثانويه قابليت خريد و فروش پيدا كند كه اين مهم در سال جديد با تاسيس شركت تامين سرمايه و با توجه به پيش بيني آن در قانون جديد اوراق بهادار محقق مي شود. همچنين بيشترين نگراني در بازار سنتي فعلي، عدم اطمينان از تسويه معاملات چه در جهت تحويل كالا و چه از جهت پرداخت وجوه است كه اين مطلب نيز با تشكيل شركت تسويه وجوه مرتفع مي شود.

    
    وي سپس افزود: پيش بيني ابزارهاي جديد مالي در قانون جديد اوراق بهادار نيز از نقاط قوتي است كه بورس كالاي كشاورزي مي تواند در سال جديد با استفاده از آن به بزرگترين كاركرد خود كه همان كشف قيمت و اتصال بازار سرمايه به بازار كالاهاي كشاورزي است، دست يابد.

   
    سال ثبات

   
    مديرعامل كارگزاري صبا جهاد در ادامه گفت: بورس كالاي كشاورزي در سال جديد مي تواند با استفاده از ابزارهاي قانوني كه در اختيار دارد، نسبت به تثبيت جايگاه خود، طراحي و پياده سازي سيستم ارتباطي بين سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر، شركت هاي تامين سرمايه و تسويه وجوه به عنوان ابزارهاي بازار اوليه و صدور اوراق مشتقه مبتني بر كالا، به كاركرد اصلي و واقعي خود دست يابد.

    
    به گفته وي در صورت پياده سازي چنين سيستمي مي توان اميدوار بود كه بورس كالاي كشاورزي در مسير پويايي و شكوفايي اقتصاد بخش كشاورزي، منشا ارائه خدمات مفيد به دو قشر توليدكننده و مصرف كننده شود.

    
    اين كارگزار بورس كشاورزي اظهار اميدواري كرد: مسوولان مرتبط در وزارت جهاد كشاورزي، امور اقتصادي و دارايي و بازرگاني و مديران بورس كالاي كشاورزي با درك صحيح شرايط و تعامل سازنده بتوانند مقدمات تدوين ساير قوانين مرتبط با تسهيل فعاليت بورس نظير قانون ماليات هاي مستقيم، قانون محاسبات عمومي و غيره را فراهم كرده تا در سال جديد شاهد خدمت رساني صحيح و واقعي بورس كالاي كشاورزي به عموم اقشار جامعه باشيم.

      

هاله اي از ابهام

    
    ناصر مرشد سلوك، يكي ديگر از كارگزاران بورس كالاي كشاورزي در گفت وگو با خبرنگار ما، چشم انداز توسعه بورس در سال جديد را در هاله اي از ابهام توصيف كرد و گفت: با توجه به تغيير ساختار بورس كشاورزي و الگوي تعريف شده فعاليت آن در قانون بازار سرمايه، بايد منتظر ماند تا ابعاد اين تغيير آشكار شود، چرا كه طبق قانون جديد، خريد و فروش فيزيكي كالا در بورس هاي كالايي ممنوع است و تنها در اين بورس ها بايد دادوستد اوراق مشتقه مبتني بر كالا انجام شود. از طرف ديگر زير ساخت هاي لازم براي خريد و فروش اوراق مشتقه مبتني بر كالا منوط به داشتن انبارهاي كاملا استاندارد و بسياري موارد ديگر است كه هنوز بستر آن در كشور ما به وجود نيامده است.
    

    رشد مطلوبي پيش روست

    
    مدير عامل كارگزاري خوشه چين در ادامه اظهار داشت: سال آينده خريد و فروش فيزيكي كالاها در بورس كشاورزي كه هم اكنون در حال اجرا است، با توجه به قانون جديد فقط در صورت صدور مجوز قانوني امكان پذير است. البته اگر شرايط كاري مانند سال جاري ادامه يابد، در سال جديد اميد مي رود كه حجم دادوستد كالاهاي منتخب بورس همزمان با فصل هاي مختلف برداشت نسبت به امسال از رشد مطلوبي برخوردار شود. وي سپس خاطر نشان كرد: دادوستد فيزيكي كالاها در بورس كشاورزي -به مثابه بازار اوليه- در کشور ما ضروري است و اهداف بنيادين بورس كشاورزي از جمله اصلاح ساختار بازار سنتي در راستاي آن به شمار مي رود. به نظر من اين بازار فيزيكي در بورس كشاورزي تا چند سال ديگر بايد حفظ شود و پس از بسترسازي مناسب مي توان اميدوار بود كه با دادوستد اوراق مشتقه مبتني بر كالا- به مثابه بازار ثانويه – بورس كشاورزي رونق يابد. وي سپس افزود: رشد و گسترش همه جانبه بورس منوط به همكاري دولت خصوصا وزارت بازرگاني است. به گزارش خبرنگار ما، بهزاد محمودي وايقان، مدير عامل كارگزاري بهپرور، رونق و توسعه بورس كشاورزي در سال آينده را در گرو تحليل عملكرد فعلي آن دانست و گفت: بيشترين حجم معاملات بورس در سال جاري به نهاده هاي دام و طيور اختصاص داشت كه به نظر مي رسد اين روند در سال آينده نيز در صورت صدور مجوز از طرف شوراي بورس با توجه به ممنوعيت مبادلات فيزيكي در بورس كالا كه در قانون جديد عنوان شده است، با حجم بيشتري ادامه يابد.
    
    مقاومت بازار سنتي در برابر بورس

    
    وي با اشاره به نفوذ تعدادي از كارگزاران بورس به لايه هاي دروني بازار سنتي در 18 ماه اخير اظهار داشت: بازار سنتي نسبت به بورس مقاومت زيادي نشان داد و به همين خاطر ايجاد ارتباط با اين بازار از نقاط مثبت كارنامه تعدادي از كارگزاران در سال اخير است. وي با اشاره به عدم حضور و يا كمرنگ بودن فعاليت عرضه كنندگان عمده محصولات منتخب در بورس گفت: شركت سهامي عام تامين سرمايه در سال آينده پس از تاسيس، احتمالا سرمايه بالايي را از طريق سرمايه گذاران و موسسات معتبر مالي كسب خواهد كرد که در اين صورت اميد است اين دسته از عرضه كنندگان عمده با توجه به قدرت بالاي مالي اين شركت در تالار معاملات بورس كشاورزي حضور چشمگيرتري يابند.

    
    خريداران بزرگ

    
    وي سپس افزود: بخشي از سهام شركت سهامي عام تامين سرمايه از سوي شركت سهامي عام بورس كشاورزي و بقيه آن از سوي كارگزاران و نهادهاي بزرگ مالي خريداري مي شود كه اين مهم به صورت مستقيم در ساماندهي بازار اوليه تاثيرگذار خواهد بود. وي با اشاره به الگوي پيشنهادي ساختار بورس كشاورزي در انطباق با قانون جديد بازار سرمايه گفت: شركت سهامي عام تامين سرمايه، شركت سهامي عام بورس كالاي كشاورزي و شركت سهامي عام سپرده گذاري و تسويه وجوه به عنوان سه اهرم در بازار اوليه و بازار ثانويه اوراق بهادار مبتني بر كالا فعاليت خواهند كرد. مدير عامل كارگزاري بهپرور با اشاره به وظايف اصلي شركت سهامي عام تامين سرمايه گفت: كمك به سازماندهي بازار اوليه محصولات كشاورزي، انتشار و تضمين اوراق مبتني بر كالا و فعاليت هاي ديگري مانند معامله گري و بازار گرداني از وظايف اين شركت به شمار مي رود كه ارتباط تنگاتنگي با دو شركت ديگر دارد.

    
    وظايف بورس در سال 85

    
    وي با اشاره به فعاليت شركت سهامي عام بورس كالاي كشاورزي در بازار اوراق مالي و مشتقه گفت: انجام معاملات نقدي، نسيه، سلف و آتي مبتني بر اوراق منتشره توسط شركت سهامي عام تامين سرمايه از جمله وظايف شركت سهامي بورس كشاورزي در سال آينده خواهد بود. شركت سهامي عام سپرده گذاري و تسويه وجوه نيز پاياپاي كردن معاملات، در اختيار قرار دادن خط اعتباري به كارگزاران، مشتريان بورس و همكاري با شركت سهامي تامين سرمايه در تحويل فيزيكي كالاها را به عهده خواهد داشت.  باز هم

نيازمند حمايت دولت

    
    وي در پاسخ به شكاف عميق عرضه و تقاضا در فعاليت 18 ماهه بورس کشاورزي و چگونگي ادامه روند آن در سال آينده گفت: عرضه و تقاضا در يك بازار همواره وابسته به هم هستند، اگر ركود تقاضا در يك سمت مشاهده مي شود، بي ترديد در سمت عرضه مشكل وجود دارد و بورس كشاورزي نيز از اين امر مستثنا نيست. وي به انحصاري بودن عرضه برخي محصولات و عدم تمايل عرضه كنندگان براي حضور در بورس اشاره و خاطر نشان كرد: براي شكسته شدن مقاومت بازار سنتي و انتقال عرضه واقعي و مطلوب به تالار، بورس كشاورزي نيازمند حمايت دولت و وزارتخانه هاي بازرگاني و امور اقتصادي و دارايي و جهاد كشاورزي است.

http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1019183    

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 0:50 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره بورس کشاورزي در سال 85,كارنامه 11 ماه فعاليت بورس كشاورزي,بورس کشاورزي در سال 85,

 

مقدمه

   یکی از علل تخریب لایه ی ازن و افزایش گرما ی زمین ، استفاده از ترکیبات هیدروکربورها (HCFC)در مبردهاست که به دنبال کشف این موضوع تلاش های زیادی برای جایگزینی مبردها یی که در سیستم های برودتی استفاده می شود ، صورت گرفت . مقاله ای که در ادامه از نظرتان می گذرد ، به معرفی شرایط انتخاب یک مبرد جانشین و اختلاف آنها با یکدیگر می پردازد .

   تلاش برای جایگزینی فریون 12 (R-12) در یخچال از سال 1978 پس از پروتکل مونترآل شروع شد . در کوشش های اولیه بود که متمرکز بر جایگزینی موقت شد و به جای فریون 12 مبردهای دیگر معرفی شد که یکی از آنها مبردR134 است. در خصوص تشویق در به کاگیری  این مبرد از طرف کشورهای غربی ، به خصوص آمریکا تبلیغات زیادی صورت گرفته است اما استفاده از این مبرد نیز مشکلات متعددی به همراه دارد . یکی از این مشکلات ، تغییرات اجزای سیستم برودتی است  که هزینه بسیاری دربردارد، ضمن اینکه خود این مبرد نیز بسیار گران است و نیاز به روغن گران قیمت سنتتیکی  دارد.

مبردR22

   برای جانشینی R12 و همچنین R502 تعدادی از کشورهای معتقد به مخلوط هایی هستند که یکی از عناصر R22 است.

مبرد R22 نیز که در سیتم سرمازای وسایل حمل ونقل ، سردخانه های تجاری و تهویه مطبوع مورد استفاده قرار می گیرد ، برای لایه ازن مضر است . در چهارمین گردهمایی کشورهای امضا کننده ی پروتکل مونترآل که سال 1992در کوپنهاک برگزار گردید، تصویب شد که استفاده از گروه مبرد HCFC که در مولکول های آن ها اتم کلر وجود دارد و حتی آن هایی که دارای اتم هیدروژن هستند و تا حدی تاثیر کمتری ازن بر لایه دارند باید ممنوع اعلام شوند. دسته ای از این مبردها ، عبارتند از : R22، R124b ، R142b ، R141b .

   اگر پتانسیل تخریب (ODP) برای R11 را واحد بگیریم ، پتانسیل تخریب R124 ، R123 حدود 2% و R141b حدود 15% است .

ممنوعیت برخی از مبردها

تصمیم درباره ی چگونگی استفاده از مبرد R22 و دیگر مبردهای گروه HCFC در نشست هفتم و در سال 1995 (وین) گرفته شده در این نشست ممنوعیت استفاده از R22 و دیگر مبردهای HCFC بین سال های 2020 تا 2040 تعیین شده است اما کشورهای صنعتی محدوده ی زمانی حذف این مبردها را بسیار زودتر در نظر گرفته اند ؛ برای مثال سوئیس تاریخ بین سال های 1998 تا 2002 را تعیین کرده است. آلمان استفاده از HCFC را در سیستم های برودتی جدید از سال 2000 ممنوع اعلام کرده است. سوئد از سال 2005 و آمریکا اجتناب از R141b را سال 2003 و R22 را سال 2010 و R123  را سال 2020 تعیین کرده است.اتحادیه اروپا نیز از سال 200 خواهان ممنوعیت R22 و R502 است. به دنبال برنامه ریزی  مبردهای  غرب لایه ازن پیشنهادی برای جایگزینی این مبردها انجام شده است . جدول(1) مبردهایی که برای جایگزینی R22 وr502 پیشنهاد شده است ارایه می دهد. R143a ، R134a ، R32 ، R124a از بقیه مبردها بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند:

مقایسه مبردها

   از بین این 5 مبرد، r32 و r143a قابلیت اشتعال و بقیه از نظر مصرف انرژی و ضرایب اشتعال حرارت نسبت به R22 وr 502 بهترند. مخلوط هایی ون R152a R118a ، 227       R ، R236 ، R116 ، R846 ، دارای کلر نیستند. در جدول (2) انواع مخلوط ها که اکثرآنها دارای مارک تجاری استاندارد هستند ، مشخص شده اند . امروزه مساله جایگزینی مبردها نه تنها از نظر بی خطر بودن برای لایه ی ازن بلکه از نظر گرم شدن کره ی زمین ( پتانسیل گرمازایی) نیز مورد بررسی قرار می گیرند. مبردهای بی خطر برای لایه ازن و مخلوط های آن ها همه از گازهای رادیو اکتیو هستند یعنی هنگام راه یابی و پخش اتمسفر ، شرایط به وجود آمدن اثر گرمازایی را فراهم می کنند . در جدول(1) پتانسیل گرمازایی (GWP ) این مبردها به صورت جداگانه آمده است . این پتانسیل هزاران بار از پتانسیل دی اکسید کربن (CO₂) که به عنوان معیار قیاس گرفته شده ، بیشتر است . کنفرانس OON که با موضوع محیط زیست و پیشرفت در ریووژانیرو و در ژوئن سال 1992 برگزار شد، از گرم شدن کره ی زمین به عنوان خطرناک ترین منشاء تغییرات محیط زیست نام برده است.

تغییرات آب وهوا

   گزارش گروه بین المملی متخصصان درباره ی تغییرات آب وهوا (IPCC ) در دسامبر سال 1995 گویای این است که انتظار می رود تا پایان قرن 21 دمای زمین تاC⁰ 2 تغییر پیدا کند ( براساس منابع مختلف این تغییرات از 1+ تا C⁰ 3+ نوسان خواهد داشت.) همین گزارش حاکی است که در بررسی های انجام شده تا سال 1990 را یابی (پخش) گازهای مختلف به اتمسفر چنین نشان می دهد.

گازهای گلخانه ای در گرم شدن زمین

   دی اکسید کربن (65/80 درصد) ، متان (78/14 درصد ) اکسید ازت (74 درصد ) و گازهای دیگر از قبیل HFC و تتراکلرید کربن و هگزافلورید گوگرد (83 درصد) ، بنابراین با توجه به این آمارها CO₂ بیشترین درصد را در اتمسفر زمین دارد و اگر پخش CO₂را بتوان در حد سال 1994 ثابت نگه داشت ، در آن صورت تا سال 2100 غلظت آن در اتمسفر می تواند دو برابر مقداری که در ابتدای عصر پیشرفت فناوری بود، برسد(یعنی سال 1750) . پس می توان دریافت که اثر مستقیم گازهای گلخانه ای در گرم شدن هوای زمین ، حتی اگر گازهای CFC وhcfc را به فهرست آن ها اضافه کنیم ، آن چنان زیاد نخواهد بود بلکه آن چه که اضطراب آور است اثر برایند این گازهاست که براساس ضریب عمومی افزایش گرمای هم ارز آن ها (TEW 1 ) تعیین می شود . این ضریب دو مولفه را در خود می گنجاند:

TEW1=GWP.M+aB

   مولفه اول که در آن پتانسیل افزایش گرمای زمین (GWP ) در مقدار جرم توزیع گاز M ضرب شده است، اثر مستقیم بر افزایش گرمای زمین را نشان می دهد . دومین مولفه حاصل ضرب مقدار انرژی الکتریکی (B ) که در تمام عملکرد ماشین مبرد مصرف می شود ،  ضریبa مقدار پخش CO₂ در اتمسفر زمین را که به ازای تولید انرژی الکتریکی به مقدار 1 کیلو وات در ساعت است، نشان می دهد . به هنگام تولید این مقدارانرژی  در ایستگاه های آبی تولید برق ، موتورهای بادی و دستگاه های انرژی هسته ای که CO₂ در اتمسفر زمین پخش نمی کنند ، a=0 است.، اما برای تولید یک کیلو وات ساعت انرژی الکتریکی در نیروگاه های حرارتی تولید برق بنا به اطلاعات مرکز پمپ های حرارتی آژانس  بین المللی انرژی سال 1992 ، در اروپا به طور متوسط 52/0 کیلو گرم (در برخی کشورهای اروپایی دو برابر این مقدار) و در آمریکا شمالی 67/0 کیلوگرم CO₂به اتمسفر وارد می شود .   

   اگر مدت متوسط استفاده از یک دستگاه برودتی 15 تا 20 سال باشد ، موازنه ی دوم که اثر مجازی ( غیر مستقیم ) مبرد را نشان می دهد ، قسمت عمده ی این محاسبه را تشکیل می دهد (95 درصد تا 98 درصد از TEW1 ).

   طبق ارزیابی بخش ایتالیایی انجمن صلح سبز ، سهم فقط HFC در به وجودآوردن اثر گرمازایی در آینده بیشتر از 13 درصد خواهد بود و براساس آمار آزمایشگاه ملی دریایی لیورمارسک سهم CFC بیشتر از 20 درصد است. اگر چه این ارزیابی ها ممکن است باهم متفاوت باشند، اما همه هشدار می دهند که باید به طور عمقی وفوری نسبت به بهبود نماهای انرژی سیستم های برودتی اقدام کرد.

قرارداد حاشیه ای تغییر آب وهوا

   کنفرانس سازمان بین المللی در مورد محیط زیست در ریودوژانیر و مساله قرار داد حاشیه ای تغییر آب وهوا را مطرح کرد. بیش از 160 کشور جهان این قرارداد را امضا کرده اند و ده ها کشور آن را به تصویب رسانده اند.

   حتی آمریکا نیز که مدت زیادی این قرارداد را امضا نمی کرد ، در آوریل سال 1994، کم کردن مقدار گازهای گرما زا به مقدار سال 1990 تا سال 2000 را وظیفه ملی اعلام کرد.

   موقعیت قرارداد حاشیه ای که برای کاهش غلظت CO₂ در اتمسفر معیارهایی قایل شده است ( فقط برای تامین انرژی الکتریکی 3/1 کلی پخش CO₂حاصل می شود) بسیار جدی است ، اما بسیاری از کشورها در حال حاضر به سختی می توانند این وظیفه را عملی کنند.

   طرفداران و توسعه دهندگان قرارداد حاشیه ای ، در سال 1995 در برلن  سال 1996 ، در ژنو و سال 1997 در ژاپن گرد آمدند و منابع پخش گازهای گرمازا و منابع آلودگی اتمسفر را مورد توجه قرار دادند. کشور ژنو از سال 1991 بر پخش CO₂مالیات برقرار کرده است .

   کارشناسان IPCC معتقدند که اقدامات انجام شده برای جلوگیری از گرم شدن زمین کافی نیست . گرچه در صنایع برودتی اقدامات لازم شروع شده است و در اکثر کشورها مساله کاربرد مبردها که اثر گلخانه ای در حد CO₂دارند و از طرفی بازدهی برودتی خوبی نیز دارند، مطرح شده است که از آن جمله آب (R718 ) ، هوا(R759 ) ، ازت(R758 ) ، آمونیاک (R717 ) ، دی اکسید کربن (R744 ) ، انیدریک کربنیک و هلیوم ، بیشتر مطرح هستند . این مبردها را اغلب خالص یا طبیعی می نامند . اولین کنفرانس مبردهای خالص ( طبیعی ) در سال 1994 در آلمان تشکیل شد و دومین آن در سال 1996 در دانمارک و سومین آن در آمریکا و چهارمین کنفرانس در ژوئن سال 1998 در اسلو (نروژ) تشکیل شده است. تشکیل مرتب این کنفرانس ها نشان دهنده ی ضرورت آگاه سازی بین المللی است.

یخچال و مبرد مورد استفاده در آن   

   فقط در سال 1994 آلمان بیش از 100 یخچال فریزر خانگی تولید کرده است که با ایزوبوتان و پروپان و یا مخلوط آنها کار می کنند . نمونه ی این نوع سیستم ها که در چین ، برزیل، آرژانتین، هند، ترکیه و شیلی نیز ساخته می شوند، در یخچال به حجم 130 لیتر ، حدود 20 گرم ایزوبوتان شارژ می شود که 12 گرم آن در روغن کمپرسور حل می شود. در ارزیابی تولیدکنندگان ، بازدهی یا ضریب برودتی در این یخچال ها در مقایسه با R12 تقریبا یکسان است( 1+ درصد) و تغییرات جزیی در ساختمان کمپرسور لازم است. از روغن های معدنی موجود می توان در کمپرسور استفاده کرد و مواد واشرها و عایق ها و لوله و قطر آن ها همانی است که قبلاً در سیستم های فریونی استفاده شده است.

   در سیستم های جدید درجه ی حرارت انتهای تراکم کمتر از حالتی است که R22 یا R502 استفاده می شد . اگر قبلاً سیستمی با R22 کار می کرد، با شارژ پروپان ، 10 درصد از بازدهی برودتی کاهش می یابد و اگر با R402 کار می کرد با پروپان ، 15 درصد از بازدهی کاهش می یابد ، اما این کاهش بازدهی برودتی را می توان با اضافه کردن پلی پروپیلن به پروپان جبران کرد .

   پروپان در پمپ های حرارتی نیز کاربرد پیدا کرده است. در نروژ پمپ حرارتی با قدرت 45 کیلو وات با پروپان و با کمپرسور نیمه هر متیک و مبدل صفحه ای کار می کند که مقدار پروپان در سیستم کمی بیشتر از یک کیلوگرم است. پروپان دارای بو و قابل اشتعال و انفجار است، بنابراین لازم است دستگاه در محل مخصوصی قرار گیرد . به عقیده ی متخصصان ، مساله ایمنی و کنترل در مورد اشتعال و انفجار پروپان قابل حمل است. موسسه ی صلح سبز معتقد است که انسان قادر به حل مشکلات اشتعال وانفجار است، اما طبیعت در مقابل تخریب خود بی دفاع است. در زلاندنو اجازه ی استفاده از هیدروکربن ها در یخچالهای جاری داده شده است. در آمریکا استفاده از هیدروکربن ها تعداد آتش سوزی تا 30000 در سال افزایش می یابد .

جایگزین R22 وR502

   به عنوان جایگزین R22 وR502  از مبردهای طبیعی (خالص ) در درجه ی اول آمونیاک معرفی شده است ، تولید آمونیاک معرفی شده است، تولید آمونیاک در دنیا حدود 120 میلیون تن است که فقط حدود 5 درصد آن در صنایع برودتی مورد استفاده قرار می گیرد ، اما آنچه جلب توجه می کند ، قیمت پایین ، بازدهی بالای سیکل و ضریب انتقال حرارتی و دمای بحرانی این ماده است . ضمن این که بی تاثیر بودن نسبت به نفوذ آب به سیستم و تشخیص سریع محل نشست در سیستم و حل نشدن روغن در آمونیاک از مزایای دیگر این ماده ی خالص است. به خصوص که اثر مخرب بر ازن ندارد واثر گرمازایی نیز ندارد. نکته های منفی در مورد آمونیاک بوی تند، سمی بودن و قابلیت اشتعال و انفجار و سبک تر از هوا بودن است. آمونیاک بی تردید بهترین مبرد در سیستم های تبرید صنعتی با قدرت بیش از 20 کیلو وات است. در آینده ی نزدیک احتمال استفاده از آمونیاک در سیستم های تجاری مطرح است ، اما در رابطه با سیستم های مورد استفاده در رستوران ها ، هتل ها ، بیمارستان ها و مغازه ها نیاز به مبرد دیگری است.

   در پمپ های حرارتی نیز آمونیاک کاربرد دارد. نمونه ی آن در نروژ و در یک کالج در شهر ون است که در زیر زمین پمپ حرارتی با قدرت 200 کیلو وات با کمپرسور نیمه هرمتیک کار می کند که سیستم دارای 30 کیلو گرم آمونیاک است و مسایل ایمنی مثل اگزوز فن و سیستم کنترل لازم برای آن در نظر گرفته شده است.

   یکی دیگر از مبردهای طبیعی دی اکسید کربن است که در اتمسفر و بیوسفر نیز یافت می شود . قیمت تولید پایین و سادگی سیستم کارکرد با روغن معدنی و بی خطر بودن برای طبیعت از مزایای این ماده است . دی اکسید کربن دارای فشار بحرانیبالا و دمای پایین بحرانی (C⁰ 31 ) و دمای نقطه سه گانه به نسبت بالا (C⁰ 56-) و فشار بالای نقطه سه گانه ( بیش از 5 بار است.) دانشمندان معروف نروژی در سیستم های برودتی آقای پروفسور گوستاولورنتسن پیشنهاد استفاده از دی اکسید کربن در سیستم های تهویه مطبوع قطارها و اتومبیل ها را کرده است. پیشنهاد استفاده از دی اکسید کربن در پمپ ها حرارتی در یخچالهای خانگی با ترکیب سیستم آبگرمکن نیز شده است.

   پس ازکنفرانس سال 1996 دانمارک استفاده از مخلوط های حاوی دی اکسید کربن و هیدروکربورها با مبردهای غیر مضر برای ازن (جدول3) ، مورد توجه قرار گرفت و امروزه چه از نظر اقتصادی و چه از نظر ایمنی در مقابل اشتعال و انفجار مورد توجه قرار گرفت .

ضرورت کشف مبرد به عنوان جانشین R12

   زمانی به اوج خود رسید که آمریکا مبرد R134 را که دارای پتانسیل گرمازایی است به کشورهای مختلف تحمیل کرد. این مبرد ضمن گران بودن، نیاز به روغن گران قیمت و تغییرات در دستگاه ها و فناوری ساخت کمپورسور دارد که توام با صرف هزینه های زیادی است . این جانشینی (R134a ) با شتاب و بدون آینده نگری انجام گرفت  و کشورهای صنعتی بزرگ هر یک برای اجتناب از کاربرد این مبرد به مطالعه پرداختند. در روسیه شرکتی به نام (( خولاد بیت )) تشکیل شد که این مهم را به عهده گرفت . این شرکت با قبول سرمایه گذاری ، شرایط زیر را برای کشف مبرد جدید برای جانشینی R12 برای دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی تعیین کرد:

-       پتانسیل تخریب لایه ازن (ODP ) برابر صفر

-       خواص ترمودینامیکی نزدیک به مشخصات R12

-       غیر قابل اشتعال و انفجار

-       قابلیت کارکرد با روغن های معدنی مشابه سیستم های فریونی سابق با R12

-       اقتصادی بودن

بالاخره با وجود ارایه ی مبردهای مختلف ، متخصصان دانشگاه انرژی مسکو مخلوط CMlا ارایه کردند.

این سه مبرد از سه ماده 8134 ،R218 و بوتان نرمال R600 با غلظت های مولی 71/0 و 2/0 و9/0 شده است که به طور کامل تمام خواسته های فوق را جوابگو است . این مخلوط نسبت به مخلوط های ارایه شده به وسیله ی کشورهای غربی حداقل در موارد زیر برتری دارد:

1- CMlبی تاثیر بر لایه ی ازن جو است در حالی که مخلوط های ارایه شده ی کشورهای غربی دارای عنصر مخرب ازن هستند.

2- CMlبا روغن معدنی کار می کند ، بنابراین هیچ گونه تغییری در موارد عایق و آب بندی و قطعات کمپرسور سیستم پدید نمی آورد ، اما ترکیبات ارایه شده ی قبلی نیاز به روغن ترکیبی ( پلی استر ، الکیل بنزول) دارند که باعث سختی تولید و گرانی می شوند.

   عناصر مختلف CMlبا دید علمی انتخاب شده اند . به طوری که R134 عنصر بازی برای فشار تبخیر و تقطیر  است و برتری آن نسبت به R134a در پایین بودن فشار است  که در سیستم های برودتی کوچک اهمیت زیاد دارد .

   عنصر دوم (R218 ) برای تامین خواص ترمودینایکی و در عین حال مزیت غیرقابل اشتعال و انفجار بودن مخلوط است . عنصر سوم (R600 ) هیدروکربر برای حلالیت و جریان روغن معدنی در سیستم سرد کننده انتخاب شده است و درصد آن در مخلوط از شرایط تامین غیرقابل اشتعال بودن در نظر گرفته شده است . تبخیر وتقطیر مخلوط CMlمی تواند در دمای متغیر انجام گیرد و این چنین مبردی می تواند باعث کاهش انرژی مصرفی شود. خواص فیزیکی CMlر مقایسه با R12 در جدول (5) منعکس است .

   روی این مبرد آزمایشهای لازم انجام گرفته است. نتایج مقایسه ی آزمایش یخچال فریزر با R12 و CMlنشان داده شده است که با استفاده از CM حتی مصرف انرژی روزانه بین 9تا10 درصد نسبت به R12 و R134 کاهش می یابد . مقایسه ترمودینامیکی CMlبه عنوان مبرد در یخچال خانگی در جدول (6) منعکس است.

   پروفسور کالنین رییس کرسی گروه سیستم های برودتی و سرمای عمیق آکادمی شیمیایی مسکو اعلام نموده است که جریان نرمال و خواص روغن معدنی ( همان تیپ روغنی که با R12 استفاده می شد ) با شارژ CMlدر مدت 5/2 سال مورد بررسی قرار گرفته است که آزمونهای لازم در ارتباط با اشتعال و انفجار و سمی بودن نشان داده  که CMlبهترین جانشین R12 در یخچال و فریزرها است .

خواص CMI

   CMl بی تاثیر بر روی فلزات و مواد کمپرسورها و قسمتهای دیگر سیستم است. در 2 سال اخیر انسیتیتوی فناوری شیمیایی مسکو در رابطه با خواص اجزای ترکیب وکنترل تولید به موقعیت بسیار خوبی دست یافته و قیمت اولیه ی تولید حدود 12 دلار برآورد شده است. شرایط فنی کار یخچال با CMlتکمیل شده است و هیچ گونه تغییری در یخچالها لازم نیست . گرچه شرکت سرمایه گذار اعلام نکرده است ، اما منابع دانشگاهی  از جمله آکادمی ماشین های شیمیایی  مسکو در تحقیقات خود با استفاده از CMl در یخچال ها پیشنهاد کرده است که برای کاهش مصرف انرژی بهتر است طول لوله مویین حدود 30 درصد تغییر یابد.

  حال این سوال پیش می آید که اگر R134a جانشینی مناسب برای R12  است ، پس چرا کشورهای صنعتی در کاربرد آن شتاب نمی کنند و چرا کشورهای جهان سوم را با کمک مالی وادار به استفاده R134a با قیمت گران و گران تر از آن ، روغن خالص آن می کنند. آیا واقعاً کشورهای غربی و به خصوص آمریکا دلشان به حال ما سوخته است که از طریق یونیرو کمک مالی به کارخانه های کمپرسورسازی مخصوص یخچال ها و فریزرها و کارخانه های یخچال سازی برای تغییر سیستم و استفاده از R134a می کنند ! بهتر است در استفاده از R134a شتاب نکنیم و با مطالعه ی بیشتر به انتخاب مبرد مناسب اقدام کنیم .

 

 

 

 

 

 

 

 

 جدول (2)

 

 

 

جدول (3)

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 0:47 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره مبرد,تحقیق درباره تخریب لایه اوزون,

 

·                     انتخاب و گزينش

·                     آماده سازي

·                     گونه هاي ژاپني

·                     گونه هاي اروپايي

·                     گونه هاي پيوندي

اگر آلوبصورت تازه و از درخت مصرف شود خوشمزه تر است اما به صورت خشک شده نيز خوراک مختصرخوبي محسوب مي شود. اثر فيبر اين ميوه در بدن انسان که از ديربازشناخته شده به علتوجود ماده اي در پوست آلو است که مسئول اين عملکرد مي باشد.اگر پوست آلو راجدا کنيدتاثير اين فيبراز بين مي رود اما همچنان تامين کننده مواد غذايي مي باشد.

قبلاً آلوها مثلکشمش، روي درخت و در نورخورشيد خشکمي شدند اما اکنون آنها را در تونل هوا که با گاز گرم مي شود خشک مي کنند تا آنهاظاهري هماهنگ داشته باشند. آلوهائيکه براي خشک کردن چيده مي شوند نسبت به آنهايي کهبراي مصرف تازه يا کمپوت برداشت مي شوند رسيده تر هستند.

 

 

 

 

 

 

آلوها به دو گروه اصلي تقسيم مي شوند:آلوي ژاپنيواروپايي يا آلوي مخصوص خشک کردن. آلوي ژاپنيبصورت تازه ،کمپوت ،مربا يا داخل ژله مصرفمي شود . آلوي اروپايي را خشکي مي نامند چون آنها را مي توان بدون خارج کردن هستهخشک نمود.در واقع مردم بيشتر اين نوع آلو را بصورت خشک شده مي بينند.البته آلوياروپايي را مي توان به شکل تازه يا درون غذا مصرف کرد.تقريباً 90 درصد آلوي مصرفيآمريکادر کاليفرنيا کشت مي شوند که بيشترآنها در دره San Joaquin پرورش مي يابند.ودازده گونه ژاپني سه چهارم توليد آلويکاليفرنيارا تشکيل مي دهد. آلو همچنين درواشنگتن،آيداهو،ميشيگانونيويورکبعمل مي آيد.

بجزآمريکا ، کشورشيليعمده توليد کننده گونه هاي ژاپني واروپايي آلو مي باشد.درصد زيادي از محصول آنها به آمريکا صادر مي گردد.کشورهاي ديگرتوليدکننده آلو عبارتند ازآلمان ،ترکيهوژاپن.

آلوهاي اروپايي ( خشکي) هميشههسته جدا هستند يعني گوشت ميوه به هسته نچسبيده همچنين رنگ آنها هميشه آبي ياارغواني است.

انتخاب و گزينش

هنگام انتخاب آلو به دنبال انواعي باشيد که رنگخوبي از گونه خود را داشته و قدري سفت هستند اما آلوهايي که در مقابل فشاري اندک ،کمي اثر نشان مي دهند نيز خوب مي باشند.از آلوهايي که هنگام فشردن خيلي سفت يا خيليشل هستند ، رنگشان خوب نيست يا پوستي چروک ، کبود يا شکسته دارند اجتنابکنيد.بهترين زمان چيدن آنها هنگام بلوغ است اما زمانيکه کاملاً نرسيده اند.

آنها را تا قبل از رسيدن کامل و آماده شدن براي خوردن در دماي اطاق ( بين 51 تا 77درجه فارنهايت) نگهداري کنيد. براي افزايش فرآيند رسيده هنگام آوردن آلو به خانهآنها را ميوه هاي توليد کننده گازاتيلن ازقبيلموز،سيبياگلابي درونپاکتهاي کاغذي قراردهيد.آلوها زماني کاملاً رسيده اند و آماده خوردن هستند که بويخوش آنها ساطع شود و زير فشار کم انگشتان نرم باشند.هنگام رسيدن آنها را در يخچالنگهداري کنيد اما دور از ميوه هاي توليد کننده اتيلن باشند در اين صورت آلوها بيشاز حد پخته نمي شوند.

 

آماده سازي

براي جدا کردن هسته در انواع هسته جدا شکاف ميوه را تارسيدن به هسته برش دهيد سپس دو نيمه را در جهتهاي مختلف بپيچانيد. بعد مي توان هستهرا به آساني درآورد.گوشت انواع هسته دار به هسته چسبيده لذا بهتر است اين آلوها رااز پوست تا هسته قطعه قطعه کرد.پوست آلو را مي توان به آساني جدا کرد براي اين کاربايد مدت 30 ثانيه آنرا جوشاند سپس فوراً در آب يخ قرار داد. پوست آلو را مي توانبا همان روشي که در مورد گوجه فرنگي انجام مي شود جدا نمود.اگرچه آلو را بيشتربصورت تازه مصرف مي کنند نمک زده و پخته آنها بعنوان مخلفات غذا مورد استفاده است. استفاده از آنها درمربا ،ترشي،سس وسوپ بسيار لذيذاست. آشپزها آلو را اغلب بادارچين،جوز،ليمو وپرتقال مصرف مي کنند.

پيشنهاد  Toni

به ياد داشته باشيد يک آلو خشک شدههميشه يک آلو است اما يک آلو را نمي توان هميشه خشک کرد.

گونه هاي ژاپني

دوازده گونه عمده از آلوي ژاپني وجود داردکهتقريباً 70 درصد کل آلوي توليدي آمريکا را تشکيل مي دهند. Red Beautyو Black Beauty دوتا از ابتدايي ترين گونه ها مي باشند. گونه هاي معروف ديگر عبارتند ازThe Santa Rosa, Queen Rosa, Casselman, Black Amber,

Red beautyآلويوقتيکاملاً رسيده است پوستي سياه – ارغواني خواهد داشت و زير فشار کم انگشتان دست ، نرماست.طعم آنها شيرين و بسيار آبدارند ؛ پوستشان قدري ترش مي باشد.

آلوهاي Black Beauty از نظر شکل و اندازه نظير گونه قبلي است اما پوستشان تيره تر و سياه مايل بهارغواني هستند.

آلوي Santa Rosa محبوب ترين آلو در کاليفرنيا وآريزونامحسوب مي شود و داراي طعمي تند وآبدار است.پوست آنها ارغواني مايل به قرمز است و گوشتشان کهربايي با سايه اي ازقرمزمي باشد.

آلوي Queen Rosa از نظر بخشهاي خارجي شباهت بسيار زيادي به Santa Rosa دارد بجز رنگ زرد مايل به سبز آن در قسمت بالا نزديک ساقه. گوشت کهرباييو آبدار آن وقتي مي رسد تند مي گردد.
گونه Casselman خوشمزه ترين آلويآخر فصل است.رنگ پوست آنها قرمر زوشن است و گوشت آن کهربايي تيره است که داراي طعميبسيار شيرين و گوشتدار است.

گونه Black Amber بسيار درشت ، زيبا وسياه رنگ است که بيشتر براي تهيه سسها ، کيکها و دسر pudding بکار مي رود.

گونه Angelino آلويي درشت و ارغواني رنگ و بسيار شيرين با گوشتي زرداست.اين گونه بسيار تطبيق پذير بوده و برايکيک ، مربا و سس مناسب است. اين نوع آلو درصورتيکه به شکل تازه خورده شود نيز بسيار لذيذ است.

گونه Simka بسيار درشت وقلب مانند و ارغواني رنگ استداراي بوي بسيار خوش و گوشتي طلايي مي باشد.

گونه Laroda آلويي استارغواني تيره مشابه Santa Rosa اما بزرگتر از آن که 5 تا6 هفته ديرتر از آن برداشتمي شود.يکي از بهترين انواع آلوي تازه است که بسيار آبدار مي باشد.

آلوي El Dorado پوست قرمز روشن تا مايل به صورتي با بخشهايي ارغواني دارد. داراي گوشتارغواني و خوشعطر است. اين آلو در غذاهمچنان سفت باقي مي ماند که اين خاصيت آنرا براي کنسرو مناسب کرده است.

گونه Friar يا پوستش آبي تيره و يا سياه مايل به ارغواني است و گوشت آن ارغواني رنگمي باشد.وقتي اين نوع آلو مي رسد بسيار شيرين مي گردد.

پوست آلوي Kelsey سبزاست که هنگام رسيدن به رنگ زرد با قسمتهاي قرمز تبديل مي شود. اين آلوي درشت و معطرهنگام بلوغ عطر بسيار خوبي دارد.

 

گونه هاي اروپايي

آلويايتالياييکه در واشنگتن رشد مي کند معروف ترين گونه آلوي اروپايي محسوب مي شود.وقتي اين آلومي رسد رنگ آن از آبي مايل به قرمز به آبي – ارغواني با گلهاي سفيد تغيير ميکند.اين آلوي سفت در تهيه غذا و کنسرو کاربرد دارد.

آلوي Stanleys آبي – سياه داراي گوشتي سفت و زرد مايل به سبز است.

Blufre(Blue Free) شبيه Stanleys اما کمي است.

Damsons آلوهايي کوچک و آبي با طعمي عالي هستند .آنها بيشتر درکنسور بکار مي روند.

 

گونه هاي پيوندي

Plumcot پيوندي است خوشمزه بين آلو و زردآلو.اينگونه سرخ رنگ داراي گوشتي قرمزاست اين پيوند که بهترين نوع دوميوه را شامل مي شودداراي تعادلشکرواسيداست که نتيجه آن توليد ميوه اي شبيرينتراز آلو و زردآلواست.

صد گرم آلو 16 گرمکربوهيدرات،4/0 گرمپروتئينو 65کالريدارد.بعلاوه در صد گرمآلو 250 واحد ويتامينA، 07/0 ميلي گرمتيامين، 04/0 ميلي گرمريبوفلاوين، 6 ميلي گرم اسيداسکوربيک،7/0 ميلي گرمآلفاتو کوفرول، 2 ميلي گرمسديم، 167 ميليگرمپتاسيم، 13 ميلي گرمکلسيم، 13 ميليگرممنيزيم، 4/0 ميلي گرمآهن، 1/0 ميلي گرممس، 23 ميلي گرمفسفر و 5 ميلي گرمگوگرد وجود دارد. وجوداسيد سيتريک،

 اسيد سوکسينيک،اسيد ساليسيليکواسيد ماليکو نيزکلسيم،

فسفر،ويتاميني B1,A,B2 نياسين وويتامين C آن را به صورت ميوهاي با ارزش درآورده که هم ميوه تازه و هم خشک آن در رژيم غذايي ضرورت دارد. آلو مدر، ملين و مفيدبراي مبتلايان به بيماريرماتيسمونقرساست. در واقع آلوي خشک را بايد يکي ازبهترين داروهاي ضد يبوست به شمار آورد که عوارض داروهاي ملين و ضديبوسترا نيز ندارد. خيسانده آلوي خشک بهمدت يک شب در آب در رفع يبوست و صفرا بسيار موثر است و علم دفع را منظم ميکند. بايدتوجه داشت که مغز هسته آلواسيد سيانيدريکدارد و از اين رو ميتواندخطرناک باشد. همچنين جوانه هايدرخت آلو نيز گلوکوزيد مولداسيدسيانيدريک دارد.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 0:44 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره میوه الو,تحقیق درباره الو,

 

آفات مهم درختان پسته و مبارزه با آنها

آفات پسته تنوع زيادي دارند و هر آفت نيز طرز خسارت و بيولوژي خاص خود را دارا مي باشد در روش سنتي مبارزه با آفات با توجه به جمعيت و خسارت هر آفت و بدون در نظر گرفتن ساير آفات ووضعيت اكولوژيك منطقه به طريق شيميايي صورت مي گيرد بطوري كه مصرف بي رويه سموم باعث ايجاد مقاومت حشرات و بهم خوردن تعادل زيست محيطي واز بين بردن دشمنان طبيعي مي گردد.

درروشهاي نوين ، مبارزه با آفات با نگرش وسيع تري انجام مي گيرد و به جاي كنترل يك آفت ، كنترل كليه آفات و به جاي استفاده از يك روش از روشهاي مختلف مبارزه استفاده مي شود كه دراين خصوص موارد مختلف زيست محيطي و غيره نيز مورد توجه قرار مي گيرد از روشهاي نوين مي توان به مديريت كنترل تلفيقي مبارزه با آفات (I.P.M ) ومديريت تلفيقي محصول (I.C.M ) اشاره كرد . جا دارد اين روشها در كنترل آفات پسته مورد توجه واقع شده و مبارزه شيميايي به عنوان آخرين حربه مبارزه با آفات در برنامه ريزي ها قرار گيرد.

پسيل معمولي پسته ( شيره خشك ) agonosceiae pistaciae

پسيل معمولي پسته ازگروه آفات درجه يك پسته مي باشد كه درتمام مناطق پسته كاري كشور گسترش دارد باغداران به آن شيره خشك مي گويند زيرا عسلك دفع شده از انتهاي بدن (كورنيكول ) پوره ها در مقابل هوا خشك شده تبديل به دانه هاي مدور شكري مانند مي شود كهروي برگهاي زيرين وزير درختان مي زيرد و گاها شيره نباتي  بصورت فتيله از انتهاي بدن پوره ها خارج مي شود.

زيست شناسي :

زمستان گذراني بصورت حشره كامل زير برگها ، شكاف ديوارها وزير علفهاي هرز مي باشد ، حشرات كامل از نيمه دوم اسفند ماه از محل زمستان گذراني خارج مي شوند ، حشرات ماده بعد از جفتگيري روي جوانه هاي متورم و پس از باز شدن برگها عمدتا روي برگها و يا زير برگها تخم ريزي مي كنند. معمولا تخم گذاري از نيمه دوم فروردين ماه شروع مي شود.

پسيل پسته 6-5 نسل دارد و نقطه اوج تراكم پوره ها در اواسط مهر ماه مصادف با صورتي شدن حاشيه برگها ورگبرگهاي اصلي و ارغواني شدن برگها مي باشد.

نحوه خسارت

نوزادان خسارت

نوزادان پسيل پس از خروج ازتخم تغذيه خود را با مكيدن شيره گياهي درختان پسته شروع مي كنند ، پوره ها در تمام مراحل دوره زندگي و حشرات كامل تا زمان مرگ به تغذيه خود ادامه مي دهند و مقادير بسيار زيادي عسلك كه به شكرك معروف است ترشح مي كنند ، تغذيه آفت از بافتهاي گياه موجب ضعف كلي گياه مي گردد. خسارت اقتصادي آفت بستگي به زمان و مرحله رشد اندامهاي گياه دارد. زمانهاي حساس خسارت اوايل شروع مغز بستن پسته و پس از آن مي باشد كه جمعيت بالاي آفت مي تواند موجب پوكي و نيم مغز شدن دانه ها گردد ضمنا حمله پسيل منجر به ريزش جوانه هاي در حال تشكيل سال آينده و نهايتا ريزش برگها مي شود بطوريكه گياه بشدت ضعيف شده و در سال آينده نيز رشد خوبي نخواهد داشت.

مبارزه با پسيل پسته

1. ارقام متحمل :

آلودگي ارقام مختلف پسته به پسيل متفاوت است بطوريكه كمترين زادو ولد روي ارقام بادامي زرند، ايتاليايي درشت ، ايتاليايي ريز و سرخس دارد بطوريكه سرعت رشد پوره ها روي اين ارقام كندتر و ميزان مرگ و ميرنيزبالاست.

بطور كلي ارقام معروف و تجاري پسته شرايط مناسب تري براي افزايش جمعيت معمولي پسيل پسته دارند و به بيان ديگر، ارقام اكبري ، كله قوچي ،احمد آقايي درشت و ايتاليايي ريز مي باشند. كمترين نرخ رشد و افزايش پسيل برروي گونه هاي پسته وحشي كسور و بنه مي باشد.

2.مبارزه تلفيقي :

بكارگيري چند روش مبارزه از جمله مبارزه بيولوژيك ،كارتهاي زرد ، مبارزه مكانيكي و شيميايي و ... كه بتوانند حداكثر بازدهي را داشته باشند مبارزه تلفيقي مي باشد بطوريكه مبارزه شيميايي به عنوان آخرين مبارزه مورد استفاده قرار گيرد.

3.مبارزه شيميايي :

براي مبارزه شيميايي از سموم ذيل استفاده مي شود.

كنسالت 5/0ليتر درهزار ليتر آب

كنفيدور 4/0 ليتر در هزار ليتر آب

دارتون 5/2 ليتر در هزار ليتر آب

ميتاك ( آميتراز ) 5/1 ليتر درهزار ليتر آب

موسپيلان 200 – 150 گرم درهزار ليتر آب

زمان مبارزه : وجود 15 – 10 عدد تخم و يا پوره پسيل درپشت و روي برگچه هاي پسته براي انجام مبارزه توصيه مي گردد.

4. مبارزه بيولوژيك

1 – 4 . زنبور  psyllaphagus pistacea  عمده ترين پارازيتوئيد و عامل كنترل طبيعي جمعيت آفت پسيل پسته مي باشد و در تمام ايران پراكنده است ، در طول فصل رشد درخت پسته ، از اوايل بهار تا اواخر پاييز برروي درخت پسته فعال است و به تمام سنين پورگي پسيل حمله مي كند زندگي اين زنبور با پسيل كاملا مطابق دارد بطوريكه با هم به دياپوز رفته و از خواب بيدار مي شوند ، اين حشره در مرحله شفيرگي در داخل پوره هاي موميايي شده پسيل وارد دياپوز مي شود ، زمان ظهور زنبور ابتداي بهار است.

2 – 4 . حشره شكارگز بالتوري chrysopella carnea

از مهمترين بالتوري هاي شكارچي باغات پسته مي باشد كه از پسيل هم تغذيه مي كند . اين گونه با ترجيح غذايي شته خواري در محيط اكولوژيكي زراعي و مرطوب فعال مي باشد و گونه غالب پسته كاريهاي استان كرمان مي باشد و لاورهاي اين حشره نقش مهمي در كنترل پسيل پسته دارند و ازتخم و پوره هاي سنين مختلف پسيل تغذيه مي كنند .

5. تله هاي چسبنده زرد رنگ :

يكي ديگر از روشهاي مبارزه تلفيقي استفاده از تله هاي زرد رنگ براي شكار حشرات كامل پسيل پسته مي باشد ، استفاده از تله هاي زرد رنگ چسبدار به منظور جلب حشرات كامل پسيل در نسلهاي مختلف آفت و به تعداد 2 عدد تله به فاصله يك درخت در ميان روي درختان و در ارتفاع بالاتر از 5/1 متر از سطح زمين توصيه گردد. قابل ذكر است تله هاي زرد تاثير قاطعي در كنترل آفت ندارد ولي تا حدي از شدت طغيان جلوگيري مي كند.

پروانه چوبخوار پسته kermania postacilla

اين آفت در حال حاضر يكي از آفات درجه يك پسته محسوب مي شود و در اكثر مناطق پسته كاري كشور گسترش دارد.

زيست شناسي ( بيولوژي ) :

اين حشره زمستان را به صورت لارو كامل در داخل سرشاخه هاي پسته مي گذراند و در اواخر زمستان لاروها از شاخه ها خارج شده و در روي سرشاخه ها و نزديك جوانه ها مستقر مي شوند و پيله خاكستري رنگي بدور خود مي تنند ودر داخل آن تبديل به شفيره مي شوند پس از مدتي حدود 25 – 35 روز پروانه ها از شفيره ها خارج و پس از جفتگيري روي سرشاخه هاي سبز و خوشه ها تخمگذاري مي كنند از تخم ها لاروهاي كوچك سن يك خارج و بطور مستقيم وارد مغز محور خوشه و يا مغز سر شاخه هاي سبز مي شوند . اين آفت يك نسل در سال دارد.

طرز خسارت :

اين آفت فقط به درختان پسته حمله كرده و طرز خسارت آن به دو طريق است.

1. بعضي از لاروهاي پروانه از مغز محور خوشه تغذيه نموده و باعث مرگ حدود 5 تا 8 درصد ميوه ها ي خوشه مي گردند ، گاهي نيز تمام خوشه خشكيده و باعث ريزش دانه ها مي گردد.

2.     عده اي ديگر از لاروها وارد شاخه شده و از مغز چوب تغذيه مي نمايند و بدين وسيله دالانهايي را در داخل چوب به وجود مي آورند ، شاخه هاي مورد حمله رشدشان كم و در نتيجه از مقدار كل محصول سال بعد كاسته مي شود.

مبارزه با پروانه چوبخوار پسته :

1.     مبارزه بيولوژيك :

دشمنان طبيعي متعددي در طبيعت جمعيت اين آفت را كنترل مي كنند بطوريكه چندين گونه زنبورپارازيتوئيد با تخمگذاري درون بدن آفت جمعيت را كاهش مي دهند منتهي در حال حاضر استفاده از اين حشرات كاربردي نشده است .

2.     استفاده از فرمونها :

از ديگر روشهاي كنترل اين آفت استفاده از فرمون ها ( موادي كه از پروانه هاي ماده ترشح مي شود و بوي آن در فضا پخش مي گردد ) براي جلب پروانه هاي نر مي باشد در حال حاضر استفاده از فرمونها در مرحله تحقيق مي باشد و نتايج بدست آمده در حد توصيه در سطح وسيع نيست.

3.     مبارزه شيميايي :

چون لاروهاي اين آفت چوبخوار بوده و در داخل سرشاخه هابسرمي برند مبارزه شيميايي نمي تواند به خوبي موثر واقع گردد و درصورت ضرورت و نياز به شيميايي  در آلودگي هاي بالاي 65 در صد از سم لاروين به نسبت 1 كيلوگرم در هزار ليتر آب و در جمعيتهاي بين 40 – 60 در صد ازسموم رايج نظير اتيون ، اندوسولفان ، زولون به نسبت 2 ليتر در هزار ليتر آب استفاده مي شود.

سن هاي زيان آور پسته  pistachio

سنهاي زيان آور در باغات پسته عمدتا متعلق به خانواده سنهاي بد بو و سنهاي بذر خوار و سنهاي گياهي بوده و از آفات مهم پسته محسوب مي گردند كه شامل سن سبز با لكه سفيد، سن سبز يكدست ، سن قهوه اي و سن قرمز مي باشند.

زيست شناسي ( بيولوژي )

زمستان گذراني بصورت حشره كامل زير بوته هاي گياهان و پناهگاههاي مختلف مي باشد ، سنهاي كامل در اوسط فروردين از محل هاي زمستان گذران خارج شده و از ميزبانهاي تازه روئيده به ويژه اسپند تغذيه و بر روي آنها تخم ريزي مي كنند، در صورت نامساعد شدن شرايط طبيعي و خشك شدن ميزبان هاي وحشي وبالارفتن جمعيت به سمت باغات پسته هجوم مي آورند و ابتدا از علف هاي هرز اطراف و داخل باغ هاي پسته و سپس از ميوه هاي پسته تغذيه مي كند ، سن سبز با لكه سفيد و سن سبز يكدست و سن قرمز 3 – 5 نسل در سال و سن قهوه اي يك نسل در سال دارد .

نحوه خسارت سن ها :

نحوه خسارت سنها با توجه به مراحل رشد ميوه به شرح زير مي باشد.

الف : از مرحله تشكيل ميوه تا سخت شدن پوست استخواني

تغذيه سنها در اين مرحله باعث سياه شدن و ريزش ميوه ها درابتداي فصل مي گردد. در اين مرحله در اثر تغذيه سنها در روي پوست سبز ميوه شيره گياهي بصورت قطرات شفافي خارج شده و محل تغذيه كاملا مشخص مي باشد. هم چنين در سطح داخلي ميوه ها شبكه هاي تور مانند سفيد رنگي مشاهده مي شود . در روي پوست سبز ميوه ها ي در مرحله شروع سخت شدن پوست استخواني تا سخت شدن كامل آن لكه هاي قهوه اي رنگي مشاهده مي گردد.

ب : از مرحله سخت شدن پوست استخواني تا مغز بندي ميوه ها

دراين مرحله علائم تغذيه ولكه هاي قهوه اي رنگ در روي پوست سبز رويي پسته مشاهده نمي شود و محل تغذيه سنها در سطح داخلي پوست استخواني به صورت نقاط سياه رنگ ديده مي شود. تغذيه سن از جنين در حال رشد سبب پوكي و اسفنجي شدن جنين و تغذيه از ميوه هائيكه مغز رشد كرده دارند سبب ايجاد لكه هاي نكروزه فرو رفته قهوه اي رنگ بر روي مغز مي گردد در اين مرحله يعني در مرحله مغز بستن پسته سنها بويژه سنهاي سبز و قرمز و قهوه اي قادر به انتقال قارچ  nematospora coryli نيز بوده و بيماري ماسوي پسته ( ماستي شدن اطراف مغز ميوه ها ) را بوجود مي آورند .

مبارزه با سن هاي پسته :

1.     حمايت از دشمنان طبيعي بويژه زنبورهاي انگل تخم سنها با كاهش دفعات سمپاشي و عدم سمپاشي بي رويه

2.     مبارزه زراعي :

-          اجتناب از كندن و از بين بردن ميزبانهاي وحشي سن ها در مناطق كوهستاني و دشتها ي اطراف باغات پسته

-          اجتناب از كندن و از بين بردن علفهاي هرز ميزبان اطراف و داخل باغهاي پسته در زمانيكه سنها به سمت باغهاي پسته هجوم مي آورند زيرا در اين مرحله كندن علفهاي هرز سبب انتقال سنها برروي خوشه درختان پسته شده و خسارت شديدتر مي شود.

-          از بين بردن علفهاي هرز از طريق شخم هاي بهاره و پائيزه در اوايل فصل قبل از هجوم سنها به باغها و در اواخر فصل پس از برداشت محصول جهت از بين بردن كانونهاي زمستانگذران آفت

3. مبارزه شيميايي :

در صورت تراكم بالاي جمعيت و درصورت نياز به سمپاشي از حشره كشهاي آندوسلفان به نسبت 2 – 5/2 ليتر در هزار ليتر آب و يا لباسيد (فنتيون ) به نسبت  1- 5/1 ليتر در هزار ليتر آب ويا فنيتروتيون ( سوميتون ) به نسبت 5/1-2 ليتر در هزار ليتر آب استفاده مي شود .

تاكيد مي نمايد كه به منظور حمايت از دشمنان طبيعي بويژه زنبورهاي انگل تخم ها كه در كنترل سن ها نقش مهمي دارند از سمپاشي هاي بي رويه در باغات پسته جلوگيري گردد.

زنبورهاي مغز خوار پسته

زنبور مغز خوار سياه پسته eurytoma plotnikovi

زنبور مغز خوار طلايي پسته  megastigmus pistacia

اين زنبورها در اكثر مناطق پسته كاري ايران و دنيا وجود دارند و در بعضي از مناطق ايران خسارت زيادي وارد مي كنند ، زمستان را به صورت لارو كامل درون ميوه هاي پسته روي درخت و يا پسته هاي ريخته شده به زمين سپري و زنبور كامل در بهار خارج شده و پس از جفتگيري تخم خود را در مغز پسته مي گذارد و لارو از تمام محتويات مغز تغذيه مي كند.

زنبورمغز خوار سياه يك نسل در سال و زنبور مغز خوار طلايي دو نسل در سال  دارد. بهترين روش مبارزه با اين آفت جمع آوري و سوزاندن پسته هاي آلوده روي درختان و پسته هاي روي زمين مي باشد ولي بايد دريك منطقه بطور همگاني اجرا شود .

پروانه برگخوار سفيد پسته ( رائوي پسته ) ocneria terebinthina

زمستان گذراني به صورت شفيره در پناهگاههاي مختلف داراي 4-5 نسل در سال دارد . تخم ريزي پروانه به صورت دستجاب 50-25 عددي بر پشت و روي برگها مي باشد. بدن لاروها مودار و پشم آلوده مي باشد و از برگها تغذيه و سبب توري شدن برگها مي شود.

براي مبارزه با اين آفت در صورت بالا بودن جمعيت از سموم زولون به نسبت 2 – 5/2 ليتر در هزار ليتر آب و يا ديازينون به نسبت 1 تا 5/1 ليتر درهزار ليتر استفاده مي شود.

سوسك سرشاخه خوار پسته : ( hylesinus vestitus )   

اين آفت در استان كرمان به نام >>سوسكو << ناميده مي شود ، در تمام مناطق پسته كاري كشور وجود دارد.

زيست شناسي ( بيولوژي ) :

حشره كامل به جوانه هايي كه در محل اتصال دمبرگ قرار دارند حمله كرده آنها را سوراخ و دالان كوتاهي در وسط چوب ايجاد مي كند ، هر سوسك در طول زندگي خود غالبااز يك جوانه تغذيه مي كند ، سوسكها از نيمه دوم مهر ماه به تدريج از كانالهاي تغذيه اي خود در روي درختان خارج شده و به سمت چوبهاي پسته نيمه خشك و تازه هرس شده هجوم آورده و با نفوذ در آنها و ايجاد كانال در داخل آنها تخم ريزي مي كنند. لاروها زير پوست درختان پسته كه تازه خشك شده و يا زير پوست شاخه هاي هرس شده زندگي مي كنند و ضمن تغذيه دالانهايي ايجاد مي نمايند . سوسكهاي نسل جديد از فروردين ماه تا نيمه اول ارديبهشت از چوبها خارج و به جوانه هاي سرشاخه هاي جوان حمله مي كنند ، اين آفت يك نسل در سال دارد.

طرز خسارت :

سوسكها به جوانه ها حمله و ايجاد دالان مي نمايند و اين جوانه ها كه بايد سال بعد به شاخه و ميوه شوند از بين مي روند.

مبارزه :

با توجه به اينكه بهترين محل براي تخم ريزي و ادامه نسل آفت ، چوب هاي پسته هرس شده و چوبهاي خشك مي باشند جمع آوري و سوزاندن اين گونه چوبها باعث كاهش جمعيت آفت مي شود ضمنا تله گذاري در طول فصل پاييزوزمستان جهت تخم ريزي سوسك هاوسوزاندن چوبها در اسفند ماه نيز در تقليل آفت موثر مي باشد با توجه به اينكه نگهداري چوب پسته در منازل محل مناسبي براي تخم ريزي حشره كامل مي باشد از نگهداري چوبهاي خشك و هرس شده درباغ و خانه خودداري گردد. در صورت لزوم و بالا بودن تراكم افت از آندوسولفان 5/2 ليتر درهزار ليتر آب به همراه 10-5 ليتر نفت و 5/2 ليتر صابون مايع براي سمپاشي استفاده گردد.

پروانه پوست خوارميوه پسته (كراش ) arimania komaroffi

اين آفت در استان كرمان به نام كراش ناميده مي شود ، ميزبان آن اختصاصا پسته مي باشد.

زيست شناسي (بيولوژي) :

زمستان گذراني به صورت شفيره در روي پوسته هاي خشكيده و برگ درختان پسته و در لابلاي كلوخه هاي زير درختان است . در ماه ارديبهشت پروانه نر و ماده از شفيره ها خارج و پس از جفتگيري برروي ميوه ها تخم ريزي مي كنند. اين آفت 3 نسل درسال دارد.

طرز خسارت :

لارو اين آفت در نسل اول در ماههاي ارديبهشت و خرداد از دانه هاي ريز پسته تغذيه مي كند و خساراتي شبيه به خسارت پروانه ميوه خوار پسته ايجاد مي نمايد لارو نسل بعدي ازپوست سبز رويي ميوه تغذيه مي كند و در نتيجه دانه بدون پوست و بدون مغز باقي مانده خشك شده و مي ريزد در نسل آخر كه مصادف با رسيدن ميوه ها مي باشد لاروها از پوست نرم پسته تغذيه مي كنند و باعث بجاي گذاشتن لكه هاي تيره در روي پوست استخواني دانه پسته شده و از بازار پسندي و مرغوبيت پسته كاسته مي شود لاروهاي نسل هاي مختلف اين آفت حداقل 6 ماه روي خوشه پسته فعاليت مي كنند وبراي محافظت از عوامل خارجي تارهاي نازكي مي تنند و به همين علت در اصطلاح محلي كراش ناميده مي شود.

مبارزه شيميايي :

براي مبارزه در موقعي كه لاروها هنوز جوان هستند و تار زيادي به دور خود نتنيده اند سمپاشي با سموم زولون و مالاتيون 2 ليتر در هزار ليتر آب نتيجه قطعي داده است.

زنجره پسته ( شيره تر)  idiocerus stali

اين آفت به نام شيره تر شناخته شده و در مناطق پسته خيز وجودارد ولي از آفات مهم مناطق پسته خيز محسوب نمي شود اما به لحاظ فعاليت اين آفت روي درختان بنه ، باغات مجاور به كوهستانهاي داراي درختان بنه از خسارت آن صدمه مي بينند.

زيست شناسي :

حشرات كامل درزير پوستك و شكاف تنه درختان پسته زمستان گذراني مي كنند به محض گرم شده هوا در نيمه دوم اسفند ، حشرات كامل از پناهگاهها خارج و در ساعات گرم روز ازشيره جوانه هاي تازه رشد كرده تغذيه مي كند و به محض باز شدن خوشه ها ، حشرات ماده در داخل دم خوشه ها و سرشاخه ها تخمگذاري مي كنند كه محل تخمگذاري برنگ سياه ديده مي شود. خروج نوزادها از تخم همزمان با خاتمه گل و تشكيل ميوه مي باشد ، اين حشره در سال يك نسل دارد.

طرز خسارت :

تغذيه نوزادان زنجره (پوره ها ) از ميوه ها باعث سياه شدن و ريزش آنها مي گردد علاوه بر آن مدفوع آفت همراه با ترشحات گياه ناشي ازنيش پوره ها به صورت مايعي چسبناك جلوه اي زشت به خوشه ها مي دهد .

مبارزه :

با توجه به اينكه يكي از خسارتهاي آفت ، تخم ريزي حشره كامل در داخل دم خوشه ها مي باشد بنابر اين بهترين زمان مبارزه قبل از تخم ريزي مي باشد و چناچه باغداران موفق به سمپاشي در اين مرحله نشوند بر عليه پوره ها مبارزه مي كنند كه آگاهي از تركم آفت درهنگام مبارزه داراي اهميت است . در صورت نياز به سمپاشي زولون ،دارتون به نسبت 2 – 5/2 ليتر درهزار ليتر آب و يا سموم اتيون ، اندوسولفان به نسبت 2 ليتر درهزار ليتر آب استفاده مي شود.

 

پروانه ميوه خوار پسته ( داغوي پسته ) recurvaria pistaciicola

اين آفت در اكثر مناطق پسته كاري كشور و غالبا برروي درختان مسن يافت مي شود .

بيولوژي :

زمستان گذراني آفت بصورت لارو كامل سن آخر داخل حجره هاي لاروي درزير پوستك تنه درختان يا در زير كلوخها و يا لابلاي برگهاي ريخته شده درزير درختان مي باشد.

ظهور حشرات كامل همزمان با تورم جوانه ها مي باشد كه پس از جفتگيري بر روي گلها و ميوه ها ي تشكيل شده تخم ريزي مي نمايند ، تخمها حدودا 2 هفته بعد باز شده و لاروهاي سن اول كوچك وشيري رنگ به داخل ميوه هاي تازه تشكيل شده نفوذ نموده و از جنين ميوه تغذيه مي نمايند ميوه هاي خسارت ديده دراين مرحله سياه شده و خشكيده و در نهايت مي ريزند . لاروها پس از خوردن محتويات ميوه آنرا سوراخ نموده و خارج مي شوند و سپس وارد ميوه بعدي مي گردند بطوريكه دراين مرحله هر لارو قادر است تا 8 ميوه را از بين ببرد.

لاروهاي سن آخر به سمت تنه درختان رفته و در ارتفاع 5/0 تا 5/1 متري و در زير پوستك تنه پيله ساخته و به شفيره تبديل مي شوند.

شروع نسل دوم از اواخر تير تا اوايل مرداد مي باشد و لاروهاي اين نسل پوست سبز ميوه ها را سوراخ و از سطح داخلي پوست سبز تغذيه مي نمايند و يا ازمحل شكاف پوست استخواني ( محل خندان شدن پسته ) وارد ميوه شده واز مغز ميوه تغذيه مي نمايند ، لاروهاي نسل دوم پس ازكامل شده به سمت تنه درختان حركت و درداخل حجره هاي لاروي زمستانگذراني مي كنند اين آفت درسال 2 نسل دارد.

طرز خسارت :

لارو پروانه ميوه خوار پسته در اوايل تشكيل ميوه با تغذيه از جنين ميوه ها باعث سياه شدن و ريزش آنها مي شود كه خسارت را دراين مرحله داغوي پسته نامند،

خسارت لاورها از مغز ميوه هاي در مرحله استخواني شدن پوست پسته باعث بر جاماندن فضولات لاروي و ايجاد لكه هاي تيره رنگ برروي پوست استخواني مي گردد كه سبب كاهش مرغوبيت و بازار پسندي پسته ها مي گردد هم چنين سوراخ ايجاد شده توسط لاروها را نفوذ قارچها مولد آفلاتوكسين را فراهم مي سازد.

روشهاي مبارزه :

1.     استفاده از تله هاي فرموني : دراين روش حشرات ماده ( به تعداد 2 تا 3 عدد) رادرداخل محفظه شيشه اي يا پلاستيكي كه دو سر آن سوراخ است و توسط پارچه  توري پوشانيده شده است محبوس كرده وآن را برروي يك سيني محتوي آب وچند قطره روغن ولك قرار مي دهند ، ظرف حاوي پروانه هاي ماده در ارتفاع حدود 5 – 10 سانتي متري بر روي سيني آب آويزان شود . پروانه هاي نر به سمت بوي پروانه هاي ماده جلب و در داخل سيني محتوي آب و روغن ولك افتاده و از بين مي روند .

2.     مبارزه شيميايي : درصورت نياز به عمليات سمپاشي همزمان باريزش   گلها ( مقارن با اندازه ارزن شدن ميوه ها ) ازسموم متاسيستوكس ، ميتاك به نسبت 5/1 ليتر درهزار ليتر آب و در صورت تراكم زياد آفت از سم لاروين به نسبت 1 كيلو گرم در هزار ليتر آب استفاده شود.

سوسك شاخك بلند :chalchaenesthes pistacivora

تخم گذاري حشره كامل بصورت انفرادي و برروي سرشاخه هاي جوان و يادرمحل هرس شاخه ها انجام مي شود ، ميانگين تعداد تخم 35 – 40 عدد مي باشد ، لاروها از داخل شاخه ها تغذيه نموده و سبب خشكيدگي شاخه ها مي شوند طول كانال لاروي حدود 15 سانتيمتر و بصورت رفت و برگشتي مي باشد.

لارو سن آخر درانتهاي كانال از اوايل شهريور ماه تبديل به شفيره مي گردد.

حشره كامل حدود 5 تا 6 ماه درداخل كانال لاروي باقيمانده و تغذيه مختصري از چوب مي نمايد و از اوسط فروردين ماه با ايجاد سوراخي به قطر 4 تا 5/4 سانتيمتر از شاخه خارج مي شوند بنابراين يك نسل اين حشره دوسال طول مي كشد.

اين آفت در شهرستان سرجان شايع گرديده و به عنوان آفت قرنطينه مي باشد،

انتقال اين آفت بوسيله نهال آلوده و بقاياي گياهي مي باشد و روش اصلي مبارزه با آن هرس شاخه هاي آلوده و ازبين بردن بقاياي گياهي آلوده است.

سايرآفات پسته :

آفاتي كه در درجه دوم اهميت قرار داشته و براي مبارزه آنها به سمپاشي اختصاصي نياز نداشته و هنگام مبارزه با سايرآفات كنترل مي گردند به شرح زير مي باشند ودربخش تقويم زماني مبارزه غير شيميايي وشيميايي باآفات درختان پسته ، نحوه مبارزه و سموم توصيه شده با اين آفات ذكر شده است .

1. شپشك واوي پسته (شپشك سرشاخه و ميوه پسته ) pistaciapis pistaciae
2. شپشك تنه درختان پسته melanaspis inopinatus
3. كنه معمول پسته tenuipalpus granati  
4. كنه هاي اريوفيد پسته aceria stefanii , a. pistacia  
5. كاپنوديس يا سوسك ريشه پسته  capnodis cariosa haueri

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 0:42 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره آفات مهم درختان پسته,آفات مهم درختان پسته و مبارزه با آنها,تحقیق درباره آفات مهم درختان پسته و مبارزه با آنها,

 

راهنماي علمي در زمينه رفتارهاي اسبها- رفتار شناسي اسب

مروري بر كتاب نوشته دكتر پالول مك گروي

بهترين نژادهاي اسب آنهايي هستند كه باديگر اسبها در گروه هماهنگ هستند با اين وجود اتولوژي اسب (مطالعه رفتار اسبها) زمينه اي است كه مخصوصاً در استراليا به خوبي به آن پرداخته نشده است.

گفته شده است كه صنعت، اين موضوع را پذيرفته كه ما هرگز نمي توانيم به دليل انجام يك كاري توسط اسب پي ببريم. پرروش دهندگان، آموزش دهندگان و پزشكان اسب بايد در وهله اول به هر رفتار اسب آگاهي داشته باشند تا بتوانند بر مشكلات آموزش و درمان آن فائق آيند. به همين دليل است كه ظهور ابزارهاي جديد كه به ما در بررسي، ثبت و بحث در مورد رفتارهاي اسبها كمك مي‌كند، بسيار مورد استقبال قرار گرفته است.

تصور كنيد كه شما گروهي از ماديانها و كره اسبهايي را كه تازه روي پايشان ايستاده اند را بررسي مي كنيد. يك كره اسب به دور ماديان در حال حركت مي چرخد و در حالي كه از زير گردن ماديان مي گذرد سرش را به صورت عمودي بالا گرفته و مانع از حركت او شده و با اين كار، پرستاري از او براي ماديان راحت تر مي شود. بهترين كلمه براي توضيح اين فعاليت چيست؟

سابقاً شما بايد توالي رفتارها را مو به مو توضيح مي داديد و يك نام بر روي اين فعاليت مي‌گذاشتيد. اين نام ممكن است خيلي مناسب نباشد و ممكن است ديگر دانشمندان هم اثر شما را خوانده و آروز مي كردند كه كاش شما از يك زبان و لغت رايج و استاندارد استفاده مي كرديد. حالا رفتار شناسي اسب در اختيار شماست. شما مي توانيد با مشورت با آن بفهميد عنواني كه شما براي ناميدن اين عمل به دنبالش مي گرديد عمل متوقف كردن است.

رفتار شناسي اسب خلاء نياز به يك كاتولوگ جامع كه عناصر رفتاري را تعريف كرده باشند را پر مي كند اين كاتالوگ تشكيل شده از توالي رفتارهايي كه نژاد اسبها (براي مثال، اسبها پونيها، اسبهاي پرزو اسكي، خرها، گوره خرها) از خود نشان مي دهند. هر مرض كلمه ايست كه در جلوي آن يك خط توضيح از نحوه آن رفتار دقيقاً آورده شده است تا اطمينان حاصل شود كه اين حركت با هيچ الگويي حركتي ديگر اشتباه گرفته نمي شود و مجموعه از مراجع و نحوه اين عمل در نژادهاي مختلف اسب آورده شده است با حمايت بيش از 500 عكس كه بعضي از آنها بسيار استثنايي هستند (مثل عكس اسب برني كه غشاء ها و كثيفي ها را از روي كره اسبهاي تازه به دنيا آمده پاك مي كند) راهنمايي با ارزش براي كساني است كه به بررسي اسبهاي (اهلي يا وحشي) مي پردازند. اين كاتالوگ از چندين بخش رفتارهاي نگهدارنده، روابط اجتماعي، روابط بين اسبهاي نر رفتارهاي توليد مثلي رفتارهايي كه در نتيجه اهلي شدن به وجود آمده اند آخرين بخش احتمالاً براي تشخيص رفتارهاي ناخوشايند مثل لگد زدن هنگام واگذاري اسب به تعليم دهندگان مي تواند كمك كننده باشد.

پروفسور سومك دانل يك اثر طراز اول از خود به جا گذاشته است. اثر او در 15سال گذشته به ما نشان داده است كه اگر مي خواهيم از اسبها استفاده كنيم بايد تا چه حد نسبت به آنها حساس باشيم. او با تاكيد بر اين كه بسياري رفتارهايي كه به نظر ناهنجار مي رسند رفتارهايي طبيعي هستند.

در سال 1994 دانشگاه دامپزشكي دانشكده نپسيلوانيا شروع به برسي رفتارهاي يك گله نيمه وحشي از پوني ها كرد. پروفسور مكدانل به عنوان مسئول اين طرح به منعبي كه نوشته است افتخار مي كند چرا كه تبديل به منعبي بسيار مفيد شده است. سابقاً مقالات مهمي و منبع هايي از كتابها در مورد مشاهدات روز به روز از رفتارهاي گله منتشر كرده بودند. ولي اين كتاب همه آنها را با هم جمع كرده.

طرح همزيستي اسبهاي وحشي كلرادو

در سال 1992 كلرادو BLM شيوه اي هيجان انگيز و ابداعي براي انتخاب از ميان اسبهاي وحشي موجود را به وجود آورد كه طرح همزيستي نام داشت. انتخاب محتاطانه و نظارت بر اسبهايي كه با هم زندگي مي كنند.

مطالب زيادي را در رابطه با حفاظت از اين حيوانات و آموزش دادن آنها به ما مي آموزد در اين طرح آنها به آرامي 20 تا 30 اسب آموزش مي دهند كه زين و افسار را قبول كنند، اگر يك اسب بتواند كارهاي زير را انجام دهد نشان مي دهد كه به خوبي آموزش ديده.

به راحتي بتواند از تپه ها بالا برود.

فرمانهاي راه رفتن، يورتمه رفتن، سبك دويدن و نگه داشتن سر و بدن در يك راستا را بشناسد.

بر طبق فرمان جهت حركت خود را عوض كند، متوقف شود و به عقب برود.

بتواند چهارتا پايش را به ترتيب بالا نگه دارد.

بتوان آن را به يك گاري 4 اسبه بست.

در اين طرح مي توان از ميان اسبهاي آموزش ديده شده در يك اصطبل را انتخاب كرد. كساني كه اين اسبها را مي برند هزينه هاي آموزش و اصطبل آنها را مي پردازند در حال حاضر هزينه يك اسب كه براي پذيرش زين آموزش ديده باشد 74$ كه شامل 125$ است. براي هزينه پذيرش BLM، 180$ براي غذاي اسب و 435$ است براي آموزش. BLM فقط هزينه ي پذيرش را براي خود بر مي دارد بقيه به سازمان اصلاحات مي روند تا در اين برنامه سرمايه گذاري شوند.

تذكر: چنين برنامه هايي براي كساني كه خواهان يك اسب وحشي هستند اما هيچ تجربه اي در آموزش اسب ندارند بسيار مفيد است. اغلب استفاده از اين طرح و پذيرفتن اسبي كه به اين طريق رام شده از لحاظ هزينه معقول تر از زماني است كه خود شخص اقدام به رام كردن، آموزش و نگه داري از اسب وحشي مي كند.

 

 

موسسه تحقيقات اسب شناسي

هدف موسسه تحقيقات اسب شناسي بدون سود افزايش سطح دانش علمي و عمومي در مورد توانايي هاي يادگيري، رفتارها و درك، آموزش، رفاه اسب ها است تا بدين طريق تقابلات و روابط بين انسان و اسب بهبود يابد.

همه مطالعات بدون تهاجم و آزار اسب و با تشويق مثبت آن صورت گرفته است.

ارائه فرصتهاي آموزشي

·         كمك به انسانها و اسبها

·         كمك به شما براي عملكرد بهتر

·         پيشنهاد براي كاهش ماليات هايي كه به اسب تعلق مي گيرد.

بالا بردن سطح دانش در مورد اسبها

موسسه تحقيقات اسب شناسي، تحقيقاتي را در زمينه درك عميق تر ازتوانايي هاي آموزشي شناختي و ادراكي اسبها ارائه مي دهد. هدف از مطالعه، توانايي شناختي اسب، پي بردن به فرايندهاي ذهني، نمودهاي آن و مهارتهايي كه در يادگيري و فكر كردن اسب نقش دارد، است. محققان در موسسه تحقيقاتي اسب دريافته اند كه اسبها بيشتر از آنچه كه قبلاً مي پنداشته اند توانايي ادراكي داشته و قادرند مسائل پيچيده اي را حل كنند. اين مطالعات نشان مي دهند كه اسبها حيواناتي هستند كه قابليت فكر كردن داشته و به كساني كه احساسات و تفكرات آنها را باور داشته باشند بهتر پاسخ مي دهند.

ارائه فرصتهاي آموزشي:

هر ساله موسسه فرصتهايي را براي آموزش عموم مردم در ايام تعطيل به صورت زير فراهم مي كند.

تعطيلات اسب سواري براي يك يا دو هفته از ماه مي تا اكتبر.

كلاسهاي داوطلبانه براي دانشجويان در هر زماني در طول سال.

دروه هاي كارآموزي در تابستان از ماه مي تا اكتبر.

در هر سه برنامه كه براي عموم آزاد است شركت كنندگان در همه تحقيقات و همه مراحل تربيت اسب شركت مي كنند.

شركت كنندگان در اين كلاسها مي توانند با شركت در يك پروژه علمي منحصر به فرد در مورد رفتارهاي اسب، آموزش، كنترل، مراقبت و رفاه اسب تجربه هاي مفيدي به دست آورند. از راندن گاري هاي مزرعه در تاكستانها در سواحل و در كوه ها لذت ببرند. به علاوه، شكرت كنندگان در مورد شيوه هاي جايگزين آموزشي اين موسسه كه اساس آنها تشويق مثبت اسبها- اسب سواري التقاطي و شناخت رفتار و روان شناسي گله اسبهاست بيشتر آگاهي مي‌يابند.

آيا يكي از اين برنامه ها مناسب شما هست؟ اگر يكي از موارد زير در مورد شما مصداق داشته باشد جواب مثبت است.

مي خواهيد با اسبتان كارهاي بيشتري انجام دهيد كه قبلا انجام نمي داديد.

در فكر اين هستيد كه يك اسب بخريد اما در اين مورد اطلاعات كافي نداريد.

سالهاست كه سوار كاري مي كنيد اما هنوز مي خواهيد مهارتهاي خود را گسترش دهيد.

با اسبتان مشكل داريد و احتياج داريد كه با آن كار كنيد؟

به سادگي اسبها جذبتان كرده اند و مي خواهيد بيشتر در مورد آنها بدانيد.

به دنبال تعطيلاتي هستيد كه هم سرگرم كننده و هم برايتان مفيد باشد.

هر ساله هزاران اسب با بهترين قصدها و آروزها خريداري مي شوند با اين وجود در هر سال تعداد زيادي از آنها مجدداً فروخته مي شوند چرا كه مالكان آنها در مي يابند كه ايده‌هاي آنها از داشتن يك اسب واقع گرايانه نيست.

 نگه داري اسب نياز به زمان، پول و از همه مهمتر دانش در اين مورد است. شناخت رفتارهاي اسب يك فاكتور كليدي براي يك اسب سوار خوب و درك چگونگي يادگيري و درك اسبها است.

چگونگي استفاده از اين دانش براي كمك به آموزش اسبها و كنترل آنها يكي از مهمترين جنبه هاي مديريت اسب است. يكي از اهداف موسسه تحقيقاتي اسب اين است كه نتايج خود را را در اختيار همه بگذارد تا ديگران بتوانند از آنها براي بهبود تقابلات ميان اسبها و انسانها استفاده كنند.

 

 

بهبود رفاه اسبها:

براي اين كه نيازهاي حيوانات اهلي را دانسته و هر چه بيشتر در مورد روانشاني و فراورده هاي رفتاري آن بدانيم. در گذشته، وقت بيشتري صرف درك روانشناختي اسبها مي شد اما توجه كمي در جهت ذهن اسبها صورت مي پذيرفت.

انسانها با ناديده گرفتن نيازهاي اساسي اسبها براي آنها توليد استرس مي كنند.

و اگر اين استرس ها طولاني شود سبب ايجاد مشكلات رفتاري و جسمي مي شود هنگامي كه مشكلات رفتاري و جسمي مي شود. هنگامي كه مشكلات براي اسب بوجود مي آيد، معمولا اسبها سرزنش شده از تعليم دهنده اي به تعليم دهنده ي ديگر منتقل مي شود بدون اينكه شرايطش تغيير كند يا اينكه چندين بار پشت سر هم فروخته مي شود. در انتها هم بر روي اسب برچشت (ناسازگار) زده ميشود و سپس فراموش شده، مورد سوء استفاده قرار گرفته و يا اينكه به كشتاگراه فرستاده مي شود.

فاكتروهاي روانشناسي مثل احساسات، تفكر و به ياد سپاري فرآيندهاي ادراكي اي هستند كه بر روي سلامت حيوان تاثير مي گذارد. بناراين اگر مي خواهيم بهترين محيط را براي اسبمان ايجاد شود و از بهترين شيوه ها براي كنترل و آموزش آن استفاده كنيم بايد روندهاي شناختي و انگيزه هاي آنها را دريابيم.

شما نيز مي توانيد يكي از حاميان موسسه تحقيقايت اسب باشد.

انتشارات موسسه تحقيقاتي اسب براي يافتن عنوان مقاله ها در اين راه برنامه هاي تلويزيوني، اينترنتي و راديوي اين موسسه ديدن كنيد كمك كردن ماليات هايي كه به اسب تعلق مي گيرد موسسه تحقيقاتي اسب ماليات بر اسب را كاهش داده و در عوض از اين پول به كمك هاي نقدي عموم مردم براي تحقيقات استفاده مي كند.

جدايي كره از مادر

جدا كردن كره از مادر براي كره فاجعه دلخراشي است. به همين جهت تغذيه صحيح دراين هنگام چه براي كره و چه براي ماديان از اهميت به سزايي برخودار است. از شير گرفتن كره به معني جدا كردن نهايي از مادرش نمي باشد با اين حال بايد سعي نمود تا حد امكان اين جدايي تا هنگامي كه براي كره خود يك همبازي پدا نمايد كه براي او از مادرش هم مهمتر باشد به تعويق بيافتد.

در دوران شيرخوارگي كره تنها از شير مادر تغذيه مي كند. با پيشرفت مراحل رشد تكميلي نيز استفاده نمايد كه به مرور مصرف مواد تكميلي افزايش يافته و در عوض از شير كمتري تغذيه مي كند. بسته به مرحله رشد كره مي توان آن را بين پنج تا شش ماهگي از ماديان جدا نمود. ماديان نيز پس از جدا شدن كره از او توليد شير را قطع مي نمايد كه باعث كاهش تغذيه او نيز مي شود. در مقابل كره در تمامي مراحل رشد به مصرف بالايي از مواد غذايي نيازمند است.

نخست كرة جدا شده را بررسي مي كنيم رشد او بسيار چشمگير مي باشد كه هيچ معنايي بجر افزايش حجم بدن وي ندارد. براي حاصل شدن اين حجم، كره به مواد غذايي در خوراك نياز دارد. به همين جهت نيز عناصر غذايي مورد نياز كره كاملاً متفاوت از عناصر غذايي مورد نياز ماديان است كه در مراحل بحراني بارداري (يعني در هشتمين تا يازدهمين ماه آبستني) يا شيردهي است.

به منظور تكميل ساختمان بدن صرف نظر از اين انرژي به مقدار هنگفتي پروتئين و مواد معدني نياز است. مد نظر داشته باشيد كه حيوان صرفنظر از ماهيچه ها و اندامها بايد اسكلت بندي خود را نيز تكميل كند نتيجتاً آن به مقادير زيادي كلسيم و فسفر نياز دارد.

معرفي نژاد آخال تكه

آخال تكه از اسبهاي اختصاصي و غير متعارف و همچنين از قديمي ترين نژادهاي موجود در جهان مي باشد. پراكندگي اين نژاد در اطراف صحراي تركمنستان، شمال ايران و بيشتر در اشك آباد متمكر است و در اين مناطق از 3000 سال قبل براي مسابقات پرورش مي يافته است. امروزه نژاد آخال تكه دقيقاً شبيه به اسبهاي تيپ 3 پرورش اسب مي باشد. (اسبهاي اين گروه داراي ارتفاعي حدود 160-150 سانتيمتر بدن با بدن طويل و باريك، گوشهاي دراز و گردن طويل مي باشند) اين اسب شباهتهايي با اسب عرب مسابقه موناقي (Munaghi) دارد.

تاريخچه:

نامگذاري اين اسب بر اساس آبادي هاي آخال مردم تركمنستان مي باشد كه تكه ناميده مي شود، معتقدند كه اين اسب اثر زيادي را ايجاد نژاد اسبهاي خونگرم داشته است. در تاريخچه اين اسب داستان عجيب و باورنكردني ذكر شده است كه حاكي از تحمل و مقاومت بيش از حد آن به گرما مي باشد، در سال 1935، اين اسب فاصلة بين اشك آباد تا مسكو به مسافت 4152 كيلومتر را در مدت 84 پيموده است و اين سواري شامل 966 كيلومتر سواري در صحرا به صورتي بود كه اسب به آب دسترسي نداشت. اين ركورد هرگز تكرار مجددي نداشت.

سواركاري مهمترين مورد استفاده از اين اسب است كه در جوامع تركمن امري متداول و معمول مي باشد. تركمها عادت دارند تا از جيره هاي غني از پروتئين مانند يونچه خشك و در صورت دسترسي، پلت چربي گوسفند همراه با جو و كيك خمير سرخ شده استفاده كنند. در اين مناطق براي اسبها پوشش نسبتاً زيادي در نظر مي گيرند تا از سرماي شبهاي صحرا و گرماي ظهر محافظت شوند. امروزه، آخال تكه به عنوان اسب مسابقه، و اسبي كه مسافتهاي طويل را به راحتي طي مي كند و اسب ورزشي (درساژ و پرش) استفاده مي شود.

ويژگيهاي نژادي:

رنگ: رنگهاي اين اسب شامل كرنگ، سياه و خاكستري، نقره اي، زرد مايل به خاكستري و سمند (خرمائي) مي باشد، اما رنگ بسيار خيره كننده اين نژاد، رنگ طلائي يا جلاي فلزي است كه در زير تابش آفتاب تلالو خاصي دارد.

شكل بدن: بدن استوانه اي شكل با جدوگاه برجسته و شانة افتاده مي باشد، پشت طويل- قفسه سينه باريك و كمر ضعيف است، ارتفاع اين اسب حدود 164-152 سانتيمتر مي باشد.

خصوصيات و ويژگيهاي اندام ها:

سر: سر ظريف، چشم ها درشت و بيرون زده، سوراخ بيني پهن و فاصلة بين دو

گوش مستقيم و پهن است.

اندام حركتي: اندامهاي حركتي ظريف اما با تاندونهاي قوي مي باشند، سم ها سخت و كوچك است.

گردن: گردن طويل، باريك و بطور عمودي بابدن قرار دارد، سر با زاوية 45 درجه با گردن قرار گرفته است.

پوست و مو: پوست و موها بي نهايت ظريف بوده و داراي درخشندگي مي باشند. يكي از خصوصيات مهم اين اسب تحمل آب و هواي نامساعد و نامطلوب مي باشد.

به همين دليل نيز تامين مواد معدني براي حيوانات در حال رشد بسيار ضوري است. در اين ميان تامين ويتامينهاي مورد نياز حيوان نيز از اهميت كمتري برخوردار نيست، چرا كه يكي از امراض بسيار معروف بنام «راشيتيسم» كه بر اثر آن استخوانها دفرمه مي شوند، در اثر كمبود ويتامين D حادث مي شود. تامين انرژي و پروتئين مورد نياز كره از مهمترين موارد جهت رشد صحيح حيوان مي باشد. نياز به انرژي و پروتئني در مورد كره بسيار بالاتر از نياز همنوعان بالغ آنهاست. با اين وجود اين نياز ثابت نبوده و ميزان تقاضاي آن در مراحل مختلف رشد تغيير مي كند و با كند شدن سرعت رشد ميزان احتياجات آن نيز كاهش مي يابد. با اين حساب احتياجات يك كره بيش شش تا دوازه ماهگي در حدود 1: 5/7 و در دوران سيزده تا هجده ماهگي 1: 6/6 است. سپس از نوزدهمين ماه تولدش تا بيست و چهارمين ماه به 1: 9/5 مي رسد از بيست و پنجمين ماه تولدش به بعد به حدود 5:1 رسيده و ثابت مي ماند. پرواز بندي كره ها نيز چاره ساز نمي باشد زيرا رشد كره تنها به ميزان تغذيه بستگي ندارد. قد و قواره نهايي بستگي به شرجة اسب و خصوصيات ژنتيكي آن دارد. يك كره بر اثر خوردن بيش از حد نمي تواند از حد ژنتيكي نهائيش كه از قبل تعيين شده بزرگتر شود.

اغلب تغذيه بيش از حد باعث تشكيل استخوان بندي سنگين و اضافه وزن حيوان مي گردد زيرا استخوان بندي كره بسيار نرم و جاذب مواد اضافي مي باشد. بنابراين دادن غذاي بيش از حد به كره صرف نظر از هزينه اضافي، نه تنها سودمند نيست، بلكه مضر نيز هست. از طرفي سوء تغذيه ممكن است سبب شود تا از تواناييهاي ژنتيكي بطور كامل و به هنگام رشد استفاده نگردد. بنابراين در امر تغذيه كره بايد همواره  اعتدال را حفظ نمود تا كره پروار و كره اي كه در سوء تغذيه واقع شده، حاصل نشود.

لذا محاسبه دقيق مقدار غذاي مورد نياز و نيز مراقبت و مشاهده دقيق وضعيت كره به يك ميزان اهميت دارد.

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 0:40 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره رفتار شناسي اسب,راهنماي علمي در زمينه رفتارهاي اسبها,كتاب نوشته دكتر پالول مك گروي,

 

 

آبهاي زيرزميني حوزه بلغور

5-1- مقدمه

مشكل آب آشاميدني و قابل شرب در بسياري از مناطق كشورمان و حتي برخي زير حوضه هاي آبخيز، هنوز حل نشده و اين مهم به قوت خود باقي مانده است كه به مرور زمان نيز بحراني مي شود. هنوز هم در تعداد زيادي از شهرها و روستاهاي كشور، آب با كيفيت نامطلوب و حتي در مواردي آبهاي آلوده مورد استفاده قرار مي گيرد. در بسياري از مناطق روستايي ،‌گورستان در مركز يا در مجاورت روستا واقع شده و آب آشاميدني مردم از طريق چاههاي دستي محفور در چند متري گورستان تامين مي شود. اين مسايل در برخي موارد، مشكلات عديده اي را در خصوص وضعيت اجتماعي – رفاهي اهالي منطقه و ساختار آن فراهم آورده است.

به منظور غلبه بر تمامي مشكلات و كمبودهاي موجود يك سري اقداماتي لازم است كه خوشبختانه اين معضلات به آساني قابل رفع مي باشد. در حال حاضر و براي سال هاي آتي، محدوديت دسترسي به آب، در مناطق خشك و نيمه خشك و حتي مرطوب وجود دارد. مسلما” مساله تامين آب در زير حوضه هاي خشك و نيمه خشك داراي جوامع روستايي كه كمبود آن به اقليم منطقه (بارش جوي كم و پراكنده و نرخ تبخير و تعرق بالا) بستگي دارد در صورت عدم چاره انديشي و جامع عمل پوشاندن به آن به صورت مشكلي بزرگ باقي مي ماند.

مطالعات آب زيرزميني به منظور ارزيابي هيدروژئولوژيكي زيرحوضه ها، شناخت كمي و كيفي پتانسيل منابع آبي سازندهاي سخت درز و شكافدار (كارستي)، بررسي كمي و كيفي آب زيرزميني، تعيين حجم تخليه متوسط سالانه منابع آبي حوزه و يا زيرحوزه ها صورت مي گيرد. در اين گزارش، بررسي كيفيت و كميت آب زيرزميني حوزه آبخيز بلغور مشهد مورد بررسي قرار گرفته است.

 

5-2- روش كار ( Metodology)

در اين گزارش، ابتدا با شناخت مقدماتي حوزه آبخيز مورد نظر و تبادل نظر كارشناسان گروههاي مطالعاتي ديگر ، اطلاعات اوليه حاصل گرديده است. سپس عمليات ميداني در حوزه مربوطه به منظور شناخت بهتر حوزه ، بررسي پتانسيل سطح الارضي و تحت الارضي منابع آب ، سرعت عمل در آماربرداري تكميلي منابع آب زيرزميني (چاه ، چشمه ، قنات) انجام گرفته است.

گزارش كيفيت آب زيرزميني حوزه آبخيز بلغور شهر مشهد ضمن جمع آوري آمار و اطلاعات و گزارش هاي موجود و همچنين اخذ اطلاعات از گروه هاي مطالعاتي ديگر مشاور باتوجه به شرح خدمات موجود تهيه و تدوين شده است. آمار گرفته شده به شرح زير است:

1 – نقشه توپوگرافي شامل موقعيت زير حوزه ها، شبكه آبراهه ها، راههاي دستيابي و مناطق روستايي حوزه هاي مطالعاتي.

2 – نقشه هاي زمين شناسي و نفوذپذيري حوضه ها (تهيه شده در سيستم G I S ) .

3 – نقشه منابع آب حوضه ها.

4 – گزارش زمين شناسي و ژئومرفولوژي حوضه هاي مورد مطالعه.

 

5-3- موقعيت جغرافيايي منطقه مورد مطالعه

حوزه آبخيز بلغور شهرستان مشهد با مساحت         هكتار ، در حوزه آبريز قره قوم (يكي از حوزه هاي ششگانه استان خراسان) و شمال شرق شهرستان مشهد واقع شده است . از نظر موقعيت جغرافيايي ، حوزه آبخيز بلغور در محدوده                      تا              طول شرقي و                  تا                عرض شمالي و همچنين                 تا            طول شرقي و                  تا                عرض شمالي (برحسب X ,    , Y و UTM ) واقع شده است. روستاي بلغور آبادي بزرگ و مهم منطقه است كه در غرب حوضه قرار دارد. راه دستيابي به منطقه مورد مطالعه از طريق جاده اصلي آسفالته مشهد – كارده – مارشك مي باشد. (شكل 1 و 2)

 

شكل 1

موقعيت جغرافيايي حوزه آبخيز بلغور شهرستان مشهد در استان خراسان

 

 

 

 

شكل 2

راههاي دستيابي و زيرحوزه هاي حوزه آبخيز بلغور شهرستان مشهد و شبكه

آبراهه هاي اصلي آن

 

5 – 4- آماربرداري تكميلي و تهيه نقشه منابع آب

آماربرداري تكميلي در بازديدهاي محلي با كمك يكي از اهالي حوزه منطقه (جهت نشان دادن چاه ، جشمه) در دو مرحله به دليل جاري شدن سيل و بسته شدن برخي چشمه ها انجام گرفته است. (تاريخ آماربرداري در قست عنوان جدول پيوست درج شده است) آمار و اطلاعات منابع مذكور مطابق جدول پيوست تهيه و در اختيار واحد G I S به منظور پلات نقشه منابع اب قرار داده شده است.

موقعيت دقيق منابع آب توسط دستگاه مختصات ياب جغرافيايي (  G P S ) صورت گرفته است. آماربرداري كيفي منابع آب موجود زيرحوزه ها نيز بيشتر معطوف به چشمه ها و چاههايي است كه با توجه به قضاوت كارشناسي، احتمال آلودگي هاي ناشي از منابع مختلف وجود داشته است. اين نمونه ها حداكثر ظرف 24 ساعت جهت آناليز شيميايي يون هاي غالب به آزمايشگاه انتقال يافته است. نتايج آناليز كاتيون و آنيون هاي غالب به لحاظ مصارف شرب و كشاورزي و همچنين تيپ آب ، با اسفتاده از دياگرام هاي شولر، و يكلوكس و استيف مورد بررسي قرار گرفته است.

تهيه نقشه منابع آب محدوده هاي مطالعاتي از اهميت زيادي برخوردار است. زيرا در مراحل عمليات اجرايي سازه ها،‌ نياز به شناخت و انتخاب چشمه ها جهت تامين حجم آب مصرفي ضروري مي باشد. به عبارت ديگر، در صورت نياز به آب جهت اجراي پروژه هاي تصويب شده به كمك نقشه منابع آب مي توان به حجم آب مصرفي دست يافت. موقعيت دقيق منابع آبي شناسايي شده در شكل 3 مشخص مي باشد.

 

 

 

 

شكل 3

پراكندگي و موقعيت منابع آب حوزه آبخيز بلغور شهرستان مشهد (چشمه و چاه) كه بر روي نقشه پايه حاوي زيرحوزه ها و شبكه آبراهه ها پلات شده است

 

5-4-1- چاه

از آنجائي كه ضخامت رسوبات آبرفتي حوزه بلغور (به غير از محدوده خود روستا) چندان زياد نيست، عمده چاه هاي بهره برداري از نوع كم عمق مي باشد. از طرفي به علت حجم كم ذخيره آب در مخازن آبرفتي استحصال آن عمدتا” از طريق موتورهاي برقي كوچك و بعضا” ديزلي صورت مي گيرد. بهره برداري منابع آب از طريق چنين چاه هايي نامنظم (چند ساعت در روز) است. در واقع اين گونه چاه هاي بهره برداري، نقش زهكش آب موجود در منافذ و خلل و فرج رسوبات آبرفتي را بر عهده دارد كه بعضا” توسط نيروي موتور به سطح انتقال يافته و مورد استفاده بخش كشاورزي و شرب قرار مي گيرد.

آماربرداري چاههاي شامل طول وعرض جغرافيايي ،‌ارتفاع ،‌نوع چاه ، نام مالك ، روستاي مجاور نوع مصرف عمق ،‌سطح آب (‌حتي المقدور )‌ ابدهي ، وضعيت بهره برداري از آب و غيره مي باشد.

حوزه آبخيز بلغور داراي 3 حلقه چاه كم عمق مي باشد كه برروي نقشه در شكل 3 پلات شده است . عمق اين چاهها كمتر از 10 متر است و بهره برداري از آنها به صورت نامنظم است . همچنين يك حلقه چاه از مجموع چاههاي حوزه جهت دامداري ( شمال شرق حوزه در دره آق چشمه )‌و بقيه جهت مصارف عمومي و كشاورزي مورد بهره برداري قرار مي گيرد . مشخصات و آمار تكميلي چاههاي بهره برداري حوزه مطالعاتي بلغور در قسمت پيوست آورده شده است .

 

 

 

5-4-2 – چشمه

بدليل كوهستاني بودن وهمچنين ساختار زمين شناسي منطقه ، چشمه هاي نشتي ، ‌زهكشي (‌عمدتا از طريق بستر آبراهه ها و رودخانه اصلي )‌و غيره وجود دارد .آماربردراي چشمه ها شامل طول وعرض جغرافيايي ،‌ارتفاع چشمه نوع چشمه نام مالك (‌در برخي موارد) ‌روستا يا عارضه زمين شناسي مجاور آن  نوع مصرف آبدهي وضعيت چشمه و غيره مي باشد.

در حوزه آبخيز بلغور 34 دهنه چشمه (‌با دبي 7-0.1 ليتر در ثانيه )‌شناسايي و

پراكندگي و موقعيت آنها برروي نقشه منابع آب ارائه شده است . (‌شكل 3)‌آمار و اطلاعات انوع چشمه به همراه ساير مشخصات مزبور در جدول قسمت پيوست درج شده است .

آبدهي چشمه ها حوزه آبرفتي ( از نوع زهكشي و نشتي ) و سازندي با دبي متغير مي باشد . آبدهي چشمه ها در فصل بهار و به خصوص ماههاي فروردين و ارديبهشت زياد و در فصل بهار ، زياد و به مرور كم مي شود.

از اين رو اكثر چشمه ها به خصوص چشمه هاي آبرفتي – زهكشي و نشتي در فصل تابستان كم آب و يا خشك مي شوند. از آنجايي كه اكثر چشمه هاي موجود دراين حوزه دبي متغير دارند و در فصل تابستان كم آب و يا خشك مي شوند. از آنجايي كه اكثر چشمه هاي موجود دراين حوزه دبي متغير دارند و در فصل تابستان كم آب و يا خشك مي شوند ،دربرآورد دبي چشمه ها سعي شده است كه اين دبي برآوردي كمتر از ميزان آبدهي فعلي چشمه ها باشد. ( نمونه برداري در فصل تابستان صورت گرفته است) .

 

5-4-3- قنات

حوزه آبخيز بغور مشهد بدليل قرار گرفتن در ميان كوههاي مرتفع ،‌حوزه اي كوهستاني با دره هاي بستر و v .شكل مي باشد و بدليل جوان بودن حوزه رسوبات آبرفتي كمتر در كف آبراهه ها بر جاي گذاشته شده اند به همين دليل هيچ نوع قناتي در حوزه مشاهده نشد و آماربرداري منابع آبي بيشتر معطوف به چشمه ها و چاههاي محدوده مطالعاتي گرديد.

 

5-5- بررسي كمي منابع آب زيرزميني

بررسيهاي كمي منابع آب زيرزميني معمولا مبتني بر آخرين آمار و اطلاعات اين منابع مي باشد دراين بررسيها ، علاوه بر تعيين مقادير تخليه منابع آب (‌از طريق چاه ، چشمه )‌نقشه هاي هم پتانسيل (‌تراز آب زيرزميني )‌، هم عمق سطح آب زيرزميني هم نوسانات سطح آب زيرزميني (‌هم افت )‌،‌هيدروگراف چاههاي پيرومتري و در نهايت هيدروگراف واحد دشت و پهنه هاي آبرفتي مورد بررسي قرار مي گيرد.

بررسي كمي آب زيرزميني از طريق نقشه هاي مذكور نياز به مقادير اندازه گيري ماهانه سطح آب زيرزميني چاههاي موجود در شبكه پيرومتري و تاحدي چاههاي بهره برداري دارد.

از آنجائيكه حوزه آبخيز بلغور به دليل كوهستاني بودن ، فاقد دشتهاي ميان كوهي كوچك و همچنين پهنه هاي آبرفتي واجد اين آمار واطلاعات مي باشد ، در مبحث بررسيهاي كمي منابع آب زيرزميني ،‌تنها به ميزان برداشت و تخليه متوسط سالانه چشمه هاي و چاههاي اكتفا مي گردد.

 

5-5-1- چاه

حوزه آبخيز بلغور در برگيرندهء‌3 حلقه چاه كم عمق مي باشد . بهره برداري از طريق چاه عمدتا جهت مصارف كشاورزي و دامداري صورت مي گيرد . برخي مشخصات چاهها و همچنين ميزان تخليه متوسط سالانه آنها در جدول (1)‌ارائه شده است . به طور كلي برآورد تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني از طريق 3 حلقه چاه كم عمق ( با 2190 ساعت كاركرد در سال )‌ در حدود 6254.64 متر مكعب مي باشد.

                              

 

 

جدول شماره 1.

               تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني چاههاي بهره برداري (‌متر مكعب

 

5-5-2- چشمه

براساس آمار برداري تكميلي منابع آب حوزه آبخيز بلغور در برگيرنده 35 دهنه چشمه داير مي باشد (شكل 3) . دبي خروجي چشمه ها عمدتا” جهت مصارف كشاورزي بعضا” شرب و دامداري مورد استفاده قرار مي گيرد. به طور كلي ، تخليه متوسط سالانه چشمه هاي اين حوزه با مجموع دبي لحظه اي  25/96 ليتر بر ثانيه برابر با 3035340 مترمكعب مي باشد. مزان تخليه متوسط سالانه چشمه ها در جدول پيوست آورده شده است. مطابق جدول پيوست، برآورد تخليه متوسط سالانه منابع اب زيرزميني 25 دهنه .

چشمه ، در حدود 03/3 ميليون مترمكعب مي باشد . همچنين متوسط دبي لحظه اي حداكثر و حداقل چشمه هاي موجود در حوزة آبخيز بلغور به ترتيب برابر با 4/14 ليتر در ثانيه و 07/0 ليتر در ثانيه مي باشد.

 

5-6- تخليه متوسط سالانه منابع آبي زيرحوزه هاي حوزه بلغور

به طور كلي ، تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني محدوده مورد نظر از طريق چشمه ها در حدود 5/3 ميليون مترمكعب مي باشد. در ادامه باتوجه به نقشه فيزيوگرافي حوزه، تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني زير حوزه ها مورد بررسي قرار مي گيرد. حجم متوسط تخليه سالانه زير حوزه هاي واجد چشمه به عنوان دبي پايه (يا دبي جريان) در مطالعات هيدرولوژي نيز منظور مي شود. لازم به توضيح است كه در ادامه، تنها زير حوزه هاي داراي تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني مورد بررسي قرار مي گيرد. به عبارت ديگر، زير حوزه هاي B4 ، B6 ، B^’2  ، B^’8  ،‌ B^’9 محدوده مورد نظر فاقد تخليه سالانه منابع آب زيرزميني از طريق چشمه مي باشد.

 

5-6-1- زيرحوزه آبخيز B5

اين زيرحوزه  داراي سه دهنه چشمه (چشمه قوتي، اينچه و قوره قت)، با دبي برآوردي 1 تا 2 ليتر در ثانيه و تخليه متوسط سالانه حدود 126144 مترمكعب مي باشد. بهره برداري از اين چشمه ها عمدتا” جهت شرب دامهاي منطقه ساري ميدان صورت مي گيرد.

 

5-6-2- زيرحوزه آبخيز B^’3

اين زيرحوزه شامل چشمه هاي آق چشمه و دهنه آق جشمه ميباشد. متوسط تخليه سالانه اين چشمه ها با دبي مجموع لحظه اي 5 ليتر در ثانيه برابر با 153792 مترمكعب ميباشد. دبي خروجي چشمه هاي مذكور جهت مصرف دامداري عشاير منطقه آق چشمه و زوپيره زن بكار ميرود. اين مناطق بيشتر در فصل بهار و تابستان به صورت سكونتگاه موقت است. در غير اين صورت، پس از مدتي جريان از طريق بستر آبراهه نفوذ مينمايد.

 

5-6-3- زيرحوزه آبخيز B^’4

          اين زيرحوزه شامل چشمه هاي زوپيره زن يك ، دو و سه مي باشد. متوسط تخليه سالانه اين چشمه ها با دبي مجموع لحظه اي 5/6 ليتر درثانيه برابر با 204984 مترمكعب ميباشد و بهره برداري از اين چشمه ها عمدتا” جهت كشاورزي باغات محدوده دره زوپيره زن صورت مي گيرد.

 

 

5-6-4- زيرحوزه آبخيز B^’5

          اين زير حوزه به همراه زيرحوزه B1 در برگيرنده چشمه هاي فراواني مي باشد. هفت چشمه (شورچه، دوغين، عشق آباد ، زلزله زار يك و دو ، شافعي و چوقر چشمه) با دبي مجموع لحظه اي 8/12 ليتر در ثانيه متوسط تخليه سالانه اي برابر با 8/403660 مترمكعب را دارا مي باشد. از آنجايي كه محدوده چشمه هاي زلزله زار يك و دو تكتونيزه و گسله مي باشد اين دو چشمه از نوع گسلي مي باشند.

          چشمه عشق آباد بعلت قرار گرفتن در كف رودخانه بصورت چشمه زهكش مي باشد اما در دامنه آهكهاي مزدوران قرار گرفته است كه ميتواند يك چشمه آهكي و سازندي تلقي شود. بقيه چشمه ها نيز بصورت آبرفتي و نشتي مي باشند. بهره برداري از اين چشمه ها جهت مصارف كشاورزي و شرب مي باشد.

 

5-6-5- زيرحوزه آبخيز B3

          اين زيرحوزه تنها داراي چشمه خوجه قورقوري است. متوسط تخليه سالانه اين چشمه با دبي 6/1 ليتر در ثانيه برابر با 6/50457 مترمكعب مي باشد. دبي خروجي اين چشمه جهت مصرف كشاورزي آن هم در فصل بهار و اوايل تابستان به كار مي رود. در غير اين صورت پس از مدتي جريان از طريق بستر آبراهه نفوذ مي نمايد.

 

5-6-6- زيرحوزه آبخيز B^’1

          اين زيرحوزه غيرمستقل در برگيرنده دو چشمه خوجه دو و سه است كه در مجاورت گسل روستاي بلغور قرار گرفته اند. اين دو چشمه در مجموع دبي لحظه اي برابر با 5 ليتر در ثانيه دارند كه متوسط تخليه سالانه آنها 157680 مترمكعب است. از آنجائي كه محدوده اين چشمه ها به صورت توده لغزشي شناخت نوع چشمه و مكانيزم تشكيل آنها ميسر نمي باشد. بهره برداري از اين چشمه ها عموما” جهت مصارف كشاورزي و دامداري صورت مي گيرد.

 

5-5-7- زيرحوزه آبخيز B2

          اين زيرحوزه در محدوده كوههاهي قاراقاش قرار دارد و داراي سه چشمه قاراقاش يك و دو و سه مي باشد. با توجه به بازديد صحرايي اين ناحيه و از طرفي ، اختلاف ارتفاع خروجي چشمه و زمين هاي هموار و مستعد كشاورزي واقع در زيرحوزه مستقل B   1 و B^’6 (محدوده روستاي بلغور) آب اين چشمه ها به وسيله لوله هاي مخصوصي مستقل و مورد بهره برداري قرار مي گيرد. متوسط تخليه سالانه اين چشمه ها با دبي مجموع لحظه اي 102 ليتر در ثانيه برابر با 2/37843 مترمكعب مي باشد. دبي خروجي اين چشمه ها جهت مصارف شرب و بهداشت و كشاورزي روستاي بلغور مي باشد.

 

5-6-8- زيرحوزه آبخيز B 1

          اين زيرحوزه مستقل در بر گيرنده چشمه هاي زيادي از نوع نشتي است كه عمدتا” در مجاورت روستاي بلغور ظهور يافته اند. با توجه به رخنمون سازند شوريجه در محدودوه حضور اين چشمه ها ميتوان گفت كه آب زيرزميني ذخيره سازي شوريجه، در حال تعادل هيدروليكي با آبرفت هاي اين زيرحوزه بوده و به صورت نشت در سطح خارج مي گردد. ولي رخنمون واحدهاي زمين شناسي شوريجه (شيل ، سيلت ، استن و كنگلومرا) از پتانسيل آبدهي اين سازند به صورت ظهور چشمه هاي بيشتر در اين ناحيه كاسته است .

          متوسط تخليه سالانه اين زيرحوزه با مجموع دبي لحظه اي چشمه هاي نه گانه (فرنگي يك، دو و سه ، رحيمي ، اوليوتان ، دويه چشمه ، بذر چشمه ، خجسته و آغشته) حدود 58/49 ليتر در ثانيه برابر با 1563555 مترمكعب مي باشد. دبي خروجي اين چشمه ها به مصرف كشاورزي ، بهداشت ، شرب و دامداري روستاي بلغور مي رسد.

 

5-6-9- زيرحوزه آبخيز B^’6

          اين زيرحوزه غيرمستقل شامل سه دهنه چشمه (اردلان ، دهنه و خوجه) با دبي مجموع لحظه اي 57/2 ليتر در ثانيه مي باشد كه متوسط تخليه سالانه اي معادل 5/81047 مترمكعب را دارا مي باشد. دبي خروجي اين چشمه ها جهت كشاورزي روستاي بلغور به كار مي رود.

 

5-6-10- زيرحوزه آبخيز B^’7

          چشمه هاي ذوي يك و دو تنها چشمه هاي زيرحوزه غيرمستقل B^’7 مي باشند. با توجه به ظهور اين چشمه در مجاورت بلافصل حاشيه چپ رودخانه بلغور و در كنتاكت سازند آهكي مزدوران با شيل و ماسه سنگ شوريجه ميتوان گفت اين دو چشمه از نوع آهكي و سازندي مي باشند.

          متوسط تخليه سالانه اين زيرحوزه با مجموع دبي لحظه اي 8 ليتر در ثانيه برابر با 252288 مترمكعب مي باشد. به طور كلي ، مجموع دبي لحظه اي و تخليه متوسط سالانه زيرحوزه هاي داراي چشمه در جدول شماره 2 ليست شده است.

 

 

 

 

 

 

جدول شماره 2

مجموع دبي لحظه اي و تخليه متوسط سالانه زيرحوزه هاي داراي چشمه

 

 

 

5-7- بررسي وضعيت نفوذپذيري واحدهاي زمين شناسي

در بررسي واحدهاي زمين شناسي قابل رخنمون (از ديدگاه نفوذپذيري يا تراوايي نسبي و قابليت ذخيره آب دهي زيرزميني)، به طور كلي دو فاكتور مهم در نظر گرفته شده است.

1 – نفوذپذيري اوليه و فرايندهاي بعد از رسوبگذاري (موثر در ايجاد خطرات و فضاهاي منفصل و متصل بين ذرات سنگ).

2 – فعاليتهاي تكتونيكي (اثرات گسل ها و شكستگي ها) موثر در ميزان نفوذپذيري و تراوايي واحدهاي زمين شناسي ضخيم لايه.

به طور كلي، آهكهاي واحد زمين شناسي مزدوران (  Jmz3 , Jmz1 ) به دليل درزه و شكستگي هاي قابل توجه از نفوذپذيري نسبتا” بالايي برخوردار مي باشند. اين نفوذپذيري ثانويه به دليل تاثير فرايندهاي زمين ساختي منطقه و ايجاد درزه و شكستگي در واحدهاي مزبور مي باشد كه در ارائه نفوذ آبهاي فرو رو در اين واحدهاي آهكي ذخاير كارستيك را به وجود مي آورد. واحدهاي زمين شناسي ديگر حوزه از قبيل شيل و ماسه سنگ شوريجه (KSH). و آهك و شيل تيره مزدوران (Jmz2) به دليل ماهيت و تنوع ليتولوژي از نفوذپذيري كمتري برخوردار مي باشد. رسوبات آبرفتي منطبق بر بستر آبراهه هاي اصلي زير حوزه ها و همچنين رودخانه اصلي (به خصوص در قسمتهاي خروجي حوزه) از ميزان نفوذپذيري بالايي برخوردار است. از اين رو به علت قرارگيري بر روي سنگ بستر يا نفوذپذيري كم سبب تشكيل ذخيره آبرفتي محدودي شده است. لازم به توضيح است كه با توجه به ليتولوژي واحدهاي زمين شناسي قابل رخنمون در منطقه و همچنين بررسي هاي توصيفي به لحاظ نفوذپذيري منطقه رده هاي نفوذپذيري و نقشه مربوطه توسط كارشناس زمين شناسي مشخص شدپه است.

 

5-8- بررسي منابع آب كارستيك

          با توجه به اينكه حوزه بلغور مشهد در بين آهكهاي سازند مزدوران محصور شده است بنابراين بررسي منابع آبي كارستيكي از نظر كمي و كيفي در بهبود وضعيت پروژه هاي آبخيزداري منطقه كمك شاياني مي كند.

اهميت منابع كارستيك از آن جهت مي باشد كه:

1 – از نظر كمي و كيفي جز موارد استثنايي نسبت به ذخاير آبرفتي كمتر آلوده مي شوند.

2 – منابع آبرفتي تحت تاثير منابع كارستيك مي باشند و به مرور از نظر كيفيت آن را تغيير مي دهند.

3 – در مناطقي كه رسوبات آبرفتي كم مي باشند وجود منابع آب كارستيك كمك زيادي در تامين آب منطقه دارد.

          اثر تكتونيك باعث پيشرفت شبكه كارستي و تشديد فعاليت كارست مي شود.

          در محدوده مورد مطالعه بارش هاي جوي نسبتا” مناسب باعث انحلال شيميايي كربنانت كلسيم نامحلول به بيكربنات قابل حل مي شود. همچنين بصورت مكانيكي باعث سائيده شدن جدار سنگها و بتدريج شيارها و راهروهايي را در توده هاي آهكي پديد مي آورد، (Diaclasc) كه محل مناسبي جهت ذخيره آبهاي زيرزميني است. با توجه به شيب لايه بندي سازند مزدوران (شمال شرق) برونزد ذخاير كارستي اين سازند به سمت دره ژرف كلات بيشتر مي باشد و اكثر ذخاير كارستي كه در دره بلغور جريان دارند حاصل عملكرد تكتونيك و تغيير ناگهاني در شيب لايه هاي مشرف بر اين دره مي باشد.

 

5-9- بررسي نوع و وضعيت سفره هاي آب زيرزميني

          سفره هاي ( مخازن )‌آب زيرزميني شامل دو نوع آبرفتي و سازندي مي باشد. گسترش سفره هاي سازندي وابسته به زمين شناسي ، زمين ساخت و فرآيندهاي بعدي انحلال وانتقال مي باشد.

سازندهاي سخت داراي ليتولوژي آهك ، آهك دولوميتي ، دولوميت ، ماسه سنگ ، كنگلومرا در صورت نكتونيزه شدن و فرآيندهاي بعدي انحلال وانتقال عمده مخازن سازندي آب زيرزميني را تشكيل مي دهد.

سازندهاي آهكي با رخنمون قابل توجه (‌مانند آهك مذدوران)‌، بيشتر تحت تاثير اين فرآيندها قرار گرفته و داراي درزه و شكستگي فراواني شده است . از اينرو اصطلاحا ذخاير سازندي به عنوان ذخاير كارستي نيز معروف مي باشد.

سفره هاي آبرفتي نيز زماني تشكيل مي گردد كه يك لايه غير قابل نفوذ ويا نفوذپذيري كم در زير وجود داشته باشد. دراين صورت نزولات جوي و جريانات سطح الارضي به داخل رسوبات آبرفتي واجد تخلخل پيوسته نفوذ مي نمايد و ضمن ذخيره سفره هاي آب زيرزميني را تشكيل مي دهد.

سفره هاي آبرفتي كوچك بيشتر در دشتهاي ميان كوهي و يا آبرفتهاي نسبتا هموار نواحي پست و فرو افتاده مناطق كوهستاني تشكيل مي گردد. (‌در صورتي كه ضخامت غير اشباع از رسوبات داراي تخلخل پيوسته وجود داشته باشد).

بااين وجود مخازن آب زيرزميني حوزه بلغور مورد بررسي قرار مي گيرد.

 

5-9-1 – سفره هاي سازندي

          همانطور كه در بررسي زمين شناسي حوزه بلغور بيان شده است ، واحدهاي زمين شناسي آهكي ( Jmz) و سايت استن ماسه سنگ و كنگلومرا (KSh)‌بيشترين وسعت حوزه را به خصوص درارتفاعات شمالي پوشش مي دهد.

رهنمونهاي آهكي داراي پتانسيل ذخيره آب به صورت سفره هاي سازندي مي باشد اما بدليل مجاورت با مشيل و ماسه سنگ شوريجه (Ksh)‌امكان تغذيه آبرفتهاي منطقه وجود ندارد.

در نتيجه پر آب ترين چشمه هاي حوزه آبخيز بلغرو (‌چشمه عشق آباد ،‌اوليوتان ،‌دويه چشمه و فرنگي )‌تقريبا در فرو اين واحد با واحد شيل و ماسه سنگ ظاهر شده است . محدود شدن واحدهاي آهكي فراوان (‌Jmz1,3)‌در بين واحدهاي شيل و ماسه سنگ (Jmz2,ksh)‌باعث كاهش پتانسيل ذخيره سازندي اين واحدها شده است واكثر چشمه هاي مشاهده شده از نوع گسلي و يا كنتاكتي مي باشند.

دور نمايي از واحد آهكي مزدوران (Jmz1)‌به عنوان ذخيره سازندي آب زيرزميني حوزه بلغور در تصوير 1 نشان داده شده است .

تصوير 1 – نمايي از سازند مزدوران كه با توجه به ليتو لوژي آهكي و وضعيت موجود از نظر هيدروژئولوژيكي حائز اهميت است .

 

5-9-2 – سفره هاي آبرفتي

          حوزه آبخيز بلغور به دليل كوهستاني بودن و وضعيت مورفولوژيكي آن فاقد سفره هاي آبرفتي و حتي پهنه هاي آبرفتي وسيع مي باشد. دراين خصوص تنها مي توان به آبرفتهاي Qt2 بانفوذپذيري بالا واقع در بستر آبراهه هاي اصلي زير حوزه هاي مستقل وغير مستقل B6,B1 (‌بستر رودخانه اصلي واطراف روستاي بلغور )‌و Qt1 (‌دراطراف روستاي بلغور و بخش مركزي حوزه ) اشاره نمود.

اين نهشته هاي عليرغم وسعت كم و گسترش طولي درامتداد آبراهه ها از نفوذپذيري قابل توجهي برخوردار است . آبهاي سطحي و جريان پايه آبراهه ها در صورت وجود از طريق بستر نفوذ يافته و در رسوبات آبرفتي به صورت مخازن ابرفتي ذخيره مي گردد . آبهاي نفوذي و ذخيره شده سپس توسط دو حلقه چاه (‌رضواني و شهيدي ) از اين رسوبات برداشت مي شوند.

به طور كلي پتانسيل ذخيره آب زيرزميني در نهشته هاي آبرفتي با نفوذپذيري بالا واقع در بستر آبراهه هاي اصلي و رودخانه حوزه بااهميت مي باشد.

 

5-10 – بررسي ضرايب هيدروديناميكي حوزه

          در حوزه بلغور مشهد در اطراف روستاي بلغور سفره آب زيرزميني آبرفتي با عمق سنگ كف كم وجود دارد. با توجه به بالا بودن ضريب تخلخل و نفوذپذيري آبرفت هاي محدوده اين سفره از قابليت ذخيره خوبي برخوردار مي باشد و قرار گرفتن آبرفتهاي رودخانه  اصلي در اطراف روستاي بلغور بر روي لايه هاي غيرقابل نفوذ سازند شوريجه باعث پديد آمدن آكسيفر تك لايه ساده و آزاد در اين منطقه شده است.

          بنابراين ضريب ذخيره اين واحد همان آبدهي لايه هاي آبرفتي مي باشد كه نسبتا” بالا مي باشد و با توجه به جنس تشكيلات آبرفتي و ضخامت اين لايه ها در محل، روستاي بلغور، ميتوان گفت كه ضريب انتقال اين لايه آبدار نيز بالا است.

T = K . b

T = ضريب انتقال

K = ضريب نفوذپذيري مواد تشكيل دهنده لايه آبدار (آبرفت)

B = ضخامت لايه

 

5-11- بررسي سطح متوسط آبهاي زيرزميني

          سطح آب زيرزميني در سفره هاي آبرفتي و سازندي از طريق جاده هاي پيزومتري (كه همان نقاط كنترل وضعيت سطح آب و رفتار سفره است)‌قابل اندازه گيري مي باشد. از آنجايي كه جريان آب زيرزميني در سفره هاي آبرفتي به صورت دو بعدي مي باشد و رسوبات متشكله آبخوان ها معمولا” همگن است، با معلوم بودن ارتفاع سطح آب در چندين نقطه (چاههاي پيزومتري) ‌ميتوان وضعيت سطح آب زيرزميني را مورد بررسي و تجزيه و تحليل نهايي قرار داد. به عبارت ديگر، كاربرد قانون دارسي در محيط آبرفتي ، توجيه علمي دارد و هيچگونه محدوديت خاصي را باعث نمي شود. ولي به كارگيري قانون مذكور در محيط سازندي (حتي با داشتن مقادير ارتفاع سطح آب زيرزميني)، بايستي با احتياط صورت گيرد.

          بر اساس مقادير اندازه گيري ارتفاع مطلق سطح آب زيرزميني (برحسب متر از سطح دريا)، نقشه هم پتانسيل (تراز آب زيرزميني) قابل ترسيم مي باشد. با توجه به نقشه هاي مذكور ميتوان جهت جريان آب زيرزميني را مشخص نمود. همچنين در صورت وجود مقادير اندازه گيري عمق سطح آب زيرزميني و ترسيم نقشه هاي هم عمق، ميتوان ضخامت غيراشباع سفره هاي آبرفتي و سازندي را تعيين نمود. تعيين ضخامت غيراشباع سفره هاي آبرفتي در مطالعات تغذيه مصنوعي و اجراي عمليات مذكور از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد.

          رسوبات آبرفتي حوزه آبخيز بلغور، تنها محدود به طرفين رودخانه بلغور و محدوده روستاي بلغور (واقع در زيرحوزه ههاي B^’8 ، B 1 , B^’6 , B^’5 , B^’7) و دهانه آبراهه هاي اصلي منطبق بر زيرحوزه هاي مستقل ورودي به اين زيرحوزه ها مي باشد.

          بررسي وضعيت دقيق سطح متوسط آب زيرزميني اين رسوبات، به دليل نبود نقاط كنترل ميسر نمي باشد. اما وجود 2 چاه بهره برداري در محدوده روستاي بلغور و اندازه گيري ضخامت آبرفت در مسير رودخانه بلغور و با توجه به نشت آب زيرزميني از بستر رودخانه بلغور در پائين دست اين روستا ميتوان بيان داشت كه عمق برخورد به سطح آب به سمت بالادست اين رودخانه و جناحين آن بيشتر مي گردد. به عبارت ديگر، از اين محدوده (محل ظهور چشمه ذوي) به سمت قسمت هاي بالايي حوزه ، آب موجود در رسوبات آبرفتي محدوده روستاي بلغور و رسوبات دهانه آبراهه هاي اصلي،‌به وسيله رودخانه بلغور زهكشي مي گردد. از طرفي، از محل نشت آب در بستر رودخانه به سمت بالادست ، آبرفت منطقه، رودخانه را زهكشي مي نمايد. (در مواقعي كه رودخانه داراي دبي پايه و يا سيلابي باشد)

 

5-12- تحليل علل شوري آبهاي سطحي و زيرزميني

          باتوجه به محلول بودن املاح سولفاته و به ويژه كلروره، آب زمينهاي نمكي و گچي داراي املاح زياد است. چون قابليت حل كلرورها زياد است. مقدار آن در اين نوع آبها بيشتر است و ديرتر هم به حداشباع مي رسد.

ميشود گفت كه اصولا” كلرورها در آبهاي زيرزميني كمتر به حد اشباع مي رسد، لوي در آبهاي سطحي ، امكان به اشباع رسيدن آنها زياد است (پيدايش رسوبهاي نمكي در مناطق خشك).

گاهي اوقات پس از تبخير مقدار نمك موجود در آبهاي سطحي به 200 گرم در ليتر مي رسد. (كردواني ، پرويز، 1370) با توجه به كوهستاني بودن حوزه آبخيز بلغور ، كم بودن ضخامت لايه هاي خاكدار با دانه بندي متفاوت و حركت آب در مسافت كوتاه كليه منابع آبي (سطحي و زيرزميني)‌از كيفيت مناسب جهت كشاورزي و مصارف عمومي و شرب برخوردار مي باشند.

5-13- بررسي جهت جريان آب زيرزميني و جهت حركت آبهاي شور و شيرين

          بر اساس نقشه هيدرولوژيكي حوزه، و با توجه به نقشه توپوگرافي منطقه، اين محدوده جزء نواحي كوهستاني مي باشد كه رشته كوه كپه داغ با روند شمال غرب، جنوب شرق بيشتر مناطق آن را فرا گرفته است. همين امر باعث شده است كه جهت جريان آب زيرزميني در قسمتهايي كه شيب لايه بندي به سمت نواحي پست اطراف روستاي بلغور است (شمال، شرق و غرب) به سمت مركز باشد. لازم به ذكر است كه روستاي بلغور در روي هسته ناوديس قرار گرفته است و همين امر باعث شده است كه منابع كارستيك حوزه (سازند مزدوران) به سمت رودخانه بلغور جريان يابند اما قرار گرفتن سازند شوريجه (نفوذپذيري كم) به مقدار قابل توجهي در ميزان آب زيرزميني قابل استحصال حوزه موثر بوده است.

          در قسمت شمالي حوزه (نواحي اطراف روستاي بلغور) جهت جريان از سمت شمال شرق به جنوب غرب و غرب به شرق است كه در محل روستا همگي آنها به روستاي بلغور مي پيوندند و در نهايت در جنوب بلغور جهت جريان كلي به سمت جنوب تغيير مسير مي دهد و در قسمتهاي انتهايي حوزه زهكش مي گردد.

 

 

 

5-14- تهيه بيلان آبي سفره و تعيين كسري مخزن

          حوزه آبخيز بلغور فاقد آبخوان كارستيك و گسترده مي باشد. نزولات جوي درامتداد درز و شكاف هاي سازند مزدوران پس از رسيدن به سيلت استن هاي سازند شوريجه ذخيره شده و به تدريج توسط مسيلها زهكشي مي گردد. به همين دليل در پايان فصل بارندگي ،‌ميزان آبدهي برخي چشمه ها كاهش يافته و ياخشك مي شود.

در رسوبات‌ ابرفتي (‌به جز محدودهء روستاي بلغور با وسعت كم ) سفره آب زيرزميني پيوسته و گسترده وجود ندارد و تنها جريانات زير سطحي در جهت شيب هيدروليكي در امتداد مسيلهاي اصلي جريان دارد. به علت شيب هيدروليكي نسبتا زياد، جريانات زير سطحي سريعا زهكشي مي گردد و فاقد سفره آب زيرزميني مي باشد.

بنابراين بررسي بليان آبي سفره تقريبا غير ممكن مي باشد . در محدوده مورد مطالعه تخليه آبخوانها توسط 35 دهنه چشمه بادي ويژه 96.25 ليتر در ثانيه با متوسط تخليه سالانه 3.03 ميليون متر مكعب و سه حلقه چاه دستي كم عمق (‌با 2190 ساعت كاركرد در سال )‌كه تخليه متوسطي معادل 5.0062 ميليون متر مكعب دارند مي باشد.

 

5-15 – بررسي وضعيت نفوذپذيري محل تغذيه

در صورتي كه سازندهاي زمين شناسي منطقهء‌فاقد واحدها و لايه هاي تبخيري از قبيل گچ و يا رسوبات نمك باشد و يا مجموعه واحدهاي زمين شناسي تبخيري – تخريبي نئوژن نيز در محدوده هاي مورد نظر رخنمون نداشته باشد ، بالطبع رسوبات آبرفتي واقع در پهنه هاي آبرفتي مخروط افكنه هاي قديم و جديد رسوبات بستر و آبرفتهاي جوان نيز فاقد رسوبات دانه ريز تبخيري مي باشد. در نتيجه ، رسوبات آبرفتي موجود ، برروي نفوذ آب و تغذيه منابع آب زير زميني موجود دراين رسوبات اثرات نامطلوبي نخواهد داشت .

          با در نظر گرفتن اين شرايط ،‌نفوذ و تغذيه منابع آب موجود در مناطق با نفوذپذيري زياد واقع در زير حوزه هاي جنوبي منطقه به لحاظ كيفي هيچگونه محدوديتي نخواهد داشت .

          باتوجه به بالابودن نفوذپذيري واحدهاي زمين شناسي حوزه ( به استثناي شوريجه ‌ووجود منابع كارستيك در قسمتهاي شمالي حوزه ، نفوذپذيري محلهاي تغذيه از نظر كمي و كيفي مناسب مي باشد.

          البته اين مسئله به شرطي صادق است كه آبهاي قابل نفوذ (‌جريان پايه و يا سيلابهاي موجود )‌نيز از كيفيت مطلوبي برخوردار بوده و محدوديت خاصي را نداشته باشد.

5- 16 – بررسي منابع آلوده كننده آبهاي سطحي و زيرزميني

          به طور كلي در يك طبقه بندي آلودگيها به دو گروه زمين شناسي وغير زمين شناسي تقسيم مي شود. آلودگيهاي زمين شناسي از دامنه وسيعي برخوردار است . شامل سازندهاي تبخيري ويا واجد لايه ها و باندهاي تبخيري (گچ و نمك )‌مجموعه تبخيري نئوژن و غيره مي باشد. (‌منابعي همچون درياها و گنبدهاي نمكي كه به شدت آبهاي زيرزميني را تحت تاثير قرار ميدهد نيز جزء اين نوع آلودگيها مي باشد.)

          آلودگيهاي غير زمين شناسي ، به عنوان يكي از مهمترين منابع آلودگي قرن اخير ،‌به خصوص مراكز صنعتي پرجمعيت و حتي در شرايط بحراني تر ( بدون توجه به اقدامات زيست محيطي )‌جوامع روستايي را نيز تهديد مي نمايد. اين آلودگيها عمدتا به طرق زير منشاء ‌مي گيرد.

1-     آلودگيهاي ناشي از منابع انساني (‌فاضلاب شهري و خانگي )‌

2-      آلودگيهاي ناشي از منابع صنعتي (‌سپاب هاي صنعتي )‌

3-      آلودگيهاي ناشي از منابع كشاورزي و دامي .

آبهاي سطح الارضي و تحت الارضي زير حوزه هاي حوزه هاي آبخيز بيشتر تحت تاثير آلودگيهاي ناشي از سازندهاي زمين شناسي ، لايه هاي تبخيري مجموعه ويا واحدهاي تبخيري زمين شناسي و همچنين آلودگي هاي ناشي از منابع انساني (‌فاضلاب خانگي )‌و كشاورزي قرار مي گيرد.

درا ثر تخليه فاضلاب مقدار زيادي مواد مغذي مانند تركيبات ازتي و فسفاتي به آب اضافه مي شود . در نتيجه قابليت شرب چنين آبهايي به علت بالا رفتن غلظت نيترات از بين مي رود. از طرف ديگر ، مهمترين و خطرناكترين اثر آلودگي ناشي از تخليه فاضلاب هاي خانگي ،‌ورود عوامل بيماريزا به داخل آب مي باشد كه به شدت آبهاي سطحي و زيرزميني را آلوده مي سازد.

بيشتر آلودگيهاي كشاورزي ، ناشي از استفاده حشره كشها و كودهاي شيميايي مي باشد حشره كش هاي گروه فسفاتي نسبت به كلردار ،‌مسموميت هاي شديدي در بدن انسان و آبزيان ايجاد مي نمايد.

قارچ كشهاي  غير آلي حاوي فلزات سنگيني از قبيل مس، جيوه و آرسنيك مي باشد كه از خاصيت مسموم كنندگي و مقاومت بالايي برخوردار است و مدت زمان زيادي در طبيعت باقي مي ماند.

مورد ديگر از آلودگيهاي ناشي از سپابهاي كشاورزي كودهاي شيميايي مي باشد كه به شدت ازت و فسفر را به زمين و آبهاي سطحي و زيرزميني وارد مي نمايد.تحقيقات نشان داده است چنانچه غلظت تركيبات ازتي به صورت نيترات از 45 ميلي گرم در ليتر تجاوز نمايد مصرف اين آب در اطفال 1 تا 3 ماهه باعث بروز بيماري خواهد شد.همچنين نيتريت حاصل از نيترات در دستگاه گوارش نيتروز آمين ايجاد مي نمايد كه يك ماده سرطان زا مي باشد.

باتوجه به موارد فوق الذكر آبهاي سطحي و زيرزميني حوزه آبخيز بلغور مشهد تحت تاثير آلودگيهاي ناشي از منابع زمين شناسي و انساني قرار مي گيرد. آلودگيهاي زمين شناسي كه بيشتر آبهاي سطحي و سپس آبهاي زيرزميني راتحت تاثير قرار ميدهد ناشي از رخنمون واحدهاي شيل وسيلت استن و گاهي گچ و ماسه سنگ و كنگلو مرا وهمچنين شيلهاي سازندهاي مزدوران دو و شريجه مي باشد.

آلودگيهاي ناشي از منابع انساني شامل دفع فاضلابهاي خانگي از طريق سيستمهاي چاههاي جذبي روستاي بلغور مي باشد (‌همچنين سپاب حمام روستا نيز برروي چشمه هاي پائين دست تاثير گذاشته است )

 

5-16-1 – راهكارهاي مناسب جهت حفظ وارتقاء‌كيفي منابع آبي

حوزه آبخيز بلغور به جز برخي موارد جزئي (‌وجود سيلت اش هاي سازند شوريجه ) ‌از نظر آلودگي واحدهاي زمين شناسي مشكل خاصي ايجاد نمي نمايد.

تنها منبع آلودگي سطح الارضي و تحت الارضي در محدوده روستاي بلغور نفوذ فاضلاب هاي خانگي مي باشد. زيرا سرانجام دفع فاضلابهاي خانگي نفوذ به آب زيرزميني است و ضمن حركت در جهت جريان آب زيرزميني به آبهاي سطحي نشتي در رودخانه بلغور مي پيوندد.

طبقات زمين به ويژه طبقات رسوبي با نفوذ پذيري كم، تصفيه كنندهء طبيعي آبها به شمار مي رود . از اين جهت معمولا منابع آب زيرزميني بهتر از منابع آب سطحي است در نتيجهء براي استفاده به عنوان آب آشاميدني نيازي به تصفيه كردن ندارد.

باتوجه به قرار گرفتن روستاي بلغور در روي سازند شوريجه و آبرفتهيا جوان و بخصوص ماهيت اين واحدها ميتوان طبقات زمين شناسي آنها را به عنوان يك سيستم تصفيه كننده به شمار آورد.

          در روش تصفيه توسط لايه هاي خاك (از طريق بخش در سطح زمين و نفوذ در لايه هاي زمين) چون مواد معلق بيشتر از نوع آلي است، غالبا” اثرات مطلوب به همراه دارد. از آن جمله:

1 – مواد آلي خاك ، افزايش مي يابد.

2 – ظرفيت نگهداري آب توسط خاك را زيادتر مي كند.

3 – با افزايش مواد آلي و پوك شدن خاك، تعداد موجودات خاكزي كه بسيار مفيد هستند نيز به ميزان قابل توجهي افزايش مي يابند.

          محدوده مورد مطالعه متاثر از وضعيت كوهستاني و بالا بودن بارش هاي فصلي،‌ بصورت مداوم توسط آبهاي سطحي شيرين (حاصل از ذوب برف و بارش باران) تغذيه مي شود. به همين دليل كيفيت آب چشمه ها و چاهها نسبتا” خوب مي باشد. بنابراين ميتوان گفت راهكار دوم تغذيه آبهاي زيرزميني توسط آبهاي سطحي مي باشد.

          از آنجائي كه روستاي بلغور در قسمت غربي پهنه لغزش منطقه قرار دارد و دفع فاضلاب هاي خانگي از طريق سيستم چاه هاي جنوبي مي باشد، بايستي مساله نفوذ فاضلاب هاي خانگي به درون اين قسمت مورد توجه قرار گيرد. از اين رو پيشنهاد مطالعه بيشتر اين پهنه لغزشي به صورت مجزا اشاره مي گردد.

 

5-17- بررسي وضعيت زمين شناسي مقاطع سازه هاي پيشنهادي

          انجام اين مبحث پس از بازديدهاي اوليه گروه سازه و پيشنهاد مقطع مناسب در محدوده در مراحل انتهايي پروژه بصورت پيوست ارائه خواهد شد.

 

5-18- تغذيه منابع آب زيرزميني

5-18-1- ميزان و رژيم منابع آبي جهت تغذيه مصنوعي

          منابع آبي مورد نياز جهت تغذيه طبيعي و مصنوعي، شامل دبي پايه آبراهه ها و رودخانه ها (در صورت جريان و يا حتي الامكان فصول پر آبي) و همچنين سيلاب هاي حاصله مي باشد. تغذيه طبيعي ناشي از رژيم منابع آلي موجود در زير حوزه ها، به طور طبيعي از طريق بستر نفوذپذير آنها و رسوبات آبرفتي موجود صورت مي گيرد. همچنين تغذيه مصنوعي مناطق داراي استعداد نيز از طريق دبي هاي پايه و سيلابي قابل انجام مي باشد.

          به طور كلي، ميزان و رژيم سيلاب هاي زير حوزه هاي منطقه مورد مطالعه، به طور دقيق و تفصيلي در مطالعات گروه هاي هيدرولوژي محاسبه و برآورد شده است. ميزان و رژيم جريان پايه آبراهه هاي اصلي زير حوزه هاي داراي چشمه و رودخانه اصلي بلغور نيز در قسمت هاي قبلي برآورد و محاسبه شده است.

 

5-18-2- پروژه هاي تغذيه مصنوعي

          چنانچه به شيوه هاي متداول، حجم قابل توجهي از آبهاي مهار نشده، قابل استفاده گردد خودو گامي موثر در دستيابي به منابع جديد اب و مديريت بهره برداري بهينه از منابع آب سطحي و زيرزميني (در راستاي اهداف، زيست محيطي و توسعه پايدار) مي باشد.

          مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه در حدود 44 ميليون هكتار آبرفت با كيفيت مطلوب تا متوسط در كشور وجود دارد. از اين مقدار، حدود 14 ميليون هكتار اراضي است كه هيچگونه محدوديتي جهت اجراي پروژه هاي پخش سيلاب و تغذيه مصنوعي ندارد. هدف از اجراي پروژه هاي تغذيه مصنوعي، امكان استفاده مطلوب از پتانسيل آب و خاك در جهت احياي بيشتر منابع آب زيرزميني و بهره برداري مستمر آنها مي باشد. در صورت اجراي پروژه هاي پخش سيلاب، امكان تغذيه سفره آب زيرزميني نيز فراهم مي گردد كه خود گامي موثر در جهت متعادل نمودن وضعيت بحراني دشت ها و استفاده بهينه از منابع آب سطح الارضي است كه به نحوي از منطقه خارج مي شود و يا به هدر مي رود. به طور كلي، تغذيه مناطق مستعد اين امر به او صورت طبيعي و مصنوعي امكان پذير مي باشد. تغذيه طبيعي معمولا” به شيوه هاي زير انجام مي گيرد.

1 – بهره برداري از طريق نهرچه هاي كنتوري.

2 – بهره برداري از طريق احداث حوضچه ها.

3 – بهره برداري از طريق پخش سيلاب.

          سيستم هاي پخش سيلاب يكي از كارآمدترين شيوه هاي تغذيه مصنوعي سفره هاي آب زيرزميني مي باشد. اين گونه سيستم ها به سبب وجود اراضي مستعد در دشتها و پهنه هاي آبرفتي و همچنين هزينه هاي اجرايي كم آنها، از كارآيي بيشتري برخوردار ميباشد. باتوجه به شرايط آب و هوايي و خصوصيات فيزيوگرافي مناطق، سيستم هاي متنوعي جهت جمع آوري و پخش سيلاب در مناطق خشك و نيمه خشك مورد استفاده قرار مي گيرد.

          در مناطق كوهستاني جهت تغذيه مصنوعي از روش هاي كرت بندي و پخش سيلاب مي توان استفاده نمود.

          در محدوده مورد مطالعه در حوالي كال خواجه گندي و دره عشق آباد وجود چشمه ها با دبي نسبتا” بالا شرايط را براي تغذيه مصنوعي در بالادست اين چشمه ها مهيا نموده است.

          با توجه به اينكه چشمه هاي محدوده روستاي بلغور و كال خواجه گندي بر روي رسوبات آبرفتي و شوريجه قرار گرفته اند بنابراين جهت انجام پروژه هاي تغذيه مصنوعي از روش بندسار و خوشاب در بالادست اين چشمه ها مي توان استفاده نمود.

 

5-18-3- بررسي مكانهاي مناسب تغذيه مصنوعي

          نهشته هاي آبرفتي طرفين رودخانه بلغئور و رسوبات آبرفتي واقع در محل هاي الحاقي آبراهه هاي اصلي منطبق بر زير حوزه ها با اين رودخانه، شرايط مناسبي را جهت تغذيه مصنوعي مهيا ساخته است. در اين صورت جريان پايه (در صورت وجود) و سيلاب هاي فصول مربوطه از طريق اين نهشته ها و رسوبات آبرفتي،‌ نفوذ يافته و تغذيه بيشتر منابع محدود آب زيرزميني موجود در مخازن آبرفتي را قوت مي بخشد.

          از طرفي ، پخش سيلاب علاوه بر افزايش پتانسيل آبي سفره هاي كوچك آبرفتي، در مهار سيلاب ها و كاهش خسارات ناشي از آن موثر است. و با توجه به زمان برداشت نمونه ها، وقوع سياب در محدوده روستاي بلغور و آبراهه اصلي بلغور باعث مسدود شدن و از بين رفتن برخي چشمه ها شده است. اما به لحاظ گسترش و وسعت محدوده ها انجام تغذيه مصنوعي محل مناسبي در زير حوزه هاي بلغور وجود ندارد. در نتيجه امكان تغذيه مصنوعي به صورت پخش سيلاب منتفي است (البته تغذيه رسوبات آبرفتي مذكور به طور طبيعي انجام مي گيرد) منطقي است كه با ايجاد برخي اقدامات اجرايي آبخيزداري از قبيل چكدم (سدهاي رسوبگير)،‌ توري سنگي و غيره امكان تغذيه نيز وجود دارد.

          با اين وجود ، مكان هاي مناسب جهت تغذيه و يا مهار آب از طريق سدهاي كوچك و بندهاي خاكي، منطبق بر مناطق با نفوذپذيري زياد محدوده مطالعاتي مي باشد. همچنين با توجه به عمليات صحرايي محدوده مورد مطالعه و بررسي هاي مقدماتي زيرحوزه ها، احداث بندخاكي در خروجي زير حوزه هاي B4 , B^’1 , B^’5 , B1 پيشنهاد مي گردد. با احداث و بهره برداري بند خاكي ميتوان سيلاب زيرحوزه را كنترل و بهره برداري نمود. از طرفي، تغذيه مصنوعي از طريق بستر مخزن بند خاكي صورت مي گيرد كه در جهت غناي آب زيرزميني زير حوزه هاي پائين دست و همچنين حوزه آبخيز سيج و آن گامي موثر مي باشد.

          همچنين در صورت اجراي چنين بند خاكي، چشمه هايي به صورت نشتي در پائين دست بند ظهور مي يابد بنابراي ميتوان اينگونه مطرح نمود كه سيلاب هاي بلااستفاده مهار گرديده و سپس به صورت كنترل شده اي از طريق چشمه هاي نشتي مورد بهره برداري قرار مي گيرد.

 

 

 

5-19- بررسي كيفي منابع آب زيرزميني

          آماربرداري كيفي منابع آب زيرحوزه ها بيشتر معطوف به چشمه ها و چاههايي است كه با توجه به قضاوت كارشناسي، احتمال آلودگي هاي ناشي از منابع مختلف (به خصوص انساني) وجود داشته است. نمونه هاي برداشت شده حداكثر با تاخير زماني 24 ساعته (و درمواردي خاص 48 ساعته) جهت آناليز شيميايي يون هاي غالب به آزمايشگاه انتقال يافته است. نتايج آنانليز يون هاي غالب، به لحاظ مصارف شرب و كشاورزي و همچنين تيپ آب، بااستفاده از دياگرام شولر (Schoeller) و ويكلوكس (Wilcox) مورد بررسي قرار گرفته است. اين نتايج در قسمت پيوست ارائه شده است.

          به طور كلي، با توجه به مشخصات فيزيكي چشمه ها از قبيل رنگ ، بو ، فره و طعم و غيره عمده چشمه ها داراي كيفيت خوب مي باشد و محدوديت هاي خاصي را جهت مصارف كشاورزي، دامداري و شرب ايجاد نمي نمايد. با اين وجود از چشمه هاي فرنگي به لحاظ قرار گرفتن در پائين دست روستا و احتمال خطر آلودگي آب آنها نمونه برداري صورت گرفت.

          همچنين از آب اين چشمه ها جهت استحمام اهالي روستا استفاده مي شد، لذا جهت بررسي كيفيت آب آنها نمونه آب برداشت شد.

          با توجه به تغيير رنگ آب چشمه رحيمي و جمع آوري اين آب در منبع بالادست روستا و انتقال آن به روستا جهت شرب بنابراين از اين چشمه نيز نمونه برداري صورت گرفت.

          از چشمه هاي قاراقاش در زيرحوزه B 2 نيز تنها يك نمونه آب جهت بررسي كيفيت آب چشمه هاي كارستيكي كه از شيل و آهكهاي مزدوران سرچشمه گرفته بودند برداشت شد.

          با توجه به اينكه از آب چشمه هاي خوجه نيز جهت شرب و شستشو و مصارف عمومي استفاده مي شد از اين چشمه ها نيز يك چشمه برداشت گرديد و سه نمونه آب چشمه هاي اول يوتان ، دويه چشمه و اردلان نيز بعلت تغيير رنگ و كييت ناشي از سيلاب به وقوع پيوسته در منطقه جهت آناليز شيميايي برداشت گرديد.

          با توجه به قرار گرفتن چاه هاي منطقه در داخل منازل اهالي روستا و عدم همكاري اهالي نمونه برداري از آب اين چاهها صورت نگرفت اما ميتوان در مجموع آب محدوده روستا را نسبتا”‌خوب عنوان نمود و چون آب اين چاهها جهت مصرف كشاورزي بهره برداري مي شد بنابراين حساسيت زيادي نسبت به بررسي آناليز شيميايي نمونه آب چاهها نشان داده شد.

          نتايج آناليز شيميايي برخي نمونه هاهي آب حوزه مورد نظر بصورت پيوست در قسمت ضمايم ارائه شده است.

5-19-1- كيفيت آب از نظر كشاورزي

          معمولا” براي طبقه بندي آب آبياري در ايران از دو روش آزمايشگاه شوري خاك آمريكا (دياگرام ويكلوكس) و روش دانشگاه كاليفرنيا (FAO) استفاده مي شود. در اينجا از دياگرام ويلكوكس استفاده شده است، كه در اين روش آب آبياري از نظر شوري و قليائيت به چهار كلاس به شرح زير تقسيمبندي مي شود:

C1– زيانهاي نانشي از شوري كم است.

C2– زيانهاي ناشي از شوري متوسط است.

C3 – زيانهاي ناشي از شوري زياد است.

C4– زيانهاي ناشي از شوري خيلي زياد است.

S1– زيانهاي ناشيي از سديم كم است.

S2– زيانهاي ناشي از سديم متوسط است.

S3– زيانهاي ناشي از سديم زياد است.

S4– زيانهاي ناشي از سديم خيلي زياد است .

زيانهاي ناشي از شوري و قليائيت (سديم):

          در اين روش با استفاده از هدايت الكتريكي (E  C) و نسبت جذب سديم (SAR) مشخص مي شود. نمودار مربوط به نمونه هاي برداشت شده در شكل     نشان داده شده است. اين نمودار نشان مي دهد كه در تمام نمونه ها آب از نظر آبياري C   2 – S 1 (شوري متوسط – قليائيت كم) بوده و جهت كشاورزي مطلوب مي باشد.

 

5-19-2- كيفيت آب از نظر شرب

          براي طبقه بندني آب شرب از دياگرام شولر استفاده شده است . در اين دياگرام بر اساس مقادير كلسيم (Ca⁺⁺) ، منيزيوم (Mg⁺⁺) ،‌مجموع يونهاي سديم و پتاسيم (Na⁺ + K⁺) ،‌كلر (Cl^-) ،‌ يون سولفات (SO4^--) ،‌بي كربنات (HCO3^-) ،‌كل مواد جامد ( T . D. S) و كل سختي (TH) كيفيت آب به شش كلاس به شرح زير تقسيم بندي شده است:‌

1 – خوب                                                                          4  – بد

2 – قابل قبول                                                                    5 – موقتا” قابل شرب

3 – نامناسب                                                                      6 – غيرقابل شرب

          نمودارهاي مربوط به كيفيت آب شرب در شكل هاي         نشان داده شده است. كيفيت آب كليه نمونه ها از نظر شرب مطلوب و در كلاس يك (خوب) قرار مي گيرد.

 

 

 

5-19-2-1- ويژگيهاي آب آشاميدني

5-20- ارزيابي هيدروژئولوژيكي منطقه مورد مطالعه

          خصوصيات هيدروديناميكي ذخاير سازندهاي آهكي داراي سيستم هاي درزه و شكستگي به منظور شناخت پتانسيل آبي از اهميت بسزايي برخوردار است. متاسفانه امروزه بجاي توسعه مطالعات و بررسي هاي هيدروژئولوژيكي و اجراي راه حل هاي ممكن (در جهت تقويت سفره هاي آبرفتي) عمدتا” سعي به دنبال كشف منابع آبي جديد مي باشد.

          اين منابع آب جديد مانند استحصال آب از سفره هاي كارستي و سازندهاي سخت ، به تعبير هيدروليكي جدا از منابع آب سفره هاي آبرفتي نمي باشد و نبايستي آنها را جزء‌منابع آب جديد به حساب آورد.

          در نتيجه بررسي هاي هيدروژئوليكي سازند مزدوران و شناخت پتانسيل آبي آن  به منظور نياز آبي حال و آينده ضروري به نظر مي رسد.

          ازند مزدوران به لحاظ آهكي بودن و انحلال پذيري آن قابل توجه بوده و نقش مهمي در ذخيره منابع آب سازندي دارد . از طرفي به دليل وجود لايه هاي با ليتولوژي سيلت استن ، شيل و ماسه سنگ (سازند شوريجه) كه داراي نفوذپذيري كم مي باشد، اهميت سيستم ذخيره آب زيرزميني كاهش يافته است.

          در قسمت جنوبي روستاي بلغور و در زير حوزه هاي انتهايي منطقه در محل رخنمون واحد 1 سازند مزدوران ( J1mz) حاشيه چپ رودخانه بلغور ، چشمه ها به صورت نشتي مشاهده مي شوند. اين چشمه ها داراي دبي مثعر (كم تا زياد)‌هستند. از طرفي ،‌حاشيه راست رودخانه فاقد اين نوار نشتي مي باشد.

          با توجه به نقشه زمين شناسي و بازديد منطقه ، رخنمون و گسترش اين واحد، در اين قسمت به سمت رودخانه جلوتر آمده و توسط رسوبات آبرفتي پوشش داده نشده است. اما در ساير نقاط آبرفت رخنمون اين واحد را پوشانده است.

          بنابراين هر چند اين قسمت از آبرفت منطقه در تراز ارتفاعي كمتر از نواحي بالاتر است ولي با توجه به وضعيت نشتي بودن حاشيه چپ رودخانه ميتوان بيان داشت كه جريان ورودي آب زيرزميني سازند مزدوران يك آبرفت اين ناحيه را تغذيه مي نمايد (عكس    ). بنابراين به منظور توسعه منابع آبي منطقه و نياز آبي آن، پتانسيل بالقوه منابع آب سازند مزدوران يك در اين قسمت قابل توجه است.

          البته با بررسي دقيق سيستم درزه و شكستگي و مطالعات هيدروشيمي در خصوص شناخت رفتار كمي و كيفي برخي از اين چشمه ها در طي يك دوره زماني مشخص، صحت ارزيابي هيدروژئولوژيكي قطعي مي باشد.

          آبرفت ههاي كم ضخامت ولي با نفوذپذيري زياد كه در محل تلاقي آبراهه هاي اصلي زيرحوزه ها با رودخانه اصلي و در طرف رودخانه بلغور وجود دارد، به دليل گسترش كم و ضخامت ناچيز غيراشباع آبرفت، به لحاظ ذخاير آبرفتي قابل توجه نمي باشد.

5-21- نتيجه گيري و پيشنهادات

          با توجه به گزارش زمين شناسي و ژئومرفولوژي و بازديد صحرايي و ارزيابي هيدروژئولوژيكي منطقه نتايج حاصله همراه برخي پيشنهادات لازم اشاره مي گردد.

1 – باتوجه به رخنمون بالا و نفوذپذير نسبتا” بالاي سازند مزدوران 1 و 3 (عمدتا” آهك سخت و متراكم) و از طرفي انحلال پذيري و خاصيت كارستيكي آن، پتانسيل ذخيره سازي منابع آب زيرزميني اين سازند با اهميت مي باشد.

2 – آب زيرزميني يكي از عوامل مهم ناپايداري توده هاي لغزشي منطقه مي باشد. بنابراين بايستي به شيوه هاي موثر،‌زهكشي آب زيرزميني توده ها و تثبيت پايداري دامنه ها انجام گيرد. در اين ميان، باتوجه به عملكرد آبهاي سطح الارضي در ايجاد و توسعه گالي ها (عكس     ) تا حدودي زهكشي طبيعي آب زيرزميني از طريق گالي هاي موجود صورت مي گيرد. اين موضوع در زيرحوزه هاي B^’ , B1 , B^’6  مشاهده مي شود.

3 – باتوجه به وسعت و ضخامت رسوبات آبرفتي محدوده روستاي بلغور ميتوان گفت مخزن ذخيره آبرفتي منطقه تحت عنوان سفره آب زيرزميني با عمق خيلي كم وجود دارد. اما در حناجين رودخانه بلغور اين وسعت كمتر شده و سفره اي تحت عنوان سفره آب زيرزميني نداريم.

4 – باتوجه به حجم جريان پايه و سيلاب زيرحوزه ها، مناطق مستعد تغذيه مصنوعي به دليل كوهستاني بودن منطقه وجود ندارد. تنها تغذيه طبيعي اين جريان ها از طريق بستر نفوذپذير امكان دارد.

5 – به دليل رخنمون هاي قابل توجه سازند شوريجه ، جريان هاي پايه سطحي و جريان هاهي سيلابي به لحاظ كيفيت قابل قبول تغذيه ، داراي محدوديت مي باشد. زيرا سازندها واحدهاي مزبور كه نقش جمع آوري سيلاب را بر عهده دارد، از نظر ايجاد آلودگي محدوديت ساز است. بنابراين ضروري است كه به شيوه هاي متداول اثرات منفي اين نوع ليتولوژي ها بر كيفيت آبهاي سطحي و سپس زيرزميني برطرف گردد.

6 – به لحاظ الودگي منابع سطح الارضي و تحت الارضي منطقه ميتوان گفت كه منابع آلودگي زمين شناسي (رخنمون واحد شوريجه) و انساني (نفوذ فاضلاب هاي خانگي روستاي بلغور)، كيفيت آبهاي سطحي و زيرزميني را تحت تاثير قرار مي دهد. زيرا سرانجام دفع فاضلاب هاي خانگي، نفوذ به آب زيرزميني است و ضمن حركت در جهت جريان آب زيرزميني، به آبهاي نشتي كف و حاشيه چپ رودخانه بلغور مي رسد. بنابراين پيشنهاد مي گردد كه دفع فاضلاب خانگي اين روستا از طريق دفع سيستم چاه هاي جذبي مهار گردد.

7 – پيشنهاد مي گردد جهت حفظ حريم چشمه ها به خصوص چشمه هاي قابل شرب محدوده مورد مطالعه، طرح ريزي زير حوزه ها در مطالعات تلفيق مورد بررسي دقيق قرار گيرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع مورد استفاده براي گزارش آب زيرزميني حوزه بلغور مشهد

 

1 – گزارش آبهاي زيرزميني حوزه بايگ تربت حيدريه ، شركت خدمات آب و خاك خراسان، 44 صفحه .

2 – كردواني . پرويز، 1370 ، ژئوهيدرولوژي ، انتشارات دانشگاه تهران.

3 – مطالات هيدرولوژي حوزه سد كارده ، طرح مديريت منابع طبيعي ، اداره مطالعات و هماهنگي ، 1373.

4-     گزارش آبهاي زيرزميني حوزه خادمانلو درگز، شركت خدمات مهندسي آب و خاك خراسان، 50 صفحه.

5-      گزارش آبهاي زيرزميني حوزه اردقان اسفراين ،‌شركت خدمات مهندسي آب و خاك خراسان، 30 صفحه.

6-      وزارت نيرو (1367) ، معيارهاي كيفي آب آشاميدني ، دفتر فني ، نشريه شماره 6 ، 80 صفحه.

7-      عودي . قاسم (1373) ، كيفيت آب آشاميدني ، انتشارات محقق ، مشهد ، 147 صفحه.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 0:38 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره آبهاي زيرزميني حوزه بلغور,تحقیق درباره آبهاي زيرزميني,آبهاي زيرزميني,

 

آب

مقدمه

آبماده ای فراوان در کرهزمین است. به شکل هایمختلفی همچوندریا ،باران ،رودخانه و... دیده می‌شود. آب در چرخه خود ، مرتباً از حالتی به حالت دیگر تبدیل می‌شود،اما از بین نمی‌رود. هر گونهحیاتمحتاج آب می‌باشد. انسان ها از آبآشامیدنی استفاده می‌کنند، یعنی آبی که کیفیت آن مناسب سوخت و ساز بدن باشد.

با رشدجمعیت، منابع آب طبیعی در حال تمام شدن هستند و این مسئله ، سبب نگرانی بسیاری ازدولت‌ها در سراسر دنیا شده است. گاهی بدلیل مشکلات کمبود آب ، این ماده را جیرهبندی می‌کنند تا مصرف آن را تعدیل نمایند.

 

ماده ای شگفت انگیز

فرمول شیمیایی آب

آب نوعیمادهمرکب است که از دو عنصراکسیژن وهیدروژن ساخته شده است. آب را جزو دسته مخلوط‌ها طبقه‌بندی نمی‌کنند، چون خواص آب نه بهخواص هیدروژن شبیه است و نه به خواص اکسیژن. از ترکیب دو اتم هیدروژن و یک اتماکسیژن، یک مولکول آب بوجود می‌آید. یک قطره آب دارای تعداد بی ماری مولکول آبمی‌باشد.

معادله شیمیایی واکنش بین هیدروژن و اکسیژن و تشکیل آب از قرار زیراست:



هرمولکول آب دارای یک ناحیه مثبت و یک ناحیه منفی است که این دو ناحیه در دو طرفمولکول آب واقع شده‌اند. شیمیدان‌ها با کمک شواهد به این نتیجه رسیده‌اند که مولکولآب شکل خطی ندارد، یعنی به این صورت نیست که دو اتم هیدروژن بصورت خطی در دو طرف یکاتم اکسیژن قرار گرفته باشند (HــOــH). بلکه مولکول آب حالت خمیده ای دارد که اتم هایهیدروژن در سر مثبت مولکول و اتم های اکسیژن در سر منفی مولکول آب تجمع پیدا نمودهاند.

اشکال متغیر

آب در اشکال متفاوتی بر روی زمین یافت می‌شود. تنهامادهایاست که در طبیعت به هر سه حالتجامد،مایعوگازوجوددارد. ابرها در آسمان،موجدریا،کوه یخی، توده های یخی در دل کوه ها ومنابع آبی زیرزمینیتنها چند شکل از آبمی‌باشند. طی اعمالتبخیر،میعان،انجماد وذوب، آب مرتباً از حالتی به حالت دیگر تبدیلمی‌شود. این پدیده تبدیل آب را چرخه بزرگ آب می‌نامند.

از آنجا که بارندگیدر صنعتکشاورزیو همچنین برای خود بشر بسیار بااهمیت است، به اشکال مختلف بارندگی نام های به خصوصی اطلاق می‌شود. بارندگی معمولاًبصورتباران است. دیگراشکال آن،تگرگ،برف،مهوشبنممی‌باشند. همچنین، از برخورد نور باقطرات باران،رنگینکمان پدید می‌آید.

آب‌های روی سطح زمین، نقش های مهمی ایفا می‌کنند؛رودخانه‌ها آب مورد نیاز کشاورزی را فراهم می‌کنند ودریاها هم وسیله ایبرای تجارت و مبادله کالاها محسوب می‌شوند. توده های یخی وآبشارهاهم از دیگر اشکال آب هستند. فرسایشبه وسیله ی آب، نقش مهمی در شکلمحیطزیست ایفا می‌کند.

به علاوه، دره ها و دلتاهای حاصل از رسوباترودخانه‌ها، محلی برای سکنی گزیدن انسان ها بوده است. آب به داخل زمین هم نفوذمی‌کند و آب‌های زیرزمینی را ایجاد می‌کند. آب‌های زیرزمینی را می‌توان با کندنچاهیاقناتاستخراج نمود. البته آب های زیرزمینیبه شکلچشمه یاچشمه آب گرمهم به سطح زمینمی‌آیند.

آب املاح و مواد معدنی مختلفی دارد که بر حسب آن مواد، طعم و مزهاش بسیار تفاوت می‌کند. البته ما انسان‌ها ، خود ، قادریم که آشامیدنی بودن آبی راارزیابی کنیم؛ مثلاً از آب شور دریا و یا آب‌های بدبویباتلاق هااستفاده نمی‌کنیم. بلکه آبی مینوشیم که سالم بوده و مناسب نیازهای بدنمان باشد.

اهمیت آب در زندگی

آب خواص مهمی دارد که در زندگی ما بسیار با ارزشند. ازجمله:

• حلالبسیار خوبیاست.
• چگالیبالاییدارد و جالب این که وقتییخمی‌زند یا حرارت می‌بیند، چگالی آن کاهشمی‌یابد.
• گرمای تبخیر آب بالاست. یعنی برای تبدیل مقدار کمی آب به بخار، گرمای زیادیلازم است. این خاصیت برای بدن ما بسیار با اهمیت می‌باشد. گرمای اضافی بدن با تبخیرتنها مقدار کمی از آب بدن از طریق منافذ پوستتعریقکاسته می‌شود.
• نیروی کشش سطحی آن به طور شگفت انگیزی زیاد است. گهگاه شاهد نشستنحشرات روی سطح آببوده‌ایم. اگر به دقت به طرز قرار گرفتن حشره روی سطح آب نگاه کنید، متوجه می‌شویدکه سطح آب زیر پای حشره، مانند یک تشک ابری فرو می‌رود؛ اما پاره نمی‌شود.
• آب مواد مختلف از جملهشکرونمک را براحتی در خود حل می‌کند. بسیاری از واکنش های شیمیایی تنها در حضور آب انجاممی‌شوند. البته پاره ای مواد با آب مخلوط نمی‌شوند، مثللیپیدهاو دیگر موادهیدراتکربن‌دار. غشاء سلولی که حاوی لیپیدها وپروتئین است، از این خاصیت آب سود جسته و تعاملات محتویات سلولی با مواد شیمیایی خارج سلولرا بدقت تحت کنترل دارد.
• یکی دیگر از خواص جالب آب، حالت جامد آن، یعنییخمی‌باشد. هنگامی که آب بر اثر سرما به یختبدیل می‌شود، انبساط می‌یابد، بدین معنا که حجم بیشتری را اشغالمی‌کند.
• بنابراین، حجمی از یخ که هم‌حجم آب اولیه است، جرم کمتری دارد. بهاین علت می‌گویند که چگالی یخ از آب کمتر است و همین مسئله باعث می‌شود که یخ رویآب شناور بماند. در حالی که در بیشتر موارد، چگالی ماده جامد از حالت مایع آن بیشتراست.
• این ویژگی آب سبب می‌شود که بر خلاف بسیاری از مایعات، آب از سطح شروعبه انجماد کند. این پدیده را بارها به هنگام شروع یخ زدن آب، درون فریزر منزلتاندیده اید؛ درزمستانبا یخ زدن سطح آب دریاچه‌ها، لایهعایقی از یخ ایجاد می‌شود که این لایه، از یخ زدن لایه های زیرین خود جلوگیریمی‌نماید. در این شرایط ،ماهی ها و دیگر آبزیانمی‌توانند در مناطق گرم‌تر زیرین به حیات خود ادامه دهند.
• دیگر ویژگی غیر عادی آب،ظرفیت گرماییبالای آن می‌باشد. ظرفیت گرمایییک جسم، مقدار گرمایی است که به جسم می‌دهیم تا دمایش، 1 درجه سانتی گراد افزایشیابد. جالب است بدانید که مقدار گرمایی که لازم است تا دمای 1 گرم آب را 1 درجهسانتی گراد افزایش دهد، حدود 10 برابر مقدار گرمایی است که برای 1 گرمآهن لازم است.

آب در زندگی روزانه

وجود هر گونه حیات، متکی به وجود آب است. آب در بیشترفرایندهای متابولیسمی بدن، نقش حیاتی دارد. هنگام گوارش غذا، مقادیر قابل توجهی آبمورد استفاده قرار می‌گیرد.تقریباً 70 درصد وزن بدن را آب تشکیل می‌دهد. برایعملکرد درست، بدن ، روزانه به 1 تا 7 لیتر آب نیاز دارد البته این میزان آب بهمقدار فعالیت بدن ، دمای هوا ،رطوبتو دیگر عوامل بستگی دارد. آب از طریقادرار ، مدفوع ، تعریق و همچنین از طریق بازدم به شکل بخار آب دفعمی‌شود.

بدن انسان به آبی نیاز دارد که نمک یا ناخالصی های دیگر ( مثلباکتری یا دیگر عوامل بیماری‌زا و یا مواد شیمیایی) نداشته باشد. البته برخی موادمحلول در آب طعم و مزه آن را بهتر هم می‌کند. امروزه ، با توجه به رشد روز افزونجمعیت ، میزان سرانه آب آشامیدنی کاهش یافته است.

راه حل های تحت بررسی، تولیدبیشتر آب ، بهبود توزیع و جلوگیری از هدر رفتن آن می‌باشد.

مصرف آشکار و نهان آب

تحقیقات آماری در بسیاری از کشورها نشان می‌دهد کهمیانگین مصرف روزانه آب برای هر نفر ، حدود 300 لیتر است. در حالی که مصرفنهان آب برای هر نفر ، حدود 6000 لیتر و از قرار زیر می‌باشد:

 

• آبیاری کشتزارها و تهیه و تولید موادغذایی: 2600 لیتر
• تأمینانرژی: 2400 لیتر
• صنایع و معادن: 700 لیتر
• امور بازرگانی و خدمات: 34 لیتر

منبع کمیاب

در بسیاری از کشورها ، آب نوعی منبع استراتژیک محسوب می‌شود. بسیاری از جنگ‌ها از جمله جنگ 6 روزه در خاور میانه، بر سر به دست آوردن منابع آبیبیشتر صورت گرفت. البته کارشناسان، مشکلات بیشتری را هم پیش بینی می‌کنند که بدلیلرشد جمعیت،آلودگیآب ها وگرم شدن زمینحادث می‌شود.

آب آشامیدنی

آب‌های آشامیدنی را از چشمه ها ، قنات ها و یا چاه ها استخراجمی‌کنند. بنابراین، برای تولید بیشتر آب ، می‌توان چاه‌های بیشتری ساخت. باران ودریا هم از دیگر منابع آبی هستند که البته به عنوانآب آشامیدنیمناسب نیستند. این گونه آب‌هارا بایدتصفیهنمود. روش های معروفتصفیه آب،تقطیر و جوشاندنمی‌باشند.

آب ، فرهنگ و مذهب

در بیشتر ادیان از جملهاسلام،مسیحیتویهودیت، آب ماده پاک‌کننده محسوب می‌شود. برای مثال، در مسیحیتغسل تعمیدرا درکلیسابا آب انجام می‌دهند.
دربسیاری ادیان همچون اسلام نوعی مراسم عبادی وجود دارد که در آن ، مرده را با آب پاکشستشو می‌دهند (غسل). در دین اسلام هم تنها پس ازوضوگرفتن (شستن بخش‌هایی از بدن با آب پاک) می توان فریضهنماز را بجاآورد.

در مذهبشینتو (مذهب ژاپنی) در تمام مراسم عبادی ازآب برای پاکیزه ساختن بدن فرد یا مکان خاصی استفاده می‌شود.

انرژی آب Water Energy :

آسیاب های آبیشاید از 3 هزار سال پیش مورداستفاده بوده است. آسیاب های قدیمی دارای چرخ هایی قدیمی بوده که روی میله قائمسوار می شده اند.

رومی ها از آسیاب هایی با چرخ های قائماستفاده کرده اند در قرن شانزدهمانرژیآب بصورت صنعتی در آمدتکنولوژی پیشرفتهتولیدانرژیالکتریکی از آب در ابعاد بزرگ در قرن نوزدهم به وجود آمد انرژی آب یک منبع قابلتجدید«انرژی برگشت پذیر) و وابسته بهانرژیخورشیدی است.

 

اصول فیزیکیلازم برای استفاده از انرژی آب:

·         انرژیناشی ازآب درکاربردهای قراردادیتوان هیدرو الکتریکیمجموعانرژی پتاسیلکه وضعیت یاارتفاعمشخص می شود.

 

·         انرژیجنبشیکه با سرعتجریان آبمشخص می شود انرژی پتاسیل آب هایساکن با جریان یا سقوط آب به یکتوربین هیدرولیکیبه آسانی به انرژی جنبشیتبدیل می شود.

·         تعریف ارتفاع انرژی: ارتفاعمربوط به انرژی مفید در هر نقطه ازجریان آب با تخلیه ثابت راارتفاع انرژیگویند. و آن را با h_e نشان می دهند.

·         ارتفاع انرژی برای واحدجرمبصورت زیر معین می شود. h_e=Z+v²/2g که در این فرمول Z ارتفاع سطح آزاد آب و v سرعتمتوسط جریان آب و g شتاب گرانشی می باشد. چرخ هایی که درتوربینمورد استفاده قرارمیگیرد.

·         ارتفاع انرژی به ارتفاع آب سقوط نیز بستگی دارد. برای ارتفاع زیاداغلبچرخ پلتوننصب می شود برای ارتفاع متوسطحدود 100 متر بهتر استتوربین فرامیسانتخاب شود و برای ارتفاعکمترتوربین کاپلانترجیح داده می شود.

آب سخت:

اطلاعات اولیه

 

آبی که درطبیعتوجود دارد تقریبا همیشه ناخالصمی‌باشد. زیرا که اغلب دارایگچ،آهک ،نمک طعام،ترکیبات منیزیم،آهن،اکسیژنوازت،انیدرید کربنیک،ترکیبات آلیو غیره است و مقدار این اجسامدر آبهای مختلف متفاوت است در آب اجسام دیگری مانند گل و لای و غیره هستند که معلقمی‌باشند و مقداریباکتری همدر آبها یافت می‌شود.

تعریف آب سخت

آب سخت ، سخت آبی است که در آنهیدروکربنات کلسیمو منیزیم و گچ موجودباشد.

تغییرات سختی آب

بر حسب آنکهآب در موقع نفوذ درزمین از قشرهای آهکی ومنیزیمی و گچی گذشته و یا نگذشته باشد سختی آب کم یا زیاد می‌شود. آبهای نواحی آهکیسختی زیادتری تا آبهای نواحی گرانیتی و یا شنی دارند. سختی آب در عرض سال هم ممکناست تغییر نماید. معمولا سختی آبها درفصل بارانکم و در فصل خشکی زیاد می‌شود.

فواید آب سخت

آب سخت برایانسانمضر نیست بلکه مفید است و معمولاشکستگی استخوانهایآنهایی که آب سختمی‌آشامند زودتر بهبودی حاصل می‌کند وبیماری راشیتیستکمتر در این اشخاص دیدهمی‌شود.

مضرات آب سخت

·         آب سخت برایرختشوییو مصرف در کارخانجات مناسب نیست.

·         آب سخت موجب از دست دادن طعم و مزه خوبچاییوقهوه می‌شود.

·         پخته نشدنحبوباتبا آب سخت

·         ضرر رساندن به جدارهدیگهای بخارو ایجاد قشر آهکی بر روی جدارهدیگ

·         خوب کف نکردن صابون و موجب افزایش مصرف صابون

·         مزاحمت در هنگام شستن نسوج و دستها

رفع سختی آب

·         در تجارت تعداد زیادیموادشیمیایی برای رفع سختی آب به فروش می‌رسد که دارایکربنات سدیمهستند. این مواد را قبل از ورودآب در دیگها سختی آنرا می‌گیرند و یا در دیگ بر اثر افزودن این موادآهک و گچ را رسوب می‌دهند ودیگر این رسوب محکم به جدار دیگ نمی‌چسبد بطوری که می‌توان آنرا به آسانی پاکنمود.

·         یکی از اجسام گیرنده سختی آبتری ناتریم فسفات Na₃PO<SUB<4< sub> می‌باشد که با اسمآلبرت‌تریبکار می‌رود.

·         یون کلسیم موجوددر آب بر اثر ناتریم فسفات تبدیل به "تری کلسیمفسفات"PO₄»₂Ca<₃ می‌گردد و رسوبمی‌نماید.

·         بر اثر پختنبی‌کربنات کلسیمآب تبدیل به کربنات می‌شودو رسوب می‌نماید:

«Ca₃H»₂Ca→CO₃Ca + CO₂+H₂O

 

·         و بی کربنات کلسیم آب بر اثرکربنات سدیمهمگچو هم بی‌کربنات کلسیم بهکربناتکلسیم تبدیل می‌شود و رسوب می‌گردد:

 

Ca₃H»₂Ca + CO₃Na₂ -----→ CO₃Ca + 2CO₃HNa

 

SO₄Ca + CO₃Na₂ ------> CO₃Ca + SO₄Na₂

اخیرا به مقدارزیاد ازصمغ‌های مصنوعیکه قادرند تعویضیونکنند برای رفع سختی آب استفاده می‌کنند. صمغ لواتیتدر آلمان وآمبرلیتودووکسدر آمریکا استعمال می‌گردد.

درجه سختی آب

درجه سختی آب را از روی مقدارکلسیمومنیزیم موجود در آن تعیین می‌کنند.
در آلمان اگر آبی ده میلی گرم CaO در یکلیترداشته باشد می‌گویند درجه سختی آب یکاست. درفرانسهاگر آبی در یک لیتر ده میلی گرمکربناتکلسیم یا همسنگ آنکربنات منیزیمداشته باشد می‌گویند که یکدرجه سختی دارد. درانگلستان اگر آبی ده میلی گرم کربنات کلسیم و یا همسنگ آن کربنات منیزیم در 0.7 لیتر داشتهباشد یک درجه سختی دارد.

برای تعیین سریع سختی آب کارخانه شیمیایی واقع درآلمان قرصهایی ساخته است. در یک لوله آزمایش مخصوص و مدرج آب مورد آزمایش را تا خطنشان لوله پر می‌‌نمایند و بوسیلهمعرفی که همراه بسته قرصهاست رنگ این آب را قرمز می‌کنند و آگاه آنقدر از این قرصها در آنمی‌اندازند تا رنگ آب سبز گردد. شماره قرصهای ریخته شده در لوله آزمایش برابر درجهسختی آب می‌باشد. دقت این روش تا نیم درجه است.

دید کلی:

بسیاری از جوامع یا افراد قدر نعمت های موجود را نمی دانند و اینقدرنشناسی را بهره برداری نادرست از این نعمت ها نشان می دهند. یکی از این نعمت هایبزرگخداوند ،آب است. چونمنابع آبمحدود است باید در استفاده از آنهادقت کافی به عمل آید.

در بخشکشاورزیعوامل زیادی سبب هدر رفتن مقدارزیادی از آب می شود که بر فراز آنها عبارتند از:

·         آبیاری مزارعدر زماننامناسب:

آبیاری به هنگام ظهر که گرمای هوا سبب افزایشتبخیرمی شود ، مقدار زیادی از آب را هدرمی‌دهد.

·         غرقابی کردن زمین کشاورزیو نفوذ دادن آب بهاعماق زمین:

آب زیاد دادن به زمین سبب می شود که خاک تا عمق زیادی ازآب پرشده و فضاهای خالی آن پر شود.

·         آلودگیآبها:

به وسیلهسموم دافع آفات گیاهیو یا ریختنکودهای شیمیایی، آبها آلودهمی‌شوند.

·         آیا فکر جدیدی دارید که از هدر رفتن آب درکشاورزیجلوگیری کند.

تامینآب آشامیدنیشهر و روستا

مردم به آبسالم برای آشامیدن و پرداختن به امور بهداشتی نیاز دارند. تامین آب با صرف هزینه وسرمایه گذاری زیاد انجام می‌‌شود. در تامین آب سالم و مناسب ، به مراحل زیرینپرداخته می شود:

·         کشف منابعی که برای آشامیدن و سایر مصارف مردم مناسب باشد.

·         جمع آوریآبهای سطحییا بهره برداری ازآبهای زیرزمینی

·         تصفیه آببرای از بین بردن آلودگیهایاحتمالی

·         انتقال آب از محل تصویه به محل های مصرف (شهر و روستا)

·         مراقبت از تاسیسات ، کانالها و لوله های انتقال آب

همه موارداخیر به تخصص ، هزینه و زمان نیازمند است. بنابراین ، در مناطق شهری و روستاییآبهای آشامیدنی لوله کشی شده یا تصفیه شده با صرف مخارج زیادی فراهم می شود و بایددر استفاده از آنها دقت کافی به عمل آید. زندگی شهرنشینیوتراکم جمعیتدر شهرها و توجه به اموربهداشتی آنها سبب شده که نیاز بیشتری بهآب آشامیدنیسالم احساس شود. تامین آب مناطقشهری و روستایی گاهی سبب کاهش مورد نیاز کشاورزی وباغداریمی شود.

بهره برداری از آب در صنایع

در اوایلقرن بیستم ، از کل مصارف آب در جهان ، حدود 6% در بخش صنایع مصرف می شد. هم اکنوناین رقم 4.5 برابر شده است. درایران فقط 5% ازکل مصرف آب مربوط به صنایع می باشد. آبی که به صنایع می رسد، معمولاخیلی زود کیفیتخود را از دست می دهد. یا گرمای آن زیاد می شود و یاآلودگیشیمیایی و میکروبی پیدا می کند. گرمای آب مورد نیاز صنایع را می توان با برجکهای خنک کننده گرفت و آب را دوباره یا چندباره مورد استفاده قرار داد. اما رفعآلودگی شیمیایی یا میکروبی به تخصص و هزینه زیادی نیاز دارد. البتهآبهای آلوده صنعتیبه مدت زیادی در طبیعتباقی می مانند.

بحران آب

روند افزایشجمعیتو گسترش منابع و نیاز به آب برایتامین غذای بشری سبب شده است که آب به عنوان یک عامل حیاتی و بوجود آورنده بحرانتلقی شود. کافی است برای پی بردن به ارزش آب و نقش آن در ایجاد تنش های سیاسی بهجدالهای سران کشورها بر سر تقسیم آبها ومرزهای آبیتوجه شود.

برای حل اینبحران استفاده ازآبرودخانه ها تا یک سقف معینی مجاز است. آبهای مرزی حتی جنگهایی را بین کشورها بهوجود آورده و اختلافات اساسی ایجاد کرده که با مصرف مناسب و برنامه ریزی دقیق درمصرف می شود از این بحرانها خلاصی یافت.

مصرف بهینه آب

·         بر اساس بررسی های به عمل آمده میانگین آب مصرفی سرانه جهان (صنعتی ، کشاورزی وآشامیدنی) در حدود 580 مترمکعب برای هر نفر در سال است. متاسفانه این رقم در ایرانبا کمبودمنابع آب، 1300 متر مکعب در سال است. اینامر بیانگر اتلاف منابع آب و اسراف بیش از حد منابع حیاتی است.

·         مقدار مصرف سرانه آب لوله کشی آشامیدنی در شهرهای ایران در حدود 142 متر مکعبدر سال است که از مصرف سرانه برخی کشورهای اروپایی پرآب ، ماننداتریش (108 مترمکعب درسال) وبلژیک (105 مترمکعب درسال) بیشتر است. یکی از دلایلش این است که در ایران ازآب آشامیدنیتصفیه شده برایشستشوی اتومبیل، حیاط ، آبیاری باغچه ها ،استحمام،لباسشوییوظرفشوییاستفاده می شود. در حالی که در اکثرکشورها آب آشامیدنی از آبی که به سایر مصارف می رسد ، جداست.

·         برای بهره برداری درست از آبهای آشامیدنی بهداشتی ، شاید بهترین راه جدا کردنآب آشامیدنی از آبهای مصرفی دیگر است.

·         در کشاورزی بایستیروشهای آبیاریمتناسب با محیط باشد و یا ازروشهای جدید آبیاری استفاده شود که اتلاف آنها کم است. مثلاآبیاریبارانی یکی از راه هایبهره برداری از آبها در کشاورزیاست.

·         تهیه آبهای آشامیدنی بهداشتی شهر و روستا به علت اینکه تصویه می شوند، بسیارپرهزینه از آبهای کشاورزی و صنعتی است. بنابراین ، باید در مصرف این آبها دقت کافیبه عمل آید.

آلودگیآبها

مسائل بهره برداری از منابع آب جهان فقط به مصرف نادرست بر نمی‌گردد. گاهی انسان با کارهای نادرستشماهیت آب را تغییر می دهد که به آنآلودگی آب گویند. آلودگی آب تغییرات فیزیکی ، شیمیایی و زیستی (میکروبی) را شامل میشود. که عمده ترین این آلودگی‌ها را در زیر لیست می کنیم.

·         وارد کردنزباله های صنعتییا خانگی در آب

·         ریختنفاضلابصنعتی ، خانگی و بیمارستانی در آب

·         آلودگی حرارتی آبکه از طریق عملیات صنعتیدر آب رودخانه ها ایجاد می شود. مثلانیروگاه های تولید برق،تولید فلزاتو برخی کالاهای دیگر سبب آلودگیحرارتی آب می شوند. گرم شدن آبارگانیسم موجودات زندهجهان را به هم میزند. زیرا برخی ازگیاهان ،ماهی‌ها وموجودات زنده آبزیدر آب رودخانه ها ودریاچه ها تا دمای خاصی می توانند تحمل کنند و دمای بیشتر یا کمتر از آنها حیاتآنها را به خطر می اندازد. بنابراین ، آلودگی حرارتی نیز در نوع خود مهماست.

·         وارد کردنسموم دافع آفات گیاهیو کودهای شیمیایی آبرا آلوده می کند. ورودموادشیمیایی و عناصر نامطلوب در آب ، سببآلودگی شیمیاییآن شده و چون آب در طبیعت درگردش است ، آلودگی آب سریعا گسترش می یابد. جیوه ،سرب ، مواد شیمیایی سمی ، ازخطرناکترین آلوده کننده های آب هستند و برخی از این مواد ، سالها در محیط باقی میمانند و حیات جانداران و گیاهان را به خطر می اندازند.

چکیده:

·         میزان مصرف آب در بخشکشاورزی ایرانبیش از سایر بخش هاست.

·         تامین مصرفآب آشامیدنیشهر و روستاها با صرف هزینه هاو سرمایه گذاری زیاد انجام می شود.

·         بحران آبمنجر به بروز اختلافات و تنش هابین کشورها می شود.

·         یکی از راه های مصرف بهینه آب جدا نمودن آب آشامیدنی از سایر آبهای مصرفیاست.

·         انسان با فعالیت های خود سببآلودگیآب به طرق مختلف می گردد.

چرخهطبیعی آب

نگاه اجمالی

آبدر زندگی بشر اهمیت بنیادی دارد. از اینرو آب رامایه حیاتگویند. در روز گرم تابستان وقتیشیر آب قطع می شود ، ضرورت وجود آب درزندگی انساننمایان می گردد. انسان می تواندبدونغذا چند روزی را بگذراند ،اما بدون آب به زودی از پا در می آید.

·         آیا می توانید روزی را تجسم کنید که آب نداشته باشید؟

·         آیا آب را به بطور سالم و در حد نیاز استفاده می کنید؟

·         آیا آب به اندازه کافی و در همه جا در دسترس بشر هست؟

·         برای استفاده مطلوب از آب چه کار باید کرد؟ و غیره

 

 

موقعیت جهانی آب

مقدار آب موجود درکرهزمین تقریبا ثابت بوده است. این آب به مصارفآشامیدن،کشاورزی،صنعتو ... می رسد و زندگی بشر را بهبود میبخشد. اگر کره زمین ازفضا روئیت شود ، رنگ طبیعی آنآبی دیده می شود یعنی کره ای که بیشتر سطح آن را آب پوشانده است. یعنی بخش اعظم سطحزمین رااقیانوس‌هاودریاهافرا گرفته اند. از نقطه نظر حجم واندازه ، در حدود 97.2%از آبهای موجود درجو زمینو آب موجود در خاکها وآبهای زیرزمینیمی باشند.

آب شیرین

انسان برای انجام فعالیت هایشبه آب شیرین نیاز دارد. آب شیرین ، یعنی آبی که میزان نمکهای آن بسیار کم باشد. آباقیانوس ها و دریاها شور هستند و استفاده از آنها نیازمند تصفیه کردن آنهاست که اینامر به احداث مرکزتصفیه خانه آببا مکانیزم های پیشرفته تصویهنیاز دارد. هزینه بالای این امر سبب شده که انسان به آب های شیرین موجود درخشکیهاواتمسفر زمینقانع باشد. حجم آب شیرین درجهان بسیار کم و در حدود 2.8% از حجم کل آب جهان است. برای مصرف آب شیرین اندکموجود در جهان محدودیت هایی هم وجود دارد ، زیرا مقداری از آبهای شیرین جهان به شکلیخ دریخچالهای قطبیوکوهستانیقرار دارد که به این صورت قابلبهره برداری نمی باشند. اما انسان به آبهای شیرین موجود دررودها،دریاچه‌ها، وآبهای زیرزمینیدسترسی دارد. البته آبهایزیرزمینی که درلایه‌های داخلی زمینموجود هستند ، لازمهدسترسی به آنها مسائلی همچون اکتشاف ،حفر چاه،کانال کشی، و به کار بردندستگاههای پمپ آب، ایجادتاسیسات و لوله کشیرا در پی دارد.

گردش طبیعی آب

آبهای موجود در زمین همواره در حال تغییر شکل هستند. اینآبها ، حالاتمایع ،جامد وگاز به خود می گیرند ،جلوه‌های طبیعی آب بسیار وسیع است. مقداری از آن در زمین نفوذ کرده وآبهای زیرزمینیرا تشکیل می دهد. قدری از آنهم در درونشاخه‌ها،برگ‌ها،تنهوریشه درختانذخیره می شود. آیا جلوه هایدیگری ازآب هم می شناسید؟

آبموجود در اتمسفر زمین بر اثر گردش طبیعی آن هر 9 روز یک بار بینآسمانو زمین جابجا می شود. در هر سال اینعمل چندین مرتبه تکرار می شود. حجم آبی که در هر سال به وسیله گردش آب در طبیعتفراهم می شود ، در حدود 40000 کیلومتر مکعب است. انسان باتکنولوژیامروزی می تواند 25000 کیلومترمکعب آنرا مورد بهره برداری قرار دهد. ریزش های جویدر همه جای سیاره زمین یکساننیست و در برخی جاها بارندگی بیشتر از سایر مکانهاست.

وضعیتآبهای ایران

با توجه به قرار گرفتنایران در نواحیخشک و بیابان ، مقدار بارندگی و حجم آبهای ایران کافی نیست. و ریزش های جوی نیزبطور یکنواخت صورت نمی گیرد. میانگینبارندگی سالانهدر جهان در حدود 800mm تبخیر واقعیو 900mm تبخیر بالقوه می شوند. کشور ایران با اینکه 1.1% از مساحت خشکی های جهان را داراست ، فقط 0.345% از آبهایموجود در خشکیهای جهان را در اختیار دارد. از سوی دیگر در اغلب مناطق ایران ،ریزشهای جوی بصورت محلی و فصلی است که نیاز چندانی به آب برایکشاورزیدر پاییز و زمستان نیست ، همچنینبارندگی به طور یکنواخت در کشور توزیع نمی شود

محدودیت منابع آب وتوزیع فصلی نامناسب بارندگی دال بر این است که بایستی منابعآبهای موجود سطحیو زیرزمینی را به خوبیشناسای و مطالعه کرده و با برنامه ریزی دقیق ، بهره برداری صحیح از آنها صورت گیرد. البته مردم ایران از اول با این مشکل مواجه بوده اند و باحفر قنات و کاریز، بهره برداری از آبهایزیرزمینی را ابداع کرده اند. بااحداث سدو بندهای متعددی نیز آبهای سطحی رامورد استفاده قرار می دهند.

آنچه باید بدانیم

·         حجمآبهای شیرینقابل استفاده توسط انسان بسیارمحدود است.

·         میزان بارندگی سالانه ایران بسیار کمتر از میانگینبارندگیجهانی است.

·         پراکندگی بارش در همه جای ایران یکسان نیست و بیشتر بارندگی در زمان نامناسببرای کشاورزی صورت می گیرد.

·         برایبهرهبرداری صحیص از منابع آب بایستی ابتدا منابع را خوب شناخته و بر روی آنهابرنامه ریزی دقیق انجام داد.

آبزیرزمینی و محیط زیست

مقدمه

هر روزه در بخشهایی از دنیا ، از جمله در کشور ما ، بشر قسمت مهمی‌از آب مورد نیاز خود را از منابع زیرزمینی تامین می‌کند. در همین نقاطفاضلابهای شهریوصنعتی ، که اغلب آلوده هستند، به همان سفره آبها باز گردانده می‌شوند. به این ترتیب ،کیفیتآبزیرزمینی تنزل یافته و مشکلات زیست محیطی فراوانی بوجود می‌آید.

کیفیت آب

مقصود از کیفیت آب مقدار املاح محلول ،مواد آلی، ذرات کانی و همچنین دما ، رنگ ،بو ، مزه و دیگر مشخصات شیمیایی و باکتریولوژیکی و فیزیکی آب است. آبهای زیرزمینی ،بنا به شرایط مختلف ، به مقدار کم یا زیاد املاح محلول دارند و اصولا در طبیعتنمی‌توان نمونه‌ای از آب زیرزمینی یافت که مطلقا فاقد مواد محلول باشد. مقدار نوعنمکهای محلول در آبهای زیرزمینی بستگی به سه عامل : جنس خاکها ، سرعت حرکت و منشاآب زیرزمینی‌ دارد. در آبهای زیرزمینیکاتیونهابیشترکلسیم،منیزیم ،سدیم وپتاسیم وازآنیونها،انواعکانیهای کربناته ، بی‌کربناتها ،سولفاتهاوکلریدهابه صورت محلول یافت می‌شود.

کلریدها معمولا در نقاطی که نفوذ آب به دریاها ، فاضلابها و رسوبات نمکداروجود داشته باشد، بیشتر است. مقدارنیتراتهابطور طبیعی در آبهای زیرزمینیبسیار کم است، ولی نقاطی که فاضلابها به داخل زمین نفوذ می‌کنند، مقدار آن زیادمی‌شود. مواد محلول در آبهای زیرزمینی را توسط نمونه‌گیری از آب وتجزیه شیمیاییبدست آورده و مقدار آنها رابر حسب 'میلی گرم در لیتر' یا 'میلیاکی‌والاندر لیتر' بیان می‌کنند.

آلودگی آبهای زیرزمینی

در دهه‌های اخیر رشد جمعیت و فعالیتهای صنعتی واجتماعی ، علاوه بر ایجاد مسائل زیست محیطی دیگر ، در آلوده‌سازی آبهای زیرزمینینیز نقش مهمی ‌داشته است. می‌توان منابع آلوده‌ساز آبهای زیرزمینی را به صورت زیرطبقه‌بندی کرد:

·         فاضلابهای شهری و مناطق مسکونی که یا مستقیما وارد زمین شده یا پس از تخلیه درمخازنفاضلاب بهزمین وارد می‌شوند. این فاضلابها دارایآلودگی بیولوژیکیوشیمیاییهستند.

·         فاضلابها و پسمانده‌های صنایع که در گودالهایی انباشته شده یا به داخل چاههاییتزریق می‌شوند و قسمتی از آنها به سفره آب وارد می‌شود.

·         فاضلابهای آلوده‌ای که بطور ناخواسته از کارخانه‌ها و تاسیسات صنعتی نشتمی‌نمایند، یا بطور غیر قانونی در زمین رها می‌شوند.

·         زباله‌هایجامد شهری که معمولا در نقاطیانباشته شده و ممکن است توسط آب سطحی یا زیرزمینی ، قسمتهایی از آنها شسته شده و بهسفره آب وارد شوند.

·         زباله‌های جامد صنعتی که شسته شدنشان آلودگی شیمیایی ایجاد می‌کند.

آلودگی آب زمانی اتفاق می‌افتد که فضولات مایعی که مستقیما واردزمین شده یا آنهایی که از زباله‌های جامد شسته شده‌اند، از محل استقرار خود حرکتنمایند. در چنین شرایطی ، مقدار آلودگی وابسته به قابلیت تحرک مواد ، میزان دسترسیآنها به سیستمآبزیرزمینی ، ویژگیهای سفره آبها و آب و هوای منطقه می‌باشد. درخاکهای نفوذپذیرحرکت آلوده‌سازها نسبتا سریع است. البته بسته به سرعت حرکت آب زیرزمینی و مسافت طیشده ، ممکن است همه یا بخشی از آلودگی بیولوژیکی از بین برود.

در صورتی کهآلودگی شیمیایی ممکن است تا مسافتهای دور حمل شود. در سنگها حفره‌دار یا شکسته نیزمقادیر زیادی از آلوده‌سازها سریعا و در مسافتهای طولانی حمل می‌شوند. در مقابل ،مصالح نفوذناپذیر جلو حرکت آب زیرزمینی را می‌گیرد یا شسته شدن مواد را به منطقهاطراف منبع آلودگی ، مثلا محل انباشتن زباله‌ها ، محدود می‌کند. در مواردی که لایهنفوذپذیر ضخیم باشد، میزان آلودگی سفره آب قابل صرف‌نظر کردن است.

آب و هوا و آلودگی بیولوژیکی

نقش شرایط آب و هوایی در آلودگی بیولوژیکیآبهای زیرزمینی به این ترتیب است که در نقاط دارای بارندگی زیاد ، پتانسیل آلودگیبه مراتب بیشتر از مناطق دارای بارندگی کم است. در برخی از نواحی نیمه خشک ،پتانسیل آلودگی ممکن است ناچیز تا صفر باشد. در این نقاط تمام آب نفوذی یا توسطزباله‌ها و مواد آلوده جامد جذب و نگهداری شده ، یا به صورت رطوبت خاک در آمده کهآن نیز دیر یا زود تبخیر می‌شود.

شدت و مشخصات دیگر آلودگیهای تاخیریوابسته به میزانآبزیرزمینی و مدت زمانی است که آب در تماس با زباله‌ها و منابع آلوده کننده بودهاست. از این رو ، حداکثر پتانسیل آلودگی در نقاطی دیده می‌شود که از آب زیرزمینی کمعمقی برخوردارند و در نتیجه زباله‌ها و دیگر مواد باطله در تماس دائمی‌ با آبزیرزمینی هستند. در چنین نقاطی شسته شدن آلودگیها توسط آب زیرزمینی پدیده‌ای دائمی‌است.

 

آلودگیآب

دید کلی

·         آلودگی آب مشکل بزرگی است. به طوری که نتایج پژوهش پیرامون آن از صدها بلکههزاران مقاله ، مجله وکتابتجاوز می‌کند.

·         بنظر شما چه کسانی مشکل آلودگی آب را بوجود می‌آورند؟

·         چه کسانی بهای تمیز کردن آب را خواهند پرداخت؟

تاریخچه

·         در نوامبر سال 1986 بر اثر ریزش موادی شاملجیوه و انواعمواد آلی سمیمانندآفت کشهادررودخانه راین، تمامآبزیاناز شهر بال سوئس تا ساحل هلند کشتهشدند. در سالهای اخیر با غرق شدنتانکرهای بزرگ نفتی اقیانون پیمایا به گلنشستن آنها آسیبهایی بهحیات دریاییوارد آمد.

·         در سال 1983 بر اثر 11000 واقعه آلوده کننده در حدود 120 میلیون لیترمواد آلوده کنندهدر آبهای ایالات متحدهتخلیه شده است.

تعریف آلودگی آب

در سال 1969 برای آلودگی آب تعریفی ارائه داد: آلودگی آب عبارت است از افزایش مقدرا هر معرف اعم از شیمیایی ،فیزیکی یا بیولوژیکی که موجب تغییر خواص و نقش اساسی آن در مصارف ویژه‌اششود.

عوامل آلوده کننده آب

آب یکی ازمهمترین و بنیادی‌ترین عامل حیاتموجودات زندهاست از این نظر جلوگیری ازآلودگی آب نیز به همان نسبت مهم و مورد توجه می‌باشد عوامل آلوده کننده آب بسیارگوناگون‌اند و می‌توانند هممنابع آبهای زیرزمینیو هم آبهای سطحی راآلوده کنند.

·         عوامل آلوده کننده آبهای زیرزمینی :

o        کانیهای موجود در معادن سطحی که در اثر تغییر و تبدیل به عامل آلوده کننده مبدلمی‌شود. مثلاآب جاریسطحی ( حاصل ازباران و …) هنگامعبور ازمعادن زغال سنگ،دی‌سولفید آهن « II ) ( پریت ) همراه بازغالسنگ را در خود حل کرده و سپس در اثر واکنش ، هوا آنرا بهاسیدسولفوریک تبدیل می‌کند. اسید حاصل ضمن عبور از لایه‌های مختلف مخازن زیرزمینی ،موجب آلوده شده آن می‌شود.

o        جمع شدنفاضلابهای شهریبویژه اگر در یک حوزه آهکی ویا شنی وارد شوند از آن که در معرض باکتریها قرار گیرند و تجزیه شوند، مستقیما وبراحتی به مخازن زیرزمینی نفوذ پیدا کرده و موجب آلوده شدن آنها می‌شود.

o        ضایعات رادیواکتیوی : یکی از عوامل آلودهکننده مهم منابع آبی زیرزمینی است که امروزه یکی از راههای رفع آنها که در حقیقتمشکل بزرگی برای صاحبانتکنولوژی هسته‌اینیز به شمار می‌رود دفنآنها در زیر زمین است علاوه بر دفن ضایعات رادیواکتیو در زیر زمین ، همهانفجار های هسته‌ایزیر زمینی نیز موجبآلوده شدنآبهای زیر زمینیمی‌شود.

 

 

·         عوامل آلوده کننده آبهای سطحی:

o        آلوده کننده‌های صنعتی:

o        بسیاری از ضایعاتصنعتی بهآبزیانزیانهای جدی می‌رسانند. این ضایعاتبرای خنثی شدن مقدار زیادی ازاکسیژن محلول در آب را به مصرف رسانیده و موجب کاهش اکسیژن مورد نیاز برای آبزیان می‌شود وتهدید به مرگ می‌کنند. از طرف دیگر بسیاری از خود این ضایعات سمی بوده و موجبمسمومیت آبزیان می‌شوند مانندفلزات سنگین،جیوه ،سرب ،مس و غیره.

o        واردشدنترکیباتفسفردار ونیتروژن‌داردر آب موجب رشدجلبک‌هائیمی‌شود کهضمن ایجاد بو و مزه غیر طبیعی آب ، اکسیژن آب را مصرف کرده و باعث کاهش میزان آن وبروز صدمات و تلفات آبزیان می‌شود.

o        فاضلاب خانگی

کلیهپاک کننده‌هاکه وارد آبهای سطحی می‌شوندترکیباتی را در آبها وارد می‌کنند که اگر خنثی نشوند و یا توسطمیکرو اورگانیسم‌هاتجزیه و تخریب نشوندبصورت سمی مهلک زیان بسیاری برای آبزیان ببار می‌آورند.

o        حشره کشها،سموم دفع آفات نباتیوکودهای شیمیایی:

o        که از ضروریاتتوسعه کشاورزیاست نا خواسته موجب آلودگیآبهای سطحی می‌شوند. مانندددت DDTرا نام برد.

چشم انداز آلودگی آب

·         ذخایر آبهای ما در آینده چگونه خواهد بود؟

·         آب آلوده شده برای %75 مردم جهان در کشورهای رو به توسعه مسئله بسیار جدیتریاست.

·         %80 بیماریهای جهان ناشی از آبهای آلوده شده است. در مقابل درصد بالای بیماریچه کنترلهایی انجام شده است؟

·         آیا تلاشی که برای بهبود کیفیت آب انجام شده کافی می‌باشد؟

·         آینده ذخایر آبها با این روند پیشرفت وتکنولوژیروز چگونه خواهد بود؟

آبمعدنی

نگاه اجمالی

آبهای معدنی ، از چشمه‌های طبیعی یا چشمه‌هایی که مصنوعاایجاد کرده‌اند، جریان دارند و آنها را در همان سرچشمه در ظرف مخصوصی پر می‌کنند وبرای مصرف حمل می‌نمایند. آب چشمه‌ها بطور کلی داراینمکهایی هستند که در موقععبور آب ازسطح زمیندر آن حل شده ولیآب مقطر فاقد این نمکهاست. مقدار این نمکها در آبهای معدنی بمراتب زیادتر و لااقل به یک درهزار می‌رسد.

ترکیبات آب معدنی

در آب معدنی ترکیباتی مانند نمکهایید و ترکیباتآرسنیک وترکیبات گوگرددار وموادرادیواکتیو و نظیر آنها وجود دارد که درآب معمولی نیست. از آنجائیکهترکیبات قشر زمین در نقاط مختلف ، متفاوت می‌باشد، مسلم است که ترکیبات آبهای معدنیهم فرق می‌کند. مثلا در یک آب معدنی مقدار کلرور سدیم زیادتر و در آب معدنی دیگرمقدارآهک زیادتر است.

طبقه بندی آبهای معدنی

آبهای معدنی را از روی اینکه چه ترکیبی بیشتر در آنوجود دارد طبقه بندی کرده‌اند.

آبهای معدنی اسیدی

این آبها باید لااقل در یک لیتر ، یک گرمانیدریدکربنیک طبیعی آزاد محلول داشته باشد.

• سرچشمه‌ها: مهمترین چشمه‌های انیدرید کربنیک‌دار درآلمان ،چشمه‌های مارین‌بادوچشمه زائربروندرهارتیو غیره می‌باشد. در ایران هم آب ترش راهرشتوآب علیاز چشمه‌های مهم می‌باشد. چشمه‌های قلیایی که دارای قسمت اعظم ازکربنات سدیممی‌باشند، معروفترینشان،چشمه‌های سالسبروندر آلمان وویشی__ در فرانسه می‌باشد.
• فواید آن برای بدن : انیدرید کربنیک محلول در آب موجبتسریع حرکت دودی‌شکل رودهمی‌گردد و مقدار عصاره‌هاییکه در روده ریخته می‌شود را زیادتر می‌کند. در نتیجه ،هضم غذاتسریع می‌شود. همچنین موجب زیاد شدن اسیدکلریدریکی که درمعدهتولید می‌شود، می‌گردد واثر اشتها آوردارد. آبهای قلیایی نیز فعالیت معده رازیاد می‌کنند و اسید معده را از بین می‌برند و درمعالجه درد مفاصلمؤثرند.

آبهای معدنی سولفات سدیم‌دار

آب این چشمه‌ها دارایسولفات سدیممی‌باشند، ولی علاوه بر آن ، اغلبکلرور سدیموبی‌کربنات سدیمهمدارد.

• سرچشمه‌ها: مهمترین چشمه‌های سولفات سدیم‌دارچشمه‌ مارین‌بادوچشمه‌ الستردرساکسنو غیره در آلمان می‌باشد.

آب چشمه‌های تلخ

مهمترینمادهشیمیایی که در آب این چشمه‌ها موجود است و موجب تلخی مزه آنها می‌گردد،سولفات منیزیممی‌باشد، اما علاوه بر سولفات منیزیم ، اکثراسولفاتسدیموکلرور سدیمهم در آنها وجود دارد.

• سرچشمه‌ها : مهمترین چشمه‌های تلخ در آلمان می‌باشند. چشمه فریدریکهالدرماینینگنوچشمه مدکنت هایمدرورتنبرگاست.
• فواید آن برای بدن : آبهای تلخ اثرات خوبی دربرطرف کردن یبوست و چاقیدارند. آشامیدن آب اینچشمه‌ها برای اشخاص ضعیف و کم خون و مسلول و نظیر این‌ها خوب نیست.

چشمه‌های کلرور سدیم

در آب این چشمه‌ها بیش از یک گرماملاح در لیتر موجود است و بیشتر این املاح نیز کلرور سدیم می‌باشد.

• سرچشمه‌ها : چشمه‌هایکیسینگنونوی‌هاسواقع در آلمان ازمهمترین چشمه‌ها می‌باشند.
• فواید آن برای بدن : اشخاصی که مبتلا به سو هاضمه و یا چاقی زیادمی‌باشند و یادستگاهتنفسی آنها خوب کار نکند، بر اثر آشامیدن این آبها بهتر می‌شوند.

آبهای آهن‌دار

آبهایی که در یک لیتر آب آنها بیش از ده میلی گرمآهن به حالت محلول موجودباشد، از آنجائی که آبهای آهنی زود تجزیه و آهن آنها ته نشین می‌شود. معمولا درهمان سرچشمه‌ آنرا می‌آشامند.

• سرچشمه‌ها : نمونه‌ای از چشمه‌های آهندار در ایرانآب گرم محلاتاست. مهمترین چشمه‌های آهنی در آلمانچشمه‌های پیرمونتوچشمهشوالباخوچشمه الکسی بادو غیره می‌باشد.
• فواید آن برای بدن : آبهای آهن‌دار برایدرمان کم خونیبسیار مفید می‌باشد.

آبهای گوگردی

این آبها دارای هیدروژن سولفوره آزاد و یا هیدروسولفور و یاهر دوی اینها می‌باشند ( بوی هیدروژن سولفوره ، شبیه بوی تخم مرغ گندیده است 

• سرچشمه‌ها : آبهای گوگردی دراسک لاشاپل ( آخن ـ آلمان ) همچنیندربادننزدیکوینهو دراکس لبنهم موجود است. در ایران نیزآب اسک، نمونه‌ای از آبهای گوگردی است.
• فواید آن برای بدن : آبهای گوگردی دردرمانروماتیسموامراض جلدیومسمومیتهای فلزیتجویز می‌شود.

آبهای ‌آهک‌دار

این آبها دارای نمکهایی هستند که قسمت اعظم آنها کربناتاسید کلسیم و کربنات اسید منیزیم و گچ و انیدرید کربنیک می‌باشد.

 

• سرچشمه‌ها : در آلمان چشمه‌های آن درویلدونگنووایسنبورگو محلهای دیگر واقع می‌باشد. در ایران آب گرم راه همدان نمونه‌ای از آبهایآهک‌دار می‌باشد.
• فواید آن برای بدن : آبهای آهکدار دردرماننارسایی کلیهودرمان نارحتی اعصابودرمان اگزمای پوستو غیره توصیه شده‌اند.

 

 

چشمه‌های آرسنیک‌دار

این چشمه‌ها دارای مقدار جزئیآرسنیک هستند که بعلت کمی مقدار اثر کشندگی ندارد بکله بطور کلی برای تقویت بکارمی‌رود.

• سرچشمه‌ها : محل اینچشمه‌های دورک هایمر ماکس کولواقع در آلمانوچشمه لویکوواقع در شمال ایتالیا می‌باشد.
• فواید آن برای بدن : آشامیدن آب این چشمه‌ها برایرفع کم خونیو ضعف ناشی از کمی غذا و غیره مفید است.

آبهای یددار

آب این چشمه‌ها را بیشتر برای آشامیدن و نه حمام گرفتن مصرفمی‌کنند وید موجود در آنها ، همدستگاه گوارشو هم غدد گلو را تحریک به کارو ترشح می‌کند.

 

 

املاحمحلول در آب

دید کلی

بطور طبیعی ، املاح متعددی درآب وجود دارند، ولی علاوه بر ایناملاح ، بعضیموادشیمیایی در خلال فرآیندتصفیهبه آب علاوه می‌گردند، از اینرو استکه در پایان تصفیه و یا بطور کلی قبل از مصرف آبها، باید از نظر کیفی کنترل شوند. در مورد بعضی از این املاح توضیحاتی داده می‌شود.

 

مس (Cu)

مس، در آبهای طبیعی بندرت دیدهمی‌شود و وجود ترکیبسولفاتیآن برای ماهیان بسیار مضر است، بطوری که 0,12 میلیگرم در لیتر آن در آب برایماهی قزل آلاکشنده است و انواعدیگرماهیهابه اینماده ، حساسهستند و مقاومترین ماهیها در محیطی با 1.2 میلیگرمسولفات مسخواهدمرد. در پس‌آبها ، غالبا بعلت عبور آن از مبدلهای حرارتی مس و یا معرف سولفات مس دراستخرهای شنا برای جلوگیری از رشد الگ‌ها ، می‌توان به مقدار قابل توجهی مس برخوردنمود.

مقادیر زیاد مس در آب ، علاوه بر ایجاد طعمهای نامطلوب و نامطبوع ،باعث پیدایش لکه‌های سیاه ، روی موزائیک ، کاشی و لباسهای سفید در حین شستشو خواهدبود. مقدار1.0 ppm از مس در آبهای شهری مجاز تعیین شده است. (بدن انسانروزانه به2-1میلی گرم مس نیاز دارد.

روی (Zn)

وجود انسان همانند مس بهروی نیاز دارد (حدود 100 میلیگرم در روز) و اینفلز ، همانند مس از طریقادرار و مدفوع قابل رفع است و در بدن انباشته نمی‌شود و از اینرو از نظر سلامتی ،حتی 40 ppm مجاز می‌تواند باشد، ولی مقادیر بیش از 5 ppm آن در اثرتولید هیدرات و هیدروکربنات روی ، طعم نامطبوعی در آن ایجاد می‌کند و آبهای قلیایی، حتی رنگشان هم شیری می‌شود.

سرب (Pb)

سرببرخلاف مس و روی در بدنانسان انباشته می‌شود و متابولیسم بدن نیز چندان نیاز قابل توجهی به این ، فلزندارد. مسمومیت با سرب ، به همراهکم خونی، بی‌اشتهایی و دردهای عضلانیاست. این عوارض گویا زاییده جایگزین شدن سرب بجایکلسیمدر ترکیب استخوانهاست که مرکزخونسازیمی‌باشند. علاوه بر این ، سرب ، عملکردآنزیمهای سازندههموگلوبین را مختل می‌نماید.

سرب که به آسانی از طریقپوست ،مخاط،تنفس وتغذیه جذبمی‌شود، به علل مختلف درمحیطزیست پراکنده است. از مهمترین این علل وجود سرب در سوخت اتومبیلهاست. در ضمنوجود بعضی آلیاژهای سربی که بعنوان لوله‌های انتقال آب مورد استفاده قرار می‌گیرند. مقدار مجاز سرب در آبهای شهری ، کمتر از 0.5 ppm است.

آرسنیک (As)

آرسنیکمانند سرب در بدن انباشته می‌شود و میزان ناچیزی از آن دفع می‌شود. این فلز ، مسمومکننده است و حتی می‌تواند از طریق شستشوی زمینهای زراعتی ، علوفه حیوانات را نیزآلوده نموده و موجب مسمومیت چهار پایان گردد. تاثیرسرطان‌زایی آرسنیک (پوست) تایید شده است. مقدار مجاز آن در آب ، 0.05 ppm است.

 

آهن (Fe)

آهنیکی از فراوانترینعناصر موجود در طبیعتاست و علاوه بر این ، ترکیبات آهن به مقدار زیادی درتصفیه آبهامورد استفاده است. در ضمن بعلتاستفاده فراوان از لوله‌های آهنی انتقال و توزیع آب و با در نظر گرفتن این کهخوردگی آهن در آب بسرعت صورت می‌گیرد، می‌توان انتظار داشت که در آبهای شهری نیز آهن وجودداشته باشد.

آهن همانند مس و روی در بدن انسان انباشته نمی‌شود و بدن انساندر تشکیلهموگلوبینخون به این عنصر نیازمند است، بخصوص در موارد کم خونی و اواخر دوران بارداریزنان از طرفپزشکان تجویز می‌شود. با در نظر گرفتن کلیه جوانب امر ، تا مقدار 0.3 ppm آهن در آبهای شهری مجاز است. وجود بیش از حد آهن ، در صنایعکاغذسازی ، یخ‌سازی ، لباسشویی بعلت ایجاد لکه‌های قهوه‌ای رنگ (اکسید آهن) مشکلاتیرا بوجود می‌آورد.

منگنز (Mn)

منگنزبا وجوداین که همانند آهن از بدن دفع می‌گردد، ولی مقدار بیش از حد آن که غالبا در اثرمصرف مداوم وارد بدن می‌شود، باعث اختلال در بعضی ارگانهایمغزمی‌گردد و حتی ممکن است منجر به مرگشود. املاح منگنز نظیر آهن ایجاد لکه‌های سیاه و قهوه‌ای بر روی کاشی ، پارچه ،کاغذ و غیره می‌نماید. زیادی منگنز علاوه بر آنکه طعم نامطلوبی ایجاد می‌کند، موجبایجاد بلورهای رسوبی در جدار لوله‌های انتقال می‌گردد.

بدن انسان روزانه به 10 میلیگرم منگنز نیازدارد که از طریق تغذیه تامین می‌گردد و از اینروست کهمنگنز تا مقدار 0.05 ppm در داخل آب شهری مجاز اعلام شده است.

کادمیم (Cd)

کادمیماززمره عناصری است که در بدن انباشته می‌شود و مقدار کمی از آن دفع می‌شود. املاحمحلول این فلز ، باعث سوزش جدارمعدهورودهمی‌گردد. این فلز بر روی حیواناتی نظیرخرگوشاثرات نامطلوبی نظیر کاهش هموگلوبین خون و پوسیدگی دندان داشته است. مقدار مجاز آن 0.01 ppm است.

سلنیوم (Se)

این عنصر که از نظر پرورش چهار پایان اهمیت دارد و تغذیهگیاهان حاوی این عنصر ، موجب ذخیره آن درکبد وکلیه می‌گردد. آزمایشاتی که بر روی خرگوش انجام یافته ، نشان دهنده آن است که ترکیباتآلی آن بویژه موجبسرطان کبداست. این عنصر بطور کلی برروی موجوداتی که درمحیطهایی با غلظت زیادسلنیومزندگی می‌کنند، دیده شده است وتحقیقات بیشتری در این زمینه ادامه دارد.

 

 

خوشبختانه مقدار سلنیوم در آبهاچندان قابل ملاحظه نیست. ولی در بعضی خاکها و گیاهان به مقدار قابل توجهی از آنبرخورد شده است. مقدار مجاز این عنصر در آبهای شهری حدود 0.01 ppm تعیین شدهاست.

آلومینیوم (Al)

این فلز به صورت سولفاتش درتصفیه آبمورد استفاده است و همچنین بعلتمصرف ظروفآلومینیومی و همین طور بعلت تماس انسان با خاک به مقدار زیادی وارد بدن می‌شود. خوشبختانه اینفلز ، مسمومیت‌زا نیست.

کروم (Cr)

کرومدر صنایع مصرفزیادی دارد و خوشبختانه مسمومیت‌زا نیست.

جیوه (Hg)

این عنصر خطرناک ، بشدت مسموم کننده است. متاسفانه با صنعتی شدنجوامع ، مقدار این عنصر رو به افزایش است. بطور کلی وجود این عنصر در آبهای شهریحتی در مقادیر فوق العاده ناچیز نیز ممنوع است. براساس آمار منتشره بتنهایی در سال 1974 حدود 10 میلیون کیلوگرم جیوه از طرق گوناگون به محیط زیست وارد شدهاست.

کلسیم و منیزیم (Ca و Mg)

این دو فلز از مهمترین عناصر مورد نیاز بدنهستند و ترکیبات آنها نیز ، نقش پراهمیتی در صنایع دارند. املاح این دو فلز موجبسختی آب هستند.

سیانور (^-CN)

سیانور،آنیونی است که بندرت در آبهای سطحی و زیرزمینی دیده می‌شود. ولی متاسفانه در صنعت مخصوصادر صنایعآبکاری، مصرف زیاد آن باعث ورود آن در محیطزیست از طریقپس‌آبهایصنعتی می‌گردد. این آنیون به شدت مسموم کننده است. انسان و ماهیها با مصرفمقادیر بسیار کمی از آن به هلاکت می‌رسند بطوری که در محیطی با غلظت سیانور 1 ppm ماهی قزل آلا را در مدت 20 دقیقه به هلاکت می‌رساند.

از اینرو وجوداین ترکیب در آبهای آشامیدنی ، غیرمجاز تلقی می‌شود.

کلرورها و سولفاتها

این دو آنیون به مقدار بسیار زیادی در آبهای سطحی وزیر زمینی دیده می‌شوند و مقدار مجاز آنها در آبهای شهری در حدود 250 ppm است. ترکیبات بسیار غلیظ آنها به صورتهایسدیم ،پتاسیم ومنیزیم درآبهای آشامیدنی ایجاد طعم کرده و در مصرف کننده ایجاد ناراحتیهایی به صورتهای مختلفمی‌کند. آبهایی که مقدار کلرور آنها بیش از حد است، شور و آبهایی که مقدار سولفاتسدیم و سولفات منیزیم آنها زیاد است، گس و تلخ مزه می‌باشند. چای یا قهوه تهیه شدهبا آبهای کلرور و سولفات‌دار ، بد طعم و بد رنگ هستند.

 

ید

معمولا در آبهای طبیعی به مقدار کمی ،ید وجود دارد. ولی در آبهای شورطبیعی مقدار آن نسبتا زیاد است. ید در صنایع بعنوان ضد عفونی کننده قوی مصرف می‌شودو از یکی از موارد مصرف مهم آن ، ضد عفونی آب استخرهاست. ید محلول در آب علاوه براینکه بصورتI₂ وجود دارد، بصورتHOI (اسید هیپویدیک)، یون^-OI (هیپویدیت) و یون^-I₃ نیز یافت می‌شود.

یدیکی از عناصر مورد نیاز غده تیروئید در ساختن تیروکسین است. مرض گواترنشانهکمبود آن است. گرچه مصرف ید از طریق آب آشامیدنی مفید است، ولی گاها ایجاد حساسیتمی‌کند. لذا در سالهای اخیر ، ید را همراه با مصرف نمک طعام تجویز می‌کنند. از موادغذایی یددار می‌توان کلم ، ماهی و هویج را نام برد. زیادی ید در بدن موجب بیماری بهنامیدیسیماست که علائم اولیه آن ، جاری شدن آب دهان ، بینی و چشم است.

فلوئور

آنیونفلوئور بعلت نقش مهم آن در سلامتی دندانها اهمیت ویژه‌ای دارد.

آمونیاک ، نیتریت و نیترات آنها

مواد ازت‌دار بطرق مختلف نظیر تماس منابعآب با فاضلاب و یا تخلیه آبهای شستشوی زمینهای کشاورزی در رودخانه و از همه مهمتراکسیداسیون مواد آلی ازت‌دار نظیرپروتئینها موجدازت هستند. آمونیاک حاصله هم پساز مدتی به نیتریت اکسیده می‌شود و نیتریت هم به نیتراتتبدیل می‌شود. آمونیاک در درجه اول و نیتریت در درجه دوم ، موید آلودگی جدی آباست.

وجود نیترات و نیتریت در آبهای شهری برحسب میلی گرم در لیتر ازت ،نباید بیش از 10 باشد.

 

 

تعییناسیدیته آب

نگاه کلی

دی‌اکسید ‌کربن در محلولهای آبی به صورت آزاد یا به شکل یونهایکربناتی یا بی‌کربناتی وجود دارد. وجود اینگاز درآب می‌تواند ناشی از حلشدنموجوددر هوا و یا تجزیه مواد آلی موجود در آب باشد، با وجودی‌که مقدارموجود در هواکمتر از حدود 0.04 درصد است، ولی این مقدار در آبهای سطحی در مقایسه بااکسیژن محلول قابل توجه بوده و به 10ppm می‌رسد. درآب چاهها این مقدار تا حد 100ppm می‌رسد.

 

تأثیرمحلول در آب در تأسیسات صنعتی

خورندگییکی از تأثیرات مهممحلول در آباست،در آبتبدیل به اسید کربنیک می‌شود که ترکیبی خورنده است. مخصوصاً در PHهای پائین علاوهبر اینکه اسید کربنیک خورنده تولید می‌شود، خاصیت خورندگیاکسیژن همبالا می‌رود. از اینروست که بایدموجود در آبخارج شود.

در جوش‌آورها ، خورندگی ناشی ازاغلب در مسیربخار داغ و خطآب مقطر برگشتی دیده می‌شود و اینناشی ازتجزیهکربناتها و بی‌کربناتها در شرایطداخلی جوش‌آورها می‌باشد. هیدروکسید سدیم ، محصول جانبی این واکنشها می‌باشد. خورندگی بخار آب داغ و آب مقطر برگشتی اغلب در جوش‌آورهایی که آب مصرف شده در آنهادارای قلیائیت متیل اورانژ بالایی هستند بیشتر دیده می‌شود.

در این نوعجوش‌آورها مقدار تقریبیدر بخار داغ رامی‌توان با ضربقلیائیتمتیل اورانژ آب تغذیه به جوش‌آورها عدد و 0.7 بدست آورد و این بمعنی تجزیه 80% کربنات سدیممی‌باشد. یعنی اگر قلیائیت متیلاورانژ آب تغذیه به جوش‌آورها 100ppm باشد باید انتظار داشت که مقداردر بخار داغ 79ppm باشد که این مقداربشدت خورندهاست.

روش اندازه گیری

روشتیتراسیونمستقیم در محدوده 100ppm قابلاستفاده است. در این روشآزاد با محلولکربنات سدیم و یا یک محلول قلیایی دیگرترکیب و تولید بی‌کربنات خواهد کرد. پس از ترکیب کلیه، بی‌کربناتاضافی در محیط باقی خواهد ماند. در این شرایط که PH برابر 8.3 است. رنگ صورتیشناساگرفنل فتالینظاهر خواهد شد.

اگربلافاصله بعد از اضافه کردن معرف به ظرف حاوی نمونه آب ، رنگ قرمز ظاهر شود می‌تواننتیجه گرفت کهدر نمونه وجودندارد. اما اگر نمونه بی‌رنگ ماند، با کربنات سدیم تیتر می‌شود تا رنگ صورتی باپایداری 30 ثانیه حاصل شود.

عوامل مداخله کننده

وجود اسیدهایمعدنی ،فلزاتسنگین و مقدار زیاد مواد محلول در آباز عوامل مؤثر در اندازه گیری و نتایج هستند. طریقه نمونه برداریهم ازعوامل مهم محسوب می‌شود.

 

آب مقطر

نگاه کلی

آب طبیعی به علت خاصیت حل کنندگی خوبی که دارد معمولا دارای حجمبالایی از نمکهای محلول درآب می‌شود. CO₂ هوا بهخاطر انحلال در آب و تولیداسید کربنیکضعیف ، خاصیت خورندگی آب رابهبود می‌بخشد. بنابراین آب هنگام عبور از محیط‌های گوناگون مخصوصا محیط‌های آهکیمقداری از کربناتها را در خود حل می‌کند که این کربناتها همراه یونهایی مثلکلسیم،منیزیم و … باعث ایجاد سختی موقت می‌شود که با جوشاندن از بین می‌رود. البته یونهای منیزیم وکلسیم و سایر یونهای فلزی باسولفاتونیتراتو کلرو ایجاد سختی دائم می‌کنند. سختی آب باعث رسوب کردنصابون در آبمی‌شود (خاصیت کف کنندگی صابون را از بین می‌برد.)

اثرات زیانبخش ناخالصیهای آب در صنعت

آب درشیمی یکی ازمهمترین حلالها می‌باشد و معمولا از آن به عنوان حلال عمومی نام می‌برند و بنابراینکاربرد اساسی در صنعت دارد که برخی از کاربردهای مهم به این شرحمی‌باشد:

 

·         به عنوانحلال

·         به عنوان ماده اولیه برای شرکت درواکنشهایشیمیایی تهیه محصول

·         به عنوان ماده واسطه برای خارج کردن مواد ناخواسته

·         به عنوان بستر یا محیط واکنش

وجود ناخالصیها در آب باعث ایجادرسوب در دستگاههای حرارتی ودیگ بخارمی‌شود که این عمل باعث کاهش عمرمفید دستگاه می‌گردد. بخاری که از آبهای ناخالص تولید می‌شود دارای کیفیت بسیارپایینی می‌باشد به عنوان مثالسیلیسهمراه بخار خارج شده و در اثر سرد شدنرویپره‌های توربینرسوب می‌کند. خوردگی بویلرهاو تأسیسات حرارتی و لوله‌ها ، اتلافموادشیمیایی و باقی گذاشتن لکه روی محصولات غذایی ونساجیاز عوارض دیگر آبهای ناخالصمی‌باشد.

بهترین آب برای استفاده درصنعت آببدون یون است اما هزینه تولید آببدون یون بسیار بالاست. بنابراین در اکثر آزمایشگاهها و واحدهای صنعتی ازآب مقطراستفاده می‌کنند همچنین درمناطق کویریو خشک کهمنابع آب آشامیدنیمحدود می‌باشد. از روشتقطیر آب دریابرای تولید آب آشامیدنیاستفاده می‌شود.

روش تقطیر آب

تقطیر یک محصول وخالص سازی آن به فراریت اجزای آن محلول یعنی اختلافنقاط جوشآنها بستگی دارد. آب طبیعی از دوجزء حلال (آب) و مواد حل شده (انواع نمکها) تشکیل شده است. آب جزء فرار می‌باشد. دراثر حرارت آب بخار می‌شود و نمکهای موجود در آن در ظرفتقطیر به صورترسوب باقی می‌ماند. اگربخار آبحاصل را سرد کنیم بخار به مایعتبدیل شده و آب مقطر به دست می‌آید. با تکرار تقطیر می‌توان آب مقطر با خواص بهتریرا بدست آورد.

از آب مقطر به دست آمده در آزمایشگاههای شیمی بطور گستردهاستفاده می‌شود همچنین آب مقطر استریل شده درتزریقاتکاربرد فراوانی دارد. آب مقطر مانندآب آشامیدنیگوارا نمی‌باشد. زیرا مقداری ازاکسیژن محلول و همچنین برخی از یونهایی که باعث ایجاد طعم خوب آب می‌شود را از دست دادهاست. درتاسیسات آب شیرین کنبعد از اینکه آب شور راتقطیر کرده و آب مقطر تولید می‌کنند طی فرآیندهایی که روی آب انجام می‌دهند طعم آنرا بهبود بخشیده و برای نوشیدن مناسب می‌سازند.

برخی خواص آب مقطر

PH آبمقطر خنثی و در حدود 7 می‌باشد. رسانایی ویژهآن (عکس مقاومت) بسیار کممی‌باشد. زیرارسانایی الکتریکیآب با انحلال نمکها در آنافزایش می‌یابد. دمای جوش آن پایینتر از آبهای طبیعی می‌باشد و به علت عدم وجودمواد محلول خاصیت خورندگی ندارد.

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: سه شنبه 04 فروردین 1394 ساعت: 0:35 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره فرمول شیمیایی آب,تخقیق درباره آب,تحقیق درباره اب,